Ας είναι για μας σημείο αναφοράς η Μεσόγειος που, στις μέρες μας, έχει δυστυχώς γίνει τόπος συγκρούσεων και ανθρωπιστικών τραγωδιών. Στην ομορφιά της, είναι η mare nostrum «η θάλασσά μας», η θάλασσα όλων των λαών που την αντικρίζουν ελπίζοντας να τους ενώνει αντί να τους χωρίζει, δήλωσε από την Κύπρο ο Πάπας Φραγκίσκος.
Στην ομιλία του κατά την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία, ο Προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αναφέρθηκε σε σειρά ζητημάτων αλλά και στο τραύμα που όπως είπε έχει υποστεί η Κύπρος τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ χαρακτήρισε την Κύπρο μαργαριτάρι της περιοχής.
Όπως σημείωσε ο Ποντίφικας:
''Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας,
Μέλη της Κυβερνήσεως και του Διπλωματικού Σώματος,
Αξιότιμες θρησκευτικές και πολιτικές αρχές,
Εκλεκτοί εκπρόσωποι της κοινωνίας και του κόσμου του πολιτισμού,
Κυρίες και κύριοι!
Σας απευθύνω ένα εγκάρδιο χαιρετισμό, εκφράζοντας τη χαρά μου διότι βρίσκομαι ανάμεσά Σας. Σας ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε, για το καλωσόρισμά σας εξ ονόματος όλου του πληθυσμού της νήσου. Ήρθα ως προσκυνητής σε μια χώρα που είναι μικρή γεωγραφικά, αλλά μεγάλη ιστορικά, σε ένα νησί που, στο πέρασμα των αιώνων, δεν χώρισε τους λαούς αλλά τους ένωσε, σε μια νήσος που το σύνορό της είναι η θάλασσα, σε έναν τόπο που αποτελεί την ανατολική πύλη προς την Ευρώπη και τη δυτική προς τη Μέση Ανατολή. Είστε μια ανοιχτή πύλη και ένα λιμάνι που συνδέει την Μεσόγειο. Η Κύπρος, σταυροδρόμι πολιτισμών, έχει μέσα της μια έμφυτη κλίση συναστήσεως, που τρέφεται από την καλοσύνη που χαρακτηρίζει τους Κυπρίους.
Έχουμε μόλις τιμήσει τον πρώτο Πρόεδρο αυτής της Δημοκρατίας, τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και, με τη χειρονομία αυτή, επιθυμούσα να τιμήσω όλους τους πολίτες. Το όνομά του, Μακάριος, μας θυμίζει τα αρχικά λόγια της πρώτης ομιλίας του Ιησού: των Μακαρισμών (βλ. Μτ 5,3-12). Ποιος είναι μακάριος; Ποιος είναι πραγματικά χαρούμενος και ευλογημένος, σύμφωνα με τη χριστιανική πίστη με την οποία αυτή η χώρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη; Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να είναι μακάριος και, πρώτα απ’ όλα, οι φτωχοί τω πνεύματι, όσοι έχουν πληγωθεί από αυτή τη ζωή, όσοι ζουν με ταπεινότητα και ευσπλαχνία, εκείνοι που, χωρίς να τραβούν το βλέμμα των άλλων, ασκούν δικαιοσύνη και οικοδομούν την ειρήνη. Οι Μακαρισμοί, αγαπητοί φίλοι, είναι το αιώνιο σύνταγμα του Χριστιανισμού. Να ζούμε τους Μακαρισμούς, επιτρέπει το Ευαγγέλιο να είναι πάντα επίκαιρο και εμπλουτίζει την κοινωνία με ελπίδα. Οι Μακαρισμοί είναι η πυξίδα που καθοδηγεί, σε οποιοδήποτε γεωγραφικό πλάτος, τους δρόμους που ακολουθούν οι Χριστιανοί στην οδοιπορία της ζωής.
Ακριβώς εδώ, όπου συναντώνται η Ευρώπη και η Ανατολή, ξεκίνησε η πρώτη μεγάλη πολιτιστική υπαγωγή του Ευαγγελίου στην ήπειρο, και είναι συναρπαστικό για μένα να ανατρέχω στα βήματα των πρώτων μεγάλων ιεραπόστολων, ιδιαίτερα των Αγίων Αποστόλων Παύλου, Βαρνάβα και Μάρκου. Εδώ είμαι λοιπόν, ως προσκυνητής ανάμεσά σας, με σκοπό να περπατάω την χώρα σας, αγαπητοί Κύπριοι, με όλους εσάς. Επιθυμώ να μεταφέρεται από εδώ στην Ευρώπη το χαρμόσυνο μήνυμα, εν ονόματι των Μακαρισμών. Αυτό που πράγματι οι πρώτοι Χριστιανοί πρόσφεραν στον κόσμο μέσω της αγαθής δύναμης του Αγίου Πνεύματος ήταν ένα πρωτόγνωρο μήνυμα ομορφιάς. Ήταν η απροσδόκητη δροσιά μιας μακαριότητας που μπορούσε να επιτευχθεί από όλους, που κατέκτησε τις καρδιές και κέρδισε τις ελευθερίες πολλών ανθρώπων.
Από την άποψη αυτή, η Κύπρος έλαβε μια ιδιαίτερη κληρονομιά, είναι αγγελιοφόρος ομορφιάς μεταξύ των ηπείρων. Η Κύπρος ακτινοβολεί ομορφιά στην επικράτειά της, η οποία πρέπει να προστατεύεται και να διαφυλάσσεται με κατάλληλες περιβαλλοντικές πολιτικές, σε συμφωνία με τους γείτονές της. Η ομορφιά λάμπει επίσης στην αρχιτεκτονική της, στην Τέχνη της και ιδιαίτερα στη θρησκευτική της τέχνη, στα θρησκευτικά της χειροτεχνήματα και στους πολλούς αρχαιολογικούς θησαυρούς της. Αντλώντας μια εικόνα από τη θάλασσα που μας περιβάλλει, θα έλεγα ότι αυτό το νησί μοιάζει με ένα μαργαριτάρι μεγάλης αξίας στην καρδιά της Μεσογείου.
Ένα μαργαριτάρι, όμως, γίνεται αυτό που είναι χάρη στην πάροδο του χρόνου. Χρειάζονται χρόνια για να γίνει συμπαγές και λαμπερό. Έτσι, η ομορφιά αυτής της γης πηγάζει από τους πολιτισμούς που διασταυρώθηκαν και αναμίχθηκαν κατά τη διάρκεια των αιώνων. Ακόμη και σήμερα, το φως της Κύπρου έχει πολλές όψεις. Υπάρχουν τόσοι πολλοί λαοί και άνθρωποι που, με διαφορετικές αποχρώσεις, συνθέτουν την γκάμα των χρωμάτων σε αυτόν τον πληθυσμό. Συλλογίζομαι επίσης την παρουσία πολλών μεταναστών, το μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν είναι εύκολο να διατηρηθεί η πολύχρωμη και πολυεδρική ομορφιά του συνόλου. Απαιτεί όμως χρόνο και υπομονή, όπως και την περίπτωση διαμορφώσεως ενός μαργαριταριού, καθώς και μια ευρεία προοπτική που αγκαλιάζει την πληθώρα των πολιτισμών και ατενίζει το μέλλον με προνοητικότητα. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να προστατεύουμε και να προάγουμε κάθε συνιστώσα της κοινωνίας, ιδιαίτερα τις μειονότητες. Αναφέρομαι επίσης σε διάφορα Καθολικά σώματα που θα ωφελούνταν από την κατάλληλη θεσμική αναγνώριση, ώστε η συνεισφορά τους στην κοινωνία μέσω των έργων τους, ιδίως των εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών, να ορίζεται σαφώς από το νόμο Σας.
Ένα μαργαριτάρι αναδεικνύει την ομορφιά του ξεπερνώντας πολλές δυσκολίες. Γεννιέται στο σκοτάδι, όταν το στρείδι ‘υποφέρει’ από μια απρόσμενη επίσκεψη που απειλεί την ασφάλειά του, όπως, παραδείγματος χάριν, εξαιτίας ενός κόκκου άμμου που το ερεθίζει. Για να προστατευτεί, αντιδρά αφομοιώνοντας ό,τι το έχει πληγώσει. Περιτυλίγει ό,τι είναι επικίνδυνο και άγνωστο και το μεταμορφώνει σε ομορφιά, σε μαργαριτάρι. Το μαργαριτάρι της Κύπρου έχει επισκιαστεί από την πανδημία, η οποία έχει εμποδίσει πολλούς επισκέπτες να έρθουν και να δουν την ομορφιά της, επιδεινώνοντας, όπως και σε άλλες χώρες, τις επιπτώσεις της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης. Σε αυτή την περίοδο ανάκαμψης, ωστόσο, δεν είναι ο υπέρμετρος ενθουσιασμός για ανάκτηση όσων έχουν χαθεί που θα εγγυηθεί σταθερή και μακροχρόνια ανάπτυξη, αλλά η δέσμευση για προώθηση της αναγέννησης της κοινωνίας.
Ιδιαίτερα μέσω της σθεναρής καταπολέμησης της διαφθοράς και της κοινωνικής δυσφορίας που υπονομεύουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Συλλογίζομαι, για παράδειγμα, στο εμπόριο ανθρώπων.
Αλλά η πληγή που περισσότερο πονά αυτή τη χώρα είναι το τρομερό τραύμα που έχει υποστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Συλλογίζομαι τον εσωτερικό πόνο εκείνων που δεν μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους και στους χώρους λατρείας τους. Προσεύχομαι για τη δική σας ειρήνη, για την ειρήνη ολόκληρου του νησιού, και το εύχομαι με όλη μου την καρδιά. Η οδός προς την ειρήνη, που θεραπεύει τις συγκρούσεις και αναγεννά την ομορφιά της αδελφοσύνης, χαρακτηρίζεται από μία λέξη: τον διάλογο. Πρέπει να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας να πιστέψουμε στην μακρόθυμη και ήπια δύναμη του διαλόγου, αντλώντας την από τους Μακαρισμούς. Γνωρίζουμε πως δεν πρόκειται για έναν εύκολο δρόμο, είναι μάλλον μακρύς και γεμάτο καμπές. Δεν υπάρχει όμως εναλλακτική επιλογή για την επίτευξη συμφιλίωσης. Ας θρέψουμε την ελπίδα με τη δύναμη των χειρονομιών αγάπης, αντί να αποθέσουμε τις ελπίδες μας σε χειρονομίες δύναμης διότι υπάρχει μια δύναμη χειρονομιών που προετοιμάζει την ειρήνη. Όχι εκείνη των χειρονομιών δύναμης, απειλών, αντιποίνων και επιδείξεων ισχύος, αλλά εκείνη των έργων αγάπης και συγκεκριμένων βημάτων προς το διάλογο. Αναφέρομαι, για παράδειγμα, στη δέσμευση για μια ειλικρινή αντιμετώπιση της αλήθειας που θέτει πρώτα τις ανάγκες του πληθυσμού, σε μια ολοένα και πιο ενεργή συμμετοχή της διεθνούς κοινότητας και για τη διαφύλαξη της θρησκευτικής και πολιτιστικής σας κληρονομιάς. Αναφέρομαι, στην επιστροφή αυτού που είναι ιδιαίτερα αγαπητό στον λαό, όπως τα ιερά του μέρη ή τουλάχιστον τα ιερά του αντικείμενα. Από αυτή την άποψη, θα ήθελα να εκφράσω την εκτίμηση και τη στήριξή μου προς το Religious Track of the Cyprus Peace Project (Διάλογο θρησκευτικών Ηγετών Κύπρου), που προωθείται από την Πρεσβεία της Σουηδίας ώστε να ενθαρρύνουν τον διάλογο μεταξύ των θρησκευτικών ηγετών.
Εκείνοι οι καιροί που δεν φαίνονται ευνοϊκοί και στους οποίους ο διάλογος εξασθενεί, είναι ακριβώς αυτοί που μπορούν να προετοιμάσουν την ειρήνη. Για άλλη μια φορά το μαργαριτάρι μας το θυμίζει. Κάθε μαργαριτάρι σχηματίζεται στο σκοτάδι της υπομονής της ύφανσης νέων ουσιών μαζί με τον παράγοντα που το έχει πληγώσει. Σε τέτοιες στιγμές, ας μην επιτρέπουμε να κυριαρχήσει το μίσος, ας μην εγκαταλείπουμε την επούλωση των πληγών, ας μην ξεχνάμε το δράμα των αγνοουμένων ανθρώπων. Και όποτε μπαίνουμε στον πειρασμό να αισθανόμαστε ότι χάνουμε το θάρρος μας, ας σκεφτόμαστε τις μελλοντικές γενιές, που ελπίζουν να κληρονομήσουν ένα ειρηνικό και συνεκτικό κόσμο που συνεργάζεται, αντί ένα κόσμο κατοικημένο από αιώνιες διαμάχες και μολυσμένο από ανεπίλυτες διαφορές. Γι’ αυτό υπάρχει ο διάλογος. Χωρίς αυτόν η καχυποψία και η πικρία μεγαλώνουν. Ας είναι για μας σημείο αναφοράς η Μεσόγειος που, στις μέρες μας, έχει δυστυχώς γίνει τόπο συγκρούσεων και ανθρωπιστικών τραγωδιών. Στη ομορφιά της, είναι η mare nostrum «η θάλασσά μας», η θάλασσα όλων των λαών που την αντικρίζουν ελπίζοντας να τους ενώνει αντί να τους χωρίζει. Η Κύπρος είναι ένα γεωγραφικό, ιστορικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό σταυροδρόμι και χάρη σε αυτή τη θέση μπορεί να προωθεί έργα ειρήνης. Ας γίνει ένα ανοικτό εργοτάξιο οικοδόμησης της ειρήνης στη Μεσόγειο.
Η ειρήνη δεν γεννιέται συχνά από τις πράξεις μεγάλων προσωπικοτήτων, αλλά από την καθημερινή αποφασιστικότητα των απλών ανθρώπων. Η ευρωπαϊκή ήπειρος έχει ανάγκη από τη συμφιλίωση και την ενότητα, χρειάζεται θάρρος και ώθηση για να προχωρήσει διότι τα τείχη φόβου και οι αρνησικυρίες που υπαγορεύονται από εθνικιστικά συμφέροντα δεν θα τη βοηθήσουν να προχωρήσει μπροστά, ούτε η οικονομική ανάκαμψη από μόνη της θα εγγυηθεί την ασφάλεια και τη σταθερότητά της. Ας θυμηθούμε την ιστορία της Κύπρου και θα δούμε πώς η συνάντηση και η υποδοχή των άλλων έχουν αποφέρει ευεργετικούς καρπούς μακροπρόθεσμα. Όχι μόνο σε ό,τι αφορά την ιστορία του Χριστιανισμού, για τον οποίο η Κύπρος υπήρξε το «εφαλτήριο» για εξάπλωση στην ήπειρο, αλλά και ως προς την οικοδόμηση μιας κοινωνίας που έχει βρει τον πλούτο της στην ενσωμάτωση. Αυτό το πνεύμα της διεύρυνσης, αυτή η ικανότητά εκείνου που βλέπει πέρα από τα σύνορα του μπορεί μόνο να τον αναζωογονεί και επιτρέπει την ανάκτηση της χαμένης ακτινοβολίας.
Κάνοντας αναφορά στην Κύπρο, οι Πράξεις των Αποστόλων αφηγούνται πως ο Παύλος και ο Βαρνάβας «Διελθόντες δε όλην την νήσον» έφτασαν στην Πάφο (βλ. Πραξ 13,6). Είναι χαρά για μένα να διασχίζω την ιστορία και τη ψυχή αυτής της γης κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, καθώς επιθυμώ ότι ο πόθος της για την ενότητα και το μήνυμα ομορφιάς που στέλνει να συνεχίσουν να καθοδηγούν την πορεία της. Ο Θεός να ευλογεί την Κύπρο!''
