To μέγιστο καί ανεπανάληπτο θαύμα της ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού το ολοκληρώνουν καί τά πρόσωπα πού το διακονούν. 'Ανάμεσα τους ή Παναγία κατέχει την πρώτη θέση.
Η 'Ορθοδοξία δέχεται την Παρθένο Μαριάμ ως αληθινή Θεοτόκο, άπό τήν οποία σαρκώθηκε άμεταβλήτως ο ίδιος ο Θεός Λόγος. Γι' αυτό καί ό Ίω. ό Δαμασκηνός σημειώνει:
"Κηρύσσαμε μάλιστα ότι είναι ή αγία Παρθένος στην κυριολεξία και πραγματικά Θεοτόκος· όπως δηλαδή αυτός πού γεννήθηκε από Αυτήν είναι πραγματικά Θεός, είναι πραγματική Θεοτόκος Αυτή, πού γέννησε άπό τά σπλάγχνα Της με ανθρώπινη σάρκα τον αληθινό Θεό· διότι γνωρίζουμε ότι έχει γεννηθεί Θεός από τα σπλάγχνα Της, όχι διότι τάχα ή θεία φύση του Λόγου προήλθε άπό Αυτήν, άλλα διότι ό ίδιος ό Θεός Λόγος, πού γεννήθηκε από τον Πατέρα προαιωνίως καί έξω άπό το χρόνο, και πού υπάρχει μαζί με τον Πατέρα και το Πνεύμα, χωρίς αρχή καί αιωνίως, κατοίκησε μέσα στα σπλάγχνα Της τίς έσχατες ημέρες γιά την σωτήρια μας, καί σαρκώθηκε άπό Αυτήν, χωρίς νά μεταβληθεί, καί γεννήθηκε". (Ε.Π.Ε. 1,332).
Δυστυχώς, όμως, άπό αυτόν τόν πρώτο μετά Χριστό αιώνα δέν έλειψαν καί οι αιρετικοί εκείνοι, πού υποστήριζαν αντίθετές δοξασίες άπ' ό,τι ή 'Ορθοδοξία μας πρεσβεύει. Γι' αύτό καί ό Μ. Βασίλειος μέ πολλή λύπη αναφέρει ότι στην εποχή του φιλονικούσαν μεταξύ τους δυό παρατάξεις πιστών:
'Εκείνοι πού πίστευαν ότι ό Χριστός ένανθρώπησε μέ "πάθητό" καί "χοϊκό" σώμα, καί εκείνοι πού έλεγαν ότι τό σώμα του Κυρίου Ιησού ήταν "έπουράνιον" καί ότι φαινόταν μέν ώς κοινό, ανθρώπινο, στην πραγματικότητα όμως διέφερε από τό δικό μας, εφόσον ήταν ασώματη ή επιδημία Αυτού. (P.G. 32,9965, P.G.86,1908 A).
Άπό τά παραπάνω γίνεται κατανοητό οτι κατ' αυτόν τόν τρόπο εύκολα μπορούσε κάποιος νά εμπλακεί σέ θεολογικές πλάνες καί νά οδηγηθεί έτσι στην παρερμηνεία της αληθινής διακονίας της Παναγίας ~ώς πραγματικής Θεοτόκου- στό Μυστήριο της θείας Γεννήσεως. Ό κίνδυνος αυτός άνάγκασε τόν άγιο Γρηγόριο τό Θεολόγο νά χαρακτηρίσει ~σέ μιά επιστολή του προς τόν Κληδόνιο- ώς άθεο εκείνον, πού δέν παραδέχεται τήν Κόρη της Ναζαρέτ ώς πραγματική Θεοτόκο, αλλά, αντίθετα υποστηρίζει ότι ή Παρθένος λειτούργησε κατά κάποιο τρόπο ώς σωλήνας, απλή δίοδος δηλαδή, στό Μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού. Έπί πλέον, υπογραμμίζοντας ό ίδιος ιερός πατέρας τίς καταστρεπτικές παρερμηνείες καί κακοδοξίες, πού απορρέουν από τήν παραπάνω αρνητική θέση γιά τήν Θεοτόκο, γράφει:
"Όποιος δέν θεωρεί Θεοτόκο τήν αγία Μαρία είναι άσχετος μέ τή θεότητα. Όμοίως άθεος είναι όποιος λέει ότι ο Χριστός πέρασε άπό τήν Παρθένο ώς άπό σωλήνα καί δέν διαμορφώθηκε μέσα σ' Αυτήν, συγχρόνως ώς Θεός καί άνθρωπος, (ώς Θεός επειδή δέν μεσολάβησε άνδρας, ώς άνθρωπος διότι συνεμορφώθηκε προς τό νόμο της κυήσεως). Άξιοκατάκριτος οποίος λέει ότι διαπλάστηκε πρώτα ως άνθρωπος καί έπειτα φόρεσε τή θεότητα· αυτό δέν είναι γέννηση Θεού, άλλα αποφυγή γεννήσεως. ΄Οποιος εισάγει δυό υιούς, ένα από τόν Θεό Πατέρα καί ένα δεύτερο από τή μητέρα καί όχι ένα καί τόν αυτόν, θά εκπέσει άναποφεύκτως καί άπό τήν υιοθεσία, πού είναι υπεσχημένη σέ όσους θά πιστεύουν ορθά. Είναι δηλαδή δυό φύσεις. Θεός καί άνθρωπος, αφού είναι καί ψυχή καί σώμα· δέν είναι όμως δύο Υιοί, ούτε δυό θεοί. Ούτε έχομε εδώ δύο ανθρώπους, άν καί έτσι χαρακτήρισε ό Παύλος τό εσωτερικό καί τό εξωτερικό του ανθρώπου Καί άν πρέπει νά ομιλήσω μέ συντομία, είναι άλλο καί άλλο, δηλαδή διαφορετικά τά στοιχεία από τά οποία αποτελείται ό Σωτήρας, (εφόσον, βέβαια, δέν είναι ίδια τό ορατό καί αόρατο καί τό έγχρονο), ό ίδιος όμως όμως δέν έχει δυό διαφορετικά πρόσωπα· είθε νά μή γίνει. Διότι τά δύο είναι ένα μέ τήν ένωση, αφού ό Θεός έγινε άνθρωπος καί ό άνθρωπος έγινε Θεός, ή όπως διαφορετικά θά τό έλεγε κανείς. Καί λέω έπί του Χριστού είναι άλλο καί άλλο, διαφορετικά άπό ό,τι έχομε στην 'Αγία Τριάδα, διότι εκεί έχομε άλλος καί άλλο, ώστε νά μή συγχέομε τά πρόσωπα· καί όχι άλλο καί άλλο, διότι καί τά τρία είναι ένα καί τό αυτό, ώς προς τή θεότητα'' (Ε.Π.Ε. 7,178-180).
Κοντά στή Θεοτόκο Μαρία στέκει εκστατικός ό δίκαιος 'Ιωσήφ καί παρακολουθεί τά θαυμαστά γεγονότα. Του έχει γίνει ή μεγίστη τιμή, νά γίνει όργανο του Θεού καί υπηρέτης τών αγίων βουλών Του κατά τήν ενανθρώπησή Του. Γνωρίζει ό δίκαιος Ίωσήφ, διότι του αποκαλύφθηκε από τόν άγγελο του Θεού, ότι τό έκ της Μαρίας "γεννηθέν εκ Πνεύματος έστιν Αγίου". Καί διακονεί τώρα στη Γέννηση του Σωτήρα Χριστού τό μέγα Μυστήριο ώς προστάτης της αγίας Μητρός καί του Υιού Της. Τί μεγάλη τιμή, αλήθεια! Μοναδικός καί θαυμαστός καί ό δικός του ρόλος! Γιατί υψίστη υπήρξε καί του ανδρός αυτού ή αρετή.
Αυτή τήν αρετή του μνήστορος 'Ιωσήφ -πού ξεπερνούσε τήν εποχή του- υπογραμμίζει καί ό ιερός Χρυσόστομος, όταν σχολιάζει τό χωρίο: "Διεγερθείς δέ ό Ιωσήφ από του ύπνου, έποίησεν ώς προσέταξεν αυτώ ό άγγελος Κυρίου. Καί σημειώνει ό ιερός Πατήρ:
"Βλέπεις τήν υπακοή του καί τόν πειθαρχικό χαρακτήρα του; Βλέπεις τήν εκλεκτή καί πάντοτε ορθώς σκεπτομένη ψυχή του; Ούτε, όταν είχε υποψίες γιά κάτι τό δυσάρεστο καί τό ανήθικο, δέχθηκε νά κρατήσει τήν Παρθένο ούτε υπέμεινε νά τήν αποπέμψει, όταν έπαυσε νά Τόν βασανίζει ή υποψία αυτή, αλλά τήν κράτησε καί έγινε υπηρέτης του σχεδίου αυτού". (Ε.Π.Ε. 9,172)
Ναί. Ό δίκαιος 'Ιωσήφ υπηρέτησε αληθινά καί ταπεινά τό πάνσοφο σχέδιο τοϋ Θεοϋ, γιατί ήταν γνήσια καί ολοκάθαρη ή αρετή του.
Καί ό ουρανός όμως συμμετέχει στή διακονία του θείου Λυτρωτή. Γι' αυτό, τήν ώρα πού γεννούσε ή Μητροπάρθενος και σπαργάνωνε στή φάτνη το μονογενή Της Υιό, άγγελοι καί αρχάγγελοι ανεβοκατέβαιναν από τόν ουρανό. Χαίρουν ψάλλουν! Υμνούν καί δοξολογούν τόν Θεό! Καί δεν είναι ένας καί δύο, αλλά "πλήθος στρατιάς ουρανίου" (Λουκ. Β' 13)!
Οί άγγελοι στον ουρανό ύμνησαν μέ φωνή μεγάλη τόν Κύριο"ότε έγεννήθησαν άστρα" (Ιώβ ΛΗ' 7) και διακόνησαν στην παράδοση τοϋ Νόμου (Δευτ. ΛΓ 2, Πραξ. 71 38)· ουδέποτε όμως άλλοτε είχαν νά επιτελέσουν πλέον χαρμόσυνο έργο, από τό νά αναπέμπουν ύμνους στό Θεό, διότι ό Υίός Του γεννήθηκε ώς άνθρωπος. Υπήρξε ποτέ ωραιότερη καί πιό υπέροχη δοξολογία άπό τόν αρχαγγελικό ύμνο: "Δόξα έν ύψίστοις Θεώ καί επί γής ειρήνη, έν άνθρώποις ευδοκία"(Λουκ. Β' 14);
Έμβαθύνοντας ο ιερός Χρυσόστομος στό περιεχόμενο του αγγελικού αυτού ύμνου τον αιτιολογεί ώς εξής: "Γιά νά μάθεις ότι γι' αυτό δοξάζουν τό Θεό (οί άγγελοι), επειδή ή γη πού ήταν ταραγμένη άπό τήν αμαρτία και τά βίαια πάθη της απέλαβε τά αγαθά, συνεπλήρωσαν τήν αιτία: έπί γης ειρήνη, διότι λένε ότι ό Θεός εξεδήλωσε τώρα λαμπρά τήν εύνοιά Του στους ανθρώπους, εκείνους πού είχαν κατανικη3εΐ καί ήσαν αγνώμονες (Π.Ν.Τρεμπέλα: Υπόμνημα είς τό κατά Λουκαν Εύαγγέλιον, έκδ. "ΣΩΤΗΡΟΣ" σελ. 94 )
Βεβαίως, καί αναμφισβητήτως ή δόξα του Θεού ούτε νά αυξηθεί, ούτε νά μειωθεί είναι δυνατό. 'Αλλά όσο περισσότερο τά πλάσματά Του Τόν γνωρίζουν, τόσο καί περισσότερο κινούνται σε θαυμασμό καί αίνο γιά τίς άπειρες τελειότητές Του. Κατ' αυτόν τόν τρόπο καί οί άγγελοι τώρα μέ τή δοξολογία τους αυτή διακηρύττουν ότι ή ενανθρώπηση τού Υιού του Θεού υπήρξε νέα αποκάλυψη σ' αυτούς. Νέα φανέρωση τού Θεού σ' αυτούς, τού ανεξερεύνητου πλούτου τής δυνάμεως καί τής αγάπης Του. Διότι τό μυστήριο τής συγκαταβάσεως του Υιού καί Θεού ήταν μέχρι τής στιγμής εκείνης άγνωστο στους αγγέλους. Τώρα όμως αποκαλύπτεται, καί αυτό τούς κινεί σέ δοξολογία καί αίνο του Παναγάθου καί Πανσόφου Θεού.
'Αλλά καί ή ανθρωπότητα έσπευσε στην υποδοχή καί προσκύνηση του Σωτήρα Χριστού. Μέ τρόπο μοναδικό καί άνεπανάληπτο. Δέν έσπευσε σύσσωμη. Έσπευσε μέ λίγους, αλλά εκλεκτούς αντιπροσώπους της. "Μάγοι καί ποιμένες ήλθον προσκύνησαι Χριστόν τόν γεννηθέντα έν Βηθλεέμ τή πόλει"!
Τί σημασία έχει άν τά Ιεροσόλυμα καί ή Ρώμη καί ή Άθήνα καί ή λοιπή οικουμένη αγνοούν ότι ή Παρθένος Κόρη τής Ναζαρέτ γέννησε "Παιδίον νέον τόν πρό αιώνων Θεόν"; Τί καί αν οί μεγάλοι καί εκλεκτοί τής γής δέν γνωρίζουν ποιό θείο καί ουράνιο γεγονός συντελέσθηκε στή Βηθλεέμ; Τί κι αν κανείς από τούς επισήμους του περιούσιου λαού -αρχιερείς, ιερείς καί φαρισαίους- δέν έλαβε γνώση του μεγάλου καί κοσμοϊστορικού γεγονότος; Τί κι αν ή γη δέν πήρε είδηση τόν εξαίρετο 'Επισκέπτη πού τήν επισκέφθηκε; Τί κι αν δέν επισκέπτονται τή μακαρία Θεοτόκο οί επίσημοι τής γής; Τί κι αν δέν έγινε στην Παναγία Μητέρα του Σωτήρα μιά απλή, τυπική επίσκεψη των κυριών τής ανωτάτης τάξεως τής Βηθλεέμ, μπροστά στήν άρρητη χαρά πού δοκίμασε, όταν άκουσε καί είδε τά θεία καί εκπληκτικά αυτά γεγονότα;
Ναί. Δέν υπάρχει γεγονός περισσότερο χαρμόσυνο, περισσότερο συγκλονιστικό για τον άνθρωπο, από τη Γέννηση τοϋ Σωτήρα! Πόσοι όμως από τούς χριστιανούς τό εκτιμούν καί λαμβάνουν τήν ανάλογη στάση καί συμπεριφορά απέναντι τοϋ Χριστού καί τής Παναγίας Μητέρας Του; 'Ασφαλώς ή Παναγία Μητέρα Του επιθυμεί διακαώς γιά τόν καθένα μας,νά γνωρισθεί μέ τόν Υιό Της, νά αποκτήσει στενές διαπροσωπικές σχέσεις μαζί Του, γιά νά Τόν αισθανθεί ώς προσωπικό Σωτήρα καί Λυτρωτή του. Αυτή θά είναι καί ή μεγίστη χαρά καί αγαλλίαση γιά τή Θεοτόκο· γιά τόν Ίδιο δέ τόν άνθρωπο πού συνδέεται μέ τόν Χριστό, ή βιωματική μετοχή του στό φιλάνθρωπο καί ανεπανάληπτο θαύμα της Σαρκώσεως του Λόγου του Θεού, θά αποτελεί τήν ιδιαίτερη χάρη καί χαρά στή ζωή του.
Ή Κόρη της Ναζαρέτ έζησε ζωή παρθενική. Υπήρξε παρθένος ή οποία είχε παραδώσει ολοκληρωτικά τόν εαυτό Της στό Θεό. Δηλαδή πρόσφερε στό Θεό καί νου καί θέληση καί καρδία καί σώμα. Υπήρξε άμωμη καί άσπιλη, αμόλυντη, άμίαντη καί κατά τό σώμα καί κατά τήν ψυχή.
Ή Παρθενία Της όμως εκδηλώθηκε περιτράνως καί παραδόξως κατά τή Γέννηση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού του Σωτήρα του κόσμου.
Ό προφήτης 'Ιεζεκιήλ είχε κάνει λόγο γιά τήν Παρθενία της Παναγίας. Γι' αυτό καί ό άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός επικαλείται τόν προφήτη υποστηρίζοντας ότι τήν Παρθένο Μαριάμ είχε κατά νου ό 'Ιεζεκιήλ, όταν μιλούσε γιά τήν "κεκλεισμένην πύλην". Σημειώνει, λοιπόν, ο άγιος Δαμασκηνός:
"Ας έλθει ο γεμάτος από πνεύμα Θεού Ιεζεκιήλ γιά νά μας δείξει τήν κλειστή πύλη, πού διήλθε ό Κύριος χωρίς αυτή νά ανοίξει, όπως προφητικά είπε. "Ας μας φανερώσει τήν πραγματοποίηση τών λόγων του. Δέν υπάρχει αμφιβολία,οτι θά δείξει εσένα, άπ' οπού πέρασε ό Θεός όλης της κτίσεως καί έλαβε σάρκα χωρίς νά ανοίξει της Παρθενίας τήν πύλη. Ή σφραγίδα της αληθώς μένει αιώνια". (Έλλ.Πατρ. Κ.Ε.Π.Ε96, 713).
Καί αυτό έγινε διότι 6 Χριστός γεννήθηκε "άπαθώς". "Άπαθώς είσήλθεν καί άφράστως εξήλθε". Ένας ύμνος αναφέρει ότι "ούτως έκ μήτρας προήλθεν, ώς δι' ακοής είσήλθεν". Επομένως ό τόκος Της ήταν "άφθορος" καί ό τρόπος της γεννήσεως του Χριστού υπερφυσικός.
Ακόμη ό άγιος 'Ιωάννης ο Δαμασκηνός προσθέτει, εμβαθύνοντας στό μυστήριο της αειπαρθενίας της Παναγίας:
"Καί όπως κατά τή σύλληψή Του φύλαξε παρθένο αυτήν πού Τόν συνέλαβε, έτσι καί κατά τή γέννησή Του φύλαξε τήν παρθενία Της άθικτη, μέ τό νά διέλθει μόνο διά μέσου αυτής καί μέ τό νά τή διαφυλάξει κλειστή. Ή μέν σύλληψη έγινε μέ τό άκουσμα, ή γέννηση όμως μέ τή συνηθισμένη έξοδο αυτών, πού γεννώνται Διότι μπορούσε καί διά μέσου της "πύλης" νά διέλθει καί νά μή παραβλάψει τίς σφραγίδες της". (Ε.Π.Ε. 1,484).
Καί ο Μογγίλας προσπαθώντας νά ερμηνεύσει τό υπερφυσικό του γεγονότος γράφει ότι εφόσον τό θαύμα της θείας κυήσεως έγινε μέ τή συνεργασία του 'Αγίου Πνεύματος, όλα είναι δυνατά:
"Του Χριστού ή ένανθρώπησις έγινε μέ τήν συνεργείαν του Αγίου Πνεύματος. Ώστε, καθώς ή Παρθένος πρό τής συλλήψεως ήτο παρθένος, ούτω εις τήν σύλληψιν καί ύστερα άπό τήν σύλληψιν έμεινεν Παρθένος καί είς αυτόν τόν τόκον διατί άπ' αυτήν έγεννήθηκε, φυλάξας άλώβητον της Παρθενίας Της τήν σφραγίδα. Ώστε καί ύστερα άπό τήν γέννησιν είς αίώνας ατέλειωτους είναι Παρθένος"(Ιω.Καρμίρη:Τά δογματικά II σελ. 613-614).
Δικαίως, λοιπόν, ονομάζεται ή Παναγία καί Θεοτόκος καί Παρθενομήτωρ.
'Ομολογουμένως μένει έκπληκτος καί εκστατικός κάθε άνθρώπινος νους καί άφωνη κάθε γλώσσα ανθρώπινη μπροστά στο ακατανόητο τούτο μυστήριο! Παρθενία καί μητρότητα συγχρόνως! Παρθένος καί Μητέρα μαζί! Παρθένος άσπιλος καί αμόλυντη συγχρόνως, Μοναδική μητέρα, ή Μητέρα του Υιού του Θεού!
Μπροστά στό μοναδικό καί άνεπανάληπτο θαύμα τής άειπαρθενίας τής Παναγίας ό 'Ηλίας Μηνιάτης αναφωνεί:
"Ιδού θαύμα. Πώς ή Πάναγνος Μαρία έστι Παρθένος καί Μήτηρ. Παρθένος καί Μήτηρ Θεού. Θαύμα μέγα· θαύμα νέον. Όμοιον τούτου νά γένη ού δύναται. Θαύμα οπού είς μίαν Παρθένον εστί ή μεγίστη χάρις. Μήτηρ Θεού· θαύμα οπού εστί είς μίαν μητέρα ή υψίστη τιμή. Ουκούν θαύμα θαυμάτων τούτο εστι". ('Θεομητορικαί έορταί" σελ. 52).
Στή συνέχεια ο ίδιος συγγραφέας μνημονεύει έναν απροσδόκητο κατά τά άλλα στίχο της Π. Διαθήκης του οποίου τό νόημα, άν δέν αποκρυπτογραφηθεί συνδυαζόμενο μέ τό πρόσωπο ης Παναγίας, μας φαίνεται ακατανόητο. Μας τόν καθιστα όμως απόλυτα κατανοητό μέ τήν εφαρμογή πού του βρίσκει στό πρόσωπο της Παρθένου Κόρης τής Ναζαρέτ. Καί μέ τό ανάλαφρο καί λυρικό του ύφος επισημαίνει:
"Ιδετε είς εκείνην τήν άμωμον καί καθαράν κοιλίαν κρίνους οπού άνθούσιν, άνθη αμάραντα, είς τά οποία μέλλει νά τρυφήση ή ουράνιος Μέλισσα, ό Υιός και Λόγος. "Κοιλία σου ώς θυμωνία σίτον πεφραγμένη έν κρίνοις" ("Ασμ. Άσμ. Ζ'3). Μυστήριον φρικτόν. Καί νά τόν καρποφόρον τόκον. "Πεφραγμένη έν κρίνοις". Νά τε τήν αιθάλλη καί άδιάφθορον Παρθενίαν. Θαύμα άκατανόητον νά είναι σμιγμένος μέ τό άνθος ό καρπός, μέ τήν παρθενίαν ό τόκος. Τί περισσότερον; Δέν έχει μέλος τό παρθενικό έτοΰτο καί θεόπλαστον σώμα οπού νά μή πνέη όλον καθαρότητα, όλον άγιασμόν, όλον κάλλος. "Όλη καλή ή πλησίον μου, καί μώμος ούκ έστιν έν σοί" (Άσμ.Άσμ. Δ' 7). Τήν Παρθένον έτούτην το πλήθος όλον τών θείων χαρισμάτων τοΰ Πνεύματος ώς βασίλισσα έστεφάνωσεν. Ωστε "έκάστω τών εκλεκτών ή χάρις κατά μέρος εδόθη, τη δέ Μαρία άπαν τό τής χάριτος πλήρωμα", λέει ό άγιος Ίερώνυμος. ("Θεομητορικαί έορταί" σελ. 16-17.).
Εξαιτίας όλων τών ανωτέρω καί ό Μ. Βασίλειος χαρακτηρίζει ώς "τεραστικόν" τό θαύμα τής άειπαρθενίας:
"Σ'αυτήν, λοιπόν, τήν Μητέρα καί Παρθένον συνέβη τό πλέον παράδοξον καί τεραστικόν", εκφωνεί ό ούρανοφάντωρ (σ' ένα του λόγο στή Γέννηση του Χριστού), "καί πάρα πολύ τής κοινής παρηλλαγμένον φύσεως". Ή αυτή Παρθένος καί Μήτηρ καί έν τω άγιασμώ τής Παρθενίας μένουσα, καί τήν τής τεκνογονίας εύλογίαν κληρονομούσα". Τοιούτου Υιού, λέγω πάλιν, τοιαύτη έπρεπε νά είναι ή Μήτηρ· Υιού, όπου έγεννήθη άνθρωπος καί δέν έπαυσε νά εΐναι Παρθένος". ("Θεομητορικοί έορταί" σελ. 48-49).
Καί πάλι ό Μ. Βασίλειος αναφερόμενος στην αειπαρθενία της Θεοτόκου σημειώνει τά εξής ""Καί αφού έγινε Μητέρα, όμως παραμένει ακόμη Παρθένος".
