«Απελεύσονται ούτοι
εις κόλασιν αιώνιον, οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον» (Ματθ. 25, 46)
Το
Ευαγγέλιο της κρίσεως που ακούγεται στην Εκκλησία μας την Κυριακή των Απόκρεω,
αποτελεί την απάντηση στην ορμή μας για γνώση του αύριο: ο Θεός δεν μας άφησε
αμάρτυρο το μέλλον∙ μας άνοιξε τα μάτια, όχι όμως σε ό,τι συνιστά απλή
περιέργεια ως προς την πορεία μας σ’ αυτόν τον κόσμο, αλλά σε ό,τι είναι καίριο
και ουσιώδες, σε ό,τι δηλαδή είναι σωτηριώδες και αιώνιο. Ο Κύριος θα ξανάλθει,
φωνάζει η Εκκλησία βασισμένη στα ίδια Του τα λόγια. Και θα ξανάλθει ένδοξα αυτή
τη φορά «κρίναι ζώντας και νεκρούς», σε ώρα που κανείς δεν γνωρίζει. Θα
έλθει «ως κλέπτης εν νυκτί» (Α΄Θεσ. 5, 2), «εν ημέρα η ου
προσδοκά» ο άνθρωπος (Ματθ. 24. 50). Και θα σταθούμε όλοι οι άνθρωποι όλων
των εποχών ενώπιόν Του για να γίνει η τελική αποτίμηση. Όσοι θα βρεθούν να έχουν
τηρήσει το θέλημά Του, άρα να έχουν αγαπήσει τον συνάνθρωπό τους, θα βρεθούν
στους ευλογημένους του Πατρός Του. Όσοι θα βρεθούν αμετανόητοι, ανάπηροι από τα
φτερά της πίστεως και της αγάπης, θα βρεθούν στους καταραμένους. Και η οριστική
κατάληξη: «Απελεύσονται ούτοι (οι χωρίς αγάπη) εις κόλασιν αιώνιον, οι
δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον».
1. Ο
τονισμός του αιώνιου χαρακτήρα της μιας και της άλλης καταστάσεως είναι το πρώτο
στο οποίο κοντοστέκεται κανείς. Ο Κύριος δεν άφησε καμία αμφιβολία περί του
οριστικού και αμετάκλητου της κρίσεώς Του. Η αιωνιότητα με την ατέρμονη πορεία
της είναι η προοπτική που ανοίγεται μετά τον ερχομό Του για δεύτερη φορά.
«Της βασιλείας Αυτού ουκ έσται τέλος», όπως το ομολογούμε διαρκώς και στο
Σύμβολο της Πίστεως. Δεν υπάρχει πια ανακοπή και ανάκληση. Κι είναι η αιωνιότητα
αυτή καταδίκη καταρχάς της παναίρεσης των Γιεχωβάδων, οι οποίοι μεταξύ των άλλων
πλανών τους τονίζουν ότι η Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου θα σημάνει την απαρχή
μιας χιλιετούς βασιλείας Του, για να ακολουθήσει έπειτα κάτι διαφορετικό. Από
την άλλη ο αιώνιος χαρακτήρας της κρίσεως του Θεού καταδικάζει και όσους στο
παρελθόν ή και πιο μετά πίστεψαν πλανεμένα ότι τελικώς όλοι θα αποκατασταθούν
μέσα στην αγκαλιά της αγάπης του Θεού. «Η αποκατάσταση των πάντων», για την
οποία μίλησε και ο μεγάλος αλλά καταδικασμένος για τις πλάνες του από την
Εκκλησία θεολόγος Ωριγένης, αποτελεί μία πρόκληση και έναν πειρασμό για την
Εκκλησία, η οποία όμως απέρριψε την πλάνη, διότι ακριβώς προϋποθέτει εσφαλμένη
θεολογία ως προς την εικόνα που απεκάλυψε για τον Θεό ο ίδιος ο Χριστός. Δεν
είναι ο Θεός το πρόβλημα για να αποκαταστήσει τους πάντες. Η αποκατάσταση αυτή
είναι η διαρκής βούληση του Θεού για όλους, ακόμη και για τους δαίμονες. Διότι
«ο Θεός πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν»
(Α΄Τιμ. 2,4). Το πρόβλημα είμαστε εμείς οι ίδιοι, οι οποίοι αρνούμαστε την αγάπη
του Θεού και τις προκλήσεις και προσκλήσεις για μετάνοιά μας. Η «αποκατάσταση
των πάντων» αλλοιώνει και την περί ανθρώπου εικόνα της Εκκλησίας, παρουσιάζοντας
αυτόν με κολοβωμένη ελευθερία.
2. Η αιωνιότητα που θα
ανοιχτεί μετά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου – πέρα βεβαίως από την αιωνιότητα
ως παρούσα κατάσταση του εδώ κόσμου που ζει ο Χριστιανός μέσα στην Εκκλησία:
«αύτη εστίν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκωσί Σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και ον
απέστειλας Ιησούν Χριστόν» (ευαγγελιστής Ιωάννης) - δεν θα φέρει κάτι
διαφορετικό από αυτό που ζει ο άνθρωπος αμέσως μετά τον θάνατό του. Σε όποια
κατάσταση δηλαδή φεύγουμε από τη ζωή αυτή, είτε εν μετανοία είτε εν
αμετανοησία, σε αυτήν την κατάσταση θα μας βρει και η Δευτέρα Παρουσία. Κι αυτό
θα πει: το οριστικό και αμετάκλητο τέλος για τον καθένα μας, σε επίπεδο
αιωνιότητας, έρχεται στην ουσία την ώρα του θανάτου μας. Η μόνη διαφορά μεταξύ
της μερικής κρίσεως που υφίσταται ο άνθρωπος όταν πεθάνει, και της γενικής
κρίσεως που θα υποστεί την ημέρα της Κρίσεως, θα είναι στον βαθμό της έντασης:
στη μερική κρίση κρίνεται με μόνη την ψυχή∙ στη γενική κρίση θα κριθεί μαζί με
το σώμα, που θα αναστήσει ο Χριστός. Υπό το πρίσμα αυτό ο προβληματισμός και η
αγωνία ορισμένων για το πότε θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία είναι χωρίς νόημα: η
ώρα του θανάτου μας στην πραγματικότητα αποτελεί και την ώρα της τελικής κρίσεώς
μας, αφού δεν υπάρχει προοπτική μετάνοιας μετά τον θάνατό μας. «Εν τω Άδη ουκ
έστι μετάνοια» κατά τη γνωστή και κλασική διατύπωση.
3. Μιλώντας όμως για
τον αιώνιο χαρακτήρα είτε της κόλασης είτε της ζωής, κατά τη διάκριση του
Κυρίου, πρέπει να έχουμε την ορθή εικόνα των καταστάσεων αυτών. Να τις βλέπουμε
δηλαδή με τις προϋποθέσεις του Ευαγγελίου, της Αποστολικής και της Πατερικής
Παραδόσεως. Διότι δυστυχώς υπάρχει πολλή και μεγάλη διαστρέβλωση επ’ αυτών.
Άλλοι απορρίπτουν τις καταστάσεις του Παραδείσου και της Κολάσεως, άλλοι τις
θεωρούν ως καταστάσεις μόνον του κόσμου τούτου, άλλοι τις κατανοούν με
μεσαιωνικές εικόνες: ως τόπους που είτε βράζουν και ψήνονται οι άνθρωποι (η
κόλαση) είτε αναπαύονται σε κήπους και ανάκλιντρα (ο παράδεισος).
Η Εκκλησία μας λοιπόν
διδάσκει πως ό,τι ονομάζουμε κόλαση και παράδεισος δεν υφίσταται από πλευράς του
Θεού. Διότι «ο Θεός αγάπη εστί» (Α΄Ιωάν. 4, 16), και έτσι το μόνο που
δύναται είναι να αγαπά. Κατά συνέπεια όλοι οι άνθρωποι όλων των αποχρώσεων και
όλων των καταστάσεων, είτε πιστοί είτε άπιστοι, ως παιδιά του Θεού δέχονται την
ίδια αγάπη από Εκείνον. Ο Θεός δεν κάνει διακρίσεις. Διακρίσεις κάνουμε εμείς οι
εμπαθείς άνθρωποι. Αν ένας γονιός φτάνει στο σημείο να αγαπά όλα τα παιδιά του
το ίδιο, είτε είναι μέσα στο σπίτι είτε εκτός, πόσο περισσότερο ο ουράνιος
Πατέρας, ο Οποίος είναι παντελώς απαλλαγμένος από οποιαδήποτε εμπάθεια και
οποιαδήποτε κακία. Αν όμως δεν υφίσταται κόλαση και παράδεισος από πλευράς του
Θεού, υφίσταται από πλευράς των ανθρώπων. Εμείς τη μία και ενιαία αγάπη του Θεού
δυστυχώς την ζούμε έτσι και αλλιώς: είτε δηλαδή θετικά είτε αρνητικά. Διότι οι
δικές μας προϋποθέσεις ζωής μεταποιούν και αλλοιώνουν τη θεϊκή αγάπη. Έτσι ο
μετανοημένος πιστός που αγωνίστηκε σε αυτήν τη ζωή να απαλλαγεί από τον εγωισμό
και την αμαρτία: ό,τι καταργεί και σκοτώνει την αγάπη, δέχεται την ενέργεια της
αγάπης του Θεού και την βιώνει ως φως και ευλογία. Ο αμετανόητος όμως, που
παγίωσε τον εγωισμό μέσα του κι έκανε πέτρα την καρδιά του, αυτός την ίδια αγάπη
του Θεού την δέχεται πια αρνητικά: ως φωτιά που τον κατακαίει και τον πονάει.
Σαν τον ήλιο που οι ίδιες ακτίνες του το μεν πτώμα το αποσυνθέτουν, τον δε
ζωντανό οργανισμό τον ζωοποιούν και τον αναζωογονούν.
Έτσι για το αν
βρεθούμε στην κόλαση ή στον παράδεισο, όπως λέμε, αποκλειστικά υπεύθυνοι είμαστε
εμείς και όχι ο Θεός. Ο Θεός μας αγαπά. Εμείς δεν μπορούμε να γευτούμε την αγάπη
Του, γιατί όσο μας δόθηκε ο χρόνος εργασίας και μετανοίας, αυτή η ζωή, εμείς
φροντίσαμε να παραλύσουμε τις αισθήσεις μας. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να μας
παραξενεύουν τα λόγια μερικών Πατέρων της Εκκλησίας που μιλώντας για τα θέματα
αυτά είπαν: ακόμη και στην περίπτωση που ο Θεός διά της βίας μας έβαζε στον
Παράδεισο, ακόμη και στην υποτιθέμενη αυτή περίπτωση τον παράδεισο εμείς θα τον
ζούσαμε ως κόλαση. Διότι ο εγωιστής άνθρωπος και στον παράδεισο θα είναι
εγωιστής, άρα κολασμένος.
4. Τι θα κρίνει βεβαίως
την ένταξή μας στη μία ή στην άλλη κατάσταση είναι γνωστό και το αναφέραμε
ακροθιγώς παραπάνω: η αγάπη που φροντίσαμε να κρατήσουμε στη ζωή αυτή και
απέναντι στον Θεό και απέναντι στον συνάνθρωπο. Και κυρίως απέναντι στον
συνάνθρωπο, διότι αυτή κρίνει την ποιότητα και της αγάπης μας προς τον Θεό. «Αν
δεν αγαπάμε τον συνάνθρωπό μας που βλέπουμε – επισημαίνει ο άγιος Ιωάννης – πώς
θα αγαπάμε τον Θεό που δεν βλέπουμε;» (Πρβλ. Α΄ Ιωάν. 4, 20). Η αγάπη μας λοιπόν
προς τον συνάνθρωπο συνιστά και το έσχατο κριτήριο, πάνω στο οποίο θα
κριθούμε.
Και πράγματι η παραβολή
της Κρίσεως αυτό επισημαίνει: «Εφ’ όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου
των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε». Και «εφ’ όσον ουκ εποιήσατε ενί τούτων
των αδελφών μου των ελαχίστων, ουδέ εμοί εποιήσατε». Τα λόγια του Κυρίου
είναι συγκλονιστικά. Ο άλλος, ο πλησίον, ο συνάνθρωπος, όποιος κι αν είναι
αυτός, δεν είναι απλώς ο άλλος. Πολύ περισσότερο δεν είναι ο ξένος και ο εχθρός,
που μπορεί να φτάσει να θεωρηθεί και ως η κόλασή μου – μία θεώρηση που συνιστά
την ίδια την αθεΐα. Διότι πράγματι χωρίς Θεό στη ζωή μου, ο συνάνθρωπος αποτελεί
για μένα μόνο απειλή και ενόχληση. Ο άλλος όμως, κατά τον Κύριο, είναι ο αδελφός
του Κυρίου, κι ακόμη πιο πολύ: ο ίδιος ο Κύριος.
5. Δεν αποτελούν
συμβολικές εικόνες αυτά που λέγει ο Χριστός. Είναι οριστικές διατυπώσεις που
αποκαλύπτουν την πραγματικότητα. Ο Χριστός αίρει την τύφλωσή μας και μας δίνει
τα μάτια για να δούμε την κρυμμένη πραγματικότητα. Το έσχατο βάθος της. Και μας
λέει: μη με ψάχνετε εδώ κι εκεί. Δείτε με στα πρόσωπα των συνανθρώπων σας. Ακόμη
και σε εσάς τους ίδιους. Ο καθένας λοιπόν από εμάς συνιστά μία κρυμμένη παρουσία
Χριστού. Αποτελούμε μία πρόκληση διαλόγου με τον Χριστό και μία βίωση της
Δευτέρας Παρουσίας του πριν ακόμη εκείνη έρθει. Έτσι η κόλαση και ο παράδεισος
δεν ανήκουν ως καταστάσεις στο μακρινό και απώτατο μέλλον. Είναι πολύ κοντά μας,
μπροστά κυριολεκτικά στα μάτια μας, όσο είμαστε εμείς οι ίδιοι μπροστά στον
εαυτό μας και μπροστά στον κάθε συνάνθρωπό μας. Την κόλαση και τον παράδεισο τα
κερδίζουμε την κάθε στιγμή της ζωής μας. Κι αυτό που τώρα ζούμε, το ίδιο με
μεγαλύτερη ένταση θα ζήσουμε και μετά τον θάνατό μας, και με την απόλυτη δυνατή
ένταση μετά τον ερχομό του Χριστού στη Δευτέρα Του Παρουσία. Πόσο οικεία και
γνώριμα λοιπόν ακούει στα αυτιά του ο Χριστιανός τα λόγια των Πατέρων του: «Από
τον πλησίον μας εξαρτάται η ζωή και ο θάνατος. Γιατί αν κερδίσουμε τον αδελφό
μας, τον Χριστό κερδίσαμε. Κι αν τον προσβάλουμε, Εκείνον χάσαμε».
Η παραβολή της κρίσεως
ακούγεται μία φορά τον χρόνο στην Εκκλησία μας, την Κυριακή των Απόκρεω –
σκαλοπάτι κι αυτή για την είσοδό μας στη Σαρακοστή. Περιττό να πούμε ότι λόγω
της σπουδαιότητάς της θα πρέπει να την έχουμε μόνιμο και καθημερινό ανάγνωσμά
μας και μελέτη του βίου μας διαπαντός. Διότι επικεντρώνει την προσοχή μας σε
ό,τι πιο ουσιαστικό έχουμε να κάνουμε στη ζωή αυτή, από το οποίο εξαρτάται και
το αιώνιο μέλλον μας: να αγαπάμε τους πάντες και τα πάντα. Για χάρη του Χριστού.
Για χάρη δική μας.
῾῾Αμαρτάνοντες εἰς
τούς ἀδελφούς...εἰς Χριστόν ἁμαρτάνετε᾽
(Α´ Κορ. 8,
12)
α. Μέ τήν
παραβολή τῆς κρίσεως πού προβάλλει τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς τῶν
᾽Απόκρεω μᾶς ὑπενθυμίζει ἡ ᾽Εκκλησία μας ὅτι ἡ ζωή αὐτή ὄχι μόνο θά τελειώσει,
ἀλλά καί θά ἐλεγχθεῖ. Θά᾽ ρθει ὁ Χριστός στήν Δευτέρα Του Παρουσία κι ἐκεῖ θά
ἀποδώσει στόν καθένα ἀνάλογα μέ αὐτά πού πολιτεύτηκε, σέ σχέση μάλιστα μέ τόν
συνάνθρωπό του. Στό ἴδιο μῆκος κύματος ὅμως βρίσκεται καί τό ἀποστολικό
ἀνάγνωσμα. ᾽Αναφέρεται σέ ἕνα συγκεκριμένο πρόβλημα τῆς ᾽Εκκλησίας τῆς Κορίνθου,
δηλαδή στή στάση ὁρισμένων πιστῶν, οἱ ὁποῖοι μέσα στά πλαίσια τῆς ἐν Χριστῷ
ἐλευθερίας τους ἔτρωγαν ἀπό τά λεγόμενα εἰδωλόθυτα, δηλαδή τά κρέατα ἀπό τίς
εἰδωλολατρικές θυσίες, καί ἐνῶ γι᾽ αὐτούς δέν ὑπῆρχε συνειδησιακό πρόβλημα, ἀφοῦ
δέν ὑπῆρχε κάποια ῾ἱερότητα᾽ στά εἰδωλόθυτα, προκαλοῦσαν τή συνείδηση τῶν ἁπλῶν
καί ἀσθενῶν στή συνείδηση ἀδελφῶν, οἱ ὁποῖοι ἀδυνατοῦσαν νά δοῦν τά εἰδωλόθυτα
ὡς ἁπλά κρέατα. ῎Ετσι ὅμως ἡ ἐλευθερία τους αὐτή, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος,
γινόταν ἁμαρτία μέ τήν πρόκλησή τους αὐτή, ἡ ὁποία τελικῶς ἀναφερόταν στόν ἴδιο
τόν Κύριο. ῾῾Αμαρτάνοντες εἰς τούς ἀδελφούς καί τύπτοντες τήν συνείδησιν
αὐτῶν ἀσθενοῦσαν εἰς Χριστόν ἁμαρτάνετε᾽. ῾Αμαρτάνοντας ἀπέναντι στούς
ἀδελφούς καί πληγώνοντας τή συνείδησή τους πού εἶναι ἀδύνατη, ἁμαρτάνετε
ἀπέναντι στόν ἴδιο τόν Χριστό.
β. 1. ῾Ο
ἀπόστολος μᾶς πάει σέ βαθιά νερά: μᾶς ἀνοίγει τά μάτια καταρχάς νά δοῦμε τά
πραγματικά ὅρια τῆς ἁμαρτίας. Διότι μᾶς λέει ὅτι ἁμαρτία δέν εἶναι μόνον ὅ,τι
εὐθέως προκαλεῖ τόν ἄνθρωπο – τόν ἑαυτό μας ἤ τόν συνάνθρωπο – δηλαδή οἱ βαριές
λεγόμενες ἁμαρτίες: φόνος, ὕβρεις, μοιχεῖες, πορνεῖες κλπ., ἀλλά καί αὐτό πού
ἔστω ἐπ᾽ ἐλάχιστον προκαλεῖ τή συνείδηση τοῦ ἄλλου, ὅπως γιά παράδειγμα μία καλή
θεωρούμενη δική μας ἐνέργεια, ἡ ὁποία ὅμως μπορεῖ νά σκανδαλίσει ἕναν ἀρχάριο ἐν
Χριστῷ ἀδελφό. Καί πέραν τούτου: ἁμαρτία εἶναι, ὅπως διδάσκει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ,
καί ὅ,τι μπορεῖ νά τόν προκαλέσει καί σέ ἐπίπεδο λογισμῶν μέ τίς κατά διάνοιαν
λεγόμενες ἁμαρτίες. Διότι δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι ἡ ἁμαρτία ξεκινᾶ ὡς λογισμός
στή διάνοια κι ἔπειτα προχωρεῖ καί γίνεται πράξη. ῎Ετσι μπορεῖ κανείς νά βλάπτει
τόν συνάνθρωπό του – καί τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του βεβαίως: ὁ πρῶτος συνάνθρωπος
εἶναι ὁ ἴδιος μας ὁ ἑαυτός - ἀπό τήν ὥρα πού θά δεχθεῖ καί τήν παραμικρή ὑποψία
ἤ κακή σκέψη ἀπέναντί του. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι οἱ ἅγιοί μας, παλαιότεροι καί
νεώτεροι, ἐπανειλημμένως τόνιζαν τή σημασία τῶν λογισμῶν πού καλλιεργοῦμε μέσα
μας ἀπέναντι στόν συνάνθρωπό μας: καλός λογισμός σημαίνει οὐσιαστική βοήθεια σ᾽
αὐτόν, κακός λογισμός σημαίνει ἀρνητική ἐνέργεια πού τόν ὠθεῖ σέ ἄσχημους
ἀτραπούς. ᾽Από τήν ἄποψη αὐτή λοιπόν ἡ ἔννοια τῆς ἁμαρτίας βαθαίνει πάρα πολύ,
διότι ἀνάγεται στό βάθος τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀνθρώπου. ῾Ο ἄνθρωπος ἁμαρτάνει εἴτε
λόγῳ εἴτε ἔργῳ εἴτε διανοίᾳ.
2. Τά πράγματα
῾σκληραίνουν᾽ ἀκόμη περισσότερο ὅμως μέ τήν ἀναγωγή πού κάνει ὁ ἀπόστολος: ἡ
ὅποια ἁμαρτία μας, ἀκόμη καί ἡ παραμικρότερη, δέν ἔχει τελικό ἀποδέκτη τόν
συνάνθρωπο, ἀλλά τόν ἴδιο τόν Χριστό. ῾Εἰς Χριστόν ἁμαρτάνετε᾽. Κι αὐτό
σημαίνει ὅτι ἡ ἁμαρτία δέν κατανοεῖται σέ ἐπίπεδο μόνο ὁριζόντιο· ἁπλώνεται σέ
χῶρο πέραν τῆς κτιστῆς πραγματικότητας, στήν ἴδια τή θεότητα. ῾Σοί μόνῳ
ἥμαρτον καί τό πονηρόν ἐνώπιόν Σου ἐποίησα᾽ ἀκοῦμε ἤδη ἀπό τόν ψαλμωδό τῆς
Παλαιᾶς Διαθήκης. ῞Οταν ἁμαρτάνουμε λοιπόν δέν καταστρατηγοῦμε ἁπλῶς ἕναν
κανόνα, δέν γίνεται μία παρέκκλιση πού εἶναι ἐπιφανειακή, ἀλλά χαλᾶμε τή σχέση
μας μέ τόν ἴδιο τόν Θεό, πού θά πεῖ δέν παθαίνει βεβαίως κάτι ὁ Θεός ἀπό ἐμᾶς,
ἀλλά ἀλλοιώνονται ὅλες οἱ δικές μας σχέσεις μαζί κι ὁ ἑαυτός μας. ῾Η παραβολή
τοῦ ἀσώτου μάλιστα τῆς προηγουμένης Κυριακῆς μέ τρόπο ἀνάγλυφο καί συγκλονιστικό
μᾶς περιέγραψε τίς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας ὡς ἀπομάκρυνσης ἀπό τόν Θεό Πατέρα: ἡ
ἀπώλεια τοῦ ἑαυτοῦ καί ὁ ἴδιος ὁ θάνατος. ῾῾Ο υἱός μου οὗτος νεκρός ἦν...καί
ἀπολωλός᾽.
3. ῾Η ἀναγωγή
αὐτή, ἡ ταύτιση δηλαδή τῆς ἁμαρτίας πρός τόν συνάνθρωπο μέ τήν ἁμαρτία πρός τόν
Χριστό δέν ἀποτελεῖ βεβαίως μία αὐθαίρετη ὑπόθεση τοῦ ἀποστόλου Παύλου. ῾Ο
ἀπόστολος κινεῖται ἀπολύτως ἐκκλησιολογικά καί ἀναφέρεται σ᾽ αὐτό πού συνιστᾶ τή
βάση τῆς ᾽Εκκλησίας: διά τοῦ ἁγίου βαπτίσματος ντυθήκαμε τόν Χριστό καί γίναμε
ζωντανά μέλη τοῦ ἁγίου σώματός Του. ῾῞Οσοι γάρ εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε,
Χριστόν ἐνεδύσασθε᾽. Συνεπῶς ὅ,τι συμβαίνει στή σχέση μας μέ
τόν συνάνθρωπο, ὅπως καί μέ ἐμᾶς τούς ἴδιους, ἀναφέρεται στόν ἴδιο τόν Κύριο.
Πρόκειται γιά τήν ἴδια πραγματικότητα γιά τήν ὁποία κάνει λόγο καί ἡ παραβολή
τῆς Κρίσεως τῆς σημερινῆς Κυριακῆς. Κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου:
῾ἐφ᾽ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων,
ἐμοί ἐποιήσατε᾽. Καί ῾ἐφ᾽ ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου
τῶν ἐλαχίστων οὐδέ ἐμοί ἐποιήσατε᾽. ῾Ο Χριστός ταυτίζει τόν ἑαυτό Του μέ
ἐμᾶς κι αὐτό τό βλέπουμε νά ἐνεργοποιεῖται μέ τό μυστήριο τοῦ ἁγίου βαπτίσματος.
῾Η θετική ἤ ἡ ἀρνητική στάση μας λοιπόν ἔναντι τοῦ κάθε συνανθρώπου μας, καί
μάλιστα τόν χριστιανό, ἀντανακλᾶ ἀκριβῶς στόν ῎Ιδιο. Κι αὐτό σημαίνει βεβαίως
ὅτι τό μόνο πού μᾶς δικαιώνει ἀπέναντί Του εἶναι ἡ στάση τῆς ἀγάπης μας ἔναντι
τοῦ συνανθρώπου μας, γιατί Αὐτός εἶναι ἀγάπη.
4. Καί
πράγματι: ἡ ἁμαρτία στό ὁποιοδήποτε ἐπίπεδό της σημαίνει τήν ἔλλειψη τῆς πίστης
καί τῆς ἀγάπης. ῾Πᾶν ὅ οὐκ ἐκ πίστεως ἁμαρτία ἐστί᾽ θά πεῖ ὁ ἀπόστολος,
καί ῾πίστις δι᾽ ἀγάπης ἐνεργουμένη᾽. Προκαλοῦμε τόν ἄλλον δηλαδή καί
ἁμαρτάνουμε ἀπέναντί του διότι ἀκριβῶς δέν τόν ἀγαποῦμε. Καί δέν τόν ἀγαποῦμε
γιατί δέν ἔχουμε Θεό μέσα μας πού μᾶς δίνει τά μάτια νά βλέπουμε τόν ἑαυτό μας
καί τούς ἄλλους ὡς συνέχεια ᾽Εκείνου: ἡ ἁμαρτία ὡς ἄρνηση τῆς ἀγάπης φανερώνει
τήν πνευματική μας τύφλωση. Κι αὐτό θά πεῖ: στόν βαθμό πού ἀρχίζουμε νά ἀγαπᾶμε
σταματᾶμε καί νά ἁμαρτάνουμε. ῞Ο,τι κάνουμε ἐν ἀγάπῃ ἔστω κι ἄν
φαίνεται ἀρνητικό, τελικῶς λειτουργεῖ ὑπέρ τοῦ ἄλλου καί ὑπέρ ἡμῶν. Κι αὐτό
γιατί, ὅπως εἴπαμε, μέ τόν τρόπο αὐτό ἐνεργοποιεῖται ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία
μόνο στήν ἀγάπη βρίσκει τό πρόσφορο ἔδαφος παρουσίας καί ἀναπτύξεώς της.
Κριτήριο λοιπόν
τῆς στάσης τοῦ χριστιανοῦ ἔναντι τοῦ συνανθρώπου του εἶναι ἡ ἀγάπη καί μόνον
αὐτή. Μπορεῖ ὁ χριστιανός νά ζεῖ καί νά ἀναπνέει ἐλεύθερα, διότι ῾ἐπ᾽
ἐλευθερίᾳ ἐκλήθη᾽, ἡ ἐλευθερία του ὅμως αὐτή περιορίζεται ἀπό τήν ἀγάπη του.
Μία ἐλευθερία χωρίς ἀγάπη ἀποτελεῖ ἐπικάλυμμα κακίας, τήν ὁποία καταδικάζει ὁ
λόγος τοῦ Θεοῦ (πρβλ. Α´ Πέτρ. 2, 16). ᾽Ελευθερία καί ἀγάπη λοιπόν συνυπάρχουν
καί καμμία δέν ὑφίσταται χωρίς τήν ἄλλη, ἄν θεωρηθοῦν χριστιανικά. ᾽Εδῶ συνεπῶς
κατανοοῦμε αὐτό πού λέει ὁ ἀπόστολος στούς Κορινθίους: πῶς μπορεῖ ἡ ἐλευθερία
σας νά μή λαμβάνει ὑπόψη τή συνείδηση τῶν ἀσθενῶν ἀδελφῶν σας; Εἶναι σά νά μή
λειτουργεῖτε μέ ἀγάπη. ῾Βλέπετε μήπως ἡ ἐξουσία ὑμῶν πρόσκομμα γένηται τοῖς
ἀσθενοῦσιν᾽. Προσέξτε μήπως τό ἐλεύθερο δικαίωμά σας γίνει αἰτία νά
σκοντάψουν καί νά πέσουν ἐκεῖνοι πού ἡ πίστη τους εἶναι ἀδύνατη.
γ. Δέν μποροῦμε
νά ἁμαρτάνουμε μέ ἐλαφριά τή συνείδηση. ῾Η ἁμαρτία ἔχει ἄμεση σχέση μέ τόν Θεό
καί συνεπῶς ὅταν τή διαπράττουμε διακυβεύουμε τό αἰώνιο μέλλον μας. Δυστυχῶς ἡ
ἐποχή μας χαρακτηρίζεται ἀπό τήν ἐλαφρότητα αὐτή, γι᾽ αὐτό καί ὑπάρχουν τόσες
ἀνισορροπίες, τόσες μελαγχολίες, τόσες φοβίες, τόσες διαμάχες. ῾Η μόνη λύση
εἶναι νά ἐνεργοποιοῦμε ὡς χριστιανοί καθημερινῶς τήν αὐτοσυνειδησίας μας, νά
νιώθουμε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ ὅτι εἴμαστε μέλη Χριστοῦ, νά βλέπουμε τόν Χριστό
στό πρόσωπο τοῦ ἄλλου. Αὐτό σημαίνει ὅμως διαρκή ἀγώνα μετανοίας, γεγονός πού
ἀποκαλύπτει τό μεγαλεῖο τῆς Σαρακοστῆς πού ζοῦμε στήν ᾽Εκκλησία μας. Διότι
Σαρακοστή σημαίνει κλήση γιά μετάνοια.
«Όταν
έλθη ο Υιός του ανθρώπου εν τη δόξη Αυτού…»
(Ματθ. 25,
31)
α. Την
προηγουμένη Κυριακή η Εκκλησία μας διά της παραβολής του ασώτου τόνισε την αγάπη
και τη φιλανθρωπία του Θεού ως βάση της μετανοίας του ανθρώπου. Στη σημερινή
Κυριακή της παραβολής της κρίσεως τονίζει την άλλη όψη της αγάπης Του, τη
δικαιοσύνη Του, η οποία βεβαίως κατανοούμενη πέρα από τις ανθρώπινες εκδοχές της
θέτει όριο στις ανθρώπινες αυθαιρεσίες – ένα σταμάτημα του αέναου της αμαρτίας
του - γιατί προκαλεί τον άνθρωπο να σκεφτεί ότι θα έλθει ώρα που θα δώσει λόγο
για ό,τι έκανε, είπε, σκέφτηκε ακόμη στη ζωή αυτή που του δώρισε ο Δημιουργός.
Πάνω σ’ αυτήν την ώρα της κρίσεως θα σταθούμε λίγο σήμερα, με τη βεβαιότητα ότι
όχι μόνον είναι το πιο σίγουρογεγονός που θα αντιμετωπίσουμε όλοι οι
άνθρωποι, αλλά και το πιο βοηθητικό και προκλητικό για τη μετάνοιά
μας.
β. 1. Η
κρίση λοιπόν καταρχάς είναι ό,τι πιο σίγουρο και βέβαιο που θα αντιμετωπίσουμε
οι άνθρωποι. Και τούτο γιατί ο Κύριος επανειλημμένως απεκάλυψε ότι και πάλι θα
έλθει στον κόσμο τούτο, μετά την πρώτη Του παρουσία, προκειμένου να κρίνει τον
κόσμο. Και θα έλθει ένδοξα τη φορά αυτή, «μετά δυνάμεως και δόξης
πολλής». Κι αυτήν τη βεβαιότητα εξέφραζαν συνεχώς και οι Απόστολοι. Εντελώς
ενδεικτικά ας θυμηθούμε τον λόγο του αποστόλου Παύλου στους Αθηναίους στον Άρειο
Πάγο: «ο Θεός έστησεν ημέραν, εν η μέλλει κρίνειν την οικουμένην εν
δικαιοσύνη εν ανδρί ω ώρισε» (Πρ. Απ. 17, 31). Κι η βεβαιότητά
τους αυτή στηριζόταν στα λόγια του ίδιου του Χριστού, τα οποία κατέστησε
απολύτως αξιόπιστα με την αναφορά σε γεγονότα που σύντομα πραγματοποιήθηκαν,
όπως το θαυμαστό γεγονός της Πεντηκοστής, την εξουσία για δυνάμεις και σημεία
που έδωσε στους Αποστόλους, την πρόβλεψη της καταστροφής της Ιερουσαλήμ. Έτσι με
την επιβεβαίωση πολύ σύντομα των προφητειών του Κυρίου απέκτησαν οι πιστοί - και
με λογικό συνειρμό - τη βεβαιότητα για την αλήθεια και όλων των άλλων λόγων Του,
όπως για την ένδοξη επάνοδό Του για δεύτερη φορά. Κι είναι καλό να υπενθυμίσουμε
εδώ την ταυτότητα δράσεως του Θεού στην Καινή Διαθήκη όπως και στην Παλαιά.
Θέλουμε να πούμε ότι όπως και στους Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης βλέπουμε ότι
με φωτισμό Θεού πριν αναφερθούν στον μελλοντικό ερχομό του Μεσσία πρώτα
εξήγγελλαν πολύ προσεχή σ’ αυτούς γεγονότα τα οποία
επιβεβαιώνονταν, συνεπώς η προφητεία τους και για τον Μεσσία θεωρείτο λόγος
βέβαιος, το ίδιο και στην Καινή με τον ίδιο τον Κύριο.
2. Η κρίση
όμως αυτή του Θεού κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου θα είναι γενική. Υπάρχει
και μία άλλη, η μερική, η οποία συμβαίνει με τον θάνατο του ανθρώπου.
«Απόκειται τοις ανθρώποις άπαξ αποθανείν και μετά τούτο κρίσις», θα πει ο
απόστολος Παύλος. Καθένας δηλαδή που φεύγει από τον κόσμο τούτο κρίνεται από τον
Θεό, αλλά η οριστική αποτίμηση, ψυχή τε και σώματι, θα γίνει στη Δευτέρα
Παρουσία.
Κριτήριο
της κρίσεως, μερικής και γενικής, όπως λέει το Ευαγγέλιο, θα είναι η έμπρακτη
αγάπη: πώς σταθήκαμε έναντι του κάθε συνανθρώπου μας, ο οποίος μάλιστα φανερώνει
τον ίδιο τον Χριστό. Αυτό σημαίνει ότι η κρίση στην πραγματικότητα θα κρίνει τη
διαρκή ή όχι σχέση μας με τον Θεό. Ενώ δηλαδή θα κριθούμε για τη στάση μας
έναντι του άλλου συνανθρώπου, στην πραγματικότητα θα κριθούμε και για το πώς
σταθήκαμε έναντι του Χριστού. Έτσι ιδιαιτέρως στην παραβολή της κρίσεως
επισημαίνεται η μεγάλη αλήθεια ότι ο κάθε συνάνθρωπός μας αποτελεί
για εμάς – όπως κι εμείς για τους άλλους -μία θεοφάνεια. Στο πρόσωπο του καθενός
μπορούμε να δούμε τον ίδιο τον Θεό. Γι’ αυτό και η Πατερική μας παράδοση
επιμένει αδιάκοπα ότι ο δρόμος για τον Θεό περνάει πάντοτε από τον πλησίον μας.
3. Είναι
αυτονόητο λοιπόν ότι με την αλήθεια αυτή καταργείται κάθε είδος ατομισμού,
αυτάρκειας και ελιτισμού. Διότι τονίζεται ο κοινωνικός χαρακτήρας της
χριστιανικής πίστεως, δηλαδή η ίδια η αγάπη. Πόση πλάνη και ψέμα, αλήθεια,
υπάρχει σ’ αυτό που λένε πολλοί, ότι δηλαδή ο χριστιανισμός κάνει τον άνθρωπο
αντικοινωνικό! Εκτός αν εννοούν ότι τον απομακρύνει από την αμαρτία και τα
διάφορα στέκια της. Η αλήθεια όμως ορθώνεται περίτρανα: ο μόνος σωστά
κοινωνικός άνθρωπος είναι ο χριστιανός. Γιατί η ίδια η πίστη τον
σπρώχνει «κατ’ ανάγκην» σε άνοιγμα προς τον Θεό και προς τον άλλον. Ποια άλλη
θρησκεία, θεοσοφία, φιλοσοφία άραγε συνέδεσε με τέτοιον απόλυτο τρόπο τη σωτηρία
του ανθρώπου από τον συνάνθρωπό του; Απολύτως καμία.
4. Είπαμε
όμως παραπάνω ότι η παραβολή αποτελεί και τη μεγαλύτερη πρόκληση για μετάνοια
του ανθρώπου. Διότι πράγματι ενόψει της βεβαίας αυτής πραγματικότητας ο άνθρωπος
και ιδίως ο βαθιά πιστός κινητοποιείται σε εγρήγορση και μετάνοια. Γνωρίζει ότι
δεν μπορεί να επαναπαυθεί στον κόσμο τούτο. Η κάθε πράξη και σκέψη του θα
ελεγχθεί από τον Χριστό. Αληθινά, η παραβολή ειπώθηκε από τον Κύριο μέσα στην
προοπτική της εγρηγόρσεως: να είμαστε ανά πάσα στιγμή έτοιμοι, γιατί έρχεται ο
Κύριος ως κριτής την ώρα που δεν Τον περιμένουμε. Κι αυτό ήταν και το κυριότερο
κίνητρο της πρώτης Εκκλησίας, όπως φαίνεται από όλη την Καινή Διαθήκη, για να
κρατούν οι χριστιανοί ζωντανή τη σχέση τους με τον Χριστό. «Μαράν αθά»,
δηλαδή ο Κύριος έρχεται ή έλα Κύριε, ήταν το σύνθημα θα λέγαμε της ζωής τους.
5. Αυτό
όμως σημαίνει ότι η προσμονή της κρίσεως δεν ήταν γι’ αυτούς τόσο ένα όριο
φόβου, όσο μία λαχτάρα αγάπης: περίμεναν συνεχώς τον αγαπημένο τους Κύριο, τον
νυμφίο της ψυχής τους, οπότε η τήρηση των εντολών του Χριστού ποτέ δεν
κατενοείτο ως πίεση και δέσμευση, αλλά ως χαρούμενη αυτοπροσφορά μπροστά στο
χάραμα της μεγάλης ημέρας: του και πάλι ερχομού Του!
γ. Οι
ηθικολόγοι της κάθε εποχής αποξηραμένοι οι ίδιοι με τους κανόνες τους μάς
προσφέρουν πολλά «πρέπει» καταπιέζοντάς μας. Η Εκκλησία μας κάθε φορά, κάθε
στιγμή, μας καλεί σε αγάπη προς τον Θεό ως αγάπη προς τον πλησίον ενόψει της
προοπτικής του ερχομού Του. Αν θέλουμε λοιπόν να είμαστε ζωντανοί και
ευλογημένοι άνθρωποι, ας αγαπούμε. Είναι το αιώνιο συμφέρον μας και η τωρινή
αλλά και παντοτινή χαρά μας.
ΠΗΓΗ ''ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΝ''
