Πόσον γλυκύ, πόσον ποθητόν, ἀγαπητοί, εἶνε τοῦ ἡλίου τὸ φῶς! Ἀλλ’ ἀσυγκρίτως γλυκύτερον, ἀσυγκρίτως ποθεινότερον εἶνε τὸ φῶς, ὅπερ σήμερον ἀπαστράπτει ἀπὸ τοῦ θείου προσώπου τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐπὶ τοῦ ὄρους Θαβώρ. Εἶνε τὸ χαρμόσυνον τοῦτο φῶς ἀμυδρὰ ἀκτὶς τῆς Θεότητος αὐτοῦ, ἀλλ’ ἰσχυρὰ λάμψις διαλύουσα τὰ σκότη τοῦ μέλλοντος καὶ γνωρίζουσα εἰς ἡμᾶς τὴν δόξαν τῶν δικαίων, τῆς ὁποίας θ’ ἀξιωθῶσιν, ὅταν ἐκ νεκρῶν τὰ σώματα αὐτῶν ἀναστῶσι καὶ σώματα θεοειδέστατα καὶ σύμμορφα τῷ σώματι τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ καταστῶσι.
Εἶνε λοιπὸν ἡ φαιδρὰ καὶ δεσποτικὴ αὕτη ἑορτὴ ἀνάμνησις μεγάλου γεγονότος, τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, γεγονότος τρανῶς μαρτυροῦντος τὴν Θεότητα τοῦ Θεανθρώπου, ἀλλὰ καὶ ἀποκάλυψις μεγάλου μυστηρίου τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ἀρραβὼν καὶ διαβεβαίωσις τῆς ἐν τῇ αἰωνιότητι μακαριότητος τῶν δικαίων.
Ἐντεῦθεν καὶ ὁ σκοπὸς τῆς Μεταμορφώσεως διπλοῦς. Μετεμορφώθη, ἵνα ἔνθεν μὲν τοὺς δικαίους ἐν τῷ ἀγῶνι τῆς ἀρετῆς ἐγκαρδιώσῃ, φανερώνων ἐν τῷ προσώπῳ αὑτοῦ τὴν ἄρρητον δόξαν, ἥτις αὐτοὺς ἐν τῇ αἰωνιότητι ἀναμένει, ἔνθεν δὲ στηρίξῃ τοὺς μαθητὰς αὑτοῦ ἐν τῇ πρὸς αὐτὸν πίστει.
Πρὸ μικροῦ εἶχε κηρύξει, ὅτι πᾶς ὁ θέλων νὰ εἶνε γνήσιος αὐτοῦ ὀπαδὸς ὀφείλει ἑαυτὸν ν’ ἀπαρνηθῇ καὶ ἕτοιμος νὰ διατελῇ, ὅπως ὑπὲρ αὐτοῦ τὰ πάνδεινα ὑποστῇ. Ἐπειδὴ δὲ τοῦτο δύσκολον ἐφάνη εἰς τοὺς μαθητὰς καὶ βαρύ, θέλων ὀφθαλμοφανῶς νὰ πληροφορήσῃ αὐτούς, ὁποίας δόξης θ’ ἀξιωθῶσιν οἱ ὑπὲρ αὐτοῦ πάσχοντες καὶ μιμούμενοι αὐτὸν κατὰ τὸ δυνατόν, μεθ’ ἡμέρας ἕξ παραλαμβάνει τοὺς κορυφαίους τῶν μαθητῶν καὶ μεταμορφοῦται ἐνώπιον αὐτῶν μεταφέρων οὕτως αὐτοὺς εἰς τὴν ἐσχάτην ἡμέραν, καθ’ ἥν οἱ δίκαιοι ὑπὲρ τὸν ἥλιον θὰ λάμψωσι, καὶ δίδων διὰ τοῦ γεγονότος τούτου αἰσθητὴν εἰκόνα τῆς δόξης ἐκείνης.
Ἐπλησίαζεν ἤδη ὁ καιρός, καθ’ ὅν ἔμελλε τὸν ἐπονείδιστον τοῦ Σταυροῦ θάνατον νὰ ὑποστῇ. Καὶ ὅπως μὴ οἱ μαθηταὶ ἐν καιρῷ τοῦ πάθους δειλιάσωσι, καὶ βλέποντες τοῦτον ὡς κακοῦργον ἐπὶ Σταυροῦ κρεμάμενον ἁπλοῦν ἄνθρωπον ὑπολάβωσι, στηρίζει αὐτοὺς εἰς τὴν πίστιν διὰ τοῦ παραδόξου τούτου θεάματος, τοῦ ὁποίου τοὺς τύπους δὲν ἠδύνατο νὰ ἐξαλείψῃ ἐκ τῆς διανοίας αὐτῶν ὁ ἐν τῷ μεταξὺ ὀλίγος καιρός. Παράδοξα ἐνώπιον τῶν μαθητῶν ἔμελλον νὰ τελεσθῶσι, καὶ εἶχον ἀνάγκην διὰ θείας δόξης νὰ ἐνισχυθῶσιν, ὅπως, ὅταν ἴδωσιν αὐτὸν ὡς κακοῦργον σταυρούμενον, ἐνθυμηθῶσιν, ὅτι εἶδον αὐτὸν ἐν τῷ ὄρει ὑπὸ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς Υἱὸν ἀγαπητὸν μαρτυρούμενον καὶ ὑπὸ τοῦ Μωσέως καὶ Ἠλιοὺ ὡς Θεὸν προσκυνούμενον· ὅταν ἴδωσιν αὐτὸν ἐν τῷ μνημείῳ θαπτόμενον, ἀναμνησθῶσιν, ὅτι εἶδον αὐτὸν ἐν τῷ ὄρει τὸ φῶς ὡς ἱμάτιον περιβαλλόμενον· ἀλλὰ καὶ ὅταν ἴδωσιν αὐτὸν μετὰ τὴν Ἀνάστασιν φαιδρὸν ἐκ τοῦ τάφου ἀνατείλαντα, μὴ ἀμφιβάλωσιν, ὅτι τὸ θεοειδέστατον ἐκεῖνο σῶμα εἶνε αὐτὸ τοῦτο τὸ καὶ πρὸ τοῦ πάθους ὑπὲρ τὸν ἥλιον ἀπαστράψαν.
Ὡς τὸ πάλαι πᾶσαι αἱ θεοφάνειαι ἐπὶ τῶν ὀρέων ἐγένοντο, οὕτω καὶ ἡ θαυμασία αὕτη θεία φανέρωσις ἐγένετο ἐπὶ ὄρους, τοῦ ὄρους Θαβώρ, εἰς τὸ ὁποῖον παρέλαβεν ὁ Σωτὴρ τοῦς προκρίτους τῶν μαθητῶν, τὸν Πέτρον καὶ τοὺς υἱοὺς τοῦ Ζεβεδαίου, ὅπως δείξῃ, ὅτι οἱ κατὰ τὰς ἀρετὰς διαπρέψαντες, οὗτοι καὶ τῆς θείας δόξης ἀξιοῦνται. Καὶ τὸν μὲν Πέτρον παρέλαβεν ὡς πιστεύοντα εἰς αὐτὸν θερμότερον πάντων τῶν μαθητῶν, τὸν δὲ Ἰωάννην ὡς ὑπὲρ πάντα ἄλλον ἀγαπῶντα αὐτόν, τὸν δὲ Ἰάκωβον ὡς πρῶτον μέλλοντα ν’ ἀπολαύσῃ ἐναργέστερον τῆς ἐλπιζομένης δόξης, διότι πρῶτος τῶν μαθητῶν ἔχυσε τὸ αἷμα αὑτοῦ διὰ Χριστόν.
Ἐκεῖ καὶ ἡμεῖς, ἀδελφοί, μετὰ τῶν κορυφαίων τούτων μαθητῶν ἄς ἀναβῶμεν διὰ τοῦ πνεύματος ἡμῶν, ὡς προτρέπει ἡμᾶς σήμερον ὁ ἱερὸς μελῳδός, «Δεῦτε ἀναβῶμεν, ἄδει, εἰς τὸ ὄρος Κυρίου καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ ἡμῶν καὶ θεασώμεθα τὴν δόξαν τῆς Μεταμορφώσεως αὐτοῦ, δόξαν ὡς Μονογενοῦς παρὰ Πατρός». Ἄς λησμονήσωμεν πρὸς στιγμὴν τοὺς κοσμικοὺς δεσμούς, οἱ ὁποῖοι μᾶς σύρουσι πρὸς τὴν γῆν, ἄς ἀποσπασθῶμεν πάσης μερίμνης βιωτικῆς, ὅπως κατοπτεύσωμεν ἐκεῖ τὴν μυστικὴν καὶ αἰγλήεσσαν δόξαν τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τὴν ἀποκαλυπτομένην διὰ θαύματος ὑπερφυοῦς, τῆς ἐνδόξου Μεταμορφώσεως αὐτοῦ.
Ἐν μέσῳ φωτὸς ἀπλέτου, φωτὸς ἀρρήτου καὶ ἀπεριγράπτου ἐμφανίζεται αἴφνης ἐνώπιον τῶν μαθητῶν ἐκείνων ὁ Σωτὴρ ἀφήσας πρὸς ὀλίγον τὴν συνήθη αὑτοῦ μορφήν. Μεταμορφοῦται, ἀφήνει δηλαδὴ ν’ ἀπαστράψῃ μικρὰ ἀκτὶς τῆς ἐν αὐτῷ ἐνοικούσης Θεότητος, ἥτις ἔμενε κεκαλυμμένη ἐντὸς τοῦ ἀχράντου ἐκείνου σώματος, μεθ’ οὗ ὑποστατικῶς ἦτο ἡνωμένη· ἀφήνει νὰ λάμψῃ ἀκτὶς ἐξαιρέτου λαμπρότητος καὶ καλλονῆς, ἀκτὶς τῆς ὑπερφυοῦς ἐκείνης αἴγλης καὶ μεγαλοπρεποῦς δόξης, ἥτις ἐκαλύπτετο ὑπὸ τὸ ταπεινὸν ἔνδυμα τῆς ἀνθρωπίνης σαρκός, ἐν τῇ ὁποίᾳ ἐσκήνωσεν ἐν μέσῳ ἡμῶν ὁ Μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Υἱός. Δὲν μετεβλήθη τὸ σῶμα αὐτοῦ, ἀλλ’ ἐλαμπρύνθη ὑπὸ τῆς φανείσης θείας δόξης, ἥτις δὲν ἦτο ὅλη ἡ ἄβυσσος τῆς δόξης τῆς Θεότητος. Δὲν ἐδέχθη ἔξωθεν δόξαν ὡς οἱ Προφῆται, ἀλλὰ τοσαύτην ἀκτῖνα ἐκ τῆς ἐν ἑαυτῷ θείας δόξης ἤνοιξεν, ὅσην ἠδύναντο νὰ δεχθῶσιν ὀφθαλμοὶ θνητῶν, καθόσον ἄκρατον τὸ θεῖον φῶς οὐδὲ τὰ Σεραφεὶμ δύνανται νὰ ἴδωσι. Λέξεις δὲν ἐξαρκοῦσι νὰ ἐκφράσωσι τὸ ἄρρητον ἐκεῖνο φῶς, τὴν ἄστεκτον ἐκείνην φωτοχυσίαν, τὴν θαυμαστὴν ἐκείνην λάμψιν, τὴν ὁποίαν περιεβλήθη τότε ὁ Ἰησοῦς. Ὅπως ταύτην παραστήσωσιν οἱ Εὐαγγελισταί, λέγουσιν, ὅτι τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἔλαμψεν ὡς ὁ ἥλιος, μὴ εὑρίσκοντες μεταξὺ τῶν αἰσθητῶν λαμπρότερον τοῦ ἡλίου δημιούργημα, πρὸς τὸ ὁποῖον νὰ παραβάλωσι τὸ μέγα ἐκεῖνο φῶς· περὶ δὲ τῶν ἱματίων αὐτοῦ λέγουσιν, ὅτι ἐγένοντο λευκὰ ὡς ἡ χιών. Καὶ ἡ λευκότης αὕτη ἐδήλου τὴν διὰ τοῦ αἵματος αὐτοῦ γενησομένην καθαρότητα τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἥτις ἔνδυμα αὐτοῦ ἐγένετο, καθόσον ἀνθρώπινον σῶμα ὁ Θεὸς Λόγος ἐνεδύθη.
Τοῦ λαμπροῦ τούτου θεάματος ἀνάξιοι ἦσαν ν’ ἀπολαύσωσιν οἱ Ἰουδαῖοι, καὶ διὰ τοῦτο ἡ Μεταμόρφωσις ἐγένετο ἐπὶ ὄρους μακρὰν τῶν Ἱεροσολύμων καὶ πάσης ἄλλης πόλεως· ἀνάξιος δὲ ἦτο καὶ ὁ Ἰούδας, καὶ διὰ τοῦτο κατέλιπεν αὐτὸν καὶ μετ’ αὐτοῦ καὶ ἄλλους ὀκτὼ ἐκ τῶν μαθητῶν, ὅπως μὴ γείνῃ εἰς τὸν μιαρὸν μαθητὴν τῆς προδοσίας πρόφασις καὶ ἀφορμὴ ἡ τῶν ἄλλων προτίμησις καὶ ἡ τούτου μόνου ἐξαίρεσις. [...]
[...] Ἄν λοιπὸν καὶ ἡμᾶς, ἀδελφοί, καταθέλγει ἡ μεγαλοπρεπὴς τοῦ Κυρίου ἡμῶν δόξα ἡ ἀποκαλυπτομένη ἐν τῇ θείᾳ αὐτοῦ Μεταμορφώσει, ἡ ἀρετὴ εἶνε τὸ μέσον, διὰ τοῦ ὁποίου δυνάμεθα ὄχι μόνον νὰ ἴδωμεν αὐτὴν ἀλλὰ καὶ μέτοχοι αὐτῆς νὰ γείνωμεν καὶ κοινωνοί. Ὅθεν προθύμως ἄς ἐργαζώμεθα τὴν ἀρετὴν καὶ ἀγογγύστως ἄς βαδίζωμεν τὸν στενὸν δρόμον αὐτῆς. Τὸν δρόμον τοῦτον ἔδειξεν εἰς ἡμᾶς ὁ Ἰησοῦς διὰ παθημάτων εἰσελθὼν εἰς τὴν δόξαν αὑτοῦ. Ἴδετε, καὶ κατὰ τὴν ἡμέραν ταύτην τῆς δόξης αὑτοῦ ὡμίλει μετὰ τοῦ Μωσέως καὶ Ἠλιοὺ περὶ τῶν παθημάτων αὑτοῦ, ὅπως δείξῃ, ὅτι τὸ Θαβὼρ καὶ ὁ Γολγοθᾶς, ἡ Ἀνάστασις καὶ ὁ Σταυρός, ἡ δόξα καὶ αἱ θλίψεις ἐν τῷ παρόντι καιρῷ εἶνε ἀχώριστα ἀπ’ ἀλλήλων οὐ μόνον διὰ τὸν Κύριον τῆς δόξης, ἀλλὰ καὶ διὰ πάντα πιστὸν αὐτοῦ ὀπαδόν, καὶ ὅτι ὅσοι ποθοῦσιν ἄρρητον δόξαν καὶ ἐπὶ τὰ κρείττω ἀλλοίωσιν, ὅσοι διψῶσι τὴν μυστηριώδη ἐκείνην καὶ ἔνδοξον αὐτῶν μεταμόρφωσιν, ὀφείλουσι νὰ βαδίζωσι τὴν πρὸς τὸν Σταυρὸν φέρουσαν ὁδόν, πιστῶς δηλαδὴ νὰ ἐκπληρῶσι καὶ μετὰ θυσιῶν τὰ καθήκοντα αὑτῶν. Ἄς μὴ διστάζωμεν λοιπὸν νὰ βαδίζωμεν τὴν ὁδόν, ἥν ἐχάραξεν ὁ Σωτήρ, ὅπως εἰς τὴν δεδοξασμένην ἐκείνην γῆν φθάσωμεν ἀσφαλεῖς, εἰς τὴν πατρίδα ἡμῶν τὴν ἀληθινήν, τὴν ὁποίαν σήμερον νοερῶς ἐκ τῆς κοιλάδος ταύτης τοῦ κλαυθμῶνος κατωπτεύσαμεν καὶ μετὰ πόθου διακαοῦς ἠτενίσαμεν. Ὅταν δὲ φθάσωμεν ἐκεῖ, τότε ἡ καρδία ἡμῶν ἐν πᾶσιν ἀγαθοῖς θὰ χορτασθῇ. Ἐκεῖ πρῶτος εἰσῆλθε μετὰ τῆς τεθεωμένης αὑτοῦ σαρκὸς ὁ Ἰησοῦς ὅπως ἑτοιμάσῃ τόπον θαυμαστὸν διὰ τοὺς πιστοὺς αὑτοῦ ὀπαδούς. Ἐκεῖ εἴθε καὶ ἡμεῖς, ἀδελφοί, κατὰ τὴν αἰωνιότητα μετ’ αὐτοῦ, τῆς πηγῆς παντὸς ἀγαθοῦ, ἡνωμένοι νὰ διατελῶμεν καὶ τῆς ἀρρήτου ἐκείνης δόξης καὶ μεγάλης χαρᾶς κοινωνοὶ νὰ καταστῶμεν. Γένοιτο!
Θεοδώρου Ζωγράφου, Ἐντρυφήματα καὶ Ἀπηχήματα τῆς Δοξασθείσης Ἑλλάδος... περιέχον ὁμιλίας εἰς πάσας τὰς ἑορτάς, Ὁμιλία Ὀγδόη εἰς τὴν Μεταμόρφωσιν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν καὶ περὶ τῆς μελλούσης τῶν δικαίων δόξης καὶ χαρᾶς, ἐν Βόλῳ, 1914, σελ. 69-72, 77-78. Διατηρήθηκε ἡ ὀρθογραφία τοῦ πρωτοτύπου.