"Μόνον μή ἐξαπατηθῆτε
ταῖς ψευδολογίαις αὐτῶν,
ἐπαγγελομένων ὀρθότητα πίστεως"
(Μέγας Βασίλειος, P. G. 32, 897)
Αγαπητέ μου κ. Ιωάννη Ρίζο, χαίρετε εν Κυρίω!
Διάβασα στο ιστολόγιο "Πατερική Παράδοση" ("Π.Π." στο εξής) πως ετοιμάσατε μια εργασία για το Ημερολογιακό. Παράλληλα με την αναγγελία της εκδόσεώς της, το παραπάνω ιστολόγιο προέβη σε δημοσίευση του Α΄ μέρους της εργασίας σας (εδώ).
Αφού σας συγχαρώ για την ασχολία σας με το θέμα, γεγονός που δείχνει το ενδιαφέρον σας για τα εκκλησιαστικά μας θέματα σε μια εποχή γενικής υπνηλίας, επιτρέψτε μου ορισμένες παρατηρήσεις πάνω στην εργασία σας και αρχικά στο Α΄μέρος αυτής. Και αυτό όχι μόνο με το θάρρος της μεταξύ μας γνωριμίας και αλληλοεκτιμήσεως, αλλά επειδή και σεις ο ίδιος το ζητάτε τονίζοντας στον Πρόλογο πως η εργασία σας αυτή "είναι δεκτική ελέγχου από κάθε ειδικό, ο οποίος θα διαπιστώσει διαφωνία ανάμεσα στα γραφόμενα, την ιστορία και την Πατερική διδασκαλία".
Προτού όμως καταθέσω τις παρατηρήσεις μου πάνω στο δικό σας κείμενο, πρέπει να αναφερθώ στο εισαγωγικό σχόλιο της "Π.Π.", το οποίο συνοδεύει το Α΄ μέρος αυτής.
Γράφει η "Π.Π.": "Πιστεύουμε ὅσοι μελετήσουν τὰ νέα στοιχεῖα ποὺ παραθέτει ὁ συγγραφέας, νὰ ἀντιληφθοῦν ὅτι τὸ Ἡμερολόγιο, παρ’ ὅτι κακῶς εἰσήχθη, δὲν ἀποτελεῖ δόγμα, οὔτε ἅπτεται κάποιου δόγματος. Σὲ καιρὸ Παναιρέσεως ἐσχατολογικῆς (ὅπως ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὁ Οἰκουμενισμός),ὅσοι θέλουν νὰ εἶναι Ὀρθόδοξοι καὶ νὰ πολεμήσουν τὴν Παναίρεση, πρέπει νὰ εἶναι ἑνωμένοι στὴν Πίστη, ἀφήνοντες μὴ δογματικὰ θέματα γιὰ ἀργότερα".
Εδώ (και παραβλέποντας το "κακῶς εἰσήχθη" - κακώς, αλλά δεν πειράζει; - και το "ἀφήνοντες μὴ δογματικὰ θέματα γιὰ ἀργότερα" που προσωπικά δεν κατανοώ - πότε αργότερα; -, και αφορά μάλλον την "Π.Π." να απαντήσει) προκύπτει ένα βασικό ερώτημα εκ μέρους μου το οποίο σας θέτω ευθέως:
Έχω ακούσει/διαβάσει συχνά, κυρίως από Οικουμενιστές/Μοντερνιστές, την φράση "δεν είναι δόγμα τούτο", "δεν είναι δόγμα το άλλο", "δεν είναι δογματικό ζήτημα" κ.ο.κ.. Εσείς κ. Ρίζο θεωρείτε πως ότι δεν είναι δόγμα (π.χ. το πως κάνουμε τον σταυρό μας) επιτρέπεται να μεταβάλλεται και αν ναι, με ποιες προϋποθέσεις και ποιοι έχουν αυτό το δικαίωμα;
Προχωρώντας στην εργασία σας, ξεκινώ τις παρατηρήσεις μου:
α. Ξεκινάτε τον Πρόλογο μιλώντας για το πρόβλημα "της εορτολογικής ασυμφωνίας που εμφανίστηκε ανά τους αιώνες μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία". Αγαπητέ αδελφέ, εδώ θα μου επιτρέψετε να σας πω πως το όντως υπαρκτό πρόβλημα της εορτολογικής ασυμφωνίας υπήρξε εξ αρχής μέχρι κάποια περίοδο. Δεν ήταν δηλαδή ένα πρόβλημα που εμφανιζόταν κατά διαστήματα, ή "ανά τους αιώνες", αλλά ένα πρόβλημα που υπήρχε αρχικά και πήρε χρόνο για να επιλυθεί (παρακάτω συμφωνείτε και σεις με αυτό γράφοντας πως "μετά από πέντε αιώνες (περίπου τέλη 8ου αι.) ο Καρλομάγνος επέβαλε στη Δύση τον κανόνα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και τότε επήλθε συμφωνία μεταξύ των Χριστιανών, οι οποίοι πλέον εόρταζαν το Πάσχα την ίδια Κυριακή μέχρι το 1582"). Επομένως, για να εξηγούμαστε, από τον 8ο αιώνα μέχρι τον 20ο, δηλαδή για 1200 περίπου χρόνια, δεν υπάρχει πλέον ζήτημα "εορτολογικής ασυμφωνίας" στην Εκκλησία (εκτός αν κάποιος θεωρεί "Εκκλησία" τον Παπισμό...).
Την εορτολογική συμφωνία λοιπόν, η οποία χτίστηκε σταδιακά και επιτεύχθηκε με κόπο μετά από οκτώ σχεδόν αιώνες κάποιοι την γκρέμισαν σε μια στιγμή το 1924 και γίναν αίτιοι σχίσματος. Θα τους δικαιώσουμε, λέγοντας "δεν πειράζει, μιας και τους πρώτους αιώνες δεν υπήρχε συμφωνία" και θεωρώντας παραβάτες αυτούς που αντέδρασαν;
β. Γράφετε πως "η Εκκλησία μέχρι την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο ακολουθούσε το Μακεδονικό ημερολόγιο". Αυτή η θέση αποτελεί ψευδολόγημα, του γνωστού αστροθεάμονος (και αγιομάχου) Ιωάννου Καρδάση σε άρθρο του το οποίο δημοσιεύθηκε εδώ (είναι δε εμφανής η επιρροή του στην εργασία σας, για το συγκεκριμένο θέμα). Πρέπει να ξέρετε όμως πως η Εκκλησία (ως σύνολο) δεν χρησιμοποιούσε κάποιο συγκεκριμένο ημερολόγιο μέχρι και την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, αφού δεν υπήρχε ακόμη ούτε ενιαίο πολιτικό ημερολόγιο. Στην Ρώμη και τις δυτικές επαρχίες της Αυτοκρατορίας ήταν σε χρήσει το Ιουλιανό ημερολόγιο, στην Ελλάδα και τις επαρχίες της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής το Μακεδονικό ημερολόγιο, στην Περσία το Βαβυλωνιακό ημερολόγιο και στην Αίγυπτο το Αιγυπτιακό ημερολόγιο.
Σταδιακά όμως επικράτησε παντού το Ιουλιανό και αυτό οφείλεται και στην χρήση του από την Εκκλησία (η Οποία έκανε προσπάθεια να επικρατήσει σιγά σιγά μία τάξη και συμφωνία, ακόμη και με Συνόδους, όπως θα δείτε στην επόμενη απάντησή μου). Οι ειδικώς με το ημερολόγιο ασχοληθέντες καθηγητές Κυριάκος Λαμπρύλλος και Γεώργιος Αρβανιτάκης γράφουν χαρακτηριστικά:
"Ἀπὸ τῶν πρώτων ἤδη ἐποχῶν τοῦ χριστιανισμοῦ δεσποζόντων τῶν Ῥωμαίων ἐπὶ παντὸς σχεδὸν τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου, ἀντάμα πανταχοῦ καὶ τοῦ Ῥωμαϊκοῦ (Ἰουλιανοῦ) ἡμερολογίου ἡ χρῆσις ἐπεκράτησεν, ἐκπιπτόντων βαθμηδὸν εἰς ἀχρηστίαν πάντων τῶν ἄλλων ἐν ἑκάστῳ τόπῳ ἢ ἔθνει ἰδιοῤῥύθμων χρονολογιῶν" (Κ. Λαμπρύλλου, Περί του νέου ημερολογίου και του καταλλήλου ή μη της παρ' ημίν εφαρμογής, 1865 στο Ελληνική Ασπίς κατά του Γρηγοριανού Ημερολογίου).
"Τὸ ἡμερολόγιον τῶν Ῥωμαίων ἐπεβλήθη εἰς ὅλον τὸν κόσμον καί διά τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐῤῥιζώθη, διότι συνυφάνθη μετὰ τοῦ ἑορτολογίου" (Γ. Αρβανιτάκη, λ. Ημερολόγιον στην Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια).
Αυτή η σταδιακή επικράτηση του Ιουλιανού ημερολογίου και η συνύφανση του με το εορτολόγιο, συνετέλεσαν τελικώς στην πολυπόθητη εορτολογική συμφωνία της Εκκλησίας, στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω. Σήμερα τί μας προτείνουν ορισμένοι; Να αρκεστούμε στην χρήση διαφορετικών ημερολογίων, απεμπολώντας το, με τόσο κόπο και χρόνο κερδισμένο, αγαθό της εορτολογικής συμφωνίας; Αν είναι τόσο υπεράνω "ημερών και καιρών" οι ψευδολόγοι αυτοί που σας παρέσυραν στις κρίσεις σας, αγαπητέ κ. Ρίζο, θα τους πρότεινα να ακολουθήσουν όχι το Γρηγοριανό των αιρετικών της Δύσεως, αλλά το Μακεδονικό ή το Αιγυπτιακό, που τόσο εγκωμιάζουν, αλλά - τι κρίμα! - και αυτό χρησιμοποιείται από αιρετικούς, και συγκεκριμένα από τους αιρετικούς της Ανατολής (Μονοφυσίτες)! Οι Νεστοριανοί και Συροϊακωβίτες ακολουθούν το Μακεδονικό ημερολόγιο (Tο Μακεδονικό ημερολόγιο στην Παλαιστίνη και την επαρχία Αραβίας, σελ. 109), οι δε Κόπτες το Αιγυπτιακό (http://www.copts-greece.com/Greek/media/books/Synaxario_new.pdf). Βλέπετε, επειδή οι Μονοφυσίτες αποκόπηκαν από την Εκκλησία τον Ε΄ αιώνα, δεν βίωσαν την εορτολογική συμφωνία που επιτεύχθηκε διά του Ιουλιανού ημερολογίου (όχι ότι το Ιουλιανό ήταν "ιδιαίτερο" - θα μπορούσε να ήταν κάποιο άλλο ημερολόγιο -, αλλά γιατί έτσι ήρθαν τα πράγματα ιστορικώς). Γι' αυτό και δεν μπορεί να γίνει καμία σύγκριση μεταξύ του Ιουλιανού με οποιοδήποτε άλλο ημερολόγιο, όπως το Μακεδονικό για το οποίο επισημαίνετε ορθώς πως "δεν αποτελούσε ιερά παράδοση". Χαίρω πολύ, κ. Ρίζο, συμφωνούμε πως το Μακεδονικό δεν αποτέλεσε παράδοση, διότι πολύ απλά ούτε εφαρμόστηκε σε όλη την Εκκλησία, ούτε υπήρξε συνυφασμένο με το εορτολόγιο επί αιώνες, όπως το Ιουλιανό!
γ. Παραθέσατε την γνώμη του Σωζομενού ("Παυσαμένη τε της περί τα δογματικά συζητήσεως, έδοξε [αποφάσισε] τη Συνόδω και την Πασχάλιον εορτήν") για να στηρίξετε ότι το ημερολόγιο δεν είναι δόγμα. Ο Σωζομενός βεβαίως μιλάει για το Πασχάλιο, το οποίο σωστά δεν θεωρεί δογματικό ζήτημα. Αφού δεν είναι δογματικό, γιατί να μη το αλλάξουμε και αυτό, όπως ζητούν οι Οικουμενιστές; Τί πειράζει, αφού τους πρώτους αιώνες, πολλές φορές, το Πάσχα δεν εορτάσθηκε από όλους την ίδια ημέρα. Είδατε που οδηγούμαστε αν πούμε "δεν είναι δογματικό το ένα", "δεν είναι δόγμα το άλλο", "δεν πειράζει έχει ξαναγίνει"; Και που θα σταματήσουμε άραγε;
δ. Περί του μη χρησιμοποιηθέντος ποτέ "διορθωμένου Ιουλιανού" (το οποίο θεσπίστηκε μεν υπό του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου του 1923, αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε στην Εκκλησία της Ελλάδος) σας παραπέμπω σε παλαιότερό μου άρθρο με τίτλο "Διορθωμένο Ιουλιανό ή Λανθασμένο Γρηγοριανό;", στο οποίο αποδείχθηκε (χωρίς μάλιστα να έχει αναιρεθεί από κανέναν μέχρι στιγμής) πως η Εκκλησία της Ελλάδος δεν εισήγαγε το "διορθωμένο Ιουλιανό" του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου (το οποίο άλλωστε περιελάμβανε και αλλαγή του Πασχαλίου), αλλά το Γρηγοριανό (έστω και μόνο για τις ακίνητες εορτές) διά του συνταυτισμού του εκκλησιαστικού με το πολιτικό ημερολόγιο, όπως ξεκάθαρα αναφέρει στην Εγκύκλιο του 1924 (δια της οποίας άλλαξε το ημερολόγιο) ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος. Ποιο ήταν το πολιτικό ημερολόγιο, αγαπητέ μου κ. Ρίζο; Το "διορθωμένο Ιουλιανό" του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου; Μα η Ελληνική Πολιτεία εισήγαγε το Γρηγοριανό ημερολόγιο την 16 Φεβρουαρίου 1923, μήνες δηλαδή πριν την σύγκληση του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου! Είναι δε κρίμα που δεν θα ζούμε το έτος... 2800 για να δείτε πως τελικά το Γρηγοριανό ημερολόγιο αποδέχθηκε η Εκκλησία της Ελλάδος και όχι το "διορθωμένο Ιουλιανό"!
Συμπληρωματικά εδώ να αναφέρω στην ελλογιμότητά σας, αγαπητέ κ. Ρίζο, πως το σόφισμα αυτό περί του ότι "εμείς δεν έχουμε το Γρηγοριανό, αλλά το διορθωμένο Ιουλιανό", πρώτος το χρησιμοποίησε ο πρωτεργάτης της Ημερολογιακής Καινοτομίας του 1924 Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (αργότερα το αντέγραψαν και άλλοι), στον οποίο απάντησε ο Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης τα εξής: "Κατ' ἀρχὴν δὲν δύναται νὰ γίνῃ λόγος περὶ διορθώσεως τοῦ Ἰουλιανοῦ Ἡμερολογίου, διότι ἡ ἀφαίρεσις ἐκ τούτου 13 ἡμερῶν δὲν προσέδωκεν εἰς αὐτὸ τὴν ἰδιότητα τοῦ τελείου καὶ ἀκριβοῦς, οὕτως ὥστε ὁ Μακαριώτατος νὰ λέγῃ ὅτι διόρθωσε τὸ λάθος τούτου... Ἀφοῦ συμβαδίζει ὁ Μακαριώτατος ὅσον ἀφορᾷ τὰ ἔτη, τοὺς μῆνας, τὰς ἐβδομάδας, τὰς ἡμέρας καὶ τὰς ὥρας μὲ τὸ Γρηγοριανὸν καὶ ὅχι τὸ ἀνύπαρκτον διορθωμένον Ἰουλιανὸν ἡμερολόγιον, δύναται σοβαρῶς καὶ ἀληθῶς νὰ διϊσχυρισθῇ, ὅτι δὲν προσέλαβε τὸ Γρηγοριανὸν ἡμερολόγιον ἀφοῦ παρεδέχθη καὶ ἐφήρμοσεν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τὸ χρονόμετρον τούτου; Ὁ διϊσχυρισμὸς οὗτος τοῦ Μακαριωτάτου εἶναι παρόμοιος πρὸς τὸν διἱσχυρισμὸν ἐκείνου ὅστις διατείνεται ὅτι τὸ ὄνομα Κώστας δὲν εἶναι τὸ ἴδιον μὲ τὸ ὄνομα Κωνσταντῖνος καὶ ὅτι τὸ ὄνομα Γιάννης δὲν εἶναι τὸ αὐτὸ μὲ τὸ ὄνομα Ἰωάννης" (Άπαντα πρ. Φλωρίνης Χρυσοστόμου, τόμ. α΄, Ι. Μ. Αγ. Νικοδήμου Γορτυνίας, 1997, σελ. 243).
ε. Αγαπητέ μου κ. Ρίζο, θα κλείσω την Α΄ αυτήν απάντησή μου με δύο σημαντικότατα περί του θέματος κείμενα, τα οποία δεν γράφτηκαν από κάποιον "φανατικό" Παλαιοημερολογίτη.
Το πρώτο είναι του αποδεκτού από όλους μας - θέλω να πιστεύω - οσιακής μνήμης Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται σχεδόν όλα όσα εξέθεσα παραπάνω: "Αὐτοὶ οἱ Πατέρες τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, παρὰ τὸ ὅτι ἐγνώριζον τὴν ἀτέλειαν τοῦ Ἰουλιανοῦ ἡμερολογίου, μηδαμῶς ἐνδιαφερόμενοι ἂν εἶναι τὸ τέλειον ἢ ἀτελὲς τοῦτο, ἐπὶ τῇ βάσει αὐτοῦ καθώρισαν τὰ τοῦ Πάσχα, βαθμηδὸν δὲ καὶ κατ' ὁλίγον ἡ Ἐκκλησία, ἐπὶ τῇ βάσει τούτου, καὶ ὅλον τὸ ἑορτολόγιόν της ἐρρύθμισε καὶ ὅλην τὴν τ' ἐσωτερικὴν καὶ ἐξωτερικὴν ζωήν της διέταξε. Τόσον πολὺ δὲ τὸ Ἰουλιανὸν ἡμερολόγιον συνυφάνθη μὲ τὴν ζωὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ μὴ εἶναι ποσῶς εὔκολον νὰ θιχθῇ τοῦτο, ἄνευ κλονισμοῦ ἰσχυροῦ εἰς αὐτὸ τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ οἰκοδομήματος. Τὸ ἡμερολόγιον τοῦτο διὰ τῆς τοιαύτης ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ χρήσεως, καὶ ἡγιάσθη, ὥστε καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦτον νὰ μὴ δύναται εὐκόλως νὰ περιφρονηθῇ" (Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου, Τα μεγάλα ζητήματα της Ορθοδοξίας [Επιστολή προς τον Βασιλέα της Ελλάδος], Απρίλιος 1966 στο "Ορθόδοξος Φιλόθεος Μαρτυρία", αρ. 45-47, Ιαν.-Αυγ. 1992, και εδώ).
Το δεύτερο είναι από την επίσημη Εισήγηση της Εκκλησίας της Ελλάδος προς την μέλλουσα "Πανορθόδοξη Μεγάλη Σύνοδο", στην οποία ομολογούνται τα εξής: "Μεταξὺ τῶν ἀκολουθουσῶν τὸ Παλαιὸν Ἡμερολόγιον καὶ τῶν ἀκολουθουσῶν τὸ Νέον ὑπάρχει μόνιμος διαφορὰ 13 ἡμερῶν ὡς πρὸς τὴν τέλεσιν ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν ἀκινήτων λεγομένων ἑορτῶν. Τοῦτο ἀποτελεῖ γεγονὸς πρωτοφανὲς εἰς τὰ χρονικὰ τῆς Ἐκκλησίας, καθ' ὅσον παρὰ τὴν κατὰ τοῦς πρώτους χρόνους ποικιλίαν ἡμερολογίων καὶ τὸ ἀκαθόριστον τοῦ ἑορτολογίου, ούδέποτε παρουσιάσθη χρονικὴ διαφορὰ ἑορτασμοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ γεγονότος (π.χ. κοιμήσεως άγίου), ὡς συμβαίνει σήμερον. Ἡ διαφωνία καθίσταται εντονωτέρα κατὰ τὰς μεγάλας ἑορτὰς τῶν Χριστουγέννων, Θεοφανείων, τῆς Koιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Οἱ μὲν νηστεύουν, οἱ δὲ πανηγυρίζουν. Ἡ διαφωνία αὔτη ὁδηγεῖ εἰς τὸ ἑρώτημα: «Τίς ἑορτάζει, ἡμεῖς ἢ ἡ Ἐκκλησία;». Ἡ απάντησις ἡμεῖς, αἴρει τὴν ἱερότητα τῶν ἑορτῶν, καθιστῶσα αὐτὰς ἀτομικὴν ἑκάστου ὑπόθεσιν. Ἡ ἀπάντησις ἡ Ἐκκλησία, ἀπαιτεῖ ἕνα ἑορτασμὸν ὡς μία εἶναι ἡ Ἐκκλησία" (Τό ἡμερολογιακόν ζήτημα: Εἰσήγησις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος πρός τήν Πανορθόδοξον Μεγάλην Σύνοδον, Αθήνα, 1971, σελ. 10).
Αγαπητέ μου κ. Ρίζο, ελπίζω όσα σας έγραψα να τα λάβετε σοβαρά υπόψιν σας. Εν αναμονή της Β΄ απαντήσεώς μου στο Β΄ μέρος της εργασίας σας, που μόλις είδα πως ανήρτησε η "Π.Π.", μπορείτε να μου στείλετε τυχόν σχόλιά σας εδώ και να γίνει μια εποικοδομητική συζήτηση.
Διάβασα στο ιστολόγιο "Πατερική Παράδοση" ("Π.Π." στο εξής) πως ετοιμάσατε μια εργασία για το Ημερολογιακό. Παράλληλα με την αναγγελία της εκδόσεώς της, το παραπάνω ιστολόγιο προέβη σε δημοσίευση του Α΄ μέρους της εργασίας σας (εδώ).
Αφού σας συγχαρώ για την ασχολία σας με το θέμα, γεγονός που δείχνει το ενδιαφέρον σας για τα εκκλησιαστικά μας θέματα σε μια εποχή γενικής υπνηλίας, επιτρέψτε μου ορισμένες παρατηρήσεις πάνω στην εργασία σας και αρχικά στο Α΄μέρος αυτής. Και αυτό όχι μόνο με το θάρρος της μεταξύ μας γνωριμίας και αλληλοεκτιμήσεως, αλλά επειδή και σεις ο ίδιος το ζητάτε τονίζοντας στον Πρόλογο πως η εργασία σας αυτή "είναι δεκτική ελέγχου από κάθε ειδικό, ο οποίος θα διαπιστώσει διαφωνία ανάμεσα στα γραφόμενα, την ιστορία και την Πατερική διδασκαλία".
Προτού όμως καταθέσω τις παρατηρήσεις μου πάνω στο δικό σας κείμενο, πρέπει να αναφερθώ στο εισαγωγικό σχόλιο της "Π.Π.", το οποίο συνοδεύει το Α΄ μέρος αυτής.
Γράφει η "Π.Π.": "Πιστεύουμε ὅσοι μελετήσουν τὰ νέα στοιχεῖα ποὺ παραθέτει ὁ συγγραφέας, νὰ ἀντιληφθοῦν ὅτι τὸ Ἡμερολόγιο, παρ’ ὅτι κακῶς εἰσήχθη, δὲν ἀποτελεῖ δόγμα, οὔτε ἅπτεται κάποιου δόγματος. Σὲ καιρὸ Παναιρέσεως ἐσχατολογικῆς (ὅπως ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὁ Οἰκουμενισμός),ὅσοι θέλουν νὰ εἶναι Ὀρθόδοξοι καὶ νὰ πολεμήσουν τὴν Παναίρεση, πρέπει νὰ εἶναι ἑνωμένοι στὴν Πίστη, ἀφήνοντες μὴ δογματικὰ θέματα γιὰ ἀργότερα".
Εδώ (και παραβλέποντας το "κακῶς εἰσήχθη" - κακώς, αλλά δεν πειράζει; - και το "ἀφήνοντες μὴ δογματικὰ θέματα γιὰ ἀργότερα" που προσωπικά δεν κατανοώ - πότε αργότερα; -, και αφορά μάλλον την "Π.Π." να απαντήσει) προκύπτει ένα βασικό ερώτημα εκ μέρους μου το οποίο σας θέτω ευθέως:
Έχω ακούσει/διαβάσει συχνά, κυρίως από Οικουμενιστές/Μοντερνιστές, την φράση "δεν είναι δόγμα τούτο", "δεν είναι δόγμα το άλλο", "δεν είναι δογματικό ζήτημα" κ.ο.κ.. Εσείς κ. Ρίζο θεωρείτε πως ότι δεν είναι δόγμα (π.χ. το πως κάνουμε τον σταυρό μας) επιτρέπεται να μεταβάλλεται και αν ναι, με ποιες προϋποθέσεις και ποιοι έχουν αυτό το δικαίωμα;
Προχωρώντας στην εργασία σας, ξεκινώ τις παρατηρήσεις μου:
α. Ξεκινάτε τον Πρόλογο μιλώντας για το πρόβλημα "της εορτολογικής ασυμφωνίας που εμφανίστηκε ανά τους αιώνες μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία". Αγαπητέ αδελφέ, εδώ θα μου επιτρέψετε να σας πω πως το όντως υπαρκτό πρόβλημα της εορτολογικής ασυμφωνίας υπήρξε εξ αρχής μέχρι κάποια περίοδο. Δεν ήταν δηλαδή ένα πρόβλημα που εμφανιζόταν κατά διαστήματα, ή "ανά τους αιώνες", αλλά ένα πρόβλημα που υπήρχε αρχικά και πήρε χρόνο για να επιλυθεί (παρακάτω συμφωνείτε και σεις με αυτό γράφοντας πως "μετά από πέντε αιώνες (περίπου τέλη 8ου αι.) ο Καρλομάγνος επέβαλε στη Δύση τον κανόνα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και τότε επήλθε συμφωνία μεταξύ των Χριστιανών, οι οποίοι πλέον εόρταζαν το Πάσχα την ίδια Κυριακή μέχρι το 1582"). Επομένως, για να εξηγούμαστε, από τον 8ο αιώνα μέχρι τον 20ο, δηλαδή για 1200 περίπου χρόνια, δεν υπάρχει πλέον ζήτημα "εορτολογικής ασυμφωνίας" στην Εκκλησία (εκτός αν κάποιος θεωρεί "Εκκλησία" τον Παπισμό...).
Την εορτολογική συμφωνία λοιπόν, η οποία χτίστηκε σταδιακά και επιτεύχθηκε με κόπο μετά από οκτώ σχεδόν αιώνες κάποιοι την γκρέμισαν σε μια στιγμή το 1924 και γίναν αίτιοι σχίσματος. Θα τους δικαιώσουμε, λέγοντας "δεν πειράζει, μιας και τους πρώτους αιώνες δεν υπήρχε συμφωνία" και θεωρώντας παραβάτες αυτούς που αντέδρασαν;
β. Γράφετε πως "η Εκκλησία μέχρι την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο ακολουθούσε το Μακεδονικό ημερολόγιο". Αυτή η θέση αποτελεί ψευδολόγημα, του γνωστού αστροθεάμονος (και αγιομάχου) Ιωάννου Καρδάση σε άρθρο του το οποίο δημοσιεύθηκε εδώ (είναι δε εμφανής η επιρροή του στην εργασία σας, για το συγκεκριμένο θέμα). Πρέπει να ξέρετε όμως πως η Εκκλησία (ως σύνολο) δεν χρησιμοποιούσε κάποιο συγκεκριμένο ημερολόγιο μέχρι και την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, αφού δεν υπήρχε ακόμη ούτε ενιαίο πολιτικό ημερολόγιο. Στην Ρώμη και τις δυτικές επαρχίες της Αυτοκρατορίας ήταν σε χρήσει το Ιουλιανό ημερολόγιο, στην Ελλάδα και τις επαρχίες της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής το Μακεδονικό ημερολόγιο, στην Περσία το Βαβυλωνιακό ημερολόγιο και στην Αίγυπτο το Αιγυπτιακό ημερολόγιο.
Σταδιακά όμως επικράτησε παντού το Ιουλιανό και αυτό οφείλεται και στην χρήση του από την Εκκλησία (η Οποία έκανε προσπάθεια να επικρατήσει σιγά σιγά μία τάξη και συμφωνία, ακόμη και με Συνόδους, όπως θα δείτε στην επόμενη απάντησή μου). Οι ειδικώς με το ημερολόγιο ασχοληθέντες καθηγητές Κυριάκος Λαμπρύλλος και Γεώργιος Αρβανιτάκης γράφουν χαρακτηριστικά:
"Ἀπὸ τῶν πρώτων ἤδη ἐποχῶν τοῦ χριστιανισμοῦ δεσποζόντων τῶν Ῥωμαίων ἐπὶ παντὸς σχεδὸν τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου, ἀντάμα πανταχοῦ καὶ τοῦ Ῥωμαϊκοῦ (Ἰουλιανοῦ) ἡμερολογίου ἡ χρῆσις ἐπεκράτησεν, ἐκπιπτόντων βαθμηδὸν εἰς ἀχρηστίαν πάντων τῶν ἄλλων ἐν ἑκάστῳ τόπῳ ἢ ἔθνει ἰδιοῤῥύθμων χρονολογιῶν" (Κ. Λαμπρύλλου, Περί του νέου ημερολογίου και του καταλλήλου ή μη της παρ' ημίν εφαρμογής, 1865 στο Ελληνική Ασπίς κατά του Γρηγοριανού Ημερολογίου).
"Τὸ ἡμερολόγιον τῶν Ῥωμαίων ἐπεβλήθη εἰς ὅλον τὸν κόσμον καί διά τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐῤῥιζώθη, διότι συνυφάνθη μετὰ τοῦ ἑορτολογίου" (Γ. Αρβανιτάκη, λ. Ημερολόγιον στην Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια).
Αυτή η σταδιακή επικράτηση του Ιουλιανού ημερολογίου και η συνύφανση του με το εορτολόγιο, συνετέλεσαν τελικώς στην πολυπόθητη εορτολογική συμφωνία της Εκκλησίας, στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω. Σήμερα τί μας προτείνουν ορισμένοι; Να αρκεστούμε στην χρήση διαφορετικών ημερολογίων, απεμπολώντας το, με τόσο κόπο και χρόνο κερδισμένο, αγαθό της εορτολογικής συμφωνίας; Αν είναι τόσο υπεράνω "ημερών και καιρών" οι ψευδολόγοι αυτοί που σας παρέσυραν στις κρίσεις σας, αγαπητέ κ. Ρίζο, θα τους πρότεινα να ακολουθήσουν όχι το Γρηγοριανό των αιρετικών της Δύσεως, αλλά το Μακεδονικό ή το Αιγυπτιακό, που τόσο εγκωμιάζουν, αλλά - τι κρίμα! - και αυτό χρησιμοποιείται από αιρετικούς, και συγκεκριμένα από τους αιρετικούς της Ανατολής (Μονοφυσίτες)! Οι Νεστοριανοί και Συροϊακωβίτες ακολουθούν το Μακεδονικό ημερολόγιο (Tο Μακεδονικό ημερολόγιο στην Παλαιστίνη και την επαρχία Αραβίας, σελ. 109), οι δε Κόπτες το Αιγυπτιακό (http://www.copts-greece.com/Greek/media/books/Synaxario_new.pdf). Βλέπετε, επειδή οι Μονοφυσίτες αποκόπηκαν από την Εκκλησία τον Ε΄ αιώνα, δεν βίωσαν την εορτολογική συμφωνία που επιτεύχθηκε διά του Ιουλιανού ημερολογίου (όχι ότι το Ιουλιανό ήταν "ιδιαίτερο" - θα μπορούσε να ήταν κάποιο άλλο ημερολόγιο -, αλλά γιατί έτσι ήρθαν τα πράγματα ιστορικώς). Γι' αυτό και δεν μπορεί να γίνει καμία σύγκριση μεταξύ του Ιουλιανού με οποιοδήποτε άλλο ημερολόγιο, όπως το Μακεδονικό για το οποίο επισημαίνετε ορθώς πως "δεν αποτελούσε ιερά παράδοση". Χαίρω πολύ, κ. Ρίζο, συμφωνούμε πως το Μακεδονικό δεν αποτέλεσε παράδοση, διότι πολύ απλά ούτε εφαρμόστηκε σε όλη την Εκκλησία, ούτε υπήρξε συνυφασμένο με το εορτολόγιο επί αιώνες, όπως το Ιουλιανό!
γ. Παραθέσατε την γνώμη του Σωζομενού ("Παυσαμένη τε της περί τα δογματικά συζητήσεως, έδοξε [αποφάσισε] τη Συνόδω και την Πασχάλιον εορτήν") για να στηρίξετε ότι το ημερολόγιο δεν είναι δόγμα. Ο Σωζομενός βεβαίως μιλάει για το Πασχάλιο, το οποίο σωστά δεν θεωρεί δογματικό ζήτημα. Αφού δεν είναι δογματικό, γιατί να μη το αλλάξουμε και αυτό, όπως ζητούν οι Οικουμενιστές; Τί πειράζει, αφού τους πρώτους αιώνες, πολλές φορές, το Πάσχα δεν εορτάσθηκε από όλους την ίδια ημέρα. Είδατε που οδηγούμαστε αν πούμε "δεν είναι δογματικό το ένα", "δεν είναι δόγμα το άλλο", "δεν πειράζει έχει ξαναγίνει"; Και που θα σταματήσουμε άραγε;
δ. Περί του μη χρησιμοποιηθέντος ποτέ "διορθωμένου Ιουλιανού" (το οποίο θεσπίστηκε μεν υπό του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου του 1923, αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε στην Εκκλησία της Ελλάδος) σας παραπέμπω σε παλαιότερό μου άρθρο με τίτλο "Διορθωμένο Ιουλιανό ή Λανθασμένο Γρηγοριανό;", στο οποίο αποδείχθηκε (χωρίς μάλιστα να έχει αναιρεθεί από κανέναν μέχρι στιγμής) πως η Εκκλησία της Ελλάδος δεν εισήγαγε το "διορθωμένο Ιουλιανό" του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου (το οποίο άλλωστε περιελάμβανε και αλλαγή του Πασχαλίου), αλλά το Γρηγοριανό (έστω και μόνο για τις ακίνητες εορτές) διά του συνταυτισμού του εκκλησιαστικού με το πολιτικό ημερολόγιο, όπως ξεκάθαρα αναφέρει στην Εγκύκλιο του 1924 (δια της οποίας άλλαξε το ημερολόγιο) ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος. Ποιο ήταν το πολιτικό ημερολόγιο, αγαπητέ μου κ. Ρίζο; Το "διορθωμένο Ιουλιανό" του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου; Μα η Ελληνική Πολιτεία εισήγαγε το Γρηγοριανό ημερολόγιο την 16 Φεβρουαρίου 1923, μήνες δηλαδή πριν την σύγκληση του "Πανορθοδόξου" Συνεδρίου! Είναι δε κρίμα που δεν θα ζούμε το έτος... 2800 για να δείτε πως τελικά το Γρηγοριανό ημερολόγιο αποδέχθηκε η Εκκλησία της Ελλάδος και όχι το "διορθωμένο Ιουλιανό"!
Συμπληρωματικά εδώ να αναφέρω στην ελλογιμότητά σας, αγαπητέ κ. Ρίζο, πως το σόφισμα αυτό περί του ότι "εμείς δεν έχουμε το Γρηγοριανό, αλλά το διορθωμένο Ιουλιανό", πρώτος το χρησιμοποίησε ο πρωτεργάτης της Ημερολογιακής Καινοτομίας του 1924 Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (αργότερα το αντέγραψαν και άλλοι), στον οποίο απάντησε ο Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης τα εξής: "Κατ' ἀρχὴν δὲν δύναται νὰ γίνῃ λόγος περὶ διορθώσεως τοῦ Ἰουλιανοῦ Ἡμερολογίου, διότι ἡ ἀφαίρεσις ἐκ τούτου 13 ἡμερῶν δὲν προσέδωκεν εἰς αὐτὸ τὴν ἰδιότητα τοῦ τελείου καὶ ἀκριβοῦς, οὕτως ὥστε ὁ Μακαριώτατος νὰ λέγῃ ὅτι διόρθωσε τὸ λάθος τούτου... Ἀφοῦ συμβαδίζει ὁ Μακαριώτατος ὅσον ἀφορᾷ τὰ ἔτη, τοὺς μῆνας, τὰς ἐβδομάδας, τὰς ἡμέρας καὶ τὰς ὥρας μὲ τὸ Γρηγοριανὸν καὶ ὅχι τὸ ἀνύπαρκτον διορθωμένον Ἰουλιανὸν ἡμερολόγιον, δύναται σοβαρῶς καὶ ἀληθῶς νὰ διϊσχυρισθῇ, ὅτι δὲν προσέλαβε τὸ Γρηγοριανὸν ἡμερολόγιον ἀφοῦ παρεδέχθη καὶ ἐφήρμοσεν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τὸ χρονόμετρον τούτου; Ὁ διϊσχυρισμὸς οὗτος τοῦ Μακαριωτάτου εἶναι παρόμοιος πρὸς τὸν διἱσχυρισμὸν ἐκείνου ὅστις διατείνεται ὅτι τὸ ὄνομα Κώστας δὲν εἶναι τὸ ἴδιον μὲ τὸ ὄνομα Κωνσταντῖνος καὶ ὅτι τὸ ὄνομα Γιάννης δὲν εἶναι τὸ αὐτὸ μὲ τὸ ὄνομα Ἰωάννης" (Άπαντα πρ. Φλωρίνης Χρυσοστόμου, τόμ. α΄, Ι. Μ. Αγ. Νικοδήμου Γορτυνίας, 1997, σελ. 243).
ε. Αγαπητέ μου κ. Ρίζο, θα κλείσω την Α΄ αυτήν απάντησή μου με δύο σημαντικότατα περί του θέματος κείμενα, τα οποία δεν γράφτηκαν από κάποιον "φανατικό" Παλαιοημερολογίτη.
Το πρώτο είναι του αποδεκτού από όλους μας - θέλω να πιστεύω - οσιακής μνήμης Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται σχεδόν όλα όσα εξέθεσα παραπάνω: "Αὐτοὶ οἱ Πατέρες τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, παρὰ τὸ ὅτι ἐγνώριζον τὴν ἀτέλειαν τοῦ Ἰουλιανοῦ ἡμερολογίου, μηδαμῶς ἐνδιαφερόμενοι ἂν εἶναι τὸ τέλειον ἢ ἀτελὲς τοῦτο, ἐπὶ τῇ βάσει αὐτοῦ καθώρισαν τὰ τοῦ Πάσχα, βαθμηδὸν δὲ καὶ κατ' ὁλίγον ἡ Ἐκκλησία, ἐπὶ τῇ βάσει τούτου, καὶ ὅλον τὸ ἑορτολόγιόν της ἐρρύθμισε καὶ ὅλην τὴν τ' ἐσωτερικὴν καὶ ἐξωτερικὴν ζωήν της διέταξε. Τόσον πολὺ δὲ τὸ Ἰουλιανὸν ἡμερολόγιον συνυφάνθη μὲ τὴν ζωὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ μὴ εἶναι ποσῶς εὔκολον νὰ θιχθῇ τοῦτο, ἄνευ κλονισμοῦ ἰσχυροῦ εἰς αὐτὸ τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ οἰκοδομήματος. Τὸ ἡμερολόγιον τοῦτο διὰ τῆς τοιαύτης ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ χρήσεως, καὶ ἡγιάσθη, ὥστε καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦτον νὰ μὴ δύναται εὐκόλως νὰ περιφρονηθῇ" (Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου, Τα μεγάλα ζητήματα της Ορθοδοξίας [Επιστολή προς τον Βασιλέα της Ελλάδος], Απρίλιος 1966 στο "Ορθόδοξος Φιλόθεος Μαρτυρία", αρ. 45-47, Ιαν.-Αυγ. 1992, και εδώ).
Το δεύτερο είναι από την επίσημη Εισήγηση της Εκκλησίας της Ελλάδος προς την μέλλουσα "Πανορθόδοξη Μεγάλη Σύνοδο", στην οποία ομολογούνται τα εξής: "Μεταξὺ τῶν ἀκολουθουσῶν τὸ Παλαιὸν Ἡμερολόγιον καὶ τῶν ἀκολουθουσῶν τὸ Νέον ὑπάρχει μόνιμος διαφορὰ 13 ἡμερῶν ὡς πρὸς τὴν τέλεσιν ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν ἀκινήτων λεγομένων ἑορτῶν. Τοῦτο ἀποτελεῖ γεγονὸς πρωτοφανὲς εἰς τὰ χρονικὰ τῆς Ἐκκλησίας, καθ' ὅσον παρὰ τὴν κατὰ τοῦς πρώτους χρόνους ποικιλίαν ἡμερολογίων καὶ τὸ ἀκαθόριστον τοῦ ἑορτολογίου, ούδέποτε παρουσιάσθη χρονικὴ διαφορὰ ἑορτασμοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ γεγονότος (π.χ. κοιμήσεως άγίου), ὡς συμβαίνει σήμερον. Ἡ διαφωνία καθίσταται εντονωτέρα κατὰ τὰς μεγάλας ἑορτὰς τῶν Χριστουγέννων, Θεοφανείων, τῆς Koιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Οἱ μὲν νηστεύουν, οἱ δὲ πανηγυρίζουν. Ἡ διαφωνία αὔτη ὁδηγεῖ εἰς τὸ ἑρώτημα: «Τίς ἑορτάζει, ἡμεῖς ἢ ἡ Ἐκκλησία;». Ἡ απάντησις ἡμεῖς, αἴρει τὴν ἱερότητα τῶν ἑορτῶν, καθιστῶσα αὐτὰς ἀτομικὴν ἑκάστου ὑπόθεσιν. Ἡ ἀπάντησις ἡ Ἐκκλησία, ἀπαιτεῖ ἕνα ἑορτασμὸν ὡς μία εἶναι ἡ Ἐκκλησία" (Τό ἡμερολογιακόν ζήτημα: Εἰσήγησις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος πρός τήν Πανορθόδοξον Μεγάλην Σύνοδον, Αθήνα, 1971, σελ. 10).
Αγαπητέ μου κ. Ρίζο, ελπίζω όσα σας έγραψα να τα λάβετε σοβαρά υπόψιν σας. Εν αναμονή της Β΄ απαντήσεώς μου στο Β΄ μέρος της εργασίας σας, που μόλις είδα πως ανήρτησε η "Π.Π.", μπορείτε να μου στείλετε τυχόν σχόλιά σας εδώ και να γίνει μια εποικοδομητική συζήτηση.
Ευχαριστώ για τον χρόνο σας.
Με εκτίμηση και αγάπη Χριστού
Νικόλαος Μάννης
ΠΗΓΗ: http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/05/blog-post_25.html