«Περὶ τῶν ἐπισκοπῆς ὀρεγομένων» (Η΄)

«Θέλεις νὰ σοῦ ἀναφέρω καὶ ἄλλην μορφήν τῆς μάχης αὐτῆς γεμάτην ἀπὸ μυρίους κινδύνους; Ὁ καθένας ἔχει τὴν ἰδικήν του γνώμην καὶ ὁ ἕνας προτιμᾷ αὐτόν, ὁ ἄλλος ἐκεῖνον. Αἰτία δὲ τοῦ φαινομένου αὐτοῦ (σ.σ. της εκλογής αναξίων ιερέων και επισκόπων) εἶναι ὅτι δὲν ἀποβλέπουν, ὅπως θὰ ἥρμοζεν, ὅλοι εἰς ἕνα, εἰς τὴν ψυχικὴν ἀρετήν, ἀλλὰ ὑπεισέρχονται εἰς τὴν τιμητικὴν αὐτὴν ἐκλογὴν καὶ ἄλλα ἐλατήρια. Λέγουν π.χ. Ας ἐκλεγῇ αὐτὸς ἐπειδὴ κατάγεται ἀπὸ ἀριστοκρατικὴν οἰκογένειαν. Ας ἐκλεγῇ ἐκεῖνος, ἐπειδὴ εἶναι πλούσιος καὶ δὲν θὰ ἔχῃ ἀνάγκην να συντηρηθῇ ἀπὸ τὰς ἐκκλησιαστικὰς προσόδους. Ας ἐκλεγῇ ὁ ἄλλος, ἐπειδὴ ηυτομόλησεν ἀπὸ σχισματικὴν Ἐκκλησίαν. Ὁ ἕνας προτιμᾷ τὸν φίλον, ὁ δεύτερος τὸν συγγενῆ, ὁ τρίτος τὸν κόλακα, καὶ κανεὶς δὲν θέλει να προσέξη τὸν κατάλληλον καὶ νὰ ἐλέγξῃ τὰ ψυχικά προτερήματα τῶν ὑποψηφίων. Ἐγὼ δὲ τόσον ὀλίγην σημασίαν δίδω εἰς τὰ ἀνωτέρω προσόντα διὰ τὴν ἐκλογὴν τῶν, ὥστε φθάνω μέχρι τοῦ σημείου νὰ μὴ τολμῶ νὰ ἐγκρίνω καὶ ἕνα ὑποψήφιον μὲ πολλὴν εὐλάβειαν, ποὺ ἀποτελεῖ σημαντικόν προσόν διὰ τὸ ἀξίωμα τοῦτο, ἐὰν ὁ ὑποψήφιος μαζί μέ αὐτὴν δὲν ἔχῃ καὶ πολλὴν σύνεσιν. Πραγματικά γνωρίζω ὅτι πολλοὶ ἄνθρωποι, ποὺ εἶχαν ἀκολουθήσει τον μοναστικὸν βίον καὶ ἐτηροῦσαν νηστείαν ὁλόκληρον τὴν ζωήν των, εὐαρεστοῦσαν τὸν Θεὸν καὶ κάθε ἡμέραν προέκοπτον περισσότερον εἰς τὴν χριστιανικὴν εὐσέβειαν, ἕως ὅτου ἦσαν μόνοι καὶ ἐφρόντιζαν μόνον διὰ τὸν ἑαυτόν των· ὅταν ὅμως ὑπεχρεώθησαν νὰ κυβερνήσουν τὸν λαὸν διὰ νὰ διορθώσουν τὴν ἀμάθειαν τῶν πολλῶν, τότε ἄλλοι μὲν ἀπεδείχθησαν ἐξ ἀρχῆς ἀνεπαρκεῖς διὰ τὴν ὑπηρεσίαν αὐτήν, ἄλλοι δὲ ἐκβιασθέντες νὰ ἐπιμείνουν ἀπέβαλαν τὴν προηγουμένην εὐλάβειαν μὲ ἀποτέλεσμα καὶ τοὺς ἑαυτούς των νὰ ζημιώσουν πολὺ καὶ τοὺς ἄλλους νὰ μὴ ὠφελήσουν εἰς τίποτε. Αλλ ̓ ἐπίσης δὲν ἐπιτρέπεται ν ̓ ἀνεβάσωμεν εἰς τὴν ἐπισκοπικὴν ἕδραν ἀπὸ ἁπλοῦν σεβασμὸν πρὸς τὴν ἡλικίαν οὔτε ὁποιονδήποτε ἐπέρασεν ὅλην του τὴν ζωὴν εἰς τὸν κατώτερον ἱερατικὸν βαθμὸν καὶ ἔφθασεν εἰς βαθὺ γῆρας. Διατί νὰ τὸν προαγάγωμεν, ἂν παρ ̓ ὅλην τὴν ἡλικίαν ἐξακολουθῇ νὰ εἶναι ἀκατάλληλος; Μὲ αὐτὰ δὲν ἐπιθυμῶ νὰ ἀτιμάσω τα γηρατειά οὔτε νὰ ἐπιβάλλω γενικὸν ἀποκλεισμόν ἀπὸ τὸ ἐπισκοπικὸν ἀξίωμα τῶν προερχομένων ἀπὸ τὰς μοναστικὰς τάξεις (πολλοὶ ἄλλωστε ἀπὸ τὰς τάξεις αὐτὰς διέλαμψαν εἰς τὴν ἀρχιερωσύνην), ἀλλὰ θέλω νὰ δείξω ὅτι ἐφ ̓ ὅσον καὶ ἡ εὐλάβεια καὶ τὸ βαθὺ γῆρας μόνα των δὲν καθιστοῦν τὸν ὑποψήφιον κατάλληλον διὰ τὴν ἱερωσύνην, πολὺ ὀλιγώτερον κατάλληλον τὸν καθιστοῦν αἱ προηγούμεναι προφάσεις.

Υπάρχει ἆραγε μεγαλυτέρα παρανομία ἀπὸ τὸ νὰ ἐξυπηρετοῦνται καὶ ν ̓ ἀνεβάζωνται εἰς τὴν ἐπισκοπικὴν ἐξουσίαν ἄνθρωποι γεμᾶτοι ἀπὸ πονηρίαν καὶ πολλὴν κακίαν, λόγῳ ἀκριβῶς τῶν ἐλαττωμάτων των αὐτῶν, ἐνῷ δι ̓ αὐτὰ ἔπρεπε νὰ τιμωρηθοῦν καὶ νὰ μὴ δικαιοῦνται νὰ περάσουν οὔτε τὸ κατῶφλι τῆς Ἐκκλησίας; Eiπέ μου λοιπόν, ὑπάρχει ἀνάγκη ν' ἀναζητήσωμεν ἄλλην αἰτίαν διὰ τὴν ὀργὴν τοῦ Θεοῦ, ὅταν ἡμεῖς παραδίδωμεν εἰς ἀνθρώπους πονηροὺς καὶ ἀναξίους πράγματα τόσον φρικτὰ καὶ ἅγια νὰ τὰ λυμαίνωνται;  ̓Αφοῦ ἡ διακυβέρνησις τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων παραδίδεται εἰς ἀνθρώπους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἄλλοι μὲν δὲν εἶναι ἠθικῶς κατάλληλοι δι' αὐτήν, ἄλλοι δὲ δὲν ἔχουν ἀνάλογον ἱκανότητα, δὲν διαφέρει κατὰ τίποτε ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὴν παλίρροιαν τοῦ Εὐρίπου».