(ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, EΠΕ 11 410-413, P.G. 58, 587)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Τρίτη 22 Αυγούστου 2017
Κονίτσης Ανδρέας: Και σήμερα, το 2017, ο παπικός κίνδυνος δεν έχει εκλείψει, αφού τον καλλιεργεί ο Οικουμενισμός
Ἐν Δελβινακίῳ τῇ 16ῃ Αὐγούστου 2017
Ἀριθ. Πρωτ.: 452
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 204η
ΘΕΜΑ: Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἐθνεγέρτης καὶ σήμερα.
Ἀριθ. Πρωτ.: 452
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 204η
ΘΕΜΑ: Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἐθνεγέρτης καὶ σήμερα.
Ἀγαπητοί μου Χριστιανοί,
-Α-
Ἔχουν περάσει, κιόλας, 238 χρόνια ἀπὸ τὸ μαρτυρικὸ τέλος τοῦ Ἁγίου Ἐθνοϊερομάρτυρος καὶ Ἐθναποστόλου Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Ἔζησε, ἔδρασε καὶ ἐκήρυξε σὲ χρόνια δίσεκτα γιὰ τὸ Ἔθνος. Ἡ τουρκικὴ σκλαβιὰ εἶχε γίνει βαρὺς βραχνᾶς γιὰ τοὺς ραγιᾶδες Ἕλληνες. Ἡ ἀμάθεια, οἱ προλήψεις καὶ δεισιδαιμονίες, οἱ ληστεῖες καὶ πολλὰ ἄλλα δυσάρεστα, ἦταν στὴν ἡμερήσια διάταξη. Τὸ Ἔθνος κινδύνευε νὰ χάσῃ τὴν ὀρθόδοξη πίστη του καὶ τὴν γλῶσσα τὴν Ἑλληνική. Ἄν αὐτὴ ἡ φοβερὴ κατάσταση συνεχιζόταν, δὲν θὰ ἀργοῦσε ὁ ἀφανισμὸς τοῦ Λαοῦ, ποὺ εἶχε φτιάξει Παρθενῶνες, τὴν Ἁγια Σοφιά, λαμπρὰ ἔργα τέχνης, καὶ εἶχε ἀναπτύξει τὴν φιλοσοφία καὶ τὶς ἐπιστῆμες στὸν ὕψιστο βαθμό. Ἀλλ’ ὁ Θεὸς ἀγρυπνοῦσε.
-Β-
Ἔτσι, παρουσιάστηκε ἄγγελος παρήγορος ἕνας Ἁγιορείτης Μοναχὸς ὁ Κοσμᾶς, ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴν Αἰτωλία, γι’ αὐτὸ καὶ τοῦ ἔμεινε ἡ προσωνυμία «Αἰτωλός». Τί, ὅμως, μποροῦσε νὰ κάνῃ ἕνας φτωχὸς καλόγερος, γιὰ νὰ σταματήσῃ τὸ κακό ; Ἦταν τόση ἡ δυστυχία, ποὺ προκαλοῦσαν οἱ Τοῦρκοι, ὥστε πολλοί, μὴ ὑποφέροντας τὰ δεινά, ἐξισλαμίζονταν. Ἄφηναν, δηλαδή, τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη καὶ γινόντουσαν μουσουλμᾶνοι, γιὰ νὰ γλυτώσουν τὸ κεφάλι τους καὶ τὴν μικρή τους περιουσία, ἀπὸ τὴν ἀδηφαγία τῶν κατακτητῶν. Ὅμως, ὅσοι ἄφηναν τὴν πίστη τους, κινδύνευαν νὰ χάσουν ὄχι μόνο τὴν γλῶσσα, ἀλλά, κυρίως, τὴν ἐθνική τους συνείδηση. Ἀναφέρεται, ὅτι σὲ μιὰ Ἐπαρχία Ἐκκλησιαστικὴ τῆς Βορείου Ἠπείρου, ὁ οἰκεῖος Ἐπίσκοπος καὶ οἱ Χριστιανοὶ ἀλλαξοπίστησαν. Ἡ κατάσταση ἦταν, στ’ ἀλήθεια, τραγική.
-Γ-
Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς εἶχε σὰν δυνατὸ ἐφόδιο τὴν βοήθεια καὶ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τὸν φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου. Ἔτσι, μὲ τὴν εὐλογία τοῦ τότε Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Σεραφεὶμ τοῦ Β΄ καὶ τῆς Μονῆς Φιλοθέου, στὴν ὁποία ἀνῆκε, ξεκίνησε τέσσερις ἱεραποστολικὲς περοδεῖες. Βέβαια, τὸ πρᾶγμα δὲν ἦταν καθόλου εὔκολο. Διότι ἔπρεπε συνεχῶς νὰ πεζοπορῇ μὲ ὅλες τὶς καιρικὲς συνθῆκες, μὲ κινδύνους ἀπὸ ληστὲς καὶ ποικίλους κακοποιούς. Ὅμως, τὸ κήρυγμά του εὕρισκε μεγάλη ἀνταπόκριση ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τῆς ὑπαίθρου, ποὺ ἔτρεχαν μὲ ἀληθινὴ δίψα νὰ ἀκούσουν τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ. Ἦταν, μάλιστα, χαρακτηριστικό, ὅτι κάποιες φορὲς καὶ ληστὲς ἀκόμη, ἀκούγοντας τὶς διδαχές του, μετανοοῦσαν καὶ ἄλλαζαν ζωή.
Θὰ πρέπῃ νὰ τονίσουμε, ὅτι ὁ μεγάλος αὐτὸς Ἐθνοϊεραπόστολος ἐφιστοῦσε τὴν προσοχὴ τῶν ὀρθοδόξων ἀκροατῶν του καὶ ἀπὸ τοὺς κινδύνους ποὺ προέρχονταν ἀπὸ τὴν παπικὴ προπαγάνδα, ποὺ πάντοτε «ψάρευε» σὲ θολὰ νερά – ἐν προκειμένῳ στὴν φτώχεια καὶ τὴν δυστυχία τοῦ λαοῦ. Καὶ εἶναι γνωστὸς ὁ ἀφορισμός του : «Τὸν πάπα νὰ καταρᾶσθε γιατὶ αὐτὸς θὰ εἶναι ἡ αἰτία». Ἄς μὴ ξεχνᾶμε, ἀγαπητοί, ὅτι καὶ σήμερα, τὸ 2017, ὁ παπικὸς κίνδυνος δὲν ἔχει ἐκλείψει, ἀφοῦ τὸν καλλιεργεῖ ὁ Οἰκουμενισμός.
-Δ-
Ἔτσι, ἐργαζόμενος ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς, συμφιλιώνοντας τοὺς ἀνθρώπους, μαθαίνοντάς τους νὰ μπολιάζουν τὰ ἄγρια δένδρα, καὶ διδάσκοντας συνεχῶς τὴν ἀνάγκη νὰ σέβωνται τὴν θρησκεία τους καὶ νὰ ἀγαποῦν τὴν Ἑλλάδα, ἔσωσε τοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες ἀπὸ τὴν ἀλλοτρίωση. Γι’ αὐτὸ καὶ πολὺ τιμήθηκε καὶ τιμᾶται ἀπὸ ὁλόκληρο τὸν Ἑλληνισμό, ἀφοῦ θεωρεῖται, ὅπως καὶ εἶναι, ὁ προάγγελος τῆς Ἐθνικῆς μας Παλλιγγενεσίας τοῦ 1821.
Ἡ ἀκριτικὴ Μητρόπολή μας εὐλαβεῖται ἰδιαιτέρως τὸν Πατροκοσμᾶ. Ἔχει ἀνεγείρει πρὸς τιμήν του τὸν φερώνυμο ὡραῖο Ναό, στὴν Κόνιτσα. Καὶ κάθε χρόνο ἑορτάζει μεγαλοπρεπῶς τὴν μνήμη του.
Ἔτσι θὰ γίνῃ, σὺν Θεῷ, καὶ φέτος α) Τὴν παραμονή, 23 Αὐγούστου, ἡμέρα Τετάρτη, στὶς 7 μ.μ. , θὰ ψαλῇ ὁ Μέγας Ἑσπερινὸς καὶ θὰ ἐπακολουθήσῃ ἡ σύντομη λιτάνευση τοῦ ἱεροῦ λειψάνου καὶ τῆς Εἰκόνος τοῦ Ἁγίου. β) Τὴν κυριώνυμη ἡμέρα τῆς ἑορτῆς, Πέμπτη, 24 Αὐγούστου θὰ τελεσθῇ πολυαρχιερατικὴ Θεία Λειτουργία.
Ἐπιθυμία μου εἶναι νὰ συμμετάσχετε ὅλοι στὸν ἑορτασμό, ὁ ὁποῖος εἶναι, ἦπερ ποτὲ καὶ ἄλλοτε, ἐπίκαιρος ἐν οὕτω κρισίμοις καιροῖς. Χρόνια πολλά, ἅγια, εὐλογημένα.
Διάπυρος πρὸς Χριστὸν εὐχέτης
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καὶ Κονίτσης Α Ν Δ Ρ Ε Α Σ
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καὶ Κονίτσης Α Ν Δ Ρ Ε Α Σ
Περί των Εγκωμίων και του Επιταφίου της Θεοτόκου
ΣΧΟΛΙΟ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ "ΚΡΥΦΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ": Με αφορμή την ανάρτηση αυτήν εκλεκτός αναγνώστης μου απέστειλε το παρακάτω κείμενο το οποίο αναρτώ για την σπουδαιότητα του και τον ευχαριστώ θερμώς.
Αγαπητέ δάσκαλε χαίρε εν Κυρίω!
Η Υπεραγία Θεοτόκε ας πρεσβεύη υπέρ όλων ημών!
Δυστυχώς πλέον είθισται στα Θεομητορικά προσκυνήματα ανά την πατρίδα μας να εορτάζηται η Κοίμησις της Υπεραγίας Θεοτόκου με την -ας επιτραπή- προσθήκη μιας τελετής δίκην “επιταφίου”, κατ' απομίμησιν του Επιταφίου Θρήνου του Κυρίου! Η τελετή – ακολουθία αυτή ή μάλλον “δρώμενον” προετοιμάζεται, διαφημίζεται και προβάλλεται εντόνως και τείνει να καθιερωθή και να παγιωθή. Φαινόμενο αρχικά ενδημικό (τοπικό) στο Θεομητορικό μνήμα της Γεσθημανής, που τείνει όμως να λάβη επιδημικές και τελικά πανδημικές διαστάσεις. Μόνο με όρους επιδημιολογίας ερμηνεύεται δυστυχώς η τόσο ραγδαία και μαζική του διάδοση. Μια και πλέον πέρασε από τα νεοημερολογητικά και στα παλαιοημερολογητικά Θεομητορικά Πανηγύρια, και ομιλώντας κατά την γλώσσα του συρμού έγινε “μόδα” και δη επιβεβλημένη... Και όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις η έλλειψη σχετικής παράδοσης αφήνει χώρο για αυτοσχεδιασμούς και αυθαιρεσίες σε σημείου λειτουργικής αταξίας δυστυχώς.
Και είναι να απορή κανείς, μια και στα περισσότερα παραρτήματα των Γ.Ο.Χ. είχαν διατελέσει εφημέριοι αγιορείτες ιερομόναχοι, φέρνοντας στους ενοριακούς ναούς την (αυστηρή) αγιορείτικη παράδοση στον τρόπο τελέσεως των ακολουθιών. Οι αγιορείτες ιερομόναχοι αγνοούσαν τα “εγκώμια” της Παναγίας! Και ας μην λησμονήται το Άγιον Όρος είναι το Περιβόλι της Παναγιάς, στο οποίο τιμάται ιδιαίτερα η Κυρία Θεοτόκος, καθημερινώς όσο και αδιαλείπτως!
Γεννάται λοιπόν το (προφανές) ερώτημα: Τι είναι αυτά τα περιώνυμα “εγκώμια της Παναγίας” και ποια θα πρέπει να είναι η στάση των (Γνησίων) Ορθοδόξων ως προς αυτά. Για να απαντηθή όμως το ερώτημα αυτό, πέραν από την αναζήτηση του ιστορικού πλαισίου - στο οποίο δημιουργήθηκαν και επεκράτησαν τα εν λόγω “εγκώμια” - αναπόφευκτα θα πρέπει να αντιδιασταλούν αυτά προς τα Εγκώμια του Επιταφίου Θρήνου προς τον Κύριο, μια και η απομίμηση αυτών τυγχάνουν.
Είναι αναγκαίο να τεθούμε κριτικά σε αυτήν την καινοφανή λειτουργική πρακτική. Είναι προσωπική άποψη του υποφαινόμενου, καθώς η εμπειρία και η ιστορία κατέδειξε ότι ΠΑΝΤΑ προέκυψαν προβλήματα μετά από φαινομενικά αθώες και μικρές καινοτομίες. Και παρακάτω, πιστεύουμε ότι, θα γίνει κατανοητό όσο και αντιληπτό.
Η εορτή της Κοιμήσεως σταδιακά διαμορφώνεται μετά τον 5ο αιώνα, επισημοποιείται δε και καταλαμβάνει καθολική ισχύ μετά τον 6ο αιώνα.1 Είναι προφανές ότι κεντρικό σημείο είναι το Θεομητορικό Μνήμα της Παναγίας. Είναι επίσης αναμενόμενο να διαμορφωθή μια ιδιαίτερη τοπικού χαρακτήρα λατρευτική παράδοση εκεί. Στα πλαίσια αυτής της τοπικής παραδόσεως στη Γεσθημανή, στο Θεομητορικό μνήμα, αρχίζουν να ψάλλωνται τα “Εγκώμια”. Πιθανότερη χρονολογία μάλλον ο 16ος αιώνας. Μια διεξοδική και ενδελεχής έρευνα θα καταδείξη την ακριβή χρονική περίοδο καθιέρωσης των Εγκωμίων της Παναγίας στα Ιεροσόλυμα. Ομιλούμε για τον 16ο αιώνα για δυο λόγους:
1ον κατ' αντιπαραβολή με τα εγκώμια του Επιταφίου Θρήνου του όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου 2 και 2ον λαμβάνοντας υπ'όψιν την πρώτη καταγεγραμμένη “Ακολουθία των Εγκωμίων της Παναγίας” από τον Διονύσιο Παλαιών Πατρών το 1541 μΧ. 3
Ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Δημήτριος Αθανασίου γράφει χαρακτηριστικά: “ Ο Επιτάφιος Θρήνος, γνωστός και ως τα εγκώμια ή μεγαλυνάρια του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, αποτελείται από μία μακρά σειρά προσόμοιων τροπαρίων σε τρεις στάσεις, τα οποία συμψάλλονταν αρχικά με τους στίχους του ριη΄ ψαλμού. Ο εν λόγω ψαλμός ονομάζεται και Άμωμος από τον πρώτο στίχο του, και αποτελεί το ιζ΄ κάθισμα του Ψαλτηρίου, το οποίο στιχολογείται, σύμφωνα με τη μοναστική βυζαντινή λειτουργική παράδοση, κατά τον Όρθρο του Σαββάτου. 4 ....
Κρίσιμα ερωτήματα γύρω από τον Επιτάφιο Θρήνο, όπως πότε συγγράφτηκε, ποίος υπήρξε ο συγγραφέας του ή πότε ακριβώς εισήλθε στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας δεν έχουν βρει ακόμα σαφείς απαντήσεις παρ’ όλες τις προσπάθειες που προς αυτήν την κατεύθυνση κατέβαλαν τον περασμένο κυρίως αιώνα ερευνητές όπως οι Ευστρατιάδης, Παντελάκης,Millet, Pallas, Ξύδης, Belting και Δετοράκης.
Η πλειονότητα των μελετητών τοποθετεί τη συγγραφή του ποιήματος στα πρώτα χρόνια της δυναστείας των Παλαιολόγων (1258-1453). Η θεωρία αυτή στηρίζεται κυρίως στο γεγονός ότι τα χειρόγραφα τριώδια και τυπικά των μεγάλων εκκλησιαστικών και μοναστικών κέντρων της προπαλαιολόγιας περιόδου αγνοούν παντελώς την ύπαρξη της καινούριας αυτής υμνογραφικής σύνθεσης . "
Λογικό λοιπόν είναι στην ιεροσολυμίτικη λατρευτική παράδοση να ακολούθησε, την επιτυχή υιοθέτηση των Εγκωμίων στην τελετή του Επιταφίου κατά τον Όρθρο του Μ.Σαββάτου στον Πανάγιο Τάφο, μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα, η συγγραφή και προσαρμογή αναλόγων “Εγκωμίων” με μια αντίστοιχη τελετουργία και στο Θεομητορικό Μνήμα της Γεσθημανής! Με δεδομένο πως εσχάτως επεκράτησε ο Δεκαπενταύγουστος να καλείται “Πάσχα του Καλοκαιριού”, δεν είναι διόλου απίθανον τινές των εκκλησιαστικών ταγών να σκέφτηκαν να εφεύρουν μια τελετή που να ομοιάζη με τα δρώμενα της Μ.Εβδομάδος, με τα οποία είναι εξοικειωμένοι ακόμα και οι χλιαρότεροι και οι πλέον αδιάφοροι των πιστών και να προσελκύσωνε τοιουτοτρόπως κόσμο στις εκκλησίες και τα προσκυνήματα.
Βέβαια προκύπτει κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντος μείζον ζήτημα καθότι Τῷ ἁγίῳ καὶ μεγάλῳ Σαββάτῳ, τὴν θεόσωμον Ταφήν,καὶ τὴν εἰς ᾍδου Κάθοδον τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑορτάζομεν δι' ὧν τῆς φθορᾶς τὸ ἡμέτερον γένος ἀνακληθέν, πρὸς αἰωνίαν ζωὴν μεταβέβηκεν, ενώ τῇ ΙΕ του Αυγούστουἑορτάζομεν την μνήμην τῆς πανσέπτου Μεταστάσεως τῆς ὑπερενδόξου Δεσποίνης ἡμῶν καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας. Με συνέπεια το όλο αυτό εκκοσμικευμένο δρώμενο, με τις φολκλορικές του διαστάσεις και αταξία λειτουργική να προκαλή και δογματικές προεκτάσεις να προσλαμβάνη και εύλογα ερωτήματα, ενίοτε δεσύγχυση και σκανδαλισμό στους ακατήχητους πιστούς να επιφέρη.5
Μάλιστα για να είμαστε σωστοί και παραδοσιακοί δοκιμότερος όρος για αυτούς τους ύμνους - “εγκώμια” θα ήταν ο σωζόμενος σε χειρόγραφα όρος «μακαρώνεια» και «μακαριστάρια».2 Αλλά σκεφτείτε τι σκέψεις και αντιδράσεις θα προξενούσε στο ακατήχητο ποίμνιο η πρόσκληση από τους εκκλησιαστικούς ταγούς να προσέλθουν την παραμονή του Δεκαπενταυγούστου στον Εσπερινό να ψάλλουν τα “μακαρώνεια” της Παναγίας....!
Όπως προείπαμε η πρώτη καταγεγραμμένη “Ακολουθία των Εγκωμίων της Παναγίας” έγινε από τον Διονύσιο Παλαιών Πατρών το 1541 μΧ. 3 ο οποίος μάλιστα στην σχετική τυπική διάταξη αυτής ορίζει “να ψάλληται ως και του Χριστού (όρθρος Μ. Σαββάτου) μετά την θ' ωδή προ του εξαποστειλαρίου ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως” ενώ σημειώνει χαρακτηριστικά "...προευτρεπισθέντος αναλογίου, τίθεται η αγία εικών της Κοιμήσεως της Θεοτόκου", γεγονός που υποδηλώνει πως τότε δεν υπήρχε η παράδοση του "Σώματος" της Παναγίας και η λιτάνευσή του.
Στο σημείο αυτό κρίνεται επιβεβλημένο να γίνουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις: Μια καινοτομία (τα “Εγκώμια”) εγέννησαν πλείονες άλλες: “Επιτάφιος” με Λιτάνευση του Σώματος της Θεοτόκου και μετάθεση της τελετής αυτής από τον Όρθρο (τέλος του), όπου και αρχικά ήταν είτε όρθρου βαθέως είτε -συνηθέστερα- στον Εσπερινό, σε συγχώνευση με την Λιτή... Ο λόγος είναι τελείως προφανής και άκρως κοσμικός: Να μαζέψουν όσο το δυνατόν περισσότερους “πιστούς”, οι οποίοι είναι ευκολότερο να πάνε σε μια απογευματινή ακολουθία, παρά να ξυπνήσουν πρωί - πρωί και να πάνε να λειτουργηθούνε! Όταν ακριβώς θα πρέπει να εγερθούν κυριολεκτικά όρθρου βαθέως για να δουν την τελετή αυτή - δρώμενο, ενώ είναι ευκολότερο να την παρακολουθήσουν αργά το απόγευμα, χωρίς να είναι αναγκασμένοι να πάνε κι από την αρχή του Εσπερινού! Και στα πλαίσια της εκκοσμικεύσεως απαραίτητη προσθήκη η μπάντα παιανίζοντας να καλύπτει την ψαλμωδία, χάριν μεγαλοπρέπειας τάχα, αλλά μάλλον κοσμικής ματαιοδοξίας και επίπλαστης μεγαλοπρέπειας, για την δημιουργία εντυπώσεων... Και το Σώμα της Θεομήτορος να προπέμπεται εν χορδαίς και οργάνοις, όπως έγινε άλλωστε και στη ... Γεσθημανή!;!
Αλλά και η αρχική τοποθέτηση από τον Διονύσιο Παλαιών Πατρών (“μετά την θ' ωδή προ του εξαποστειλαρίου, ως του Χριστού”) είναι επιπλέον και αδόκιμος, μια και αδόκιμος τυγχάνει και για τα εγκώμια ή μεγαλυνάρια του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου.Τούτο κατέδειξε σε μια μελέτη της η Ι.Μ. Αγίου Κυπριανού σχετικά μετο” ζήτημα τῶν ᾿Εκφωνήσεων εἰς τὰς τρεῖς Στάσεις τῶν ᾿Εγκωμίωντοῦ ᾿Επιταφίου”, απαντώντας στο ερώτημα:
“Κατὰ τὸν ῎Ορθρον τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, διατί ἆράγε ἡ ᾿Εκφώνησις ἀπὸ ᾿Ωδῆς γʹσυμπίπτει πρὸς τὴν τρίτην ᾿Εκφώνησιν τῶν ᾿Εγκωμίων τοῦ᾿Επιταφίου; Καὶ γενικώτερον, ποῦ ὀφείλεται ἡ ἀταξία τῶν᾿Εκφωνήσεων εἰδικῶς εἰς τὸν ῎Ορθρον τοῦ Μεγάλου Σαββάτου;” 6
Για να καταλήξη στο συμπέρασμα ότι:
“῾Η μὲν προελθοῦσα ἀταξία ἐκ τῆςἀποδεσμεύσεως τῶν ᾿Εγκωμίων ἐκ τοῦ ᾿Αμώμου εἶναι προφανής, ἡδὲ μεταφορὰ καὶ παρεμβολὴ αὐτῶν μεταξὺ τῆς Καταβασίας τῆς ᾿Ωιδῆςθʹ καὶ τοῦ ᾿Εξαποστειλαρίου ἐπέτεινε τὴν ἀταξίαν εἰς τὸ ἔπακρον.”
Δεν γνωρίζουμε πάντως αν τελικά το εφήρμωσε στα μοναστήρια και τους ναούς της πνευματικής της δικαιοδοσίας. Εξάλλου τα παλαιά βιβλία του Τριωδίου -μεταξύ των οποίων των εκδόσεων του “Φωτός”- αυτήν την διάταξιν έχουν!!7 Δηλαδή προ του κανόνος. Ο λόγος της μεταθέσεως είναι προφανής, η δημοφιλία των ύμνων αυτών στους πιστούς “επέβαλε” την άτυπη μετάθεσή των, ώστε να προλάβουν να τα ψάλλουν οι αργοπορημένοι εξ αυτών, που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία άλλωστε...
Σωστά τονίζεται το γεγονός ότι η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία (δηλ το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως) στα τυπικά που εξέδωσε κατακρίνει την πρακτική να ψάλλωνται αυτά, όπως και επεσήμανες στο σχετικό σου άρθρο.«…Συνηθίζεται ενιαχού…, προς πλείονα τάχα δόξαν και τιμήν της Θεοτόκου, ίνα ψάλλωνται τα λεγόμενα εγκώμια της Παναγίας, κατά μίμησιν των του Κυρίου ημών, των ψαλλομένων εν τω όρθρω του Μ. Σαββάτου. Η Μεγάλη Εκκλησία κατακρίνουσα παν ο,τι καινοφανές και κακόζηλον, έστω και γινόμενον προς τιμήν της Θεοτόκου, αποδοκιμάζει ταύτα επισήμως και απαγορεύει μάλιστα αυστηρώς» (Τ.Μ.Ε. σ. 306, υποσ. 4).3
«Το ισχύον Τυπικόν (Τ.Μ.Ε. σ. 306, υποσ. 4) αναφερόμενον εις τα λεγόμενα εγκώμια της Παναγίας, τα θεωρεί καινοφανή και κακόζηλα και δεν επιτρέπει την χρήσίν των» (Δίπτυχα 2008, υποσ. 186.).3 Όταν ακριβώς η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία εν Κωνσταντινουπόλει ήταν θεματοφύλακας των Παραδόσεων και κυματοθραύστης των παντοειδών καινοτομιών...
Ομοίως και η Ιερά Σύνοδος της εκκλησίας της Ελλάδος ήδη από το 1865 εξέδωσε εγκύκλιο με την οποία καταφέρεται εναντίον της Ακολουθίας του Επιταφίου της Θεοτόκου,την οποία θεωρεί "ξένον έθιμον" και απαγορεύει την διάδοσή της. 3
Με δεδομένες και κατεγνωσμένες τις αντιρρήσεις και αποδοκιμασίες και απαγορεύσεις ρητώς και κατηγορηματικώς της επίσημης εκκλησίας τον 19ο αιώνα, γεννάται η απορία τι εμεσολάβησε και άλλαξε η στάση έστω και ανεπισήμως; Πώς επεκράτησε και εμφιλοχώρησε η αταξία αυτή και κυρίως πώς ρίζωσε τον τελευταίο καιρό και στις τάξεις των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών; Ημών που υπερηφανευόμαστε και κοπτώμαστε για την αυστηρά και απαρέγκλιτον τήρησιν των παραδόσεων! Και προς Θεού δεν κρίνουμε κανέναν!
Το επέβαλε ο απλός κόσμος άραγε; Τουλάχιστον όχι στην αρχή. Άλλωστε μέχρι να γίνουν δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί οι Άγιοι Τόποι στην συντριπτική τους πλειοψηφία προσκυνητές αυτών ήσαν οι παλαιοημερολογίτες. Μάλιστα φρόντιζαν να επισκέπτονται τα Πανάγια προσκυνήματα και στο δεύτερο μισό του Αυγούστου, ώστε να δουν και το θαύμα της Αγίας Νεφέλης κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως στο Θαβώρ (με το παλαιό ημερολόγιο) και την Κοίμηση της Θεοτόκου στη Γεσθημανή. Οι προσκυνητές όντως έλεγαν για το έθιμο του “Επιταφίου” της Παναγίας στον Τάφο της στη Γεσθημανή, δεν πίεζαν όμως για την εφαρμογή του στις παλαιοημερολογίτικες ενορίες. Ασκούσε άλλη γοητεία άλλωστε - να το δεις - στον τόπο που συντελέστηκαν τα γεγονότα και ήταν μια καλή αφορμή για να πραγματοποιήση τις το προσκύνημα τη δεδομένη χρονική στιγμή, κοντά στην Κοίμηση της Θεοτόκου με το παλαιό...
Στη διασπορά, όπου ως γνωστόν οι ομογενείς είναι συντηρητικότεροι και παραδοσιακότεροι, επίσης οι πιστοί δεν επέβαλαν ως τελετή τον “Επιτάφιο” της Παναγίας, αλλά μάλλον τους τον επέβαλαν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Ελληνοαυστραλοί, αφού ο αρχιεπίσκοπος Στυλιανός για να διασκεδάση τις εντυπώσεις και να προλάβη αντιδράσεις σπεύδει να δικαιολογήση την επιβολή του ως εξής: “Επειδή όμως αυτό το ευλαβικό έθιμο δεν είναι ευρύτερα γνωστό ανάμεσα στα πλήθη των πιστών μας, είναι πολύ φυσικό ορισμένοι να παραξενεύονται, κι ίσως ακόμη και να σκανδαλίζονται, βλέποντας τον Επιτάφιο της Παναγίας. ....
Υπάρχει όμως σε πολλά μέρη του Ορθοδόξου κόσμου η ευλαβής συνήθεια να στολίζουν ανάλογο κουβούκλιο με άνθη την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, και μέσα εκεί να αποθέτουν εικόνα Κοιμήσεως της Παρθένου, και να της ψάλλουν επίσης Εγκώμια με συντριβή και κατάνυξη που θυμίζει τις πένθιμες ώρες της Μεγάλης Παρασκευής. Έτσι κάνουν συνήθως σε πολλά Ορθόδοξα Μοναστήρια, αφού είναι γνωστή η ιδιαίτερη ευλάβεια των Ορθοδόξων Μοναχών προς το πάνσεπτο πρόσωπο της Αειπαρθένου, στην οποία άλλωστε έχουν αφιερώσει κι ολόκληρο το Άγιον Όρος ως αποκλειστικά δικό Της περιβόλι. ..."8 Βέβαια τα μοναστήρια αυτά δεν τα κατονομάζει και αφήνει να εννοηθή πως γίνεται και στο Άγιο Όρος, χωρίς όμως και να το λέει απερίφραστα, όταν είναι προφανές πως δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Με δεδομένο πως ο ελληνικός λαός είναι βαθύτατα συναισθηματικός φύσει και θέσει, εύκολα λοιπόν γίνεται κατανοητό πώς και γιατί τελικά αγκαλιάστηκε και ρίζωσε η τελετή αυτή...
Δεν υπάρχει λόγος να μακρηγορήσωμε άλλο. Δεν κρίνει ο υποφαινόμενος κανέναν κληρικό που καλοπροαίρετα και επιθυμώντας να τιμήση την Κυρία Θεοτόκο διοργανώνει ή λαμβάνει μέρος στην τελετή του “Επιταφίου” της Παναγίας. Ούτε φυσικά κρίνονται οι συμμετέχοντες απλοί πιστοί, οι οποίοι τυγχάνουν ακατήχητοι στα βασικά της πίστεως και είναι λογικό να αγνοούν ζητήματα τυπικού και ευταξίας... Οι παππούδες και γιαγιάδες τους όμως γι'αυτά τα ζητήματα έγιναν “αποσυνάγωγοι” και κατεστάθησαν διωκόμενοι. Καλούνται κληρικοί και λαϊκοί καλοπροαίρετα, χωρίς εμπάθεια και παρωπίδες να διαβάσουν τις παραπάνω γραμμές και να ερευνήσουν και μόνοι τους. Και αν μετά αναπαύονται να τελούν όπως κι όποτε την τελούν αυτήν την τελετή, τι να ειπωθή περαιτέρω... Και να μην λησμονήται το γεγονός ότι στο χώρο μας αυτά τα μικρά μπορεί να γίνουν μεγάλα και πρόξενοι διαιρέσεων! Και μόνο το γεγονός ότι διαφημίζεται και προωθείται από συγκεκριμένα κέντρα σαν τον Αυστραλίας -με την επιχειρηματολογία που οικοδομεί προκειμένου να το δικαιολογήση- πρέπει να προβληματίση σοβαρά.
Όσο για την κλασικά επαμφοτερίζουσα στάση του Φαναρίου, αυτή δεν είναι τίποτα άλλο παρά η χαρακτηριστική (παρελκυστική) Φαναριώτικη τακτική. Και με τον αστυφύλακα και με το χωροφύλακα, αφήνοντας τα πράγματα να γίνωνται. Στα επουσιώδη που όμως άπτονται των προνομίων του ουδόλως σιωπά! Να υπενθυμήσωμε άραγε την οδηγία για το ποιός πρέπει να φέρη μίτρα στα πολυαρχιερατικά συλλείτουργα; Ούτε επιδοκιμάζει λοιπόν την τελετή δια της άρσεως της παλαιάς καταδικαστικής αποφάσεώς του, αλλά ούτε και την αποδοκιμάζει με νέα εγκύκλιο, που κρίνεται απαραίτητη δεδομένης της ευρύτατης διαδόσεώς της, παρά ανέχεται σιωπηρώς να γίνεται. Παραταύτα αφήνει τα φερέφωνά του να την μέμφωνται, διότι ακριβώς δεν τυγχάνει της εγκρίσεως της αυθεντίας του προσκυνητού Αυθέντου και Δεσπότου του Φαναρίου... Διερωτάται ο γράφων ποια θα γίνη άραγε η στάση της Κωνσταντινουπόλεως αν σε καθε “Επιτάφιο” της Παναγίας βγαίνει δίσκος υπέρ της εμπερίστατης Μεγάλης Εκκλησίας....;
Ελπίζω να μην στεναχωρήσαμε, δεν ήταν πρόθεσή μας. Μια μικρή συμβολή στην προβληματική αυτής της καινοφανούς τελετής, χωρίς να έχωμε τη δυνατότητα λόγω στενότητος χρόνου να εντρυφήσωμε δυστυχώς στις πρωτογενείς πηγές.
Έρρωσθε εν Κυρίω! Η Παναγία βοήθειά μας!
Ι.Α.Μ.
Πηγές - Παραπομπές
1 Η Εορτή της Κοιμήσεως Από Γ.Ν. Φίλια: «Οι Θεομητορικές Εορτές στη Λατρεία της Εκκλησίας.» Εκδ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Αθήνα 2002.http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/filias_koimisi_2_1.html
2 Ο Επιτάφιος Θρήνος. Μικρό αφιέρωμα σ’ ένα αξιόλογο υμνογράφημα.Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου http://www.antibaro.gr/article/8072&https://fdathanasiou.wordpress.com/2013/05/03/%CE%BF-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%AC%CF%86%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B8%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CF%8C-%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1-%CF%83%CE%B5-%CE%AD/
3 Τα εγκώμια και επιτάφιος της Παναγίας στην ορθόδοξη Λατρεία. Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου https://fdathanasiou.wordpress.com/2015/08/15/%CF%84%CE%B1-%CE%B5%CE%B3%CE%BA%CF%89%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BF%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1/
Περί των “Εγκωμίων” ή του “Επιταφίου” της Παναγίας. Παναγιώτη Αντ. Ανδριοπούλου http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/2014/08/blog-post_11.html
4 Κολλυβάδες αγιορείτες ιερομόναχοι προ και μετά της ημερολογιακής καινοτομίας στη Θεσσαλία αρνούνταν κατηγορηματικά να τελέσουν μνημόσυνα τις Κυριακές, λέγοντας χαρακτηριστικά πως: “δεν διαβάζεται την Κυριακή το πρωί στον Όρθρο ο Άμωμος. Διαβάζεται κατά την λειτουργική τάξη ΜΟΝΟ το Σάββατο, άρα ημέρα των μνημοσύνων κατά την τάξη είναι μόνο το Σάββατο”.
5 Για του λόγου το αληθές σε ένα σχόλιο αναγνώστης/τρια επισημαίνει τα ακόλουθα: “Οταν παρακολούθησα τον επιτάφιο της Παναγίας στην ενορία μου έμεινα με την αίσθηση οτι η Παναγία πέθανε. Το είπα σε ενα θεολόγο και μου είπε ότι τα εγκώμια και ο επιτάφιος της Παναγίας στέλνουν λάθος μήνυμα στον κόσμο, γιατί δίνουν έμφαση στο θάνατο της Παναγίας και παραβλεπουν τη μετάσταση. Τα εγκώμια του Χριστού και ο επιτάφιος του Χριστού μιλάνε για το θάνατο του Χριστού, αλλά σε δυό μέρες θα γιορτάσουμε την ἀνάστασση, και έτσι δεν μένουμε με την αίσθση οτι ο Χριστός πέθανε και όλα τέλειωσαν, όπως γίνεται με τα εγκώμια και τον επιτάφιο της Παναγίας. "
Δεν μπαίνω καν στον πειρασμό να σχολιάσω τι κατάλαβε ότι εορτάζουμε στην 15ην Αυγούστου και κυρίως ποιοι φέρουν ακεραία την ευθύνη για την απορία, άγνοια, σύγχυση και σκανδαλισμό του χριστεπωνύμου πληρώματος με τις φιέστες που ελαφρά τη καρδία διοργανώνουν.
6 Τὸ ζήτημα τῶν ᾿Εκφωνήσεων εἰς τὰς τρεῖς Στάσεις τῶν ᾿Εγκωμίων τοῦ ᾿Επιταφίου.http://www.hsir.org/Theology_el/3c4004Egkomia-Shm.pdf
Αγαπητέ δάσκαλε, πληροφοριακά, αυτός που εκοπίασε και ανέβασε στο διαδίκτυο όλα τα λειτουργικά βιβλία της Ορθοδόξου εκκλησίας δεν ήταν εκ γενετής ούτε ελληνόφωνος ούτε ορθόδοξος! Είναι ένας Αμερικανός προσήλυτος στην Ορθοδοξία: ο π. Leo Schefe εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Keene New Hampshireτης Νεοημερολογητικής Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Ένας προσήλυτος και Έλλην τω πνεύματι έκανε ό,τι Πατριαρχεία και Μητροπόλεις με πακτωλούς χρημάτων και έμψυχο δυναμικό αδιαφόρησαν να κάνουν..... Όσα συγχαρητήρια και να δώσης δεν φθάνουν... Όταν μάλιστα κάποιοι ιδιοποιήθηκαν τον κόπο του, αναρτώντας τα λειτουργικά κείμενα αλλάζοντας τη γραμματοσειρά, η απάντησή του σε αυτόν που το γνωστοποίησε ήταν “Δέν πειράζει πάτερ μου. Ἄς τά κάνουν ὅ,τι θέλουν. Δικά μου εἶναι; Τῆς Ἐκκλησίας εἶναι!” http://analogion.com/forum/showthread.php?t=2630
8 Ο Επιτάφιος και τα εγκώμια της Παναγίας. Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός -Στοχασμοί του Δεκαπενταύγουστου. Από το έργο Ενσαρκώσεις του Δόγματος, Εκδόσεις Δόμος
Τα Εγκώμια και ο Επιτάφιος της Παναγίας.Ένα καινοφανές έθιμο της «φολκλορικής» Ορθοδοξίας
Τα
Εγκώμια και ο Επιτάφιος της Παναγίας.Ένα καινοφανές έθιμο της
«φολκλορικής» Ορθοδοξίας
πρωτοπρεσβυτέρου
Δημητρίου Αθανασίου(εκπαιδευτικου-χημικού)
Από
τα τέλη περασμένου (20ου αι), τα Εγκώμια της Παναγίας και ο Επιτάφιος άρχισαν
δειλά-δειλά να εισέρχονται στη λατρεία, και να «εξαπλώνονται», συν τω
χρόνω, σ’ Ενορίες της Ελλαδικής Εκκλησίας, ακόμα και σ’ Ελληνορθόδοξες
Ενορίες της Διασποράς, ακόμα και σε Μοναστήρια, (εκτός από τα Αγιορείτικα
Μοναστήρια).
Το
αυτό έθιμο κατακτά έδαφος στην εποχή των καινοτομιών και της φολκλορικής
«ορθοδοξίας»! Στην Εκκλησία, λοιπόν, στην οποία ο Οικουμενισμός επιτρέπει
ανεξέλεκτα στον καθένα να αυτοσχεδιάζει, ο Επιτάφιος και τα Εγκώμια της Θεοτόκου
είναι μια ακολουθία που αρέσει, γιατί προσφέρει …θέαμα. Μια μεταλλαγμένη
Μαριολατρεία κάνει προσπάθεια να προστεθεί στα ήδη «διεμβολήσαντα» τον ορθόδοξο
χώρο!
Τα
εγκώμια της Παναγίας.
Ξεκίνησαν
από τις Κυκλάδες, κατά το μέσα του 19ου αι. προκαλώντας σύγχυση στην Εκκλησία.
Το θέμα έφθασε στην Ιερά Σύνοδο (Απρίλιος 1865). Και υπό την Προεδρία του
αοιδίμου Μητροπολίτου Αθηνών Θεοφίλου, συζήτησε το θέμα. Και οι Συνοδικοί
Αρχιερείς, «επόμενοι τοις αγίοις Πατράσιν», δεν επέτρεψαν την εισαγωγή τους
στη λατρεία, έστω και αν ήταν ύμνοι που εξυμνούσαν την Μητέρα του Χριστού. Το
σκεπτικό τους ήταν, πως τιμούμε δέοντως την Παρθένο, όταν σεβόμαστε την τάξη
της Εκκλησίας, και όχι όταν την καταφρονούμε. Απέστειλαν λοιπόν «προς τους κατά
το Κράτος Σεβασμιωτάτους Ιεράρχας», την υπ’αριθμ 135, αριθμ. πρωτ. 4319,
21/4/1865, Εγκύκλιο, «περί απαγορεύσεως Επιταφίου ύμνου εις την εορτήν της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου», επισημαίνοντας: «… η τοιαύτη ακολουθία είναι
ασυνήθης και πάντη ξένη εις την καθ’ όλου ορθόδοξον Ανατολικήν του Χριστού
Εκκλησίαν». (δημοσιεύεται στην συνέχεια)
Τα
λεγόμενα «εγκώμια της Παναγίας» δεν ανήκουν στους επίσημους ύμνους της
᾿Εκκλησίας, με τους οποίους οι άγιοι πατέρες όρισαν εδώ και αιώνες να τιμούμε
αυτήν την σημαντική εορτή. Γι᾿ αυτό και δεν υπάρχουν στο μηναίο στην ακολουθία
της 15ης Αυγούστου, ούτε στον εσπερινό ούτε στον όρθρο ούτε στα
μεθέορτα.
Και
αυτό δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα με αυτά τα «εγκώμια». ᾿Από την στιγμή που
δεν είναι καθιερωμένα επισήμως, δεν υπάρχει και σταθερό επίσημο κείμενό τους,
αλλά σχεδόν κάθε περιοχή και κάθε μοναστήρι έχει δικά του «εγκώμια» με ποικίλες
παραλλαγές και από διάφορους ποιητές-διασκευαστές, και κανείς δεν ξέρει ποια
είναι τα αρχικά και παλαιά «εγκώμια της Παναγίας».
῾Υπάρχει
όμως και κάτι άλλο σημαντικότερο· τα «εγκώμια» αυτά στην πραγματικότητα
απαγορεύονται από το επίσημο Τυπικό της ᾿Εκκλησίας, και μάλιστα απαγορεύονται
αυστηρώς και «διά ροπάλου»!
Συγκεκριμένα
το Τυπικό της Μεγάλης ᾿Εκκλησίας, που συντάχτηκε από τον επιφανή πρωτοψάλτη της
εποχής Γεώργιο Βιολάκη και εκδόθηκε από το πατριαρχικό τυπογραφείο στην
Κωνσταντινούπολη το 1888 και είναι μέχρι σήμερα το επίσημο τυπικό όχι μόνον στο
κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου αλλά και στα πατριαρχεία και αυτοκέφαλες
᾿Εκκλησίες ᾿Αλεξανδρείας, ᾿Ιεροσολύμων, ῾Ελλάδος, Κύπρου, ακόμη και στην ιερά
μονή του Θεοβαδίστου όρους Σινά και στο Πρωτάτο του ῾Αγίου Όρους και αλλού,
γράφει για τα «εγκώμια της Παναγίας» τα εξής·
«Στον
όρθρο της εορτής της Κοιμήσεως, ανήμερα στις 15 Αυγούστου, «ευθύς μετά την
καταβασίαν της θ´ (ωδής) συνηθίζεται ενιαχού, όπου πανηγυρίζεται η εορτή αύτη
μεγαλοπρεπώς, προς πλείονα τάχα δόξα και τιμήν της Θεοτόκου, ίνα ψάλλωνται τα
λεγόμενα “εγκώμια της Παναγίας”, κατά μίμησιν των του Κυρίου ημών, των
ψαλλομένων εν τω όρθρω του Μ. Σαββάτου. Η Μεγάλη Εκκλησία κατακρίνουσα παν ο,τι
καινοφανές και κακόζηλον, έστω και γινόμενον προς τιμήν της Θεοτόκου,
αποδοκιμάζει ταύτα επισήμως και απαγορεύει μάλιστα αυστηρώς».
Σύμφωνα
λοιπόν με το επίσημο Τυπικό της ᾿Εκκλησίας τα λεγόμενα «εγκώμια της Παναγίας»
ψάλλονται τάχα προς δόξα και τιμήν της Θεοτόκου, άρα με αυτά δεν τιμάται
πραγματικά η πάναγνος και αειπάρθενος μητέρα του Κυρίου μας, γι᾿ αυτό
κατακρίνονται ως καινοφανή και κακόζηλα, αποδοκιμάζονται επισήμως και
απαγορεύονται αυστηρώς!
Αυτήν
την αυστηρή διάταξη του Τυπικού οι περισσότεροι (σχεδόν όλοι δηλαδή) την είχαν
«ξεχάσει», διότι μετά την έκδοση του Τυπικού Βιολάκη σταμάτησε η όποια χρήση
τους, πλην κάποιων μεμονωμένων περιπτώσεων, όπου διατηρήθηκαν ως τοπικό έθιμο,
άγνωστο στους πολλούς.
Βεβαίως
εύλογα γεννάται μία απορία. ᾿Αφού το επίσημο Τυπικό παίρνει τόσο αυστηρή θέση
γι᾿ αυτά τα υμνογραφήματα, πως γίνεται σήμερα να έχουν διαδοθεί τόσο πολύ και να
διαφημίζονται και να προβάλλονται ακόμη και από διάφορα ραδιοτηλεοπτικά
μέσα;
Δυστυχώς
είναι αλήθεια ότι σήμερα το επίσημο Τυπικό δεν γίνεται σεβαστό, αλλά
καταπατείται αγρίως και αυθαιρέτως. Και καταστρατηγείται ακριβώς από αυτούς που
έχουν οριστεί ως τηρητές και θεματοφύλακες της λειτουργικής τάξεως. Οι
περισσότεροι ψάλτες, ακόμη και κληρικοί, δεν ξέρουν ότι υπάρχει επίσημο και
υποχρεωτικό τυπικό της ᾿Εκκλησίας, αγνοούν ποιο είναι αυτό, και ουσιαστικά δεν
το διδάχτηκαν ποτέ.
Ο
Επιτάφιος της Παναγίας.
Οι
Άγιοι δεν μας παρέδωσαν, παρά μόνο τον Επιτάφιο του Κυρίου και δεν είναι σωστό
να εξισώνουμε τα πάντα. Την Παναγία την τιμάμε όπως αξίζει στην μητέρα του
Κυρίου μας, αλλά Επιτάφιος στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας έχει παραδοθή μόνο για τον
Κύριο· γι’ αυτό πρέπει να εκλείψει το νέο αυτό έθιμο.
Απ΄
όσο ξέρουμε δεν υπάρχει Συνοδική Εγκύκλιος που αναιρεί την ανωτέρω, άρα ισχύει!
H συνήθεια αυτή είναι αλλοίωση του ορθοδόξου ήθους και αυτό είναι που μετράει
και κάνει την… «ευλάβεια» αυτή απαράδεκτη.
O Αρχιμ.-ιεροκήρυκας
Δανιήλ Αεράκης σε παλιότερο δημοσιευμένο άρθρο του με τίτλο-«Συναισθηματισμοί ή
Θεολογία; Πένθος ή Χαρά; Μεταξύ των άλλων σημειώνει.
«Πάσχα
και επιτάφιος δεν πάνε μαζί. Ή Πάσχα έχουμε ή επιτάφιο θρήνο και επιτάφιο
κουβούκλιο. Από τη μια μεριά αποκαλούν πολλοί (και εκκλησιαστικοί) την Κοίμηση
της Υπεραγίας Θεοτόκου «Πάσχα του Καλοκαιριού», και από την άλλη
ψάλλουν (αυθαίρετα) εγκώμια επιταφίου θρήνου στην
Παναγία.
Από
την μια μεριά ο ιερός υμνογράφος αποκαλεί «ἒνδοξον»την Κοίμηση και
βεβαιώνει την αναστάσιμη χαρά αγγέλων και ανθρώπων: «Τῇ ἐνδόξῳ Κοιμήσει σου
οὐρανοί ἐπαγάλλονται καί ἀγγέλων γέγηθε τά στρατεύματα»(αίνος εορτής). Και
από την άλλη (πάλι αυθαίρετα) στήνουν στο κέντρο των Ναών ξύλινους μεγαλοπρεπείς
(πανάκριβους) επιταφίους, και εκεί τοποθετούν μια ξύλινη Παναγία
(«κοιμωμένη») ή κάποιον πολυτελέστατο βελούδινο επιτάφιο με τη μορφή της, κατ’
απομίμηση του επιταφίου της Μεγ. Παρασκευής.
Από
τη μια μεριά μερικοί (αυθαίρετα και πάλι) λένε, ότι, αφού είναι Πάσχα η γιορτή
της Κοιμήσεως, καταλύουμε και κρέας (αν πέσει Τετάρτη ή Παρασκευή), και από την
άλλη σε τέτοια πασχαλινή πανήγυρη ψάλλουν (αυθαίρετα) ύμνους
γεμάτους γλυκανάλατους συναισθηματισμούς και θρησκευτικούς
λυρισμούς!
Ώστε
με επιτάφιο (Μεγ. Παρασκευή, δηλαδή) τρώμε … κρέας!
Γενικά
το πρόβλημα είναι σοβαρό.
-Ποιος
εισήγαγε την καινοτομία των εγκωμίων και του επιταφίου της Παναγίας; Η
Εκκλησία στη μακραίωνα παράδοσή της δεν γνωρίζει τέτοιες τελετές και
υμνωδίες.
Τα
εγκώμια της Μεγ. Παρασκευής εμπεριέχονται στα επίσημα λειτουργικά βιβλία της
Εκκλησίας, εγκεκριμένα συνοδικώς.
Στο μηναίο
του Αυγούστου, όπου οι ύμνοι της Κοιμήσεως και τα σχετικά αγιογραφικά
αναγνώσματα, δεν γίνεται καμμία αναφορά σε επιτάφιο και εγκώμια στη
Παναγία.
-Ποιος
εισήγαγε την καινοτομία; Λένε, ότι κάποιο αγιοταφικό μοναστήρι
κατασκεύασε τα σχετικά εγκώμια. Και επειδή συναισθηματικά αρέσουν, τα πήραν και
τα έφεραν και στην Εκκλησία της Ελλάδος. Σιγά-σιγά πάει να γενικευθεί η αλλοίωση
της γιορτής της Κοιμήσεως.
Ευτυχώς,
που αρκετοί Μητροπολίτες αντιστέκονται και κρατούν τη θεολογική
σοβαρότητα της γιορτής.
-Ρέπουμε
σε θρησκευτικές φιγούρες και σε «εφέ». Βρήκαν, λοιπόν, την ευκαιρία να
καλυφθεί η ποιμαντική κουφότητα και η θεολογική απουσία με ανύπαρκτους
επιταφίους και ανόητους θρήνους.
Καλούν
δε και την «μπάντα» να παιανίζει και τους επισήμους να παρίστανται και
οργανώνουν… περιφορά επιταφίου μέσα στο καλοκαίρι!
Η
Ι. Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, ύστερα από την φετινή κατάχρηση των
θρησκευτικών αυθαιρεσιών, θα υποδείξει, όπως πιστεύουμε, τα δέοντα.
Κοίμηση έχουμε.
Δεν έχουμε θάνατο. Στο θάνατο θρηνούν οι «μή ἒχοντες ἐλπίδα» (Α΄ Θες. δ΄ 13).
Στην Κοίμηση αγάλλονται οι πιστοί. Όταν μάλιστα η Κοίμησις
γίνεται Μετάστασις, όπως γιορτάζει η Εκκλησία για το πρόσωπο της
Υπεραγίας Θεοτόκου».
Συμπερασματικά
σημειώνουμε τα εξής.
1)
Η απαγόρευση του Οικ. Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι
σαφής.
2)
Η συγκεκριμένη τελετή σαφώς έχει τοπική -Ιεροσολυμίτικη- προέλευση, γίνεται στον
τάφο της Παναγίας και ας μείνει εκεί. Εκεί όντως έχει νόημα και αξία. Παραπέρα
χάνει…
.
Ο Επιτάφιος και τα Εγκώμια είναι μια ιδιαιτερότητα του Χριστού μέσα στη λατρεία
μας. Δεν αξίζει ο Χριστός να έχει αυτή την ιδιαιτερότητα; Γιατί την
καταργούμε;
Μπορεί
βέβαια και τη Μεγάλη Παρασκευή να ψέλνουμε Εγκώμια στον Χριστό, και να
περιφέρουμε τον Επιτάφιο, κτυπώντας πένθιμα τις καμπάνες, όμως παράλληλα
περιμένουμε την εκ νεκρών Ανάστασή Του. Δεν μένουμε δηλαδή στο θάνατό Του,
που θα ήταν απελπισία. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τα Εγκώμια και τον
Επιτάφιο της Παναγίας. Η τοποθέτηση του Επιταφίου στη μέση του Ναού, η
περιφορά του (σε μερικές ενορίες χτυπάνε και τις καμπάνες πένθιμα!), αφήνουν
την αίσθηση ότι η Παναγία πέθανε και έμεινε στον τάφο. Όμως, μετέστη προς τους
ουρανούς, νικώντας και αυτή με τον θάνατο, τον θάνατο. Αυτή η νίκη κατά του
θανάτου «θάβεται» με τον Επιτάφιο, που κάνουμε προς τιμήν της! Κάτι ήξεραν οι
προγενέστεροι Πατέρες-Συνοδικοί Αρχιερείς, που είπαν:
«…
Η τοιαύτη ακολουθία είναι ασυνήθης και πάντη ξένη εις την καθ’όλου ορθόδοξον
Ανατολικήν του Χριστού Εκκλησίαν
3)
Το ιεροσολυμίτικο τυπικό όντως επικράτησε παντού. Σε ορισμένα όμως χρειάζεται
διακριτική αυτοσυγκράτηση. Να ξεχωρίζουμε τα τοπικά.
4)
Μια πιο συγκρατημένη τελετή στα πλαίσια της Λιτής του Εσπερινού της Παναγίας
(όπως προτείνει ο Καθηγητής κ. Αριστ. Πανώτης σε έκδοσή του), χωρίς κουβούκλια
και περιφορές -που θυμίζουν ακριβώς Μ. Παρασκευή- θα ήταν ίσως
ανεκτή.
Βέβαια,
το «Τυπικό» δεν είναι δόγμα, ώστε να μην μπορεί να αλλάξει. Όμως, αυτό δεν
μπορεί να γίνει από έναν Ιερέα, ή από έναν Επίσκοπο, αλλά «Συνοδικώς» (Κανόνας
ΛΔ΄ Αγίων Αποστόλων), Αλίμονο, αν ο κάθε Ιερέας ή ο κάθε Επίσκοπος «ράβει
και ξηλώνει» μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία κατά το δοκούν. Άλλωστε, μια διαφορά
ανάμεσα στον Ορθόδοξο Χριστιανό και στον Προτεστάντη, είναι πως ο μεν πρώτος
είναι δεσμευμένος από την Παράδοσή του, και δεν μπορεί να κάνει πράγματα «ων ο
παρελθών χρόνος ουκ έχει τα υποδείγματα» ( Μ. Βασίλειος, επιστολή 130), ενώ ο
δεύτερος, επειδή ακριβώς στερείται Παραδόσεως, κάνει ο,τι του αρέσει. Γι’αυτό
και η Αγία Εβδόμη Οικουμενική Σύνοδος «τους τολμώντας τας εκκλησιαστικάς
παραδόσεις αθετείν και καινοτομίαν τινά επινοείν» θέτε βαρύτατα επιτίμια (Πράξη
Η΄). Και αν δεν μας συνετίζουν οι αποφάσεις Οικουμενικών Συνόδων, ποιος θα μας
συνετίσει;
Τέλος
ας έχουμε υπόψη ότι η Παναγία είναι θρόνος του Χριστού, Τον οποίον κρατάει και
μας προτείνει προς προκύνηση και δεν είναι… αυτόνομη ημίθεος (!!). Τέτοιες
ευλάβειες δεν την τιμούν, την θυμώνουν…..
Ας
την παρακαλούμε να ΠΡΕΣΒΕΥΕΙ για μας, ώστε να μας σώσει ο ΧΡΙΣΤΟΣ.
ΠΗΓΕΣ.
Α.Τ.Μ.Ε
Β.ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ.ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Γ.ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ.
ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΟΔΟΣ-ΨΑΛΤΟΛΟΓΙΟΝ(www.analogion.com)
Δ.ΔΙΠΤΥΧΑ
ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ε.ΤΥΠΙΚΟ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΡΗΓΑ
ΣΤ.ΤΥΠΙΚΟ
Γ.ΒΙΟΛΑΚΗ.ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΛΙΒΕΡΟΥ ΣΕΛ.306-307