"Δεινοῦ δὲ ὄντος οὕτως τοῦ στασιάζειν, καὶ τοσούτων αἰτίου κακῶν, ὡς τά τε εἰρημένα δείκνυσι, καὶ διὰ πλειόνων ὑποδειγμάτων ἐστὶ μαθεῖν, ἔτι πολλῷ δεινότερον τὸ, καταλύσαντας μικροψυχίαν, καὶ τῶν τῆς εἰρήνης γευσαμένους καλῶν, πρὸς τὴν αὐτὴν νόσον πάλιν ὑπενεχθῆναι, καὶ πρὸς τὸν ἴδιον ἔμετον ἐπιστρέψαι, τὸ δὴ λεγόμενον, μηδ᾿ ὃ τοὺς ἀνοήτους παιδεύει τῇ πείρᾳ σωφρονισθέντας."4
Γρηγορίου του Θεολόγου ΛΟΓΟΣ 6,19. "Εἰρηνικὸς, ἐπὶ τῇ ἑνώσει τῶν μοναζόντων, μετὰ τὴν σιωπὴν, ἐπὶ παρουσίᾳ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ."
Κάποιες σκέψεις για την ευκολία δημιουργίας σχισμάτων ένεκα παρεξηγήσεων, ταπεινών κινήτρων κι ελατηρίων, άκρατου ζήλου και υπερβολικής αυστηρότητας.
Έχει από πολλούς υποστηριχθεί - όχι αδίκως ή αφελώς - ότι ένα προσωνύμιο που ταιριάζει στον Άγιο Γρηγόριο το Ναζιανζηνό πέραν του Θεολόγου είναι και Ειρηνοποιός.
Γνωστός για τους περιώνυμους 5 Θεολογικούς του λόγους, αλλά λιγότερο γνωστός για τους 3 Ειρηνικούς του. Καθ'όλη τη διάρκεια του πολυκύμαντου και εμπεριστάτου βίου του, από τότε που ήταν ασκητής στον Πόντο μέχρι την ταραχώδη προεδρία του στην Β' Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, σπεύδει να ενώση τα διεστώτα, να παράσχη την καταλλαγή, να προλάβη διαιρέσεις και να θεραπεύση παλαιά αλλά και νεοφυόμενα σχίσματα!
Με πνεύμα γνήσιας αγάπης που δεν απεμπολεί την αλήθεια, ούτε κι αν αφορά στους πολύ οικείους του, όπως θα γίνη αντιληπτό παρακάτω.
"Ως βασική αρχή του Γρηγορίου για την αντιμετώπιση των ταραχών, των διενέξεων και διχονοιών πού προκαλούσαν την διάσπαση της ενότητος και τη διατάραξη της ειρήνης της Εκκλησίας, είχε το ειρηνεύομεν εννόμως μαχόμενοι και πάντοτε μέσα στα πλαίσια των όρων του πνεύματος2. Προσπαθούσε να συνδυάζει άριστα τον έλεγχο και την παρρησία με την αγάπη και την ταπεινοφροσύνη. Διότι, όπως αναφέρει, εστίν ανδρός μεγαλόφρονος φίλων αποδέχεσθαι ελευθερίαν ή εχθρών κολακίαν3 ."
Μάχεται υπέρ της ειρήνης όμως, αλλά της κατά Θεόν, γνωρίζοντας πως «κρείσσων γάρ εμπαθούς ομονοίας η υπέρ ευσεβείας διάστασις» 4
Αλλά ας επανέλθωμε στον καθηγητή που εξηγεί το ιστορικό και την αιτία εκφωνήσεως των Ειρηνικών αυτών λόγων:
"Τον Α' ειρηνικό λόγο4 εξεφώνισε το 364 ο Γρηγόριος, όταν διεπίστωσε ότι αποφεύχθηκε το σχίσμα στην Εκκλησία της επισκοπής Ναζιανζού, αιτία του οποίου θεωρήθηκε ο επίσκοπος της Ναζιανζού Γρηγόριος, πατέρας του Γρηγορίου, ο οποίος, φαίνεται από απλότητα και μάλλον από άγνοια των δογματικών λεπτομερειών, υπέγραψε κάποιο ομοουσιανόφιλοαρειανικού περιεχομένου σύμβολο*, το οποίο, ας σημειωθεί, ότι τότε εχαρακτηρίζετο ως τόπος ειρήνης. Η ενέργεια αυτή του επισκόπου Γρηγορίου προκάλεσε την εξέγερση μεγάλου μέρους του ορθοδόξου λαού και ιδία των μοναχών της περιοχής με αποτέλεσμα να επέλθει διακοπή κοινωνίας με τον επίσκοπό τους και να οδηγείται σε σχίσμα η Εκκλησία της Ναζιανζού.
Με την παρέμβαση όμως του, υιού, Γρηγορίου, ο οποίος εγνώριζε ότι ο πατέρας του ουδέποτε είχε αρνηθεί το Σύμβουλο Νικαίας, καθώς και με τη μεσολάβηση του Μ. Βασιλείου, επείσθη ο επίσκοπος, (πατήρ του), Γρηγόριος και εδέχθη ορθόδοξη ομολογία, ταχθείς υπέρ του Ομοουσίου5 και έτσι αποφεύχθηκε το σχίσμα, αποκαταστάθηκε η κοινωνία του επισκόπου με το ποίμνιό του και τους μοναχούς και επιτεύχθηκε η ενότητα και η ειρήνη στην Εκκλησία της Ναζιανζού."
Ας επισημανθή και τονιστή το γεγονός όμως τότε που έσφαλε ο πατέρας του –έστω και εν αγνοία–, πήρε το μέρος των μοναχών που τον κατηγορούσαν6. Υπεραγαπούσε τον πατέρα του. Κι όμως αυτή η αγάπη δεν θόλωσε την κρίση του, ούτε τον εμπόδισε να του υποδείξη ότι έσφαλε και εν τέλει να υποχωρήση (ο επίσκοπος) έναντι των επικριτών του (μοναχών και λαϊκών)... Και χάρις στην σταθερότητα και την αγάπη του, πέραν της αδιαμφισβήτητης θεολογικής του καταρτήσεως και δεινότητας και αποκατέστησε τον γέροντα Επίσκοπο Νανζιανζού στην Ορθόδοξο πίστη και το Σύμβολο της Νικαίας (κάνοντάς τον να διαπιστώση τόσο το σφάλμα το όρου που υπέγραψε όσο και αυτό της υπογραφής καθεαυτής) αλλά και στο ποίμνιό του και θεράπευσε το σχίσμα της τοπικής εκκλησίας.
“Τόσο τον Β' ειρηνικό λόγο”1,7 όσο και τον Γ'6,8 “τους εξεφώνισε στην Κωνσταντινούπολη το 379, όταν ο κίνδυνος από το λεγόμενο Αντιοχειανό σχίσμα απείλησε την ενότητα και ειρήνη και της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως. Στον Β' ειρηνικό λόγο του ο Γρηγόριος απεικονίζει με τα μελανότερα χρώματα9 τις εσωτερικές διχόνοιες και εκκλησιαστικές διενέξεις μεταξύ των Ορθοδόξων. Σχετικά με τη διένεξη αυτή των Ορθοδόξων της Εκκλησίας της Αντιοχείας, την οποία χαρακτηρίζει έναγχον ημίν επαναστάσαν ζυγομαχίαν αδελφικήν10 και θέλοντας να μείνει πιστός στη μνήμη του Μ. Βασιλείου, αλλά και ακολουθώντας την ίδια με εκείνον εκκλησιαστική πολιτική, τάχθηκε με τη μερίδα των Ορθοδόξων, που ανεγνώριζε και ακολουθούσε τον επίσκοπο Μελέτιο. Ο ίδιος διεκήρυσσε με έμφαση ότι αυτός, ο αγωνιστής της ειρήνης, θα συνεχίζει να αγωνίζεται για το ύψιστο αυτό αγαθό και ότι θα επιμένει με τις άοκνες ειρηνευτικές προσπάθειές του για την οριστική επικράτηση της ειρήνης στους κόλπους της Εκκλησίας γενικότερα.”
*Ο Άγιος Γρηγόριος Επίσκοπος Ναζιανζού - ο πατήρ δεν υπέγραψε ομοουσιανό κείμενο, αλλά ομοιουσιανό.
Το αρχικό κείμενο από το οποίο και έγινε η αντιγραφή γράφει καθαρά κι περίφραστα ομοουσιανό. Άρα δυο τινά συμβαίνουν: ή έχει σφάλμα ο καθηγητής ή κάπου υπεισήλθε ο “δαίμων του τυπογραφείου” και παραλείφθηκε το ι, αλλάζοντας ουσιαστικά το νόημα. Το τυπογραφικό λάθος μπορεί να έγινε είτε στο πρωτότυπο σύγγραμμα ή κατά την μεταφορά αυτού στο διαδίκτυο.
Τι υπέγραψε όμως ο γέρων και αδαής περί τα θεολογικά Γρηγόριος Ναζιανζού που, αν δεν ήταν ο ρήτωρ και θεολόγος υιός του σε συνεργασία με τον επιστήθιο φίλο του Βασίλειο, παρ'ολίγον θα διέλυε την τοπική εκκλησία με ανυπολόγιστες συνέπειες; Ό,τι υπέγραψε και ο γέρων Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας Διάνιος11 πλανώμενος από απεσταλμένο του Γεωργίου επισκόπου Λαοδικείας, ηγέτου της μερίδας των ομοιουσιανών 12: Το λεγόμενον σύμβολον της Συνόδου του Αριμινίου του Ιουλίου 359 μΧ. Επρόκειτο για το λεγόμενο τέταρτο (ή Χρονολογημένο) σύμβολο του Σιρμίου, το οποίο συντάχθηκε τον Μαίο του 359 με τις αμοιβαίες υποχωρήσεις ομοιουσιανών (κυρίως) και ομοίων. Στο σύμβολο αυτό κατέληγαν στη διαπίστωση πως “όμοιον (=τον Υιόν) τω γεννήσαντι αυτόν Πατρί κατά τας Γραφάς” και «όμοιον δε λέγομεν τον Υιόν τω Πατρί κατά πάντα, ως και αι αγίαι γραφαί λέγουσιν» 13.Αυτό το σύμβολο θα πιέζονταν να υπογράψουν οι Δυτικοί επίσκοποι που θα συνέρχονταν στο Αριμίνιο (Ρίμινι) της Ιταλίας, αλλά και οι Ανατολικοί επίσκοποι που θα συνέρχονταν στην Σελεύκεια της Ισαυρίας (το ίδιο έτος σε μια διηρεμένη “οικουμενική” σύνοδο μεταξύ ανατολικών και δυτικών επισκόπων), ώστε να επιτευχθή η απαραίτητος και χρήσιμος στην πολιτική του Κωνσταντίου ενότητα πίστης του ρωμαϊκού κράτους14.
Τελικά βέβαια τα πράγματα έλαβαν άλλη τροπή! Η Σύνοδος στο Αρμίνιο (Ρίμινι) της Ιταλίας 400 επισκόπων (εκ των οποίων 80 αρειανόφρονες) απορρίπτει τελικά το Σύμβολο του Συρμίου, όπως και τα προγενέστερα ημιαρειανικά σύμβολα επιβεβαιώνοντας το Σύμβολο της Νικαίας, μια και απέρριψε την πρόταση των αρειανοφρόνων επισκόπων Ουάλη Μουρσών (Osijek) και ΟυρσακίουSingidunum (σημ.Βελιγραδίου) Παννονίας για σύνταξη νέου συμβόλου αντί αυτού της Νικαίας και επιπλέον αποφασίζει την καθαίρεση αυτών ως αρειανοφρόνων (21 Ιουλίου 359). Πηγαίνοντας αντιπρόσωποι της συνόδου προς επικύρωση των αποφάσεων της από τον Αυτοκράτορα συναντήθηκαν στην πόλη της Θράκης Νίκη (μεταξύ Ηράκλειας και Ανδριανουπόλεως) με “ομοίους” και αυλικούς όπου μετά από πιέσεις και απειλές υποχρέωσαν (οι τελευταίοι τους απεσταλμένους) σε άρνηση της αποφάσεως της συνόδου των και επικύρωση του συμβόλου του Σιρμίου, απαλείφοντας και την «κατά πάντα» ομοιότητα, που έθεταν οι «ομοιουσιανοί». Έτσι προέκυψε το σύμβολο της Νίκης. 15
Αυτό υποχρεώθηκαν να υπογράψουν οι αντιπρόσωποι της Συνόδου της Σελευκείας της Ισαυρίας των 160 επισκόπων (εκ των οποίων ορθόδοξοι μόλις 15!) η οποία συνήλθε το Σεπτέμβριο του 359 μΧ. Οι πλειοψηφούντες ομοιουσιανοί με επικεφαλής τον ειρημένο Γεώργιο Λαοδικείας που προσπαθούσαν να επιβάλλουν το δεύτερο σύμβολο της Αντιόχειας (341), το οποίο ομολογούσε τον Υιό “ουσίας... και δόξης του Πατρός απαράλλακτον εικόνα”, ηττήθησαν στους μειοψηφούντες ομοίους. Αυτοί με επικεφαλής τον Ακάκιο Καισαρείας της Παλαιστίνης επέτυχαν σύμβολο που ομολογούσε τον Υιό απλώς “όμοιον” προς τον Πατέρα, αποκλείοντας τις λέξεις “ομοούσιον και ομοιούσιον” και αναθεματίζοντας τον όρον “ανόμοιον”. Επρόκειτο δηλάδή, πλην μικρού προλόγου, για το τέταρτο σύμβολο του Σιρμίου, χωρίς τη φράση «κατά πάντα» (όμοιος ο Υιός). Στις 25 Δεκεμβρίου, παρουσία του Κωνσταντίου στην Κωνσταντινούπολη, η αντιπροσωπία της συνόδου αναγκάζει μετά από συζήτηση και πιέσεις και τους ομοιουσιανούς να υπογράψουν το σύμβολο αυτό. 16
Λίγες ημέρες μετά, τον Ιανουάριο του 360 εκκλήθησαν επίσκοποι από τις ανατολικές επαρχίες, όπως Καππαδοκία και Βιθυνία, που μαζί με τους ακόμη στην πρωτεύουσα αναμένοντες εκπροσώπους των Συνόδων Αριμινίου και Σελευκείας Ισαυρίας συγκρότησαν σύνοδο. Μεταξύ των συμμετασχόντων ήσαν ο Διάνιος Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας, τον οποίον συνόδευε ο λαϊκός ακόμη Μ.Βασίλειος ο οποίος όμως δεν έλαβε μέρος στις συζητήσεις. Αποτέλεσμα: ο θρίαμβος του αρειανισμού. Υπεγράφη το σύμβολο της Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως του 360 μΧ., το οποίο κατ'ουσίαν ήταν το προαναφερθέν “σύμβολο της Νίκης”.17Ο Διάνιος και ο Βασίλειος είχαν αποχωρήσει πριν τη σύνταξη και υπογραφή του συμβόλου18 και έτσι έληξε μια 20ετία αλλεπαλλήλων συνόδων και εναλλακτικών συμβόλων προς υποκατάσταση του συμβόλου της Νικαίας!
Ζαλίστηκε ο αναγνώστης; Αναμενόμενη και δικαιολογημένη μια τέτοια αντίδραση... Άρα κατανοείται πόσο τιτάνιος επέστη ο αγώνας αυτών που ανέλαβαν την υπεράσπιση της πίστεως δια της θεολογικής ερμηνείας!
Η Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως είχε ένα θετικό σημείο: υπήρξε το εφαλτήριο και το ερέθισμα για τον Μ.Βασίλειο να ασχοληθή με τη Θεολογία, κατανοώντας πως η διασφάλιση της Ορθής Πίστεως ξεκινάει και περνά από τη Νίκαια, δια της υπερασπίσεως και αναδείξεως και ερμηνείας του αγράφου -εκτός των Γραφών- “ομοουσίου”.
Κατά τον αείμνηστον Καθηγητή Πατρολογίας του ΕΚΠΑ Στυλιανό Παπαδόπουλο, τον δια της μοναχικής κουράς προ του θανάτου του γενόμενο Γεράσιμο μοναχό Δοχειαρίτη, το μεγαλύτερο κίνδυνο για την ορθοδοξία αποτελούσαν οι ομοιουσιανοί, λόγω της εγγύτητάς τους προς την ορθόδοξο πίστη. Το γεγονός ότι ήταν κοντά στην Ορθοδοξία -σε σύγκριση με τους Αρειανούς Ομοίους- δημιουργούσε το πρόβλημα, διότι ακριβώς έκανε δύσκολη τη διάκριση αυτών προς τους ακραιφνείς Ορθοδόξους, στους αμυήτους προς τις θεολογικές έννοιες και δημιουργούσε ή επέτεινε την σύγχυση! Επειδή “ακριβώς οι ομοιουσιανοί δεν διέφεραν πολύ, δεν τους διέκριναν οι πιστοί σωστά. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν τη μεγάλη σημασία της κακοδοξίας τους. Έτσι κινδύνευαν να χάσουν το φρόνημά τους, τη γνησιοτητα και την Παράδοση της εκκλησίας. Απόδειξη ότι οι Ομοιουσιανοί έγιναν λίγο αργότερα και Πνευματομάχοι, πίστευαν πως το Άγιον Πνεύμα ήταν κτίσμα, λειτουργικό πνεύμα. Οπότε το ερώτημα ήταν καταλυτικό: Και πώς ένα κτίσμα μπορεί να σώση τον άνθρωπο;” 19
Για την προσέγγιση των ομοιουσιανών, οι οποίοι είχαν πρόβλημα με την λέξη ομοούσιος, ο μεν Μ.Βασίλειος τους πρότεινε να γίνονται δεκτοί στους Ορθοδόξους, κι ας μην ομολογούν τον όρο ομοούσιος, αρκεί να ομολογούν όμως την ορθόδοξη ερμηνεία του όρου. Αντί του ομοουσίου εγένοντο δεκτοί αν κατά τον Μ.Βασίλειο περιφραστικά ομολογούσαν συγκαταβατικά “όμοιος κατ' ουσίαν απαραλλάκτως”, <<ώστε με τη λέξη απαραλλάκτως να εξασφαλίζη τον πιστό από την επικίνδυνη αντίληψη ότι ο Υιός είναι κατώτερος από τον Πατέρα.>>20 Ο δε Μ.Αθανάσιος τους δεχόταν με τον ακόμη απλούστερο όρο “φύσει Υιός”! <<Γιατί το τέκνο έχει την ίδια φύση που έχει και ο πατέρας, την ίδια ουσία.>>20 Ο οποίος Μ.Αθανάσιος υπήρξε σημειωτέον ο εισηγητής, υπερασπιστής του όρου ομοούσιος και κατόπιν διωχθείς ένεκα αυτού!!!!!
Τρέμω καν στην ιδέα αναλογιζόμενος πώς θα αντιμετωπίζονταν αμφότεροι από συγχρόνους ακριβολόγους, ζηλωτές και υπερσυντηρητικούς, πόσα ενδεχομένως αναθέματα θα τους είχαν προσάψει και με πόσο στόμφο θα διακήρυταν την πρώην αρχιεροσύνη των..... Ακριβώς όπως αντιμετωπίστηκε ο Μ.Αθανάσιος από τους συγχρόνους κατηγόρους του, κατηγορούμενος ως προδότης! 21
Ας προβληματιστώμεν διαβάζοντες αυτές τις γραμμές κι ας ελέγξωμεν έπειτα εαυτούς πρώτα και πρώτιστα.
Λέγω δὴ τὴν ἔναγχος ἡμῖν ἐπαναστᾶσαν ζυγομαχίαν ἀδελφικὴν, ἐξ ἧς καὶ Θεὸς ἀτιμάζεται, καὶ ἄνθρωπος. 10
Γρηγορίου του Θεολόγου ΛΟΓΟΣ 23,13 Εἰρηνικὸς, λεχθεὶς ἐν Κωνσταντίνου πόλει, ἐπὶ τῇ γενομένῃ τῷ λαῷ φιλονεικίᾳ, περὶ ἐπισκόπων τινῶν διενεχθέντων πρὸς ἀλλήλους.
Μην πέσωμε στην μομφή του Ουρανοφάντορος Βασιλείου: “ Ἀκόμα δὲ κι ἡ δῆθεν ὑπεράσπιση τῆς ὀρθοδοξίας ἔχει ἐπινοηθεῖ ἀπὸ μερικοὺς σὰν ὅπλο στὴ μεταξύ τους διαμάχη καὶ κρύβοντας τὶς δικές τους ἔχθρες, καμώνονται πὼς ἐχθρεύονται γιὰ χάρη τῆς ὀρθοδοξίας. Κι ἄλλοι, ξεφεύγοντας τὸν ἔλεγχο γιὰ τὶς μεγάλες ντροπές τους, ἀνάβουν στὰ πλήθη μανία στὴ μεταξύ τους φιλονικία, ὥστε νὰ σκεπάσουν μὲ τὰ γενικὰ κακὰ τὸ δικό τους
Γι' αὐτὸ κι ἄσπονδος εἶναι ὁ πόλεμος τοῦτος, ἀφοῦ ὅσοι ἐργάσθηκαν τὰ πονηρά, δὲν βλέπουν μὲ καλὸ μάτι τὴν εἰρήνη, ἐπειδὴ ἀποκαλύπτει τὶς κρυφές τους ντροπές. Κι ἔτσι, μᾶς περιγελοῦν οἱ ἄπιστοι. Κλονίζονται οἱ λιγόπιστοι. Ἀμφίβολη γίνεται ἡ πίστη.Ἡ ἄγνοια ξεχύνεται στὶς ψυχές, μὲ τὸ νὰ μιμοῦνται τὴν ἀλήθεια οἱ κακοποιοὶ ποὺ δολιεύουν τὴ διδασκαλία. ” 22
Ι.Α.Μ.
Πηγές- Παραπομπές
1 Χρήστου Κρικώνη Ομ. Καθηγητού Α.Π.Θ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ. ΕΙΡΗΝΟΠΟΙΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑΣ Ο Γρηγόριος ως ειρηνοποιός - Οι περί ειρήνης λόγοι του http://www.egolpion.com/
2 ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 42, 13, PG 36, 473Α (= ΒΕΠ 60, 127, 41128,2 και Επιστ. 16, PG 37, 49Α (= ΒΕΠ 60, 214). και στο: http://users.uoa.gr/~nektar/
3 ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, αυτόθι βλ. και Δ. ΤΣΑΜΗ, Η διαλεκτική φύσις της διδασκαλίας Γρηγορίου του Θεολόγου, Θεσσαλονίκη 1971, σ. 71 έ.
4 Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 6, 11 (Εἰρηνικὸς 1) http://users.uoa.gr/~nektar/
5 ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 18, Επιτάφιος εις τον πατέρα, παρόντος Βασιλείου, PG 35, 10051008 (= ΒΕΠ 59, 119, 2840): Και γαρ ηνίκα παρά θερμοτέρω μέρους της Εκκλησίας, κατεστασιάσθημεν γράμματι κλαπέντες και ρήμασι τεχνικοίς εις πονηράν κοινωνίαν, μόνος μεν επιστεύθη την διάνοιαν άτρωτον έχειν, και μη τω μελάνι την ψυχήν συμμελαίνεσθαι, ει και απλότητι συνηρπάσθη, και τον δόλον εκ του της ψυχής άδολου μη εφυλάξατο μόνος δε, μάλλον πρώτος, το στασιάζον προς ημάς, ζήλω της ευσέβειας εαυτώ και τοις άλλοις κατήλλαξε, τελευταίον τ' αποδραμόν, και πρώτον προσδραμόν, αιδοί τε του ανδρός και τη του δόγματος καθαρότητι ώστε και τον πολύν σάλον των Εκκλησιών κατασβεσθήναι και στήναι την καταιγίδα εις αύραν, ταίς εκείνου λυθείσαν ευχαίς τε και παραινέσεσιν, ει τι δει και νεανιεύεσθαι, μεθ' ημών κοινωνών και της ευσέβειας και της ενεργείας.
και στο: http://users.uoa.gr/~nektar/
7ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 22, Ειρηνικός Β', λεχθείς εν Κωνσταντινουπόλει επί τη γενομένη τω λαώ φιλονεικία, περί επισκόπων τινών διενεχθέντων προς αλλήλους, PG 35, 1132 (= ΒΕΠ 59, 166174). και στο: http://users.uoa.gr/~nektar/
8 ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 23, Ειρηνικός Γ', Εἰρηνικὸς, λεχθεὶς ἐν Κωνσταντίνου πόλει, ἐπὶ τῇ γενομένῃ τῷ λαῷ φιλονεικίᾳ, περὶ ἐπισκόπων τινῶν διενεχθέντων πρὸς ἀλλήλους. http://users.uoa.gr/~nektar/
7ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 22, Ειρηνικός Β', λεχθείς εν Κωνσταντινουπόλει επί τη γενομένη τω λαώ φιλονεικία, περί επισκόπων τινών διενεχθέντων προς αλλήλους, PG 35, 1132 (= ΒΕΠ 59, 166174). και στο: http://users.uoa.gr/~nektar/
8 ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 23, Ειρηνικός Γ', Εἰρηνικὸς, λεχθεὶς ἐν Κωνσταντίνου πόλει, ἐπὶ τῇ γενομένῃ τῷ λαῷ φιλονεικίᾳ, περὶ ἐπισκόπων τινῶν διενεχθέντων πρὸς ἀλλήλους. http://users.uoa.gr/~nektar/
9ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 22, 1, Ειρηνικός Β', PG 35, 1132Α1152Α (= ΒΕΠ 59, 166174).και στο: http://users.uoa.gr/~nektar/
10ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγ. 22, 1, 3, Ειρηνικός Β', PG 35, 1145Β(=ΒΕΠ59, 172, 10).
και στο: http://users.uoa.gr/~nektar/
11(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημιόυ Αθηνών. Η Ζωή ενός Μεγάλου. Βασίλειος Καισαρείας Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας σελίδα 167
12Μ.Βασιλειου Επιστολή 51,1 Βοσπορίω Επισκόπω https://greekdownloads3.files.
13(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πατρολογία Β' σελίδα 200
14 Αύτοθι
15(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πατρολογία Β' σελίδα 201
16(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πατρολογία Β' σελίδα 201-202
17(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πατρολογία Β' σελίδα 202
18(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημιόυ Αθηνών. Η Ζωή ενός Μεγάλου. Βασίλειος Καισαρείας Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας σελίδα 161
19(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Ζωή ενός Μεγάλου. Βασίλειος Καισαρείας Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας σελίδα 144-145
20(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Ζωή ενός Μεγάλου. Βασίλειος Καισαρείας Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας σελίδα 170-171
21(+)Στυλιανού Παπαδοπούλου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Ζωή ενός Μεγάλου. Βασίλειος Καισαρείας Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας σελίδα 172
22 Μ.Βασιλείου Ἐπιστολὴ 92, πρὸς Ἰταλοὺς καὶ Γάλλους (Επισκόπους)
“῎Ηδη δὲ καὶ ὅπλον τισὶ τοῦ πρὸς ἀλλήλους πολέμου ἡ ἐκδίκησις δῆθεν τῆς ὀρθοδοξίας ἐπινενόηται͵ καὶ τὰς ἰδίας ἔχθρας ἐπικρυψάμενοι ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ἐχθραίνειν κατασχηματίζονται. Ἄλλοι δὲ τὸν ἐπὶ τοῖς αἰσχίστοις ἐκκλίνοντες ἔλεγχον τοὺς λαοὺς εἰς τὴν κατ΄ ἀλλήλων φιλονεικίαν ἐκμαίνουσιν͵ ἵνα τοῖς κοι νοῖς κακοῖς τὸ καθ΄ ἑαυτοὺς συσκιάσωσι. Διὸ καὶ ἄσπονδός ἐστιν ὁ πόλεμος οὗτος͵ τῶν τὰ πονηρὰ εἰργασμένων τὴν κοινὴν εἰρήνην ὡς ἀποκαλύπτουσαν αὐτῶν τὰ κρυπτὰ τῆς αἰσχύνης ὑφορωμένων. Ἐπὶ τούτοις γελῶσιν οἱ ἄπιστοι͵ σαλεύονται οἱ ὀλιγόπιστοι· ἀμφίβολος ἡ πίστις͵ ἄγνοια κατακέχυται τῶν ψυχῶν͵ διὰ τὸ μιμεῖσθαι τὴν ἀλήθειαν τοὺς δολοῦντας τὸν λόγον ἐν κακουργίᾳ.” http://www.agiazoni.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου