Γιατί μας πολεμούν
Γιατί, άραγε, δόθηκαν από τόν Θεό στους δαίμονες ή δύναμη καί ή εξουσία νά πειράζουν τους ανθρώπους, όταν, μάλιστα, πολλοί με τους πειρασμούς παρασύρονται στην αμαρτία καί χάνουν τήν ψυχή τους; Δέν θά ήταν προτιμότερο νά τους είχε στερήσει τήν ύπαρξη, νά τους είχε εξαφανίσει; Δέν θά είχαν αποφευχθεί έτσι ή πτώση του 'Αδάμ καί ή μετέπειτα ανθρώπινη τραγωδία;
Τά ερωτήματα αυτά δέν είναι εύκολο νά απαντηθούν. Θά αναζητήσουμε, ωστόσο, κάποιες απαντήσεις στους πατέρες της Εκκλησίας.
Ο διάβολος αποτελεί, αναμφισβήτητα, μιά ξεχωριστή ύπαρξη. Ό αγαθός Θεός δέν τόν εξαφάνισε μετά τήν ανταρσία του, γιατί τότε θά φαινόταν πώς έκανε λάθος πού τόν έπλασε, πράγμα άτοπο γιά τόν υπερτέλειο και πάνσοφο Θεό. Τώρα, τό γιατί τόν δημιούγησε αφού προγνώριζε την πτώση του, ανήκει στίς απόκρυφες βουλές του Θεού. Πάντως, ό άγιος 'Ιωάννης ό Δαμασκηνός προσεγγίζει ως εξής τό θέμα: «Ό Θεός δημιούργησε τό διάβολο άπό υπερβολική αγαθότητα. Γιατί σκέφτηκε: 'Επειδή αυτός πρόκειται νά γίνει πονηρός καί νά χάσει όλα τά αγαθά πού θά του δώσω, νά του στερήσω κι έγώ εντελώς τό αγαθό και νά τόν κάνω ανύπαρκτο; Καθόλου. 'Αλλά, μολονότι αυτός θά γίνει πονηρός, έγώ δέν θά του στερήσω τή δυνατότητα νά γίνει συμμέτοχός μου. Θά του χαρίσω ενα αγαθό, τό νά γίνει δηλαδή μέτοχος μου μέ τό "είναι" (μέ τό νά υπάρχει), ώστε, και χωρίς να το θέλει, νά μετέχει στό δικό μου αγαθό μέ τό "είναι". Γιατί τό "είναι" (ή ύπαρξη) αποτελεί αγαθό καί δώρο του Θεού».
Έτσι, λοιπόν, ό διάβολος, μετά τήν αποστασία του, όχι μόνο δέν στερήθηκε τήν ύπαρξη, μά ούτε κάν ύποβιβάστηκε άπό τήν τάξη των λογικών όντων. Επομένως, ως ιδιαίτερο πρόσωπο, διατήρησε καί τή δική του ελευθερία. Ό Θεός, σεβόμενος τήν ελευθερία του, τόν ανέχεται νά ενεργεί τό κακό όχι, ασφαλώς, άπό αδυναμία άλλα άπό μακροθυμία. 'Ωστόσο, τήν πονηρή δραστηριότητα του τήν έχει εντάξει στό σχέδιο της θείας Του οικονομίας γιά τή σωτηρία του άνθρωπου.
«Πολλοί γάρ δι'αύτού στεφανούνται» λέει ό άγιος Ίωάννης ό Δαμασκηνός. Καί συνεχίζει: «Κι άν πείς ότι καί πολλοί χάνονται, σου απαντώ ότι, όπως μπόρεσε και ο ίδιος ό διάβολος, χωρίς νά τόν επηρεάσει άλλος, νά γίνει κακός μέ τή δική του θέληση, πράγμα πού είναι τό χειρότερο έγκλημα του, έτσι μπορούσε καί ό άνθρωπος άπό μόνος του, χωρίς να τον επηρεάσει κάνεις, να γίνει κακός, οπότε θά ήταν χειρότερη ή αμαρτία του... Γι' αυτό ό διάβολος, πού αμάρτησε άπό μόνος του, έμεινε αμετανόητος, ενώ ό άνθρωπος, πού αμάρτησε όχι άπό μόνος του αλλ' άπό τήν προσβολή του διαβόλου, όδηγήθηκε στή μετάνοια καί αξιώθηκε τήν ανακαίνιση καί τήν άφεση των αμαρτιών του».
Τό εντυπωσιακό αυτό απόσπασμα του μεγάλου δογματολόγου της Εκκλησίας μας αποκαλύπτει τρεις βασικές αλήθειες, πού αποτελούν συγχρόνως και τις απαντήσεις στα αρχικά ερωτήματα: α) Αιτία της πτώσεως του άνθρώπου που ήταν ή ελευθερία της βουλήσεώς του και όχι ο διάβολος. Θά μπορούσε, δηλαδή, νά είχε πέσει ό άνθρωπος καί χωρίς τή σατανική ύποβολή. β) Ηταν ευτύχημα τό ότι δέν έπεσε άπό μόνος του, άλλα παρασύρθηκε άπό τό διάβολο, γιατί έτσι του δόθηκε ή δυνατότητα νά μετανοήσει, γ) Η ύπαρξη και η ενέργεια του διαβόλου αποβαίνουν, τελικά, ευεργετικές γιά τόν άνθρωπο.
Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων λέει, ότι ό Θεός έπέτρεψε στό διάβολο νά ζει καί νά πολεμάει τους άνθρώπους γιά δυό λόγους: Πρώτα γιά νά εξευτελίζεται περισσότερο με το να νικιέται απο τους κατωτέρους του, και ύστερα γιά νά δοξάζονται υπερβολικά καί νά στεφανώνονται όσοι νικούν εκείνον που κάποτε ήταν αρχάγγελος.
Οι πειρασμοί, άλλωστε, είναι απαραίτητοι γιά νά γυμνάζεται ό άνθρωπος και γιά νά δοκιμάζεται ή προαίρεση του, ώστε ή αρετή νά είναι άθλημα της ελευθερίας του καί όχι καρπός ανάγκης.«Θεώ ού τό ήναγκασμένον φίλον άλλα τό έξ αρετής κατορθούμενον. 'Αρετή δέ έκ προαιρέσεως καί ούκ έξ άνάγκης γίνεται» (Μέγας Βασίλειος).
Ό άγιος Μάξιμος ό Όμολογητής αριθμεί πέντε αιτίες, για τίς όποιες ό Θεός παραχωρεί νά πολεμούμαστε άπό τό διάβολο: Ή πρώτη αιτία είναι γιά νά μάθουμε, μέ τήν πείρα του πολέμου, νά διακρίνουμε τήν αρετή άπό τήν κακία. Ή δεύτερη, γιά νά κρατάμε σταθερή τήν αρετή, πού μέ κόπο αποκτήσαμε. Ή τρίτη, γιά νά μήν υπερηφανευόμαστε, όταν προκόβουμε στην αρετή, άλλα νά μάθουμε νά ταπεινοφρονούμε. Ή τέταρτη αιτία είναι γιά νά μισήσουμε μ' όλη μας τή δύναμη τήν κακία. Καί ή πέμπτη, γιά νά μή λησμονούμε, όταν φτάσουμε στην απάθεια, τή δική μας αδυναμία, αλλά καί τή δύναμη τού Θεού πού μάς βοήθησε.
'Εκτός άπό τίς παραπάνω αιτίες, γιά τίς όποιες ο Θεός παραχωρεί τόν πόλεμο, υπάρχουν καί άλλες, γιά τίς οποίες είναι υπεύθυνος ό ίδιος ό άνθρωπος. «Κάθε (τέτοιος) δαιμονικός πόλεμος», λέει ο Iωάννης ό Σιναΐτης, «όφείλεται γενικά στίς επόμενες τρεις αιτίες: ή στην αμέλειά μας ή στην υπερηφάνειά μας ή στον φθόνο των δαιμόνων. Ό πρώτος είναι ελεεινός, ό δεύτερος πανάθλιος, άλλα ό τρίτος μακάριος».
Συμπερασματικά, θά μπορούσαμε νά πούμε δτι ό διάβολος, χωρίς ασφαλώς νά τό θέλει, γίνεται ένα εργαλείο χρήσιμο στά χέρια του Θεού καί υπηρετεί τίς άγιες βουλές Του. "Ετσι, οί δαιμονικοί πειρασμοί λειτουργούν πάντα παιδαγωγικά καί θεραπευτικά γιά τόν άνθρωπο, γιατί τόν βοηθούν νά αναγνωρίσει τήν προσωπική του αδυναμία, νά μετανοήσει, άλλα καί νά γνωρίσει εμπειρικά τόσο τήν αγάπη του Θεού όσο και το μίσος του διαβόλου.
Πως μας πολεμούν
Τά πονηρά πνεύματα μας πολεμούν με πολλούς τρόπους, "Εχουν πείρα χιλιάδων χρόνων, καί γι' αυτό εύκολα επισημαίνουν καί αξιοποιούν κάθε αδυναμία μας, ώστε ή επίθεσή τους νά είναι πιό αποτελεσματική. Ο απόστολος Πέτρος λέει, ότι «ό αντίδικος υμών διάβολος ώς λέων ώρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρ. 5:8). Παρακολουθεί, δηλαδή, άνύστακτα τίς ψυχές μας καί σάν αιμοβόρο λιοντάρι ψάχνει νά βρει ευκαιρία γιά νά τις κατασπαράξει.
Γενικά, οι δαίμονες μας πολεμούν ανάλογα με την πνευματική μας κατάσταση. Διαφορετικά πολεμούν τόν αρχάριο καί διαφορετικά τόν έμπειρο στην πνευματική ζωή. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ή ένταση τού δαιμονικού πολέμου δεν ξεπερνάει ποτέ τίς αντοχές τού πολεμουμένου. «Πιστός ό Θεός», μας ενθαρρύνει ό απόστολος Παύλος, «ός ουκ έάσει υμάς πειρασθήναι υπέρ ό δύνασθε, αλλά ποιήσει συν τω πειρασμώ καί την έκβασιν του δύνασθαι υμάς ύπενεγκείν» (Α' Κορ. 10:13).
Ο άββάς 'Ισαάκ ό Σύρος κάνει λόγο γιά τεσσάρων ειδών δαιμονικούς πολέμους, πού ό ένας διαδέχεται τόν άλλο καί πού ακολουθούν διαδοχικά τά τέσσερα στάδια της πνευματικής ωριμότητας τού άνθρωπου:
1) Στους αρχάριους, πού είναι αμελείς καί ράθυμοι στην προαίρεση, ό διάβολος επιτίθεται μέ σφοδρότητα άπό τήν αρχή, ώστε νά τους κάνει νά δειλιάσουν καί νά τραπούν σέ φυγή. Μάλλον ό Θεός παραχωρεί νά καταπτοηθούν άπό τόν πειρασμό καί δέν τους βοηθάει, γιατί ξεκίνησαν τόν αγώνα μέ δισταγμό καί ψυχρότητα, ώς φίλαυτοι καί δίψυχοι. Γι΄ αυτούς έχει λεχθεί: «Επικατάρατος ό ποιών τά έργα Κυρίου άμελώς» (Ίερ. 31:10). Δέν συμβαίνει, όμως, τό ίδιο μέ τους αρχάριους πού είναι απλοί καί άκακοι, γιατί τους σκεπάζει ή χάρη τού Θεού καί γίνονται μέ τό χρόνο επιμελείς καί ανδρείοι.
2) Σ' όσους πέρασαν στό δεύτερο στάδιο, ό διάβολος δέν επιτίθεται αμέσως, γιατί τους βλέπει νά έχουν ζήλο καί ακμαίο αγωνιστικό φρόνημα. Περιμένει νά ψυχρανθεί ό ζήλος τους καί νά ραθυμήσουν. Τότε ύποστέλλεται ή θεία χάρη στην ψυχή καί παραχωρείται ή ενέργεια των πειρασμών. Βασική αιτία τών πειρασμών αυτών είναι ό μετεωρισμός τών λογισμών, πού οφείλεται στην οκνηρία. Επίσης, η φιληδονία καί ή αγάπη, τής αναπαύσεως. Στό στάδιο αυτό δοκιμάζονται οι αγωνιστές καί μέ τήν παιδαγωγική έγκατάλειψη τού Θεού, ώστε νά μάθουν νά Τόν αναζητούν, όπως τό παιδί τή μητέρα του. "Οταν μέ τίς δοκιμασίες αυτές οδηγηθούν σε αυτοκριτική καί άναθερμανθει ό ζήλος τους, τότε ό Θεός τους στέλνει ουράνιο βοηθό, ενώ ό διάβολος, βλέποντας τους δυνατούς στον πνευματικό πόλεμο, χρησιμοποιεί άλλη τακτική.
3) Προσπαθεί ν' απομακρύνει άπό κοντά τους τόν φύλάκα άγγελο τους, σπέρνοντάς τους λογισμούς υπερηφάνειας, ότι τάχα μέ τή δική τους δύναμη νικούν τον εχθρό, ή προσπαθεί νά τους πλανήσει μέ όνειρα καί ψεύτικα οράματα. "Αν αποδειχθούν, όμως, συνετοί καί ανδρείοι, κρατώντας τή μνήμη τού Θεού, δέν θά πλανηθούν. Τότε ό εχθρός βάζει σέ ενέργεια τό τελευταίο σχέδιό του.
4) Θολώνει τό νού τών αθλητών μέ τίς φαντασίες των αισθητών πραγμάτων καί τών εμπαθών νοημάτων που αυτά προκαλούν, γιά νά τους σύρει στή διάπραξη τής αμαρτίας μέ τό λογισμό. Γιατί γνωρίζει πολύ καλά ό πονηρος, ότι στην πνευματική ζωή τόσο ή νίκη όσο καί ή ήττα εξαρτώνται άπό τό λογισμό. Μέ τόν πόλεμο αυτό δοκιμάζεται ή αφοσίωση τών αγωνιστών στον Θεό, άν δηλαδή γιά τήν αγάπη Του καταφρονούν τις φαντασίες, καταπατούν τις σωματικές ηδονές και διατηρούν ταπεινό το φρόνημά τους. Όσοι αποδειχθούν κίβδηλοι, έγκαταλείπονται σάν τά σκουπίδια άπό τή θεία χάρη καί πέφτουν στά χέρια τού εχθρού, οπότε πάνε χαμένοι καί οι προηγούμενοι αγώνες τους.
Αυτή είναι ή γενική τακτική καί στρατηγική τού δαιμονικού πολέμου, όπως μάς τήν περιγράφει ό άββάς 'Ισαάκ. Ποιά είναι, όμως, ειδικότερα τα μέσα πού οι δαίμονες χρησιμοποιούν στον πόλεμό τους εναντίον μας καί στά τέσσερα αυτά στάδια; Μέ ποιους τρόπους μάς πολεμούν;
1) Μάς πολεμούν μέ τους λογισμούς. Είναι ό πιό συνηθισμένος τρόπος δαιμονικού πολέμου. Τό Γεροντικό τούς αναφέρει σάν «σπορές τών δαιμόνων». "Οταν, βέβαια, μιλάμε γιά λογισμούς, εννοούμε τους εμπαθείς λογισμούς, εκείνους, δηλαδή, πού σχηματίζουν στό νού μας τήν έννοια κάποιου υλικού πράγματος ή προσώπου μέ εμπάθεια. Γιατί υπάρχουν καί οί απλοί ή ανθρώπινοι λογισμοί, όπως επίσης καί οι απαθείς ή αγγελικοί. Οί δαίμονές, λοιπόν, σπέρνοντας εμπαθείς λογισμούς, προσπαθούν νά αιχμαλωτίσουν τό νού μας, γιατί «άν ό νούς δέν κλείσει τά μάτια του, δέν θά κλαπεί ό θησαυρός» (όσιος 'Ιωάννης ό Σιναίτης). Ό άγιος Κασσιανός λέει, ότι «είναι αδύνατον στά ακάθαρτα πνεύματα νά εισχωρήσουν στον άνθρωπο, παρά μόνο αφού πρώτα εξουσιάσουν τό νού του. Στη συνέχεια αφαιρούν τό προστατευτικό κάλυμμα τού νού, πού είναι ό φόβος καί ή μνήμη τού Θεού, καί τότε επιτίθενται εναντίον του, βρίσκοντας τον άοπλο πια και ίατοικούν μέσα του σάν σέ δική τους επικράτεια».
Οι λογισμοί είναι σάν τους ληστές, πού αιχμαλωτίζουν πρώτα τό νού, τό φρουρό τής ψυχής, καί λεηλατούν ύστερα τους πνευματικούς θησαυρούς. Ό όσιος Νείλος Σόρσκυ δίνει ένα παράδειγμα γιά τό πώς συμβαίνει αυτό: «'Ο λογισμός λ.χ. τής κενοδοξίας, σάν ένας πονηρός προδότης, πού προδίδει μιαν όμορφη πόλη, ανοίγει τίς πύλες τής ψυχής σ' όλους τους δαίμονες. Καί πράγματι, συλλογίσου μόνο με ευχαρίστηση τις αρετές σου σαν να ήταν καρποί τών δικών σου μόχθων καί δυνάμεων, καί θά δεις τότε με τί ταχύτητα τό κακό θά ορμήσει μέσα στην ψυχή σου».
2) Μάς πολεμούν μέ τά πάθη πού υπάρχουν μέσα μας, αναταράζοντας καί τά τρία μέρη τής ψυχής μας. «Οί δαίμονές», λέει ό άγιος Μάξιμος, «ή θερμαίνουν τό έπιθυμητικό μέρος τής ψυχής ή ταράζουν τό θυμικό ή θολώνουν τό λογιστικό». Καί συμπληρώνει: «Άπό τά πάθη, πού βρίσκονται μέσα στην ψυχή, παίρνουν οί δαίμονες τίς αφορμές καί υποκινούν μέσα μας τους εμπαθείς λογισμούς. Κατόπιν πολεμούν μ' αυτούς τό νού καί τόν βιάζουν νά δώσει τή συγκατάθεση του στην αμαρτία. Αφού νικηθεί, τόν οδηγούν στην "κατά διάνοιαν αμαρτία, καί, όταν αυτή συντελεστεί, τόν φέρνουν αιχμάλωτο στην πράξη».
3) Μάς πολεμούν μέ τίς σωματικές αισθήσεις, καί κατεξοχήν μέ τήν όραση. Ό 'ίδιος ό Χριστός, θέλοντας νά μάς προφυλάξει άπό τήν όφθαλμολαγνεία, λέει: «Πάς ο βλέπων γυναίκα προς τό έπιθυμήσαι αυτήν ήδη έμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αύτού» (Ματθ. 5:28). Ό άγιος Νικοδημοςό Αγιορείτης χαρακτηρίζει τίς αισθήσεις «εισόδους τής αμαρτίας» καί «παράθυρα άπ' οπού μπαίνει στην ψυχή μας ό θάνατος». Αυτό συμβαίνει, όταν τίς αφήσουμε ανεξέλεγκτες «νά γεύονται τις ψυχοβλαβείς καί θανατηφόρες ηδονές». Ό άγιος 'Ιωάννης τής Κλίμακος μάς έξηγεί, ότι «άπό τις αισθήσεις γεννιούνται οί πονηροί λογισμοί... Πολλές φορές άπό μιά γλυκύτατη όψη, άπο ενα άγγιγμα χεριού, άπό μιαν ευχάριστη οσμή ή άπό ένα γλυκό άκουσμα παίρνουν αφορμή οί λογισμοί (τής πορνείας) νά εισέλθουν στην καρδιά». Μπορεί, όμως, νά συμβεί και τό αντίθετο: «Άπό τους λογισμούς τής πορνείας νά ερεθιστει το σώμα προς το πάθος». Έτσι συμβαίνει ορισμένα πάθη νά ξεκινούν άπό μέσα μας καί νά εκδηλώνονται στό σώμα, ενώ άλλα νά ξεκινούν άπό τίς σωματικές αισθήσεις, νά έξάπτουν τήν ηδονή και, στη συνέχεια, η ηδονή vα αιχμαλωτίζει τό νού μας.
4) "Αν οί δαίμονες μάς πολεμούν μέ τους λογισμούς, μέ τα πάθη καί μέ τίς αισθήσεις, πολύ περισσότερο μάς πολεμούν μέ τή φαντασία. Ή φαντασία είναι πιό λεπτή άπό τίς αισθήσεις καί πιό παχειά άπό τό νού, γι' αυτό καί βρίσκεται ανάμεσά τους. Ειναι φαινόμενο μεταπτωτικό, πού σημαίνει ότι δεν είχε φαντασία ο Αδάμ πριν απο την πτώση. Φαντασία δέν έχουν ό Θεός καί οί άγγελοι, παρά μόνο οί άνθρωποι καί οί δαίμονες. Γι' αυτό ή φαντασία είναι καλός αγωγός τής σατανικής ενέργειας.
5) Μάς πολεμούν, επίσης, καί μέσω τών συνανθρώπων μας. Χρησιμοποιώντας, δηλαδή, ώς όργανα τους άλλους ανθρώπους, μάς ρίχνουν είτε σέ συμφορές είτε στην αμαρτία. Ο άγιος Μάξιμος λέει, ότι, όπως ο διάβολος πείραζε τόν Χριστό μέσω τών Φαρισαίων, έτσι διαρκώς πολεμάει κι εμάς, ξεσηκώνοντας εναντίον μας άλλους ανθρώπους καί κυρίως εκείνους πού δέν φοβούνται τόν Κύριο. Καί ό άγιος 'Ιωάννης ό Καρπάθιος διδάσκει σχετικά:
«"Οπως ό Κύριος θέλει νά σώζεται άνθρωπος μέσω ανθρώπου, έτσι σπεύδει καί ό σατανάς νά οδηγήσει στην απώλεια άνθρωπο μέσω άνθρωπου. Γι΄ αυτό, όποιος συναναστραφεί απρόσεκτα άντρα πονηρό, θά βρει έτοιμο ναυάγιο, όπως αν συναναστρεφόταν λεπρό».
6) Οί δαίμονες έχουν τή δυνατότητα νά μάς βλάψουν καί μέ τή βασκανία ή τό " μάτιασμα", όπως τό λέει ό λαός. Σ' αυτή τήν περίπτωση, στηρίζονται στην κακότητα ανθρώπων, οί όποιοι μάς ζηλεύουν γιά ορισμένα αγαθά μας (υγεία, ομορφιά, πλούτο, αξιώματα, ευτυχισμένη οίκογενειακή ζωή κ. ά.). "Αν δέν συμμετέχουμε στά Μυστήρια τής 'Εκκλησίας μας, οί δαίμονες μπορούν νά μάς στερήσουν τά αγαθά αυτά μέ τό μάτιασμα, πού μάς προξενούν οί φθονεροί αυτοί συνάνθρωποι μας. Ή 'Εκκλησία έχει συμπεριλάβει στό Ευχολόγιο ειδική ευχή «έπί βασκανίαν», τήν οποία διαδάζουν οί ιερείς σ΄ όσους έχουν ματιαστεί, ταρακαλώντας τόν Θεό νά τους απαλλάξει άπό «πάσαν διαβολικήν ένέργειαν, πάσαν σατανικην έφοδον... καί βλάβην καί οφθαλμών βασκανίαν τών κακοποιών καί πονηρών ανθρώπων».
7) "Αλλος τρόπος πολέμου είναι μέσω τών ασθενειών καί τών σωματικών γενικά θλίψεων. Ό διάβολος, πρρκαλώντας μας ασθένειες, προσπαθεί νά μάς κάνει νά χάσουμε τήν υπομονή μας καί νά βαρυγγωμήσουμε εναντίον τού Θεού. Τό ότι πολλές αρρώστιες τίς προκαλεί ό πονηρός, μέ τήν παραχώρηση βέβαια τού Θεού, τό βλέπούμε στή θεραπεία τής συγκύπτουσας τού Ευαγγελίου. Λέγοντας ό Χριστός ότι τή γυναίκα εκείνη τήν «έδησεν ο σατανάς σατανάς ιδού δέκα καί οκτώ έτη» (Λουκ. 13:16), μάς φανέρωσε ότι ή πάθησή της οφειλόταν σέ σατανική ενέργεια. Τήν ϊδια αιτία είχε καί ή αρρώστια τού αποστόλου Παύλου, όπως ό ίδιος ομολογεί: «Εδόθη μοι σκόλοψ τή ιαρκί, άγγελος σατάν ίνα με κολαφίζη» (Β' Κορ. 12:7).
Ή όσία Συγκλητική, πού υπέφερε άπό μακροχρόνιες και πολυώδυνες αρρώστιες, λέει σχετικά μέ τό θέμα μας:
«Ό διάβολος φέρνει βαρύτατες καί βασανιστικές ασθένειες, ώστε μ' αυτές νά θολώσει τήν αγάπη προς τόν Θεό εκείνων πού θά δυσανασχετήσουν. 'Αλλά καί κάνει νά κατακόβεται τό σώμα μέ ισχυρότατους πυρετούς καί νά ταλαιπωρείται μέ ανυπόφορη δίψα».
8) "Ενας ακόμη τρόπος πολέμου είναι καί ό μέσω τού εκφοβισμού. Ό διάβολος προσπαθεί νά μάς φοβίσει μέ έξωτερικούς θορύβους, χτύπους ή φωνές, ώστε νά μάς αποθαρρύνει άπό οποιαδήποτε πνευματική εργασία-κυρίως άπό τήν προσευχή- ή καί νά μάς ρίξει στην πλάνη. Οι θόρυβοι αυτοί δέν προκαλούνται άπό συνήθεις φυσικές αιτίες, γι' αυτό καί προξενούν φόβο. Ό όσιος Νείλος ό Άσκητής λέει, ότι «εκείνος πού θά επιμεληθεί τήν καθαρή καί άπερίσπαστη προσευχή, θ' ακούσει κρότους καί χτύπους καί φωνές καί θά υποστεί σωματικές ταλαιπωρίες άπό τους δαίμονες».
Γιά έκφοβισμό, επίσης, άλλα σέ προχωρημένους στην πνευματική ζωή, εμφανίζονται προσωπικά οί ίδιοι οι δαίμονές με διαφορετικές κάθε φορά μορφές. Ό Μέγας 'Αντώνιος, εμπειρότατος αγωνιστής εναντίον τών δαιμόνων, μάς λέει ότι μετασχηματίζονται σέ αιμοβόρα θηρία, σέ σιχαμερά ερπετά, σέ φοβερούς δράκοντες, σέ γίγαντες καί σέ πλήθος στρατιωτών.
Τεχνάσματα
Ό διάβολος δεν είναι πολύ επικίνδυνος εχθρός στον φανερό πόλεμο και στις κατά μέτωπον επιθέσεις. Με τον ύπουλο και συγκαλυμμένο πόλεμό του, όμως, καταστρέφει πολλές ψυχές. Είναι πολύ εφευρετικός στά τεχνάσματα καί πολύ έμπειρος στό νά στήνει παγίδες. Γι' αυτό, άλλωστε, του έχουν αποδοθεί καί τά ονόματα πονηρός καί πλάνος.
«Ό μοχθηρός εχθρός», λέει ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος, «έχει εφεύρει χιλιάδες από θανάσιμα κεντριά, πού είναι συχνά συγκαλυμμένα κάτω άπό ενα προσωπείο αγαθό. Μ' αυτά προετοιμάζει ολέθριο τέλος γιά τούς άνθρώπους, ακριβώς όπως ένα αγκίστρι μέσα στό νερό φέρνει τό θάνατο σ' ένα ψάρι».
Ο Μέγας 'Αντώνιος είδε όλες τίς παγίδες τοΰ εχθρού απλωμένες πάνω στή γη, καί μάλιστα τόσο καλοστημένες, πού απόρησε, αν θά υπήρχε τρόπος νά περάσει κανείς ανάμεσά τους χωρίς να πιαστεί.
Ό άγιος Μακάριος, πάλι, είδε τό διάβολο μέ μορφή ανθρώπου νά φοράει διάτρητο χιτώνα, πού άπό κάθε τρύπα του κρεμόταν κι ένα μικρό δοχείο. Κάθε δοχείο περιεϊχε ορισμένο είδος πειρασμού, πού ό διάβολος πρόσφερε στους μοναχούς, μέ τήν ελπίδα ότι κάποιος κάτι άπ' δλα θά δεχόταν. Γι' αυτό καί ό άγιος συμβούλευε: «Πρέπει νά παρατηρούμε μέ μεγάλη οξύτητα τά τεχνάσματα καί τους δόλους καί τά κακούργα σχέδια του εχθρού. Γιατί, όπως τό "Αγιο Πνεύμα λέει μέ τό στόμα του Παύλου ότι έγινε γιά τούς πάντες τά πάντα, ώστε νά κερδίσει τούς πάντες, έτσι καί ή κακία φροντίζει καί γίνεται τά πάντα, ώστε όλους νά τούς οδηγήσει στην απώλεια».
Ή όσία Συγκλητική επισημαίνει μερικές άπό τίς παγίδες του διαβόλου: «"Οταν ό διάβολος δέν μπορεί νά αιχμαλωτίσει τήν ψυχή μέ τή φτώχεια, της προσφέρει σάν δόλωμα τόν πλούτο. "Αν δέν τά καταφέρει μέ τίς ύβρεις καί τούς εξευτελισμούς, προκαλεί επαίνους καί δόξα. "Οταν νικιέται μέ τήν υγεία, κάνει άρρωστο τό σώμα. "Οταν, γενικά, δέν μπορεί νά μας απατήσει μέ τίς ηδονές, προσπαθεί νά μας αποδιοργανώσει μέ τις ακούσιες θλίψεις».
Ο απόστολος Παύλος, επειδή γνώριζε καλά τά πονηρά σχέδια καί τίς ενέδρες του σατανά, έλεγε: «Ου γάρ αύτού τά νοήματα άγνοούμεν» (Β' Κορ. 2:11). Γι' αύτό προέτρεπε τούς χριστιανούς: «Ένδύσασθε τήν πανοπλίαν του Θεού προς τό δύνασθαι υμάς στήναι προς τάς μεθοδείας του διαβόλου» (Έφ. 6:11). Φορέστε, έλεγε, τήν πνευματική πανοπλία, γιά νά μπορέσετε ν' αντιμετωπίσετε τά πανούργα τεχνάσματα του διαβόλου. Καί σχολιάζει ό ιερός Χρυσόστομος: «Δέν είπε ό Παύλος ν' αντιμετωπίσετε τίς μάχες ούτε τούς πολέμους, αλλά τά τεχνάσματα. Γιατί ό εχθρός δέν μας πολεμάει φανερά, άλλα ύπουλα. Δέν δείχνει αμέσως αύτό πού θέλει νά κάνει, γιά νά μή φανερωθεί, άλλά, φρρώντας προσωπείο, ενεργεί παραπλανητικά, σάν εχθρός πανούργος, πού, γιά νά καταλάβει μιά πόλη, σκάβει κρυφά κάτω άπό τά τείχη της».
Τό πρώτο καί μεγαλύτερο τέχνασμά του τό χρησιμοποίησε ό διάβολος κατά τήν εξαπάτηση της Εύας στον παράδεισο. Στην αρχή πήρε τή μορφή του φιδιού, πού ήταν τό «φρονιμώτατον πάντων των θηρίων». Ύστερα τήν παρέσυρε σέ διάλογο, όπου μέ τέχνη τήν κατάφερε ν' αμφισβητήσει τό κύρος του Θεού καί τήν αλήθεια της εντολής Του. Τέλος, της άναψε τήν επιθυμία του απαγορευμένου καρπού καί τήν έπεισε νά τόν γευθεί, χωρίζοντάς την άπό τόν Θεό καί υποδουλώνοντάς την στό θάνατο (Γεν. 3:1-6).
Τό τέχνασμα αύτό, πού χρησιμοποίησε ό διάβολος γιά νά βγάλει τούς πρωτοπλάστους άπό τόν παράδεισο, συνεχίζει νά τό εφαρμόζει ως τίς μέρες μας, γιά νά μας κρατάει μακριά άπό τόν Θεό. Μας ψιθυρίζει συκοφαντικά ότι οι εντολές του Θεού είναι βαρειές καί ακατόρθωτες, ότι τάχα δέν είναι γιά μας καί γιά τήν εποχή μας. Τή σκέψη αυτή, μάλιστα, γιά νά μας ξεγελάσει, τήν παρουσιάζει σάν γέννήμα του δικού μας μυαλού κι όχι σάν δική του ύποβολή. Παράλληλα μας ανάβει τίς επιθυμίες τών ηδονών και τυλίγει τήν ψυχή μας στά δίχτυα της αμαρτίας καί τοϋ πνευματικού θανάτου.
Τά τεχνάσματα του διαβόλου ποικίλουν ανάλογα μέ τήν ηλικία, τήν κοινωνική θέση, τό αξίωμα, τήν πνευματική κατάσταση καί, γενικά, τόν τρόπο ζωής μας. Δηλαδή, διαφορετικά πολεμάει ό πονηρός τόν νέο καί διαφορετικά τόν ηλικιωμένο, διαφορετικά τόν κληρικό καί διαφορετικά τόν λαϊκό, διαφορετικά τόν έγγαμο καί διαφορετικά τό μοναχό, διαφορετικά τόν αρχάριο καί διαφορετικά τόν προχωρημένο στην πνευματική ζωή.
Στή συνέχεια θά παραθέσουμε ορισμένα άπό τά τεχνάσματα αυτά, όπως τά περιγράφει ό άγιος 'Ιωάννης ό Σιναΐτης στην Κλίμακα, γιατί είν' αλήθεια πώς, όταν ένα τέχνασμα ξεσκεπαστεί, χάνει τή δύναμη και τήν αποτελεσματικότητά του. "Οταν ό πρωτόπειρος αγωνιστής πληροφορηθεί άπό κάποιον έμπειροπόλεμο γιά τίς παγίδες πού είναι στημένες μπροστά του, εύκολα προφυλάγεται.
Μάς λέει, λοιπόν, ο άγιος:
• "Ενα βασικό τέχνασμα, πού πάντα χρησιμοποιούν οι δαίμονες, όταν μάς δουν νά ξεκινάμε κάποια πνευματική εργασία, είναι τό έξής: Σκάβουν ύπουλα μπροστά μας τρεις λάκκους, στους οποίους αγωνίζονται διαδοχικά νά μάς ρίξουν. Στην αρχή προσπαθούν νά μάς κάνουν νά μήν ξεκινήσουμε τήν εργασία (ό πρώτος λάκκος). Κατόπιν, αν δέν τό καταφέρουν αύτό, πασχίζουν νά μάς κάνουν να μήν τήν εκτελέσουμε σύμφωνα μέ τό θέλημα του Θεού (ό δεύτερος λάκκος). Τέλος, αν καί σ΄ αυτό αποτύχουν, μας πλησιάζουν αθόρυβα καί μάς μακαρίζουν, ότι σέ όλα ενεργούμε όπως ακριβώς θέλει ό Θεός. Κι αύτό, γιά νά μάς ρίξουν στην υπερηφάνεια (ό τρίτος λάκκος).
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ