Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Θρονική εορτή παρουσία του Πάπα

 

Αγιώτατε, αγαπημένε Αδελφέ εν Χριστώ, Πάπα Λέοντα,

Με αισθήματα ειλικρινής χαράς και ευγνωμοσύνης Σας υποδεχόμαστε και πάλι σήμερα σε αυτό το ιερό κέντρο της Ορθοδοξίας, όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας υποδέχθηκε τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄, όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος υποδέχθηκε τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄, και όπως η Ελαχιστότητά μας υποδέχθηκε τους λαμπρούς προκατόχους Σας Βενέδικτο ΙΣΤ΄ και Φραγκίσκο. Σήμερα Σας υποδεχόμαστε, με τη σειρά μας, στον σεβάσμιο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, όπου τελέσαμε τη Θεία Λειτουργία με την ευκαιρία της εορτής του αγίου Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου· κατά την οποία ακούσαμε την ευαγγελική περικοπή που υπενθύμιζε την κλήση των δύο αδελφών, Ανδρέου και Πέτρου – των πρώτων Αποστόλων του Κυρίου και Σωτήρος μας Ιησού Χριστού.
Όπως διηγείται ο άγιος Απόστολος και Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, ο Ανδρέας ήταν ένας από τους δύο μαθητές του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ο οποίος τους έδειξε τον Ιησού Χριστό λέγοντας: «Ἴδε ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ!» Ο Ανδρέας όχι μόνο Τον ακολούθησε αμέσως, αλλά και βρήκε τον αδελφό του Σίμωνα, λέγοντάς του: «Εὑρήκαμεν τὸν Μεσσία», και τον έφερε στον Κύριο, ο οποίος δήλωσε: «Σὺ εἶ Σίμων· σὺ κληθήσῃ Κηφᾶς – Πέτρος» (Ιω. 1:35-42). Έτσι, ύστερα από αυτή την κλήση, οι δύο αδελφοί άφησαν τα ψαράδικα δίχτυα στις ακτές της Γαλιλαίας για να γίνουν ψαράδες ανθρώπων, ρίχνοντας τα δίχτυα της Εκκλησίας με το κήρυγμα του χαρμόσυνου μηνύματος της σωτηρίας «ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς».
Σε αυτή την πανηγυρική ημέρα του ιωβηλαίου μάς συγκεντρώνει όχι μόνο η μνήμη του Πρωτοκλήτου Αποστόλου, αλλά και η παρουσία ανάμεσά μας των πολυτίμων ιερών λειψάνων των δύο αδελφών-Αποστόλων, τα οποία δωρήθηκαν με ευγένεια από τους προκατόχους Σας. Επιπλέον, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η εικόνα του ασπασμού των Αγίων Πέτρου και Ανδρέου έχει γίνει εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα σύμβολο της κοινής μας πορείας προς τη χριστιανική ενότητα, υπενθυμίζοντας αδιάκοπα στον κόσμο πως «εὑρήκαμεν τὸν Μεσσία».
Ως διάδοχοι των δύο αγίων Αποστόλων, των ιδρυτών των αντίστοιχων Εκκλησιών μας, αισθανόμαστε δεμένοι με πνευματική αδελφότητα, η οποία μας υποχρεώνει να εργασθούμε με ζήλο για να διακηρύξουμε στον κόσμο το μήνυμα της σωτηρίας. Η σημερινή ευλογημένη επίσκεψή Σας, όπως και η ανταλλαγή αντιπροσωπειών των Εκκλησιών μας με την ευκαιρία των εορτών των θρόνων μας, δεν μπορεί να περιοριστεί σε γεγονότα απλής τυπικότητας, αλλά αντιθέτως εκφράζει κατά τρόπο πολύ συγκεκριμένο και προσωπικό τη βαθιά δέσμευσή μας στην αναζήτηση της χριστιανικής ενότητας και την ειλικρινή επιθυμία μας για αποκατάσταση της πλήρους εκκλησιαστικής κοινωνίας. Αυτό κατέστη δυνατό πριν από 60 χρόνια με την άρση των αναθεμάτων του 1054 μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως στις 7 Δεκεμβρίου 1965. Στη σχετική Κοινή Διακήρυξη, ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας εξέφραζαν την κοινή πεποίθησή τους ότι «ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της θείας χάριτος, η οποία σήμερα οδηγεί την Ρωμαιοκαθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς και όλους τους Χριστιανούς, να υπερβούν τις διαφορές τους ώστε να είναι πάλι “ἕν”, όπως ζήτησε γι’ αυτούς ο Κύριος Ιησούς από τον Πατέρα Του» (Κοινή Διακήρυξη, 1).
Έτσι, αυτό το ιστορικό γεγονός, έπειτα από τον “χειμώνα” των διαιρέσεων, μπορεί δικαίως να ονομαστεί πνευματική “ἄνοιξη” για τις Εκκλησίες μας, εγκαινιάζοντας ένα νέο κεφάλαιο στις μεταξύ μας σχέσεις και επιδιώκοντας εκ νέου να υπερβούμε τις διαφορές του παρελθόντος. Όπως τότε διακηρύχθηκε, «μέσω της ενέργειας του Αγίου Πνεύματος αυτές οι διαφορές θα υπερνικηθούν με τον καθαρισμό της καρδιάς, με τη μετάνοια για τα ιστορικά αδικήματα και με μια αποτελεσματική απόφαση να επιτευχθεί κοινή κατανόηση και έκφραση της πίστεως των Αποστόλων και των απαιτήσεών της» (Κοινή Διακήρυξη, 5).
Η πιστότητα στην αποστολική πίστη είναι ακριβώς ο σκοπός του φετινού εορτασμού της 1700ής επετείου της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νικαίας, με την οποία συμπίπτει και η επίσκεψή Σας. Γι’ αυτό και το κοινό μας προσκύνημα προχθές σε αυτόν τον ιστορικό τόπο της Χριστιανοσύνης, μαζί με τον Μακαριώτατο Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο και τους επίσημους εκπροσώπους των Μακαριωτάτων Πατριαρχών Ιωάννου Αντιοχείας και Θεοφίλου Ιεροσολύμων, με τους οποίους συλλειτουργήσαμε σήμερα, δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να μειωθεί σε ενδιαφέρον για ένα παλαιό γεγονός. Το Σύμβολο της Πίστεως που θέσπισε η Σύνοδος της Νικαίας αποδεικνύεται ομολογία πίστεως που υπερβαίνει χώρο και χρόνο, επιβεβαιώνοντας την πίστη της Εκκλησίας όπως την παρέλαβε από τους Αποστόλους. «Ἓν σῶμα καὶ ἓν Πνεῦμα… εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα· εἷς Θεὸς καὶ Πατὴρ πάντων» (Εφ. 4:4-6), όπως είναι και το σύνθημα της Αποστολικής Σας Πορείας.
Εμπνευσμένη θεϊκά από την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος της Νικαίας ενίσχυσε την εκκλησιαστική ενότητα. Όπως μαρτυρεί ένας από τους πρωταγωνιστές της Συνόδου, ο άγιος Αθανάσιος Αλεξανδρείας, στην επιστολή του προς τους επισκόπους της Αφρικής, η Σύνοδος συγκαλέστηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο κυρίως για να επιλύσει τη διαίρεση που προκάλεσε μέσα στην Εκκλησία η αίρεση του Αρείου και για να αποφασίσει μια κοινή ημερομηνία για τον ετήσιο εορτασμό του Πάσχα, της Αναστάσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, θεμελίου της πίστεώς μας (PG 26, 1032CD). Πράγματι, «εἰ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν» (Α΄ Κορ. 15:14). Και η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος παραμένει το θεμέλιο της σημερινής μας αναζήτησης της χριστιανικής ενότητας. Το Σύμβολο της Πίστεως, οι κανόνες και οι αποφάσεις της, ιδίως εκείνη που αφορά τη θέσπιση κοινών κριτηρίων για τον υπολογισμό κοινής ημερομηνίας του Πάσχα, αποτελούν την κληρονομιά όλης της Χριστιανοσύνης· και μόνο εμβαθύνοντας σε αυτή την πλούσια παρακαταθήκη θα μπορέσουν οι χωρισμένοι χριστιανοί να πλησιάσουν ο ένας τον άλλο και να πετύχουν την ποθούμενη ενότητά τους.
Όπως μας υπενθύμισε η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας (Κρήτη, Ιούνιος 2016), «η ευθύνη της Ορθόδοξης Εκκλησίας για την ενότητα, καθώς και η οικουμενική της αποστολή, διατυπώθηκαν από τις Οικουμενικές Συνόδους. Αυτές τόνισαν ιδιαίτερα τον άρρηκτο δεσμό μεταξύ της αληθινής πίστεως και της μυστηριακής κοινωνίας» (Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον λοιπό χριστιανικό κόσμο, 3). Υπογράμμισε επίσης ότι η πίστη στον Τριαδικό Θεό, Πατέρα, Υιό και Άγιο Πνεύμα, και στον ένα Κύριο Ιησού Χριστό ως Θεό και Σωτήρα σύμφωνα με τις Γραφές και το Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως, αποτελεί το ουσιώδες κριτήριο για τη συμμετοχή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Οικουμενικό Κίνημα, στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και στη Διάσκεψη Ευρωπαϊκών Εκκλησιών, καθώς και στις διμερείς και πολυμερείς θεολογικές διαβουλεύσεις (πρβλ. εκεί, 19).
Γιορτάζοντας αυτές τις ευλογημένες επετείους, χαιρόμαστε που η άρση των αναθεμάτων, η οποία εγκαινίασε έναν διάλογο αγάπης, οδήγησε στον διάλογο της αληθείας, που πραγματοποιείται κυρίως μέσα στη Μικτή Διεθνή Επιτροπή για τον θεολογικό διάλογο μεταξύ των δύο αδελφών Εκκλησιών μας, η οποία ιδρύθηκε από τους προκατόχους μας Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ και Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο. Το έργο που επιτελέστηκε τα τελευταία 45 χρόνια, ξεκινώντας από την εξέταση όσων μοιραζόμαστε από κοινού, καλλιέργησε πνεύμα αδελφοσύνης και ανέπτυξε αμοιβαία εμπιστοσύνη και κατανόηση, επιτρέποντας στις Εκκλησίες μας σε αυτή τη κρίσιμη στιγμή της ιστορίας να αντιμετωπίσουν τα αγκάθια του παρελθόντος ώστε να τα υπερβούν και να μας οδηγήσουν προς την αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η θεολογική εργασία των τελευταίων ετών γύρω από τη συνοδικότητα και το πρωτείο έχει αποδειχθεί πηγή έμπνευσης και ανανέωσης όχι μόνο για τις αδελφές μας Εκκλησίες, αλλά και για τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Προσευχόμαστε μόνο ώστε ζητήματα όπως το “filioque” και το αλάθητο, τα οποία εξετάζει τώρα η Επιτροπή, να επιλυθούν κατά τρόπο ώστε η κατανόησή τους να μην αποτελεί πλέον εμπόδιο για την κοινωνία των Εκκλησιών μας.
Τελικά, η χριστιανική ενότητα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι η υπέρτατη προσευχή του Κυρίου μας Ιησού Χριστού: «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν» (Ιω. 17:21) και αποτελεί επίσης την ουσιώδη προϋπόθεση της αποστολής της Εκκλησίας. Η χριστιανική ενότητα είναι επιτακτική, ιδιαίτερα στους ταραγμένους καιρούς μας, όταν ο κόσμος είναι διχασμένος από πολέμους, βία και κάθε είδους διακρίσεις, ενώ καταστρέφεται από την επιθυμία κυριαρχίας, την αναζήτηση κέρδους και την ασυγκράτητη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.
Απέναντι σε τόσο μεγάλο πόνο, όλη η δημιουργία που «συστενάζει» (Ρωμ. 8:22) προσδοκά ενωμένο μήνυμα ελπίδας από τους χριστιανούς, που καταδικάζουν χωρίς αμφισημίες τον πόλεμο και τη βία, υπερασπίζονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και σέβονται και φροντίζουν τη δημιουργία του Θεού. Δεν μπορούμε να είμαστε συνένοχοι στη χυμένη ανθρώπινη ζωή στην Ουκρανία και σε άλλα μέρη του κόσμου, ούτε να σιωπούμε μπροστά στην έξοδο χριστιανών από το λίκνο της Χριστιανοσύνης, ούτε να μένουμε αδιάφοροι στις αδικίες που υφίστανται οι “ἐλάχιστοι” αδελφοί του Κυρίου μας (Ματθ. 25:31-46). Δεν μπορούμε να αγνοούμε τα προβλήματα ρύπανσης, σπατάλης και κλιματικής αλλαγής. Πρέπει να ενεργούμε ως ειρηνοποιοί (Ματθ. 5:9), να φανερώνουμε ότι πεινάμε και διψάμε για δικαιοσύνη (Ματθ. 5:6) και να συμπεριφερόμαστε ως καλοί οικονόμοι της δημιουργίας (Γεν. 1:26).

Αγιώτατε,

Με αυτές τις ταπεινές σκέψεις, θα θέλαμε να εκφράσουμε τη θερμή μας ευγνωμοσύνη για την επίσκεψή Σας στην Πόλη μας και στην Εκκλησία της και για τη συμμετοχή Σας σε αυτές τις πανηγυρικές εορτές. Είθε οι άγιοι και μεγάλοι ιδρυτές και προστάτες μας – οι άγιοι ένδοξοι και πανεύφημοι Απόστολοι Ανδρέας ο Πρωτόκλητος και Πέτρος ο Κορυφαίος – να μεσιτεύουν για όλους μας ενώπιον Εκείνου που ευσεβώς υπηρέτησαν και κήρυξαν «ἕως ἐσχάτου τῆς οἰκουμένης». Είθε να συνεχίσουν να μας εμπνέουν με το εύρος της εκκλησιαστικής τους οράσεως και την αποφασιστικότητα της αποστολικής τους αποστολής, ώστε να συνεχίσουμε την κοινή μας πορεία στην αναζήτηση της χριστιανικής ενότητας και να μαρτυρούμε μαζί, ώστε ο κόσμος να πιστέψει ότι «εὑρήκαμεν τὸν Μεσσία».

Για μία ακόμη φορά, Σας καλωσορίζουμε, πολυαγαπημένε αδελφέ εν Χριστώ!

Απομαγνητοφώνηση και απόδοση κειμένου στην ελληνική

ιστολόγιο ''Εν Τούτω Νίκα''