.jpg)
«Ἐάν τις εἴποι σοι, ὅτι ὁ δεῖνα Διδάσκαλός ἐστιν, ἢ Ἅγιος,
καὶ δύναται ὠφελῆσαί σε, μὴ πίστευε ἁπλῶς,
μηδὲ προσέρχου ἀβασανίστως∙ ἀλλ’ ἐξέτασον ἀκριβῶς
τὰ ἔργα αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ τῶν αὐτοῦ καρπῶν ἐπιγνοὺς αὐτόν»
Γεννάδιος Σχολάριος
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Στην Ορθοδοξία οι μοναχικοί δρόμοι είναι επικίνδυνοι. Τέτοιο μοναχικό δρόμο ακολούθησαν και ακολουθούν εκείνοι που με σημαία το "πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν· οὐκ ἔστι ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός" (Ρωμ. γ΄, 12) θεώρησαν εαυτούς ως τους ΜΟΝΟΥΣ γνησίους Ορθοδόξους.
Ένας από αυτούς υπήρξε και ο Ματθαίος Καρπαθάκης. Περί του προσώπου αυτού, έχουν γραφτεί πολλά. Άλλοι τον θεωρούν ακραίο και φανατικό. Άλλοι τον τιμούν ως όσιο και ομολογητή. Κάποιοι τον θεωρούν υπεύθυνο του διχασμού των Γ.Ο.Χ., ενώ κάποιοι άλλοι τον σέβονται θεωρώντας τον απλά θύμα του περιβάλλοντός του, επιρρίπτοντας ευθύνες στους συμβούλους του (Μαριάμ και Τόμπρο).
Στην Ορθοδοξία οι μοναχικοί δρόμοι είναι επικίνδυνοι. Τέτοιο μοναχικό δρόμο ακολούθησαν και ακολουθούν εκείνοι που με σημαία το "πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν· οὐκ ἔστι ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός" (Ρωμ. γ΄, 12) θεώρησαν εαυτούς ως τους ΜΟΝΟΥΣ γνησίους Ορθοδόξους.
Ένας από αυτούς υπήρξε και ο Ματθαίος Καρπαθάκης. Περί του προσώπου αυτού, έχουν γραφτεί πολλά. Άλλοι τον θεωρούν ακραίο και φανατικό. Άλλοι τον τιμούν ως όσιο και ομολογητή. Κάποιοι τον θεωρούν υπεύθυνο του διχασμού των Γ.Ο.Χ., ενώ κάποιοι άλλοι τον σέβονται θεωρώντας τον απλά θύμα του περιβάλλοντός του, επιρρίπτοντας ευθύνες στους συμβούλους του (Μαριάμ και Τόμπρο).
Ανατρέξαμε λοιπόν σε όλες τις πηγές και τις μαρτυρίες που βρήκαμε και αφορούν το πρόσωπο και τη δράση του με σκοπό να μάθουμε την αλήθεια και να την παρουσιάσουμε στους καλοπροαίρετους αναγνώστες. Διαπιστώσαμε πως όντως γράφτηκαν πολλά υπερβολικά για το πρόσωπό του. Τόσο από πλευράς των οπαδών του, που προσπάθησαν να τον παραστήσουν σαν άγιο και θαυματουργό, όσο και από την πλευρά των δημοσιογράφων που, με αφορμή τα σκάνδαλα της Κερατέας (1933 και 1950), ανέμιξαν την αλήθεια με το ψεύδος και συκοφάντησαν αρκετές φορές, τον - όχι άμεμπτο πάντως - Ματθαίο (όπως και την, επίσης τιμωμένη από τους Ματθαιϊκούς ως "αγία", ανεκδιήγητη Μαριάμ Σουλακιώτου, με την οποία θα ασχοληθούμε σε άλλη ανάρτηση αν κριθεί απαραίτητο).
Το παρόν άρθρο, το οποίο βασίζεται α) σε κείμενα του ίδιου του Ματθαίου, β) σε κείμενα άλλων για αυτόν και γραπτές μαρτυρίες όσων τον γνώρισαν και γ) σε αληθινά στοιχεία από τον Τύπο της εποχής (και όχι στις συκοφαντίες που περιέχονται σε αυτόν), αποδεικνύει ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρείται Άγιος, όπως μάλιστα αυθαιρέτως έχει αποφανθεί ο Καθηγητής Αγιολογίας - με αυτήν άραγε την ιδιότητα τον "αγιοποίησε"; - κ. Αντώνιος Μάρκου (βλέπε εδώ, και ο οποίος μάλιστα συνέθεσε και ακολουθία του) και όπως τον θεωρούν οι Ματθαιϊκοί.
Αξίζει η προσοχή στο εξής: Το κείμενο αυτό εξετάζει τι ΔΕΝ είναι ο Ματθαίος και όχι τι είναι (δεν ασχολείται δηλαδή με το αν είναι σχισματικός, αιρετικός ή απλά ένας άνθρωπος που έπεσε σε σφάλματα). Έτσι η εργασία αυτή είναι ουσιαστικά απολογητική (εξηγούμε γιατί ΔΕΝ τον δεχόμαστε ως άγιο) και όχι πολεμική, και δεν θα είχε λόγο ύπαρξης αν δεν υπήρχε η αγιοποίησή του από τους οπαδούς του, όχι τόσο εξ αιτίας της αγιοποίησης αυτής καθεαυτής, αλλά διότι πάνω σε αυτήν ουσιαστικά βασίστηκε και συνεχίζεται να βασίζεται το σχίσμα των Ματθαιϊκών.
Ευχαρίστως θα δεχθούμε κάθε παρατήρηση, σχόλιο ή διόρθωση, που είναι όμως τεκμηριωμένα και δεν αποτελούν προσωπικές θέσεις και εκτιμήσεις.
1. ΑΝΥΠΑΚΟΗ
Η Υπακοή είναι πολύ δύσκολη αρετή. Μόνο οι πραγματικά ταπεινοί την έχουν. Δεκαετίες ολόκληρες προσπάθησαν πολλοί μοναχοί να την αποκτήσουν και να συντρίψουν το θέλημά τους.
α. Για τον Ματθαίο αναφέρει ο γνωστός του ιερομόναχος Βαρθολομαίος το εξής περιστατικό: "Όταν κάποτε εδιάβαζε μια δαιμονισμένη του Κρακάρι, είχε την τόλμην και μωρίαν να λέγη εις τον διάβολο "ἑγώ σοι επιτάσσω, έξελθε εξ αυτής", οπότε έδωσε το δικαίωμα εις τον διάβολον και του απήντησεν: "βρε Γιώργη [1], εσύ θα με βγάλης; Εσύ που έδειρες τον γέροντά σου με το μανουάλι;"" [2].
β. Το 1910 ο Ματθαίος βγήκε από το Άγιον Όρος στον κόσμο ως περιοδεύον πνευματικός και άρχισε τις περιοδείες στην Πελοπόννησο. Ο μετέπειτα συναγωνιστής του π. Ακάκιος Παπάς - χειροτονηθείς Επίσκοπος Ταλαντίου από τους Ρώσους της Διασποράς το 1960 - μεταφέρει απόψεις συνασκητών του Ματθαίου σύμφωνα με τις οποίες αυτός άνευ ευλογίας "έφυγεν από την Καλύβην του και υπήγεν εις τον κόσμον να κηρύξη δήθεν, και αφείσας τον Γέροντά του μόνον, εις προχωρημένην ηλικίαν, όστις απελπισθείς ένεκα τούτου, έπεσεν εις την στέρναν και επνίγη!" [3].
γ. Την περίοδο εκείνη η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος με εγκύκλιό της απαγόρευσε στους περιοδεύοντες πνευματικούς να εξομολογούν άνευ αδείας του τοπικού Επισκόπου. Αυτό φανερώνεται και από απαντητική επιστολή που απέστειλε ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως προς τον Ματθαίο στις 4-6-1910 [4], με την οποία μάλιστα τον αποτρέπει να τον επισκεφθεί "διά το ασκανδάλιστον", διότι προφανώς ο Ματθαίος δεν ήταν πρόθυμος να υπακούσει σε μια τέτοια εγκύκλιο.
2. ΤΑΣΗ ΓΙΑ ΗΓΕΣΙΑ
Επίσης, από την έρευνα του βίου του φαίνεται πως ο Ματθαίος είχε, τουλάχιστον από κάποια στιγμή και μετά, μια τάση για πνευματική ηγεσία. Ο διακαής του πόθος ήταν η ίδρυση ενός μοναστηριού στο οποίο θα ήταν πνευματικός.
α. Το 1910, έχοντας φύγει από το Άγιον Όρος, κάνει την πρώτη προσπάθεια να ιδρύσει γυναικεία μονή στον Μυστρά με κέντρο τον ναό του Αγίου Νικολάου. Η προσπάθεια αυτή προσέκρουσε στην αρχαιολογική σημασία του χώρου και απέτυχε [7].
β. Το 1923 απομακρύνεται από την Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας (μονή της μετανοίας του) διότι κατηγορήθηκε πως θέλησε να μετατρέψει το Μετόχι της Αναλήψεως στον Βύρωνα (μετόχι της Μονής), στο οποίο ήταν προϊστάμενος τα έτη 1916-1922, σε προσωπικό του μοναστήρι [8].
γ. Μετά την οριστική έξοδό του από το Άγιον Όρος το 1926 θέλησε να ιδρύσει γυναικεία μονή στην Ζωοδόχο Πηγή Προνοίας Ναυπλίου, στην οποία είχε υπηρετήσει στο παρελθόν, αλλά απέτυχε [9].
δ. Τελικώς, το έτος 1928 ο πόθος του έγινε πραγματικότητα [10] με την ίδρυση του γυναικείου μοναστηριού Παναγίας Πευκοβουνιωτίσσης (γνωστή και ως Πευκοβουνογιατρίσσης) στην Κακιά Θάλασσα Κερατέας. Γύρω από αυτήν την γυναικεία μονή χτίστηκαν καλύβες και κελιά ανδρών μοναχών, οι οποίοι έκτισαν τελικώς το ανδρικό μοναστήρι του Ματθαίου (Μεταμορφώσεως Κουβαρά) το 1934.
3. ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ
Η αλλαγή του ημερολογίου (1924) βρίσκει τον Ματθαίο στο Άγιον Όρος, Πνευματικό (Πνευματικοί λέγονται οι εξομολόγοι) της Μεγίστης Λαύρας. Όπως και οι περισσότεροι Αγιορείτες τάχθηκε κατά της ημερολογιακής καινοτομίας. Μάλιστα η θέση του κατά των νεοημερολογιτών υπήρξε πολύ αυστηρή. Τους θεωρούσε αιρετικούς και πίστευε ότι οπωσδήποτε θα κολασθούν. Δεν ήταν όμως και τόσο συνεπείς στις απόψεις του, τις οποίες μάλλον εξέφραζε ως φόβητρο για τους απλουστέρους, όπως φαίνεται από τα παρακάτω.
α. Τις ημέρες της ημερολογιακής αλλαγής ο Ματθαίος γράφει στο πνευματικοπαίδι του Ηλία Πηλάφα: "Διά τας φοβεράς δε και φρικτάς καινοτομίας, ή μάλλον ειπείν της δεινής αιρέσεως του ημερολογίου και της καταργήσεως, μεταθέσεως και μεταρρυθμίσεως των αγίων δεσποτικών και θεομητορικών εορτών, καθώς και των νηστειών, όπου ως προχθές οι χριστιανοί κατέλυσαν και ψάρι, ενώ την Μεγ. και Αγ. Τεσσαρακοστήν καταλύεται έλαιον μόνον Σάββατον και Κυριακήν, ουαί και αλλοίμονον! Ιδέτε δεινά φοβερά επιτίμια των Αγ. Πατέρων και τα φρικτά κατά των καινοτόμων αναθέματα" [11]. Ο συναγωνιστής του όμως π. Αρσένιος Κοττέας καταγγέλει ότι μετά την αλλαγή του ημερολογίου, στην Μεγίστη Λαύρα, ο Ματθαίος "συνελειτούργησεν μετά του Μασσόνου Πατριάρχου Μεταξάκη" [12], αλλά και "προσκληθείς εις την Ιεράν Μονήν Κωνσταμονίτου κατά την εποχήν εκείνην, - μετά την αλλαγήν του ημερολογίου -, ίνα στερεώση το φρόνημα των Ζηλωτών, ταλαντευθείς διά λόγους (τις οίδεν) όχι μόνον εστερέωσε το μνημόσυνον του Αιρετικού πατριάρχου, αλλά συνελειτούργησε και εκεί μετά των μνημονευόντων αυτόν!" [13].
β. Την ίδια περίοδο σε μία επίσκεψή του ως Πνευματικός στην Ιερά Μονή Αγίου Παύλου έπεισε μερικούς Μοναχούς να μην εκκλησιάζονται με τους υπολοίπους που μνημονεύουν τον νεοημερολογίτη Πατριάρχη. Όταν το έμαθε ο ηγούμενος δεν αντέδρασε, αλλά πρότεινε στον Ματθαίο να συλλειτουργήσουν. Ο Ματθαίος δέχτηκε και κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας μνημόνευσε τον Πατριάρχη! Οι Μοναχοί που είχαν πεισθεί από τον Ματθαίο να μην συμμετέχουν στις ακολουθίες, είχαν ειδοποιηθεί από τον ηγούμενο, και αφού είδαν την υποκριτική συμπεριφορά αυτή, αποκατέστησαν την κοινωνία [14].
γ. Ενώ από το 1924 χαρακτήριζε σχισματοαιρετικούς και αναθεματισμένους τους νεοημερολογίτες, το 1926 στέλνει ευχές στον νεοημερολογίτη Επίσκοπο Λευκάδος και Ιθάκης Δανιήλ Σουλίδη, όπως μαρτυρεί και ευχετήριο μήνυμα του δευτέρου που δημοσίευσαν οι ίδιοι οι Ματθαιϊκοί στο βιβλίο με τις επιστολές του Ματθαίου [15].
δ. Στις 10-11-1932 κλήθηκε από τους Γ.Ο.Χ. Δεσφίνης Φωκίδος για να συνομιλήσει δημοσίως με τον νεοημερολογίτη, Επίσκοπο Φωκίδος τότε, Ιωακείμ Αλεξόπουλο [16]. Μαζί του ήταν και ο συναγωνιστής του π. Ακάκιος Παππάς ο οποίος αναφέρει τα εξής: "Στην Δεσφίνα Αμφίσσης, τον έφεραν διά να συζητήσωμεν μετά του Επισκόπου Αμφίσσης Ιωακείμ και υποβάλλομεν αυτόν εις το ζήτημα του Ημερολογίου. Και αυτός (σ. ημ. ο Ματθαίος) μετά τριών Καλογρηών του, συμπροσευχήθησαν μετ' αυτού και συνέψαλλον, ησπάσθη την δεξιάν του Επισκόπου! Και τελευταίως τον παρεκάλει να συλειτουργήσουν διά την αγάπην! Εάν δε δεν ήμουν εγώ παρών, χωρίς άλλο θα συνελειτούργει ο μέγας ακριβολόγος!" [17].
Και όλα αυτά την ίδια εποχή που εξέδιδε κείμενα σαν το παρακάτω [18]:
4. ΠΡΟΣΩΠΟΛΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΗΣΗ
Τα πνευματικά παιδιά του Ματθαίου είχαν αναπτύξει μια αρρωστημένη σχέση μαζί του. Τον λάτρευαν σε τέτοιο σημείο, ώστε να τον ακολουθήσουν ακόμη και στο σχίσμα του, ενώ ο ίδιος ο Ματθαίος δεν έκανε τίποτα για να πατάξει αυτές τις συμπεριφορές, οι οποίες ενίσχυαν τον εγωισμό του και τον οδήγησαν στο τέλος να πιστεύει ότι απέμεινε ο μόνος ορθόδοξος επίσκοπος επί της γης. Ιδού ορισμένα παραδείγματα προσωπολατρείας:
α. Μετά την απομάκρυνση του Ματθαίου από το Μετόχι Αναλήψεως Βύρωνος το 1923, η πνευματική του κόρη Μαρίνα Σουλακιώτου, η γνωστή, μετέπειτα μετονομασθείσα, Μαριάμ μοναχή, του αποστέλλει επιστολή, της οποίας αντιγράφουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα: "Σεβαστέ μας Γέροντα, τι να σας γράψωμεν, και τι να σας διηγηθώμεν; Όπου η υπερβολική λύπη, μας έφερεν εις δυσάρεστον θέσιν, όπου δεν δυνάμεθα να ομιλήσωμεν η μία προς την άλλην... Ο γέροντάς μας ανεχώρησε και ορφαναί και εγκαταλελειμμέναι τώρα είμεθα. Ανεχώρησε δι' Άγιον Όρος. Φαντασθήτε τους κλαυθηρισμούς, αναστεναγμούς, λιποθυμίας και ομοφωνίας των τέκνων σας που εφώναζαν: Αχ! Ιησού μας γλυκύτατε, που μας άφηκεν ο πολυσέβαστός μας Γέροντας, δεν μας ευσπλαγχνίσθη τας αιωνίως και πάντοτε εστερημένας του πατρός των;... Αχ! Ιησού μας. Τα δάκρυά μας, τα καθημερινώς χυνόμενα, δεν εγγίζουσιν εις τον Θρόνο Σου, όπως ευσπλαγχνισθής και επιταχύνης την επάνοδόν του, προς ψυχικήν παρηγορίαν μας;... Αχ! Αχ! Αχ! Τι ήτο αυτό, Γλυκύτατε μας Ιησού, να μας πάρουν τον σωτήρα των ταλαιπώρων ψυχών μας;" [19].
β. Οι οπαδοί του τον παρουσίασαν πρωταγωνιστή και στα δύο μεγάλα γεγονότα της Ιστορίας των Γ.Ο.Χ. κατά τα πρώτα έτη, ήτοι στην εμφάνιση του Τιμίου Σταυρού (14-9-1925 π.η.) στον Υμηττό και στην δολοφονία της Αικατερίνης Ρούττη (8-11-1927 π.η.) στην Μάνδρα Αττικής.
Για το μεν πρώτο έγραψαν πως ο Ματθαίος: "ως θείος Πατήρ και ως ήλιος εκλαμπρότατος επί Ναού Υψίστου, ο Πανάγαθος Θεός ταις επί τόπου δεήσεσί του επικαμπτόμενος, κατά την νύκτα της 14-9-1925 εν τω Ιερώ Ναώ του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εν Αθήναις, εφανέρωσε τον Τίμιον Σταυρόν!" [20], ενώ είναι γνωστό πως ο Ματθαίος ήταν στο Άγιον Όρος μέχρι και το 1926 και λειτουργός σε εκείνη την ιστορική Αγρυπνία, ήταν ο π. Ιωάννης Φλώρος.
Για το δεύτερο, ο μεν Τόμπρος γράφει ότι ήταν ο μόνος λειτουργός της ημέρας εκείνης [21], ενώ ο Μάρκου τον εμφανίζει μεν ως συλλειτουργό, αλλά αναφέρει ότι η Αικατερίνη Ρούττη αυτόν υπερασπιζόμενη δολοφονήθηκε (βλέπε εδώ). Όμως, όπως αποδεικνύεται από τον Τύπο της εποχής [22], μόνο η παρουσία ενός λειτουργού, και συγκεκριμένα του π. Χριστοφόρου Ψαλλίδα, μαρτυρείται.
γ. Το 1933 ενώπιον εκατοντάδων προσκυνητών στο μοναστήρι στην Κερατέα διαδραματίστηκαν τα παρακάτω:
"-Παιδιά μου (σ. ημ. άρχισε να τους λέει ο Ματθαίος) είδα την Παναγία, η οποία μου είπε ότι ύστερα από 15 ημέρες θα με κάμη αρχιεπίσκοπον της Σερβίας [23] και θα με χάσετε. Εάν θέλετε να μείνω προσευχηθήτε για να μεταπεισθεί η Παναγία.
Όλοι τότε προσηυχήθησαν γονυκλινείς και δακρύοντες εν μεγάλη κατανύξει. Μετά δύο ημέρας, ο Παπαματθαίος ανήγγειλεν ότι είχεν εισακουσθή από την Παναγία η δέησις των πιστών του και ότι η Παναγία τον διέταξε να μείνει εδώ επί 15 ακόμη έτη. Είπεν επί πλέον ότι η Παναγία του ανήγγειλεν, ότι αυτός θα αποτελειώσει την τελευταίαν λειτουργίαν των Παλαιολόγων εις τον ναόν της Αγίας Σοφίας" [24].
δ. Παρόμοια ήταν και τα λόγια που του έλεγε αργότερα η γνωστή Μαριάμ Σουλακιώτου, με τα οποία έθρεφε την οίηση του Ματθαίου: "Άγιε Πατέρα μου, σύ είσαι ο μόνος άγιος Αρχιερεύς σ'όλον τον σημερινό κόσμο. Όλοι είναι Μασώνοι, άθεοι, κακόδοξοι, ως και οι Φλωρίνης, Κυκλάδων είναι Νεοημερολογίται. Εσένα έχει προορίσει ο Θεός να υπάγης εις την Πόλιν να τελείωσης την Λειτουργίαν και να γίνεις Πατριάρχης" [25].
ε. Αξίζει να σημειωθεί και το γεγονός της προσφωνήσεώς του"Άγιος Πατέρας" που χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν οι οπαδοί του Ματθαίου, προσφωνήσεως που όζει παπισμού [26].
στ. Όταν στην Διαθήκη του (1950) ο Ματθαίος έγραφε σίγουρος για την σωτηρία του: "εγώ μεν τώρα, ω τέκνα μου, υπάγω εις τον Θεόν και Ουράνιον Πατέρα" [27], ήδη "ζώντος αυτού ακόμη τω εψάλλοντο επ' εκκλησίας καθημερινώς, Μεγαλυνάρια, καθώς και της Αγίας Μητέρας Μαριάμ· ναι, και ιδιαίτερα στιχερά Ιδιόμελα: "Χαίροις ιεραρχών η κρηπίς, της οικουμένης ο φωστήρ ο διαυγέστατος, Μακαριώτατε Ματθαίε Μυροβλύτα..."" [28]. Το αυτό μαρτυρεί και ο π. Βαρθολομαίος [29], ο οποίος ισχυρίζεται πως ο ίδιος ο Ματθαίος "εσχεδίασεν τα εγκωμιαστικά του, ότι θα τελειώσει Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, εσύνταξεν δε και την ασματικήν του ακολουθίαν, ως άγιος με ωραία δοξαστικά (μου τα έδειξε μια μοναχή του, που τα έγραφε και του τα έψαλλε. Αλλά δεν είχα την γνώσι να τα πάρω τότε και να τα δείξω τώρα εδώ. Πάντα όμως θα υπάρχουν, και η μοναχή που μου τα έδειξε ζει (σ. ημ. τα παραπάνω γράφτηκαν το 1977))"[30].
ζ. Στο ματθαιϊκό περιοδικό "Πολύτιμος Θησαυρός Μετανοίας" (Ιούνιος 1950) δημοσιεύθηκε η φωτογραφία του Ματθαίου, τον οποίο προσκυνούν άγγελοι (ΕΙΚΟΝΑ Θ). Επίσης, κατά την μαρτυρία του π. Αρσενίου Κοττέα οι οπαδοί του "εζωγράφησαν Εικόνα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και εκατέρωθεν έθεσαν την Μαριάμ και τον Ματθαίον, αντί της Κυρίας Θεοτόκου και του Τιμίου Προδρόμου. Χρυσή δε καντήλα καίει διαρκώς έμπροσθέν της!" [31].
5. ΑΝΕΝΤΙΜΟΤΗΤΑ
Ένας Άγιος δεν θα προέβαινε επίσης ούτε στις παρακάτω ντροπιαστικές πράξεις:
α. Το 1931 εκδίδει το βιβλίο "Σάλπιγξ υπέρ της Αγίας ημών Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας", το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος του αποτελεί αντιγραφή του βιβλίου "Κέντρα της Αγίας ημών Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας", που εξέδωσε το 1925 ο Αρσένιος Κοττέας, χωρίς καμία αναφορά. Ο ίδιος ο π. Αρσένιος καταγγέλλει το 1953: "Ο αποθανών Επίσκοπος Ματθαίος όχι μόνον αφήρεσε από τα "Κέντρα" - Σύγγραμμά μου - πολλάς σελίδας και τας ωκειοποιήθει, αλλά και εκ του ετέρου συγγράμματός μου "Μάχαιρα" έσχισε το εξώφυλλον και θέσας την ιδικήν του υπογραφήν, το διένειμεν" [32].
β. Στις 12-5-1943 (π. η.) αρκετοί κληρικοί της παρατάξεως του Ματθαίου αποστέλλουν ελεγκτική επιστολή στους Επισκόπους τους Ματθαίο και Γερμανό [33], στην οποία καταγγέλλουν παραβάσεις τους [34]. Αντιγράφουμε τα σχετικά με τον Ματθαίο [35]: "Ο Σεβασμιώτατος Βρεσθένης εξέδωκε και εκδίδει πληθώραν βιβλίων κατά το πλείστον ερανισμένων εκ των αποκρύφων και αμφιβόλου προελεύσεως πηγών αναμίκτων εκ παραδόσεως και βλασφημιών ας η Ορθόδοξος Εκκλησία προ πολλού κατεδίκασε, ομιλεί και γράφει περί πτώσεως οδόντων του Κυρίου, δευτέρας ενσάρκου οικονομίας Αυτού, καθώς και "περί δαιμονοπιστίας" και των οράσεων της Βασιλικής, περί καταργήσεως του "Δι' ευχών των Αγίων Πατέρων ημών" και λοιπών, Αγιοποιήσεως εαυτού και των συναυτώ, και περί του πεπλανημένου φρονήματος ότι ουδείς εκτός αυτού και των συν αυτώ είναι εν τάξει Ορθόδοξος και σεσωσμένος. Περί των πεπλανημένων προφητειών Κωνσταντινουπόλεως, Πατριαρχείας, κλπ. υπερφυάλων και εγωιστικών φρονημάτων. Παρεποίησε και αντικατέστησε το Τυπικόν της Εκκλησίας, χειροτονεί Διακόνισας παρά τας εκκλησιαστικάς απαγορεύσεις και επιτρέπει ίνα οι Μοναχοί και αι Μοναχαί εξωμολογούν κοσμικούς Χριστιανούς". Κλείνοντας τον καλούνε να "αναιρέσει πάντα όσα αιρετικά και βλάσφημα εν τοις υπ' αυτού εκδοθείσι βιβλίοις έχουσι καταχωρηθή" και να "παύση να κηρύσση εαυτόν Άγιον, Μοναδικόν Προφήτην κλπ.".
Η απάντηση του Ματθαίου υπήρξε μνημείο ανεντιμότητας. Δεν αποδέχτηκε καμία κατηγορία, αλλά αναγκάστηκε να απορρίψει και να καταδικάσει όσα εσφαλμένα και κακόδοξα περιείχαν τα βιβλία του, αφού scripta manent, όχι όμως και να αναλάβει την ευθύνη για αυτά, την οποία επέρριψε σε άλλους και κυρίως στον π. Βίκτωρα Μπουλούκο και στον π. Μάρκο Χανιώτη. Ιδού το ντροπιαστικό απόσπασμα από την ποιμαντορική εγκύκλιό του (25-5-1943 π.η.): "Όλα τα δημοσιεύματα αυτά ήσαν ξένα και ουχί εδικά μας, εξ Αγίου Όρους προελθόντα, και των οποίων αναθέσαμεν την διόρθωσιν πριν της εκτυπώσεως εις το Τυπογραφείον Φραντζεσκάκη εις Αθήνας, εις τους Πανοσιώτατον Βίκτωρα Ιερομόναχον και Οσιώτατον Μάρκον Μοναχόν, οίτινες όμως αναχωρήσαντες ο εις εις την Θεσσαλίαν και ο έτερος διά Πάρον ως εκ των υστέρων εξηκριβώσαμεν, τα άφησαν αδιόρθωτα και ετυπώθησαν ως είχον" [36]. Δεν ευθύνεται δηλαδή ο Ματθαίος για τις κακοδοξίες που συμπεριέλαβε στα έργα του, αλλά αυτοί που δεν τον διόρθωσαν! Μπροστά πάντως στην συνεχιζόμενη αντίδραση αναγκάστηκε και άλλες φορές να αποκηρύξει τα κακόδοξα γραφόμενά του [37].
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Το κοσμικό όνομα του Ματθαίου.
[2] Η νοερά προσευχή, π. Βαρθολομαίου Ιερομονάχου, Άγιον Όρος, 1977, σελ. 50.
[3] Ανοικτή επιστολή, π. Ακακίου Παππά, 1958 (στο "Κατά Νεκρομάχων", π. Θεωνά Μαργαριτοπούλου, Ρεμματιά Φαρσάλων, 1986, σελ. 31).
[4] Επιστολαί του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ματθαίου, (εκδιδόμεναι νυν το πρώτον υπό του Επισκόπου Πατρών των Γ.Ο.Χ. Ανδρέου), Αθήναι 1962, σελ. 5 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Α).
[5] Αυτόθι, σελ. 6.
[6] π. Βαρθολομαίου ιερομονάχου, σελ. 41-42.
[7] Βλέπε στο κείμενο του Αντωνίου Μάρκου.
[8] "Ματθαίος, Αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας των Γ.Ο.Χ. Αθηνών και πάσης Ελλάδος", π. Ευγενίου Τόμπρου, Αθήνα, 1963, σελ. 35 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Β).
[9] Αυτόθι, σελ. 26.
[10] Έτσι με την ίδρυση της μονής "ο υποκάρδιος ιερός πόθος, του οσίου πατρός Ματθαίου επληρώθη". Δεν τα λέμε εμείς, ο ίδιος ο Τόμπρος τα γράφει (αυτόθι, σελ. 66).
[11] Επιστολαί, σελ. 50.
[12] Δακτυλοδείκτης, π. Αρσενίου Κοττέα μοναχού, 1953, σελ. 9.
[13] Αυτόθι, σελ. 13.
[14] Περιγραφή του περιστατικού σε: π. Ακακίου, σελ. 31-32 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Γ), Οι προδόται της Ορθοδοξίας, π. Καλλίστου Πολατίδου μοναχού, Αθήνα 2004, σελ.61-63 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Δ) και Εκκλησία Γ.Ο.Χ. Ελλάδος 1924-2004 (80 έτη φωτός και σκότους), π. Αντωνίου Γεωργαντά, Γορτυνία 2004, σελ.25 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Ε).
[15] Επιστολαί, σελ. 80 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ ΣΤ).
[16] Περιγραφή στο: Το παλαιοημερολογιακόν ζήτημα εν Ελλάδι, Μητροπολίτου Δημητριάδος Ιωακείμ Αλεξόπουλου, Βόλος 1948, σελ. 30-37.
[17] π. Ακακίου, σελ. 32.
[18] Ερευνάτε τας γραφάς, π. Ματθαίου Καρπαθάκη, Αθήνα 1931, σελ. 43.
[19] Επιστολαί, σελ. 39-40.
[20] Δακτυλοδείκτης, σελ. 13.
[21] Τόμπρου, σελ. 90.
[22] Βλέπε ενδεικτικά ΣΚΡΙΠ 22-11-1927, ΕΜΠΡΟΣ 24-11-1927 και ΠΟΛΙΤΕΙΑ 24-11-1927 (ΕΙΚΟΝΑ Η).
[23] Δεν θεωρούμε άσχετο το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο η Κοινότης των Γ.Ο.Χ. σκεφτόταν να απευθυνθεί στους Ρώσους της Διασποράς, που έδρευαν τότε στο Κάρλοβιτς της Σερβίας, για χειροτονία Επισκόπου (πράγμα που έπραξε τελικώς, χωρίς όμως επιτυχία). Πολύ πιθανόν να πρότεινε τον Ματθαίο (σε αυτό συνηγορεί και ο π. Βαρθολομαίος όταν γράφει (σελ. 51) πως "εμελετούσε να πάη να χειροτονηθή εις την Σερβίαν"), όπως τον πρότεινε αργότερα στους τρεις Αρχιερείς.
[24] Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 29-3-1933.
[25] π. Ακακίου, σελ. 25-26.
[26] Δείτε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από άρθρο της εφημερίδος των Ελλήνων παπικών ΚΑΘΟΛΙΚΗ (10-1-1931) και συγκρίνετε την φρασεολογία (ΕΙΚΟΝΑ Θ).
[27] Τόμπρου, σελ. 106.
[28] Δακτυλοδείκτης, σελ. 14.
[29] σελ. 51.
[30] Βλέπε και εδώ, στην επιστολή μοναζουσών προς Αικατερίνη (1953), ορισμένα ιδιόμελα.
[31] Δακτυλοδείκτης, σελ. 12.
[32] Αυτόθι, σελ. 5. Οι αποδείξεις στις ΕΙΚΟΝΕΣ Ι-ΙΣΤ.
[33] Ο Γερμανός Βαρυκόπουλος αποσχίστηκε μαζί με τον Ματθαίο από την Σύνοδο των Γ.Ο.Χ. το 1937 και επέστρεψε σε αυτήν το 1950.
[34] Απόσπασμα της επιστολής στο περιοδικό ΚΗΡΥΞ ΓΝΗΣΙΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ (Οκτώβριος 1982, σελ. 289-291). Την υπογράφουν μεταξύ άλλων ο π. Γεδεών (ο πρώτος στην σειρά από τους υπό του Ματθαίου μόνου χειροτονηθέντες επισκόπους τo 1948, με το όνομα Σπυρίδων), ο π. Ακάκιος Παππάς, ο π. Αρτέμιος Ξενοφωντινός, ο π. Κοσμάς Καράμπελας (μετέπειτα γύρισε με το νέο) κ. α.
[35] Τις καταγγελίες κατά του Γερμανού τις παραλείπουμε, εφόσον κανείς σήμερα δεν ισχυρίζεται ότι ο Γερμανός είναι μυροβλήτης και θαυματουργός, πολύ περισσότερο μάλιστα κανείς δεν παραμένει αποσχισμένος για έναν τέτοιο λόγο.
[36] ΚΗΡΥΞ, Οκτώβριος 1982, (σελ. 293).
[37] Βλέπε σχετικά και Εκκλησία Γ.Ο.Χ. Ελλάδος, π. Αντωνίου Γεωργαντά, σελ. 52 (ΕΙΚΟΝΑ ΙΖ).
Το παρόν άρθρο, το οποίο βασίζεται α) σε κείμενα του ίδιου του Ματθαίου, β) σε κείμενα άλλων για αυτόν και γραπτές μαρτυρίες όσων τον γνώρισαν και γ) σε αληθινά στοιχεία από τον Τύπο της εποχής (και όχι στις συκοφαντίες που περιέχονται σε αυτόν), αποδεικνύει ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρείται Άγιος, όπως μάλιστα αυθαιρέτως έχει αποφανθεί ο Καθηγητής Αγιολογίας - με αυτήν άραγε την ιδιότητα τον "αγιοποίησε"; - κ. Αντώνιος Μάρκου (βλέπε εδώ, και ο οποίος μάλιστα συνέθεσε και ακολουθία του) και όπως τον θεωρούν οι Ματθαιϊκοί.
Αξίζει η προσοχή στο εξής: Το κείμενο αυτό εξετάζει τι ΔΕΝ είναι ο Ματθαίος και όχι τι είναι (δεν ασχολείται δηλαδή με το αν είναι σχισματικός, αιρετικός ή απλά ένας άνθρωπος που έπεσε σε σφάλματα). Έτσι η εργασία αυτή είναι ουσιαστικά απολογητική (εξηγούμε γιατί ΔΕΝ τον δεχόμαστε ως άγιο) και όχι πολεμική, και δεν θα είχε λόγο ύπαρξης αν δεν υπήρχε η αγιοποίησή του από τους οπαδούς του, όχι τόσο εξ αιτίας της αγιοποίησης αυτής καθεαυτής, αλλά διότι πάνω σε αυτήν ουσιαστικά βασίστηκε και συνεχίζεται να βασίζεται το σχίσμα των Ματθαιϊκών.
Ευχαρίστως θα δεχθούμε κάθε παρατήρηση, σχόλιο ή διόρθωση, που είναι όμως τεκμηριωμένα και δεν αποτελούν προσωπικές θέσεις και εκτιμήσεις.
1. ΑΝΥΠΑΚΟΗ
Η Υπακοή είναι πολύ δύσκολη αρετή. Μόνο οι πραγματικά ταπεινοί την έχουν. Δεκαετίες ολόκληρες προσπάθησαν πολλοί μοναχοί να την αποκτήσουν και να συντρίψουν το θέλημά τους.
α. Για τον Ματθαίο αναφέρει ο γνωστός του ιερομόναχος Βαρθολομαίος το εξής περιστατικό: "Όταν κάποτε εδιάβαζε μια δαιμονισμένη του Κρακάρι, είχε την τόλμην και μωρίαν να λέγη εις τον διάβολο "ἑγώ σοι επιτάσσω, έξελθε εξ αυτής", οπότε έδωσε το δικαίωμα εις τον διάβολον και του απήντησεν: "βρε Γιώργη [1], εσύ θα με βγάλης; Εσύ που έδειρες τον γέροντά σου με το μανουάλι;"" [2].
β. Το 1910 ο Ματθαίος βγήκε από το Άγιον Όρος στον κόσμο ως περιοδεύον πνευματικός και άρχισε τις περιοδείες στην Πελοπόννησο. Ο μετέπειτα συναγωνιστής του π. Ακάκιος Παπάς - χειροτονηθείς Επίσκοπος Ταλαντίου από τους Ρώσους της Διασποράς το 1960 - μεταφέρει απόψεις συνασκητών του Ματθαίου σύμφωνα με τις οποίες αυτός άνευ ευλογίας "έφυγεν από την Καλύβην του και υπήγεν εις τον κόσμον να κηρύξη δήθεν, και αφείσας τον Γέροντά του μόνον, εις προχωρημένην ηλικίαν, όστις απελπισθείς ένεκα τούτου, έπεσεν εις την στέρναν και επνίγη!" [3].
γ. Την περίοδο εκείνη η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος με εγκύκλιό της απαγόρευσε στους περιοδεύοντες πνευματικούς να εξομολογούν άνευ αδείας του τοπικού Επισκόπου. Αυτό φανερώνεται και από απαντητική επιστολή που απέστειλε ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως προς τον Ματθαίο στις 4-6-1910 [4], με την οποία μάλιστα τον αποτρέπει να τον επισκεφθεί "διά το ασκανδάλιστον", διότι προφανώς ο Ματθαίος δεν ήταν πρόθυμος να υπακούσει σε μια τέτοια εγκύκλιο.
ΕΙΚΟΝΑ Α
Για παράβαση αυτής της εγκυκλίου ο Επίσκοπος Αργολίδος και Κορινθίας Νίκανδρος Δελούκας διέταξε το 1911 την επιστροφή του στο Άγιον Όρος.
δ. Την ίδια εποχή ο Ματθαίος φλεγόταν από τον πόθο του μαρτυρίου. Για το ζήτημα αυτό ζήτησε την συμβουλή του Αγίου Νεκταρίου, αλλά ο Άγιος καταλαβαίνοντας μάλλον το επικίνδυνο, λόγω υποκρύπτουσας υπερηφάνειας, μιας τέτοιας σκέψεως του απάντησε: "πριν λάβετε συμβουλάς εναρέτων Πατέρων, να μη μεταβήτε προς αναζήτησιν μαρτυρίου" [5]. Η επιστολή αυτή γράφτηκε στις 8-11-1910. Δεν ξέρουμε πότε έφθασε στα χέρια του Ματθαίου και αν πρόλαβε να λάβει συμβουλές από ενάρετους Πατέρες, αλλά αρχές του 1911, ήταν στο δρόμο, μαζί με άλλους δύο μοναχούς, με σκοπό να πάνε στην Τουρκία, να ομολογήσουν την Πίστη και να μαρτυρήσουν. Αλλά αφού γύρισαν σε Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη και αλλαχού, οι μοναχοί απογοητευμένοι επέστρεψαν στο Άγιον Όρος, ενώ ο Ματθαίος κατέληξε στα Ιεροσόλυμα, πριν επανέλθει τελικώς άπραγος στο Άγιον Όρος [6].
ΕΙΚΟΝΑ Β
2. ΤΑΣΗ ΓΙΑ ΗΓΕΣΙΑ
Επίσης, από την έρευνα του βίου του φαίνεται πως ο Ματθαίος είχε, τουλάχιστον από κάποια στιγμή και μετά, μια τάση για πνευματική ηγεσία. Ο διακαής του πόθος ήταν η ίδρυση ενός μοναστηριού στο οποίο θα ήταν πνευματικός.
α. Το 1910, έχοντας φύγει από το Άγιον Όρος, κάνει την πρώτη προσπάθεια να ιδρύσει γυναικεία μονή στον Μυστρά με κέντρο τον ναό του Αγίου Νικολάου. Η προσπάθεια αυτή προσέκρουσε στην αρχαιολογική σημασία του χώρου και απέτυχε [7].
β. Το 1923 απομακρύνεται από την Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας (μονή της μετανοίας του) διότι κατηγορήθηκε πως θέλησε να μετατρέψει το Μετόχι της Αναλήψεως στον Βύρωνα (μετόχι της Μονής), στο οποίο ήταν προϊστάμενος τα έτη 1916-1922, σε προσωπικό του μοναστήρι [8].
γ. Μετά την οριστική έξοδό του από το Άγιον Όρος το 1926 θέλησε να ιδρύσει γυναικεία μονή στην Ζωοδόχο Πηγή Προνοίας Ναυπλίου, στην οποία είχε υπηρετήσει στο παρελθόν, αλλά απέτυχε [9].
δ. Τελικώς, το έτος 1928 ο πόθος του έγινε πραγματικότητα [10] με την ίδρυση του γυναικείου μοναστηριού Παναγίας Πευκοβουνιωτίσσης (γνωστή και ως Πευκοβουνογιατρίσσης) στην Κακιά Θάλασσα Κερατέας. Γύρω από αυτήν την γυναικεία μονή χτίστηκαν καλύβες και κελιά ανδρών μοναχών, οι οποίοι έκτισαν τελικώς το ανδρικό μοναστήρι του Ματθαίου (Μεταμορφώσεως Κουβαρά) το 1934.
3. ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ
Η αλλαγή του ημερολογίου (1924) βρίσκει τον Ματθαίο στο Άγιον Όρος, Πνευματικό (Πνευματικοί λέγονται οι εξομολόγοι) της Μεγίστης Λαύρας. Όπως και οι περισσότεροι Αγιορείτες τάχθηκε κατά της ημερολογιακής καινοτομίας. Μάλιστα η θέση του κατά των νεοημερολογιτών υπήρξε πολύ αυστηρή. Τους θεωρούσε αιρετικούς και πίστευε ότι οπωσδήποτε θα κολασθούν. Δεν ήταν όμως και τόσο συνεπείς στις απόψεις του, τις οποίες μάλλον εξέφραζε ως φόβητρο για τους απλουστέρους, όπως φαίνεται από τα παρακάτω.
α. Τις ημέρες της ημερολογιακής αλλαγής ο Ματθαίος γράφει στο πνευματικοπαίδι του Ηλία Πηλάφα: "Διά τας φοβεράς δε και φρικτάς καινοτομίας, ή μάλλον ειπείν της δεινής αιρέσεως του ημερολογίου και της καταργήσεως, μεταθέσεως και μεταρρυθμίσεως των αγίων δεσποτικών και θεομητορικών εορτών, καθώς και των νηστειών, όπου ως προχθές οι χριστιανοί κατέλυσαν και ψάρι, ενώ την Μεγ. και Αγ. Τεσσαρακοστήν καταλύεται έλαιον μόνον Σάββατον και Κυριακήν, ουαί και αλλοίμονον! Ιδέτε δεινά φοβερά επιτίμια των Αγ. Πατέρων και τα φρικτά κατά των καινοτόμων αναθέματα" [11]. Ο συναγωνιστής του όμως π. Αρσένιος Κοττέας καταγγέλει ότι μετά την αλλαγή του ημερολογίου, στην Μεγίστη Λαύρα, ο Ματθαίος "συνελειτούργησεν μετά του Μασσόνου Πατριάρχου Μεταξάκη" [12], αλλά και "προσκληθείς εις την Ιεράν Μονήν Κωνσταμονίτου κατά την εποχήν εκείνην, - μετά την αλλαγήν του ημερολογίου -, ίνα στερεώση το φρόνημα των Ζηλωτών, ταλαντευθείς διά λόγους (τις οίδεν) όχι μόνον εστερέωσε το μνημόσυνον του Αιρετικού πατριάρχου, αλλά συνελειτούργησε και εκεί μετά των μνημονευόντων αυτόν!" [13].
β. Την ίδια περίοδο σε μία επίσκεψή του ως Πνευματικός στην Ιερά Μονή Αγίου Παύλου έπεισε μερικούς Μοναχούς να μην εκκλησιάζονται με τους υπολοίπους που μνημονεύουν τον νεοημερολογίτη Πατριάρχη. Όταν το έμαθε ο ηγούμενος δεν αντέδρασε, αλλά πρότεινε στον Ματθαίο να συλλειτουργήσουν. Ο Ματθαίος δέχτηκε και κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας μνημόνευσε τον Πατριάρχη! Οι Μοναχοί που είχαν πεισθεί από τον Ματθαίο να μην συμμετέχουν στις ακολουθίες, είχαν ειδοποιηθεί από τον ηγούμενο, και αφού είδαν την υποκριτική συμπεριφορά αυτή, αποκατέστησαν την κοινωνία [14].
ΕΙΚΟΝΑ Γ
ΕΙΚΟΝΑ Δ
ΕΙΚΟΝΑ Ε
γ. Ενώ από το 1924 χαρακτήριζε σχισματοαιρετικούς και αναθεματισμένους τους νεοημερολογίτες, το 1926 στέλνει ευχές στον νεοημερολογίτη Επίσκοπο Λευκάδος και Ιθάκης Δανιήλ Σουλίδη, όπως μαρτυρεί και ευχετήριο μήνυμα του δευτέρου που δημοσίευσαν οι ίδιοι οι Ματθαιϊκοί στο βιβλίο με τις επιστολές του Ματθαίου [15].
ΕΙΚΟΝΑ ΣΤ
δ. Στις 10-11-1932 κλήθηκε από τους Γ.Ο.Χ. Δεσφίνης Φωκίδος για να συνομιλήσει δημοσίως με τον νεοημερολογίτη, Επίσκοπο Φωκίδος τότε, Ιωακείμ Αλεξόπουλο [16]. Μαζί του ήταν και ο συναγωνιστής του π. Ακάκιος Παππάς ο οποίος αναφέρει τα εξής: "Στην Δεσφίνα Αμφίσσης, τον έφεραν διά να συζητήσωμεν μετά του Επισκόπου Αμφίσσης Ιωακείμ και υποβάλλομεν αυτόν εις το ζήτημα του Ημερολογίου. Και αυτός (σ. ημ. ο Ματθαίος) μετά τριών Καλογρηών του, συμπροσευχήθησαν μετ' αυτού και συνέψαλλον, ησπάσθη την δεξιάν του Επισκόπου! Και τελευταίως τον παρεκάλει να συλειτουργήσουν διά την αγάπην! Εάν δε δεν ήμουν εγώ παρών, χωρίς άλλο θα συνελειτούργει ο μέγας ακριβολόγος!" [17].
Και όλα αυτά την ίδια εποχή που εξέδιδε κείμενα σαν το παρακάτω [18]:
ΕΙΚΟΝΑ Ζ
4. ΠΡΟΣΩΠΟΛΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΗΣΗ
Τα πνευματικά παιδιά του Ματθαίου είχαν αναπτύξει μια αρρωστημένη σχέση μαζί του. Τον λάτρευαν σε τέτοιο σημείο, ώστε να τον ακολουθήσουν ακόμη και στο σχίσμα του, ενώ ο ίδιος ο Ματθαίος δεν έκανε τίποτα για να πατάξει αυτές τις συμπεριφορές, οι οποίες ενίσχυαν τον εγωισμό του και τον οδήγησαν στο τέλος να πιστεύει ότι απέμεινε ο μόνος ορθόδοξος επίσκοπος επί της γης. Ιδού ορισμένα παραδείγματα προσωπολατρείας:
α. Μετά την απομάκρυνση του Ματθαίου από το Μετόχι Αναλήψεως Βύρωνος το 1923, η πνευματική του κόρη Μαρίνα Σουλακιώτου, η γνωστή, μετέπειτα μετονομασθείσα, Μαριάμ μοναχή, του αποστέλλει επιστολή, της οποίας αντιγράφουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα: "Σεβαστέ μας Γέροντα, τι να σας γράψωμεν, και τι να σας διηγηθώμεν; Όπου η υπερβολική λύπη, μας έφερεν εις δυσάρεστον θέσιν, όπου δεν δυνάμεθα να ομιλήσωμεν η μία προς την άλλην... Ο γέροντάς μας ανεχώρησε και ορφαναί και εγκαταλελειμμέναι τώρα είμεθα. Ανεχώρησε δι' Άγιον Όρος. Φαντασθήτε τους κλαυθηρισμούς, αναστεναγμούς, λιποθυμίας και ομοφωνίας των τέκνων σας που εφώναζαν: Αχ! Ιησού μας γλυκύτατε, που μας άφηκεν ο πολυσέβαστός μας Γέροντας, δεν μας ευσπλαγχνίσθη τας αιωνίως και πάντοτε εστερημένας του πατρός των;... Αχ! Ιησού μας. Τα δάκρυά μας, τα καθημερινώς χυνόμενα, δεν εγγίζουσιν εις τον Θρόνο Σου, όπως ευσπλαγχνισθής και επιταχύνης την επάνοδόν του, προς ψυχικήν παρηγορίαν μας;... Αχ! Αχ! Αχ! Τι ήτο αυτό, Γλυκύτατε μας Ιησού, να μας πάρουν τον σωτήρα των ταλαιπώρων ψυχών μας;" [19].
β. Οι οπαδοί του τον παρουσίασαν πρωταγωνιστή και στα δύο μεγάλα γεγονότα της Ιστορίας των Γ.Ο.Χ. κατά τα πρώτα έτη, ήτοι στην εμφάνιση του Τιμίου Σταυρού (14-9-1925 π.η.) στον Υμηττό και στην δολοφονία της Αικατερίνης Ρούττη (8-11-1927 π.η.) στην Μάνδρα Αττικής.
Για το μεν πρώτο έγραψαν πως ο Ματθαίος: "ως θείος Πατήρ και ως ήλιος εκλαμπρότατος επί Ναού Υψίστου, ο Πανάγαθος Θεός ταις επί τόπου δεήσεσί του επικαμπτόμενος, κατά την νύκτα της 14-9-1925 εν τω Ιερώ Ναώ του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εν Αθήναις, εφανέρωσε τον Τίμιον Σταυρόν!" [20], ενώ είναι γνωστό πως ο Ματθαίος ήταν στο Άγιον Όρος μέχρι και το 1926 και λειτουργός σε εκείνη την ιστορική Αγρυπνία, ήταν ο π. Ιωάννης Φλώρος.
Για το δεύτερο, ο μεν Τόμπρος γράφει ότι ήταν ο μόνος λειτουργός της ημέρας εκείνης [21], ενώ ο Μάρκου τον εμφανίζει μεν ως συλλειτουργό, αλλά αναφέρει ότι η Αικατερίνη Ρούττη αυτόν υπερασπιζόμενη δολοφονήθηκε (βλέπε εδώ). Όμως, όπως αποδεικνύεται από τον Τύπο της εποχής [22], μόνο η παρουσία ενός λειτουργού, και συγκεκριμένα του π. Χριστοφόρου Ψαλλίδα, μαρτυρείται.
ΕΙΚΟΝΑ Η
γ. Το 1933 ενώπιον εκατοντάδων προσκυνητών στο μοναστήρι στην Κερατέα διαδραματίστηκαν τα παρακάτω:
"-Παιδιά μου (σ. ημ. άρχισε να τους λέει ο Ματθαίος) είδα την Παναγία, η οποία μου είπε ότι ύστερα από 15 ημέρες θα με κάμη αρχιεπίσκοπον της Σερβίας [23] και θα με χάσετε. Εάν θέλετε να μείνω προσευχηθήτε για να μεταπεισθεί η Παναγία.
Όλοι τότε προσηυχήθησαν γονυκλινείς και δακρύοντες εν μεγάλη κατανύξει. Μετά δύο ημέρας, ο Παπαματθαίος ανήγγειλεν ότι είχεν εισακουσθή από την Παναγία η δέησις των πιστών του και ότι η Παναγία τον διέταξε να μείνει εδώ επί 15 ακόμη έτη. Είπεν επί πλέον ότι η Παναγία του ανήγγειλεν, ότι αυτός θα αποτελειώσει την τελευταίαν λειτουργίαν των Παλαιολόγων εις τον ναόν της Αγίας Σοφίας" [24].
δ. Παρόμοια ήταν και τα λόγια που του έλεγε αργότερα η γνωστή Μαριάμ Σουλακιώτου, με τα οποία έθρεφε την οίηση του Ματθαίου: "Άγιε Πατέρα μου, σύ είσαι ο μόνος άγιος Αρχιερεύς σ'όλον τον σημερινό κόσμο. Όλοι είναι Μασώνοι, άθεοι, κακόδοξοι, ως και οι Φλωρίνης, Κυκλάδων είναι Νεοημερολογίται. Εσένα έχει προορίσει ο Θεός να υπάγης εις την Πόλιν να τελείωσης την Λειτουργίαν και να γίνεις Πατριάρχης" [25].
ε. Αξίζει να σημειωθεί και το γεγονός της προσφωνήσεώς του"Άγιος Πατέρας" που χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν οι οπαδοί του Ματθαίου, προσφωνήσεως που όζει παπισμού [26].
ΕΙΚΟΝΑ Η
στ. Όταν στην Διαθήκη του (1950) ο Ματθαίος έγραφε σίγουρος για την σωτηρία του: "εγώ μεν τώρα, ω τέκνα μου, υπάγω εις τον Θεόν και Ουράνιον Πατέρα" [27], ήδη "ζώντος αυτού ακόμη τω εψάλλοντο επ' εκκλησίας καθημερινώς, Μεγαλυνάρια, καθώς και της Αγίας Μητέρας Μαριάμ· ναι, και ιδιαίτερα στιχερά Ιδιόμελα: "Χαίροις ιεραρχών η κρηπίς, της οικουμένης ο φωστήρ ο διαυγέστατος, Μακαριώτατε Ματθαίε Μυροβλύτα..."" [28]. Το αυτό μαρτυρεί και ο π. Βαρθολομαίος [29], ο οποίος ισχυρίζεται πως ο ίδιος ο Ματθαίος "εσχεδίασεν τα εγκωμιαστικά του, ότι θα τελειώσει Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, εσύνταξεν δε και την ασματικήν του ακολουθίαν, ως άγιος με ωραία δοξαστικά (μου τα έδειξε μια μοναχή του, που τα έγραφε και του τα έψαλλε. Αλλά δεν είχα την γνώσι να τα πάρω τότε και να τα δείξω τώρα εδώ. Πάντα όμως θα υπάρχουν, και η μοναχή που μου τα έδειξε ζει (σ. ημ. τα παραπάνω γράφτηκαν το 1977))"[30].
ΕΙΚΟΝΑ Θ
ζ. Στο ματθαιϊκό περιοδικό "Πολύτιμος Θησαυρός Μετανοίας" (Ιούνιος 1950) δημοσιεύθηκε η φωτογραφία του Ματθαίου, τον οποίο προσκυνούν άγγελοι (ΕΙΚΟΝΑ Θ). Επίσης, κατά την μαρτυρία του π. Αρσενίου Κοττέα οι οπαδοί του "εζωγράφησαν Εικόνα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και εκατέρωθεν έθεσαν την Μαριάμ και τον Ματθαίον, αντί της Κυρίας Θεοτόκου και του Τιμίου Προδρόμου. Χρυσή δε καντήλα καίει διαρκώς έμπροσθέν της!" [31].
5. ΑΝΕΝΤΙΜΟΤΗΤΑ
Ένας Άγιος δεν θα προέβαινε επίσης ούτε στις παρακάτω ντροπιαστικές πράξεις:
α. Το 1931 εκδίδει το βιβλίο "Σάλπιγξ υπέρ της Αγίας ημών Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας", το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος του αποτελεί αντιγραφή του βιβλίου "Κέντρα της Αγίας ημών Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας", που εξέδωσε το 1925 ο Αρσένιος Κοττέας, χωρίς καμία αναφορά. Ο ίδιος ο π. Αρσένιος καταγγέλλει το 1953: "Ο αποθανών Επίσκοπος Ματθαίος όχι μόνον αφήρεσε από τα "Κέντρα" - Σύγγραμμά μου - πολλάς σελίδας και τας ωκειοποιήθει, αλλά και εκ του ετέρου συγγράμματός μου "Μάχαιρα" έσχισε το εξώφυλλον και θέσας την ιδικήν του υπογραφήν, το διένειμεν" [32].
ΕΙΚΟΝΕΣ Ι - ΙΣΤ
(οι σελίδες αριστερά από το βιβλίο του Κοττέα, δεξιά από του Ματθαίου)
β. Στις 12-5-1943 (π. η.) αρκετοί κληρικοί της παρατάξεως του Ματθαίου αποστέλλουν ελεγκτική επιστολή στους Επισκόπους τους Ματθαίο και Γερμανό [33], στην οποία καταγγέλλουν παραβάσεις τους [34]. Αντιγράφουμε τα σχετικά με τον Ματθαίο [35]: "Ο Σεβασμιώτατος Βρεσθένης εξέδωκε και εκδίδει πληθώραν βιβλίων κατά το πλείστον ερανισμένων εκ των αποκρύφων και αμφιβόλου προελεύσεως πηγών αναμίκτων εκ παραδόσεως και βλασφημιών ας η Ορθόδοξος Εκκλησία προ πολλού κατεδίκασε, ομιλεί και γράφει περί πτώσεως οδόντων του Κυρίου, δευτέρας ενσάρκου οικονομίας Αυτού, καθώς και "περί δαιμονοπιστίας" και των οράσεων της Βασιλικής, περί καταργήσεως του "Δι' ευχών των Αγίων Πατέρων ημών" και λοιπών, Αγιοποιήσεως εαυτού και των συναυτώ, και περί του πεπλανημένου φρονήματος ότι ουδείς εκτός αυτού και των συν αυτώ είναι εν τάξει Ορθόδοξος και σεσωσμένος. Περί των πεπλανημένων προφητειών Κωνσταντινουπόλεως, Πατριαρχείας, κλπ. υπερφυάλων και εγωιστικών φρονημάτων. Παρεποίησε και αντικατέστησε το Τυπικόν της Εκκλησίας, χειροτονεί Διακόνισας παρά τας εκκλησιαστικάς απαγορεύσεις και επιτρέπει ίνα οι Μοναχοί και αι Μοναχαί εξωμολογούν κοσμικούς Χριστιανούς". Κλείνοντας τον καλούνε να "αναιρέσει πάντα όσα αιρετικά και βλάσφημα εν τοις υπ' αυτού εκδοθείσι βιβλίοις έχουσι καταχωρηθή" και να "παύση να κηρύσση εαυτόν Άγιον, Μοναδικόν Προφήτην κλπ.".
Η απάντηση του Ματθαίου υπήρξε μνημείο ανεντιμότητας. Δεν αποδέχτηκε καμία κατηγορία, αλλά αναγκάστηκε να απορρίψει και να καταδικάσει όσα εσφαλμένα και κακόδοξα περιείχαν τα βιβλία του, αφού scripta manent, όχι όμως και να αναλάβει την ευθύνη για αυτά, την οποία επέρριψε σε άλλους και κυρίως στον π. Βίκτωρα Μπουλούκο και στον π. Μάρκο Χανιώτη. Ιδού το ντροπιαστικό απόσπασμα από την ποιμαντορική εγκύκλιό του (25-5-1943 π.η.): "Όλα τα δημοσιεύματα αυτά ήσαν ξένα και ουχί εδικά μας, εξ Αγίου Όρους προελθόντα, και των οποίων αναθέσαμεν την διόρθωσιν πριν της εκτυπώσεως εις το Τυπογραφείον Φραντζεσκάκη εις Αθήνας, εις τους Πανοσιώτατον Βίκτωρα Ιερομόναχον και Οσιώτατον Μάρκον Μοναχόν, οίτινες όμως αναχωρήσαντες ο εις εις την Θεσσαλίαν και ο έτερος διά Πάρον ως εκ των υστέρων εξηκριβώσαμεν, τα άφησαν αδιόρθωτα και ετυπώθησαν ως είχον" [36]. Δεν ευθύνεται δηλαδή ο Ματθαίος για τις κακοδοξίες που συμπεριέλαβε στα έργα του, αλλά αυτοί που δεν τον διόρθωσαν! Μπροστά πάντως στην συνεχιζόμενη αντίδραση αναγκάστηκε και άλλες φορές να αποκηρύξει τα κακόδοξα γραφόμενά του [37].
ΕΙΚΟΝΑ ΙΖ
(ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ Β΄ ΚΑΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΡΟΣ)
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Το κοσμικό όνομα του Ματθαίου.
[2] Η νοερά προσευχή, π. Βαρθολομαίου Ιερομονάχου, Άγιον Όρος, 1977, σελ. 50.
[3] Ανοικτή επιστολή, π. Ακακίου Παππά, 1958 (στο "Κατά Νεκρομάχων", π. Θεωνά Μαργαριτοπούλου, Ρεμματιά Φαρσάλων, 1986, σελ. 31).
[4] Επιστολαί του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ματθαίου, (εκδιδόμεναι νυν το πρώτον υπό του Επισκόπου Πατρών των Γ.Ο.Χ. Ανδρέου), Αθήναι 1962, σελ. 5 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Α).
[5] Αυτόθι, σελ. 6.
[6] π. Βαρθολομαίου ιερομονάχου, σελ. 41-42.
[7] Βλέπε στο κείμενο του Αντωνίου Μάρκου.
[8] "Ματθαίος, Αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας των Γ.Ο.Χ. Αθηνών και πάσης Ελλάδος", π. Ευγενίου Τόμπρου, Αθήνα, 1963, σελ. 35 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Β).
[9] Αυτόθι, σελ. 26.
[10] Έτσι με την ίδρυση της μονής "ο υποκάρδιος ιερός πόθος, του οσίου πατρός Ματθαίου επληρώθη". Δεν τα λέμε εμείς, ο ίδιος ο Τόμπρος τα γράφει (αυτόθι, σελ. 66).
[11] Επιστολαί, σελ. 50.
[12] Δακτυλοδείκτης, π. Αρσενίου Κοττέα μοναχού, 1953, σελ. 9.
[13] Αυτόθι, σελ. 13.
[14] Περιγραφή του περιστατικού σε: π. Ακακίου, σελ. 31-32 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Γ), Οι προδόται της Ορθοδοξίας, π. Καλλίστου Πολατίδου μοναχού, Αθήνα 2004, σελ.61-63 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Δ) και Εκκλησία Γ.Ο.Χ. Ελλάδος 1924-2004 (80 έτη φωτός και σκότους), π. Αντωνίου Γεωργαντά, Γορτυνία 2004, σελ.25 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ Ε).
[15] Επιστολαί, σελ. 80 (βλέπε ΕΙΚΟΝΑ ΣΤ).
[16] Περιγραφή στο: Το παλαιοημερολογιακόν ζήτημα εν Ελλάδι, Μητροπολίτου Δημητριάδος Ιωακείμ Αλεξόπουλου, Βόλος 1948, σελ. 30-37.
[17] π. Ακακίου, σελ. 32.
[18] Ερευνάτε τας γραφάς, π. Ματθαίου Καρπαθάκη, Αθήνα 1931, σελ. 43.
[19] Επιστολαί, σελ. 39-40.
[20] Δακτυλοδείκτης, σελ. 13.
[21] Τόμπρου, σελ. 90.
[22] Βλέπε ενδεικτικά ΣΚΡΙΠ 22-11-1927, ΕΜΠΡΟΣ 24-11-1927 και ΠΟΛΙΤΕΙΑ 24-11-1927 (ΕΙΚΟΝΑ Η).
[23] Δεν θεωρούμε άσχετο το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο η Κοινότης των Γ.Ο.Χ. σκεφτόταν να απευθυνθεί στους Ρώσους της Διασποράς, που έδρευαν τότε στο Κάρλοβιτς της Σερβίας, για χειροτονία Επισκόπου (πράγμα που έπραξε τελικώς, χωρίς όμως επιτυχία). Πολύ πιθανόν να πρότεινε τον Ματθαίο (σε αυτό συνηγορεί και ο π. Βαρθολομαίος όταν γράφει (σελ. 51) πως "εμελετούσε να πάη να χειροτονηθή εις την Σερβίαν"), όπως τον πρότεινε αργότερα στους τρεις Αρχιερείς.
[24] Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 29-3-1933.
[25] π. Ακακίου, σελ. 25-26.
[26] Δείτε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από άρθρο της εφημερίδος των Ελλήνων παπικών ΚΑΘΟΛΙΚΗ (10-1-1931) και συγκρίνετε την φρασεολογία (ΕΙΚΟΝΑ Θ).
[27] Τόμπρου, σελ. 106.
[28] Δακτυλοδείκτης, σελ. 14.
[29] σελ. 51.
[30] Βλέπε και εδώ, στην επιστολή μοναζουσών προς Αικατερίνη (1953), ορισμένα ιδιόμελα.
[31] Δακτυλοδείκτης, σελ. 12.
[32] Αυτόθι, σελ. 5. Οι αποδείξεις στις ΕΙΚΟΝΕΣ Ι-ΙΣΤ.
[33] Ο Γερμανός Βαρυκόπουλος αποσχίστηκε μαζί με τον Ματθαίο από την Σύνοδο των Γ.Ο.Χ. το 1937 και επέστρεψε σε αυτήν το 1950.
[34] Απόσπασμα της επιστολής στο περιοδικό ΚΗΡΥΞ ΓΝΗΣΙΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ (Οκτώβριος 1982, σελ. 289-291). Την υπογράφουν μεταξύ άλλων ο π. Γεδεών (ο πρώτος στην σειρά από τους υπό του Ματθαίου μόνου χειροτονηθέντες επισκόπους τo 1948, με το όνομα Σπυρίδων), ο π. Ακάκιος Παππάς, ο π. Αρτέμιος Ξενοφωντινός, ο π. Κοσμάς Καράμπελας (μετέπειτα γύρισε με το νέο) κ. α.
[35] Τις καταγγελίες κατά του Γερμανού τις παραλείπουμε, εφόσον κανείς σήμερα δεν ισχυρίζεται ότι ο Γερμανός είναι μυροβλήτης και θαυματουργός, πολύ περισσότερο μάλιστα κανείς δεν παραμένει αποσχισμένος για έναν τέτοιο λόγο.
[36] ΚΗΡΥΞ, Οκτώβριος 1982, (σελ. 293).
[37] Βλέπε σχετικά και Εκκλησία Γ.Ο.Χ. Ελλάδος, π. Αντωνίου Γεωργαντά, σελ. 52 (ΕΙΚΟΝΑ ΙΖ).
ΠΗΓΗ ''ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ''
