Η συγχώρηση στην ορθόδοξη ζωή δεν είναι μία απλή πράξη μεγαλοψυχίας, ούτε μία συναισθηματική κίνηση που εξαρτάται από το αν ο άλλος αναγνωρίσει το λάθος του. Είναι, πριν απ' όλα, ένα μυστήριο της καρδιάς. Μία πρόσκληση του Θεού προς τον άνθρωπο να μεταβεί από το σκοτάδι στο φως, από τη φυλακή των λογισμών στην ελευθερία του πνεύματος. Ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ τόνιζε ότι η ειρήνη της ψυχής είναι θησαυρός ανεκτίμητος και ότι κάθε κίνηση που μας ενώνει με τη χάρη έχει δύναμη να φέρει φως όχι μόνο μέσα μας, αλλά και στον κόσμο γύρω μας. Η συγχώρηση δεν είναι απελευθέρωση του άλλου, είναι απελευθέρωση δική μας. Δεν είναι δικαίωση της αδικίας, είναι θεραπεία της πληγής. Δεν είναι άρνηση του πόνου, είναι ομολογία ότι ο πόνος δεν είναι ο τελευταίος λόγος. Η ψυχή που συγχωρεί, ακόμη και όταν ο άλλος παραμένει αμετανόητος, γίνεται δοχείο της θείας ειρήνης. Όπου χτυπήθηκε και μάτωσε, εκεί ακριβώς ανοίγει χώρος για τη χάρη.
Γιατί όμως να συγχωρήσει κανείς όταν δεν ακούει ούτε μια λέξη συγνώμης; Γιατί να προσφέρει κάτι που ο άλλος δεν ζητά; Η απάντηση δεν βρίσκεται στον άλλον, αλλά μέσα μας. Ο άνθρωπος έχει πλαστεί κατ' εικόνα Θεού και ο Θεός ανατέλλει τον ήλιο επί πονηρούς και αγαθούς, δεν περιμένει να του ζητήσουμε συγνώμη για να μας δώσει ζωή. Η αγάπη του προηγείται της μετάνοιάς μας. Η συγχώρηση, λοιπόν, δεν είναι μίμηση ανθρώπου, είναι μίμηση Θεού. Όταν η ψυχή κρατά μνησικακία, παγώνει, σκληραίνει. Κλείνει τους πόρους της καρδιάς που είναι πλασμένοι να αναπνέουν τη χάρη. Μοιάζει με άνθρωπο που κρατά αναμμένο κάρβουνο για να το πετάξει στον άλλον, μα στο μεταξύ το κάρβουνο καίει τα δικά του χέρια. Ο Όσιος Σεραφείμ, με τη γλυκύτητα που τον χαρακτήριζε, έλεγε ότι η οργή διώχνει την παρουσία του Αγίου Πνεύματος από την καρδιά. Και χωρίς αυτή την παρουσία δεν υπάρχει χαρά, ούτε φως, ούτε παρηγοριά.
Η συγχώρηση, όπως την κατανοεί η Εκκλησία, δεν είναι συναίσθημα, είναι απόφαση και είναι άσκηση, είναι η συνειδητή κίνηση της καρδιάς να εγκαταλείψει το λογισμό της αυτοδικαίωσης και να βάλει στη θέση του την ταπείνωση. Δεν σημαίνει ότι ξεχνάμε, δεν σημαίνει ότι δικαιολογούμε, δεν σημαίνει ότι επιτρέπουμε να συνεχιστεί η αδικία, σημαίνει ότι βγάζουμε την αμαρτία του άλλου από την καρδιά μας, για να μην γίνει δικό μας βάρος. Ο Όσιος Σεραφείμ δίδασκε ότι η ειρήνη του ανθρώπου είναι ένα κερί που φωτίζει. Αν το κερί σβήσει από θυμό, ζήλια, αδικία, τότε όχι μόνο εμείς μένουμε στο σκοτάδι, αλλά και όσοι βρίσκονται γύρω μας χάνουν μια πηγή φωτός που τους έχει δώσει ο Θεός. Η συγχώρηση, λοιπόν, είναι διακονία και προς τον εαυτό μας και προς τον κόσμο.
Υπάρχει όμως μια βαθύτερη διάσταση. Πολλές φορές ο άλλος δεν ζητά συγγνώμη, όχι επειδή δεν θέλει, αλλά επειδή δεν μπορεί. Η καρδιά του είναι πληγωμένη, μπερδεμένη, σκοτισμένη. Δεν έχει φτάσει ακόμη στο σημείο να δει καθαρά το λάθος του. Η πτώση ποτίζει το βλέμμα με σύγχυση. Μπορεί να έχει μεγαλώσει με τρόπο που δεν έμαθε ποτέ τι θα πει μετάνοια. Μπορεί να τον δένουν πάθη, εγωισμός, φόβος. Όταν γίνει τρόπος ζωής, δεν αφήνει χώρο για αυτομεψία. Γι' αυτό και ο Χριστός επάνω στο σταυρό δεν περίμενε να ζητήσουν συγγνώμη αυτοί που τον σταύρωσαν. Προσευχήθηκε για αυτούς λέγοντας ότι δεν ξέρουν τι κάνουν. Η άγνοια δεν δικαιώνει την πράξη, αλλά εξηγεί το βάθος της πλάνης τους. Όταν συγχωρούμε κάποιον που δεν ζητά συγγνώμη, πολλές φορές μιμούμαστε αυτή την στάση. Βλέπουμε πίσω από την αμαρτία τον άνθρωπο που αγνοεί, που δεν μπορεί, που παλεύει μέσα στο σκότος. Η συγχώρηση γίνεται τότε προσευχή για φωτισμό και θεραπεία.
Η συγχώρηση δεν αφορά μόνο τους άλλους, αφορά και το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας. Πολλές φορές δυσκολευόμαστε να συγχωρήσουμε όχι επειδή θέλουμε δικαιοσύνη, αλλά επειδή μέσα μας κυριαρχεί η υπερηφάνεια. Με πρόσβαλε, με αδίκησε, με υποτίμησε. Το εγώ γίνεται κέντρο της ύπαρξής μας. Το εγώ ζητά εξέγερση. Ο Άγιος Νεκτάριος έλεγε ότι η πιο λεπτή μορφή εγωισμού είναι ο πληγωμένος μας λόγος. Τάχα πως ζητούμε δίκαιο, ενώ στην πραγματικότητα ζητούμε δικαίωση. Όταν αφήνουμε τον εαυτό μας να ποτίζεται από τέτοιους λογισμούς, γινόμαστε δέσμιοι, όμως η ταπείνωση λύνει τα δεσμά. Μας μεταφέρει από την απαίτηση στην ελευθερία, από την πικρία στην ειρήνη, από τον πόνο στο φως. Η συγχώρηση δεν αντιστρατεύεται τη δικαιοσύνη του Θεού, αντιστρατεύεται τη σκληροκαρδία μας. Η καρδιά που συγχωρεί γίνεται τόπος όπου το Άγιο Πνεύμα αναπαύεται. Ο Όσιος Σεραφείμ δίδασκε πως ο χριστιανός πρέπει να επιδιώκει την απόκτηση του Αγίου Πνεύματος, γιατί τότε όλα μέσα του μεταμορφώνονται. Και η συγχώρηση είναι από τα πρώτα δώρα που φυτρώνουν εκεί όπου κατοικεί η χάρη. Δεν μπορεί η καρδιά να είναι γεμάτη φως και την ίδια στιγμή να κρατά σκοτεινή γωνιά για κάποιον άνθρωπο. Το φως δεν συμβιβάζεται με το μνησικακία. Όταν παραδίδουμε την αδικία στον Θεό, όταν δίνουμε χώρο στη θεία δικαιοσύνη και δεν διεκδικούμε εμείς τιμωρία ή επιβεβαίωση, τότε η ψυχή ελευθερώνεται. Δεν αγκιστρώνεται στο χθες. Δεν τρώει τη σάρκα της η μνήμη. Ο άνθρωπος γίνεται ελαφρύς, ευκίνητος, γεμάτος ειρήνη και τότε μπορεί να προσευχηθεί με καθαρό νου και αγαθότητα για όλους, ακόμη και για εκείνους που τον πόνεσαν. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη. Η συγχώρηση ανοίγει τον δρόμο για τα θαύματα της καρδιάς. Πόσες φορές σε ζωές ανθρώπων έγινε η αλλαγή επειδή κάποιος τους συγχώρησε ενώ δεν το άξιζαν. Πόσες φορές ένας άνθρωπος που παρέμενε σκληρός, συγκινήθηκε από τη μεγαλοσύνη του άλλου και μετανόησε. Ο Θεός εργάζεται μέσα από αυτές τις αθόρυβες κινήσεις της αγάπης. Η συγχώρηση γίνεται πολλές φορές το πρώτο σκαλοπάτι για να συναντήσει ο άλλος φως. Ακόμη και αν δεν δούμε ποτέ αποτέλεσμα, η συγχώρηση δεν πάει χαμένη. Δεν είναι ενέργεια κοινωνικής ευγένειας, είναι ενέργεια πνευματική και κάθε τέτοια ενέργεια εγγράφεται στην καρδιά του ανθρώπου που τη δέχεται ακόμη και αν εκείνη τη στιγμή δεν το καταλαβαίνει. Όταν δεν συγχωρούμε, στην πραγματικότητα εξαρτιόμαστε από τον άλλον. Κουβαλάμε την ύπαρξή του μέσα μας με τρόπο αρνητικό. Γινόμαστε δούλοι της μνήμης της αδικίας. Η συγχώρηση είναι η ρήξη με αυτή τη δουλεία. Είναι η δήλωση ότι η καρδιά μας δεν κυβερνάται από τα λόγια των ανθρώπων, αλλά από την ειρήνη του Θεού. Ο Όσιος Σεραφείμ, με τη φωτεινή του πραότητα, έλεγε συχνά ότι όποιος φυλάει την ειρήνη μέσα του γίνεται όμοιος με ήσυχη λίμνη, όπου ο ουρανός αντανακλάται καθαρά. Αν τη λίμνη την ταράζουν άνεμοι οργής, μνησικακίας και πικρίας, τότε δεν μπορείς να δεις τίποτα στον βυθό της και πάνω της δεν αντανακλάται παρά θολούρα και σκοτάδι. Η συγχώρηση επαναφέρει τη γαλήνη. Το να συγχωρούμε χωρίς να μας ζητούν συγγνώμη είναι ίσως η πιο σιωπηλή μορφή αγάπης. Δεν έχει φωνές, δεν έχει θριάμβους, δεν έχει εξηγήσεις. Είναι μια μυστική πράξη που μόνο ο Θεός βλέπει. Και όμως αυτή η πράξη έχει δύναμη να αλλάξει τον κόσμο μέσα μας και γύρω μας.
Ο άνθρωπος που συγχωρεί γίνεται φορέας ειρήνης. Η καρδιά του γίνεται προσευχή. Η ζωή του γίνεται μαρτυρία. Όταν συγχωρούμε, εισερχόμαστε σε μια εσωτερική κατάσταση που ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης λογικής. Δεν λογαριάζουμε πλέον ποιος είχε δίκιο και ποιος άδικο. Λογαριάζουμε ποιο είναι το θέλημα του Θεού και το θέλημα του είναι καθαρό, να αγαπούμε, να δείχνουμε έλεος, να είμαστε ειρηνοφόροι. Αυτό που είδε και την έζησε ο Όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ δεν είναι κάτι μικρό ούτε απλό. Είναι η υπέρβαση του εγώ, είναι η βίωση της θεϊκής ειρήνης, είναι ο δρόμος της θεραπείας και της αναγέννησης.
Όποιος συγχωρεί γίνεται συμμέτοχος στη χάρη του Θεού, γιατί η συγχώρηση δεν είναι ανθρώπινη επινόηση, είναι θείο δώρο, και όταν τη χαρίζουμε, ακόμη κι αν ο άλλος δεν έχει τη δύναμη να ζητήσει συγνώμη, τότε γινόμαστε κι εμείς φως μέσα στον κόσμο που πονά. Γινόμαστε μαρτυρία της αγάπης που δεν έχει όρια. Γινόμαστε εκείνοι που ανοίγουν δρόμους ειρήνης εκεί όπου όλα δείχνουν κλειστά.
Η συγχώρηση είναι ο τρόπος με τον οποίο η καρδιά κρατά τον ουρανό ανοιχτό. Και όπου ο ουρανός μένει ανοιχτός, εκεί κατεβαίνει η χάρη, εκεί αναπαύεται ο Θεός, εκεί ανασαίνει η ψυχή.
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
''ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου