Ας υποδεχθούμε τον Βασιλέα

 

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, Κυριακὴ τῶν Βαΐων, ἡ ἡμέρα δὲν ἔχει πένθιμο χαρακτῆρα· σήμερα χαρὰ καὶ ἀγαλλίασις. Γιατί;

* * *

Πολλὰ θαύματα ἔκανε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ἀλλὰ τὸ πιὸ μεγάλο ἦταν ὅτι, λί­­γες μέρες πρὸ τῆς σταυρώσε­ώς του, πῆγε στὸ νεκροταφεῖο, στάθηκε μπρὸς στὸ μνῆ­μα τοῦ φίλου του Λαζάρου, εἶπε τὸν παντοδύ­­να­μο λό­γο «Λάζαρε, δεῦρο ἔξω»! (Ἰω. 11, 43), καὶ τό­τε ὁ νεκρὸς –θαμμένος τέσσερις ἤδη μέρες μέσ᾽ στὸ χῶμα– βγῆκε ἀπ᾽ τὸ μνῆμα ζωντανός!
Τὸ εἶδαν πολλοὶ καὶ πίστεψαν στὸ Χριστό. Τὸ θαῦμα αὐτὸ εἶνε ὁ προάγγελος τῆς κοινῆς ἀ­ναστά­σεως ὅλων μας, τὸ χελιδόνι, ποὺ μηνύει, ὅτι ἔρχεται ἡ ἄνοιξι. Ποιά ἄνοιξι; Ὁ ἄν­θρωπος δὲν εἶνε μόνο σάρκα, κορμί· εἶνε κυρίως ψυχὴ ἀθάνατη. Νὰ εἴμαστε λοιπὸν βέβαιοι ὅτι ὁ Χριστὸς ὅπως στάθηκε μπροστὰ στὸ μνῆμα τοῦ Λαζάρου καὶ εἶπε «Λάζαρε, δεῦρο ἔξω», ἔτσι ἔρχεται ἡ ἡμέρα ποὺ θὰ σταθῇ ἐπάνω σὲ ὅλα τὰ μνήματα καὶ θὰ πῇ· Νεκροί, «δεῦτε ἔξω!», καὶ οἱ νεκροὶ θ᾽ ἀναστηθοῦν. Αὐτὴ τὴ σημασία ἔχει ἡ ἀνάστασις τοῦ Λαζάρου, ποὺ ἑωρτάσαμε χθές.
Ὅταν ὁ Χριστὸς ἀνέστησε τὸ Λάζαρο δὲν ὑ­πῆρχαν βέβαια ῥαδιόφωνα, ἐφημερίδες, τηλεοράσεις. Ἀλλ᾽ ὅπως τὸ μυρμήγκι συν­εννοεῖται μὲ τὶς κεραῖες του, ἔτσι ὁ ἄνθρωπος συν­εννοεῖται μὲ τὴ γλῶσσα του. Ἀπὸ στόμα σὲ στόμα λοιπὸν ἔγινε γνωστό· Τὸ μάθατε; μέγα θαῦμα· ὁ Χριστὸς ἀνέστησε τὸ Λάζαρο!… Καὶ πολλοὶ πήγαιναν νὰ δοῦν τὸ νεκραναστημένο, ποὺ γύρισε ἀπὸ τὸν κάτω κόσμο!…
Τὸ θαῦμα αὐτὸ ἔγινε στὴ Βηθανία, ἕνα χωριὸ κοντὰ στὰ Ἰεροσόλυμα. Τὰ χωριὰ ἀγαποῦ­σαν τὸ Χριστό, τὸν λάτρευαν. Τὸ Χριστὸ δὲν τὸν σταύρωσαν στὰ χωριά, τὸν σταύρωσαν στὴν πρωτεύουσα, ὅπου ἦταν οἱ ἄρχον­τες, οἱ γραμ­ματεῖς καὶ οἱ φαρισαῖοι. Ἂν δὲν πήγαινε ὁ Χρι­στὸς στὰ Ἰεροσόλυμα, δὲν θὰ σταυρωνό­ταν· ἀλλὰ ἔπρεπε νὰ πάῃ, γιὰ νὰ σώσῃ μὲ τὴ θυσία του τὸ ἀνθρώπινο γένος. Γνώριζε λοι­πὸν τί τὸν περιμένει ἐκεῖ. Ἐν τούτοις βάδισε μὲ βῆμα σταθερὸ πρὸς τὴ θυσία (βλ. Λουκ. 9,51).
Ὅταν ὁ λαὸς ἔμαθε ὅτι ἔρχεται ὁ Χριστός, «σείστηκε» ἡ πόλις (Ματθ. 21,10). Ἄδειασε ἡ ἀ­γορά, τὰ σπίτια, τὰ σχολεῖα. Ἕνα κῦμα, μιὰ ἀν­θρωπο­θάλασσα χύθηκε ἔξω. Στάθηκαν κι ἀπὸ ψηλὰ ἀγνάντευαν τὸ δρόμο. Καὶ νάτος, φάνηκε! Μὰ πῶς εἶνε; Δὲν ἔ­χει στέμ­μα, δὲν κρατάει σπαθί, δὲν κάθεται σὲ ἁμάξι οὔτε σὲ ἄλογο. Δὲν εἶνε σὰν τοὺς βασιλιᾶδες ἢ στρατηλάτες ποὺ κάνουν θρί­αμβο, μὲ σάλπιγγες, σημαῖες, τύμπανα. Τίποτε ἀπ᾽ αὐτά. Νάτος ὁ Χριστός! Κάθεται τα­­πεινὰ σὰν χωρι­κὸς πάνω σ᾽ ἕνα γαϊδουράκι, καὶ γύρω οἱ μαθη­ταί, δίχως ἐπισημότητες.

Κι ὅμως τὸ πλῆθος, μὲ ἔνστικτο ποὺ ἔ­χει ὁ λαὸς νὰ διακρίνῃ τὸν εὐεργέτη του, ἐν­θουσι­άστηκε. Ἄλλοι ἀνέβαιναν στὰ δέντρα κ᾽ ἔκοβαν κλαδιά, ἄλλοι σκορποῦσαν λουλού­δια, ἄλ­λοι ἔβγαζαν τὰ ῥοῦχα τους καὶ τ᾽ ἅπλω­ναν κάτω σὰν τάπητα. Πιὸ πολὺ ἀπ᾽ ὅλους πανηγύρι­ζαν τὰ παιδιά, ποὺ ἔνιωθαν, ὅτι ὁ Χριστὸς τ᾽ ἀ­γαπάει. Καὶ ὅλοι μὲ τὰ βάγια στὸ χέρι καὶ φω­νὴ ποὺ ἔφτανε ὣς τοὺς οὐρανοὺς καὶ γινό­ταν ἕνα μὲ τοὺς ἀγγέλους, σὰν ἅρπα ἁρμονική, κραύγαζαν· «Ὡσαννὰ τῷ υἱῷ Δαυΐδ· εὐ­λογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» (Ματθ. 21,9. Ψαλμ. 117,26. Μᾶρκ. 11,9, Ἰω. 12,13). Τί σημαίνει «ὡσαννά»; Εἶνε τὸ δικό μας «ζήτω». Ζήτω ὁ Χριστός!
Μὰ αὐτὸ τὸ «ζήτω» ἦταν σπαθὶ φαρμακερὸ στὴν καρδιὰ τῶν φθονερῶν ἀρχόντων. Μπᾶ, σοῦ λέει, ὁ φτωχὸς αὐτός, ἀνώτερος ἀπὸ μᾶς καὶ τόσο ἀγαπητός; Φθόνος –κακό, διάβο­λος με­­γάλος– μπῆκε στὴν καρδιὰ τῶν γραμματέων καὶ φαρισαίων. Κι ἀποφάσισαν νὰ τὸν ἐξον­τώ­σουν. Νὰ σκοτώσουν ὄχι μόνο τὸ Χριστό, ἀλ­λὰ καὶ τὸ Λάζαρο, γιατὶ ἐξ αἰτίας του τρέχουν ὅ­λοι στὸ Χριστό. Πλησίασαν τὸν Ἰησοῦ καὶ τοῦ λένε· Αὐτὰ τὰ παιδιὰ καὶ οἱ μαθηταί σου φωνά­ζουν ἐν­οχλητικά, δὲν τοὺς λὲς νὰ σωπάσουν; Καὶ ὁ Κύριος τοὺς ἀπαν­τᾷ· Ποτέ σας δὲν διαβά­σατε στὶς προφητεῖες ὅτι, Ἀπὸ τὸ στόμα νηπί­ων θὰ φτειάξω ὕμνο; (βλ. Ματθ. 21,16 = Ψαλμ. 8,3). Κι ἂν αὐτοὶ σιωπήσουν, τότε κ᾽ οἱ πέτρες ποὺ πατοῦ­­με κε­κράξονται (Λουκ. 19,40). Τοὺς ἔφταιγαν τὰ παι­διά. Ἄχ, κοινω­νία ἄ­τι­μη! σὺ διαφθεί­ρεις τὰ ἀ­θῷα, σὺ κάνεις τ᾽ ἀγγελούδια τεντυμπόηδες.
Ἐνῷ ὅμως ὁ Χριστὸς ἔμπαινε στὴν πόλι σὰν νικητὴς καὶ τὸν ὑποδέχονταν ὅλοι μὲ τέτοιες τιμές, ἐ­κεῖνος δάκρυσε· «ἰδὼν τὴν πόλιν ἔκλαυ­σεν ἐπ᾽ αὐτῇ» (Λουκ. 19,41). Ἂν ἦταν ἄλλος θὰ σκε­πτόταν· Σήμερα εἶνε ἡ πιὸ μεγάλη μέρα τῆς ζωῆς μου!… Τώρα ὅμως, μέσα στὶς ζητωκραυ­­γὲς καὶ στὸ παραλήρημα, βλέπουν δάκρυα στὰ μάτια τοῦ Ἰησοῦ. Γιατί νὰ κλαίῃ ὁ Κύριος; Βλέπει τὴν πόλι ποὺ λάμπει, μὲ τὸ ναὸ τοῦ Σο­λομῶντος, τ᾽ ἀρχοντικὰ τῶν Ἄννα καὶ Κα­ϊάφα καὶ τὸ πραιτώριο τοῦ Πιλάτου, καὶ κλαίει, για­τὶ ξέρει, ὅτι σὲ λίγα χρόνια θὰ γίνουν ὅλα γῆ Μαδιάμ, δὲν θὰ μείνῃ τίποτα ὄρθιο ἀπ᾽ αὐτά.
Κλαίει ἀκόμα ὁ Χριστὸς καὶ γιὰ ἕναν ἄλλο λόγο. Δὲν τὸν ἐνθουσιάζουν οἱ ἐπευφημίες, για­τὶ ξέρει ὅτι αὐ­τὰ δὲν θὰ βαστάξουν πάνω ἀ­πὸ τέσσερις μέρες· Μεγάλη Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη καὶ Πέμ­πτη· τὴ Μεγάλη Παρασκευὴ ὅ­λοι αὐτοὶ θὰ πετάξουν τὰ βάγια καὶ κάτω ἀπ᾽ τὸ πραιτώριο, τὰ ἴδια στόματα –ἄχ, κόσμε μάταιε!– θ᾽ ἀφήσουν τὸ «Ὡσαννά», καὶ ἐνῷ ὁ Πιλᾶτος θὰ τοὺς ρωτάῃ, –Μὰ τί κακὸ σᾶς ἔκανε; αὐτοὶ θὰ ὠρύωνται –«Σταύρωσον σταύρω­σον αὐτόν» (Ἰω. 19,6. Λουκ. 23,21). Κι ὅταν ὁ Πιλᾶτος θὰ βά­λῃ μπροστά τους τὸ Βαραββᾶ, ποὺ ἔχει βάψει τὰ χέρια του στὸ αἷμα, καὶ τὸν Ἰησοῦ, καὶ θὰ ρωτήσῃ, –Ποιόν ἀπὸ τοὺς δύο θέλετε νὰ ἐ­λευ­θερώσω, τὸν Ἰησοῦ ἢ τὸ Βαραβᾶ; αὐτοὶ μ᾽ ἕνα στόμα θὰ φωνάξουν, –Τὸ Βαραββᾶ. –Καὶ τί νὰ κά­νω τὸν Ἰησοῦ; –«Σταύρωσον αὐτόν». Νά ποιός εἶνε ὁ ἄστατος κόσμος. Καὶ νά γιατί σήμερα κλαίει ὁ Σωτήρας μας Χριστός.

* * *

Εἴδαμε, ἀγαπητοί μου, πῶς ἡ πόλις τῶν Ἰεροσολύμων ὑποδέχτηκε τὸ Χριστό. Κ᾽ ἐμεῖς ὅ­μως τώρα ἑτοιμαζόμαστε νὰ τὸν ὑποδεχθοῦ­με. Μὴ μοιάσουμε, παρακαλῶ, μὲ τοὺς Ἰουδαί­­ους. Ὄχι ἄστατοι καὶ εὐμετάβολοι. Ἀλλὰ τί;
Ἔβγαλαν ἐκεῖνοι ῥοῦχα καὶ τ᾽ ἅπλωσαν νὰ πατήσῃ ὁ Χριστός; Ἐμεῖς νὰ βγάλουμε ἕνα ἄλ­­λο ῥοῦχο, ποὺ λέρωσε τόσον καιρὸ σὰν πουκάμισο πάνω μας, νὰ τὸ ῥίξου­με στὸ πλυν­τήριο νὰ καθαριστῇ, καὶ τὴ Λαμπρὴ νὰ βάλουμε ῥοῦχο καθαρό. Λερωμένο πουκάμισο εἶνε κ᾽ ἡ ψυχή μας, πλυντήριο καὶ δεξαμενὴ μὲ νερὸ καθαρὸ εἶνε τὸ μυστήριο τῆς μετανοίας καὶ ἐξομολογήσεως. Ὅσο ἁμαρτωλὸς καὶ νά ᾽σαι, ἔλα στὴν ἐκκλησία, ῥίξε τὶς ἁμαρτίες σου μέσα στὴ δεξαμενὴ τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, κ᾽ ἐκεῖνος θὰ σὲ καθαρίσῃ.
Πρέπει ν᾽ ἀλλάξουμε ῥοῦχο. Οἱ ἀγρότες ξέρουν, ὅτι τὰ φίδια, ποὺ τὸ χειμῶνα πέφτουν σὲ χειμερία νάρκη, τὴν ἄνοιξι ζωντανεύουν καὶ ἀλ­λάζουν ἐπιδερμίδα· γλιστροῦν μέσ᾽ ἀπὸ τρύ­πες καὶ στενὰ περάσματα σὲ τοίχους καί, κα­θὼς στρι­μώχνον­ται, ἀφήνουν ἐκεῖ τὸ «φιδοπουκάμισό» τους, ὅπως λέμε στὸ χωριό μου, γιὰ νὰ βγάλουν καινούργιο δέρμα. Τί μυστήρια ἔχει ἡ φύσι! ὣς καὶ τὰ φίδια ἀνανεώνον­ται τὴν ἄνοιξι. Ναί, ἀλλὰ τὸ φίδι πουκάμισο καὶ δέρμα ἀλλάζει, δόντι ὅμως δὲν ἀλλάζει· κ᾽ εἶνε φαρμακερό. Καὶ ὁ ἄνθρωπος μὴν ἀλλάξῃ μόνο «πουκάμισο», μὴν ἀλλάξῃ ἐπιφανειακά· ν᾽ ἀλ­λάξῃ κυρίως ἡ καρδιά μας, νὰ γίνουμε ἄν­θρωποι τοῦ Θεοῦ, ὅπως μᾶς θέλει ὁ Κύριος, γιὰ νὰ ἑορτάσουμε τὴν Ἀνάστασι.
Ὅσοι ἔχουμε ἁμαρτίες –καὶ ποιός δὲν ἔ­χει–, νὰ δείξουμε μετάνοια καὶ νὰ τρέξουμε στὴν ἐξομολόγησι. Χωρὶς ἐξομολόγησι, δὲν γιορτάζει κανεὶς Πάσχα· οὔτε μπορεῖ νὰ πλησι­άσῃ κανεὶς τὸ ἅγιο ποτήριο, γιατὶ ἡ θεία κοινωνία εἶνε φωτιὰ καὶ καίει.
Καὶ κάτι ἀκόμα. Ὅπως τὰ παιδιὰ στὴν ὑποδοχὴ τοῦ Χριστοῦ φώναζαν «Ὡσαννά», ἔτσι κ᾽ ἐμεῖς. Ἀλλ᾽ ὄχι μόνο σήμερα στὴν ἐκκλησία νὰ κρατοῦμε βάγια καὶ νὰ λέμε «Ὡσαννά», καὶ κατόπιν αὐτὰ νὰ τὰ λησμονοῦμε. Γιατὶ τότε μοιάζουμε μὲ τοὺς ἄστατους Ἰουδαίους. Καὶ δυστυχῶς πολλοὶ λεγόμενοι Χριστιανοὶ σήμερα μὲν στὴν ἐκκλησία λένε «Ὡσαννά» καὶ «Δόξα σοι, ὁ Θεός», ἀλλὰ μόλις βγοῦν ἔ­ξω βλαστημᾶνε τὸ Θεό. Καὶ οἱ μὲν Ἑβραῖοι μιὰ φορὰ σταύρωσαν τὸ Χριστό, ἐμεῖς ὅμως τὸν σταυρώνουμε χιλιάδες φορές. Ἡ πιὸ μεγάλη ἁμαρτία εἶνε ἡ βλασφημία.
Ἔτσι λοιπόν, μὲ στόμα καθαρό, σῶμα ἁγνό, χέρια τίμια, αἰσθήσεις καὶ λογισμοὺς κεκαθαρ­μένους, «ὅ­σοι πιστοί» (θ. Λειτ.), ἂς ἑτοιμαστοῦμε νὰ ὑποδεχθοῦμε τὸν Κύριο καὶ νὰ ἑ­ορτάσουμε τὸ Πάσχα «ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ» (τελ. Ἀναστ.).
Ἀδελφοί μου, πιστέψτε με. Ἂν κήρυττα χω­­ρὶς νὰ πιστεύω, θὰ θεωροῦσα πιὸ τίμιο νὰ κά­νω μιὰ ἄλλη δουλειά, νὰ γίνω λοῦστρος νὰ γυαλί­ζω παπούτσια. Εἶνε μεγάλη, οὐράνια ἡ πίστι μας. Ὅλα μιὰ μέρα θὰ παρέλθουν, γενεὲς γενε­ῶν, αἰῶνες καὶ χιλιετίες· θὰ καταλυθοῦν βασί­λεια, θὰ λειώσουν βουνά, θὰ ξεραθοῦν ποτάμια, θὰ σβήσουν τὰ ἄστρα. Ἕνας μόνο θὰ μείνῃ, ὁ Χριστός μας· ὅν, παῖδες, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦ­τε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Ἀναργύρων Περάσματος – Φλωρίνης τὴν 14-4-1968 πρωί. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 23-3-2021.

ΠΗΓΗ

ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΤΥΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΠΑΣΧΑ 2021: ΤΟ ΨΕΥΔΟΔΙΛΗΜΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ «ΙΔΙΑ ΗΜΕΡΑ"

Διονυσίου ᾿Ανατολικιώτου*

᾿Αφ᾿ ἧς στιγμῆς ἔγινε γνωστὴ ἡ κατ᾿ οἰκονομίαν ἀπόφασις τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος γιὰ ἐφέτος, ὅτι ἡ τελετὴ τῆς ᾿Αναστάσεως θὰ πραγματοποιηθῇ ἐνωρίτερον τοῦ κανονικοῦ στὶς 9 τὸ βράδυ (ἀντὶ γιὰ τὰ μεσάνυχτα), ἀρκετοὶ κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ ἐπικοινώ­νησαν μαζί μου καταθέτοντας τὸν προβληματισμό τους καὶ τὶς ἀπορίες τους σχετικὰ μὲ τὸ θέμα. Συμμερίζομαι τὴν ἀγωνία τους, καθὼς καὶ ἐμένα προσωπικῶς αὐτὴ ἡ κατ᾿ οἰκονομίαν ἀπόφασις δὲν μὲ ἀναπαύει. ῞Ομως οὔτε ἐδῶ εἶναι ἡ κατάλληλη θέσι γιὰ μία τέτοια συζήτησι οὔτε εἶμαι ἐγὼ αὐτὸς ποὺ θὰ κρίνῃ τὰς ἀποφάσεις τῆς ῾Ι. Συνόδου, πρὸς τὴν ὁποίαν ἐκκλησιαστικῶς ὀφείλω τὴν ἐν Χριστῷ ὑπακοή.
Διατυπώνεται ἔντονα ἡ ἄποψις ὅτι μὲ τὴν παραπάνω ἀπόφασι ἀνα­κύπτει ἕνα θέμα περὶ τελέσεως δύο λειτουργιῶν ἀπὸ τὸν ἴδιο λει­τουργὸ μέσα στὴν ἴδια ἡμέρα, κάτι ποὺ σύμφωνα μὲ τὴν παράδοσι ἀπαγορεύεται. Σκοπὸς λοιπὸν τοῦ παρόντος κειμένου εἶναι νὰ ἐξετα­στῇ καὶ νὰ διευκρινισθῇ μόνον αὐτὸ τὸ εἰδικὸ θέμα, ἀνεξαρτήτως ἂν κάποιος συμφωνεῖ ἢ διαφωνεῖ μὲ τὴν κατ᾿ οἰκονομίαν συνοδικὴ ἀπόφασι γιὰ μετάθεσι τῆς ὥρας τῆς ἀναστάσεως, τὸ ὁποῖο εἶναι διαφορετικὸ ζήτημα.
Τὸ 613 ἐπὶ αὐτοκράτορος ῾Ηρακλείου ἡ σύνοδος τῆς πόλεως ᾿Αντισι­οδώρου ἀποφάσισε μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς· «Οὐκ ἔξεστιν ἐν μιᾷ τραπέζῃ κατὰ τὴν αὐτὴν [ἡμέραν] δύο λειτουργίας εἰπεῖν, οὐδὲ ἐν τῇ αὐτῇ τραπέζῃ, ἐν ᾗ ὁ ἐπίσκοπος ἐλειτούργησε, τὸν πρεσβύτερον ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ λειτουργῆσαι». Δὲν ἐπιτρέπεται δηλαδὴ στὴν ἴδια ἁγία τράπεζα κατὰ τὴν ἴδια ἡμέρα νὰ τελεσθοῦν δύο λειτουργίες. Καὶ δὲν ἐπιτρέπεται νὰ γίνῃ αὐτὸ ὄχι μόνον ἀπὸ τὸν ἴδιο λειτουργό, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ διαφορετικοὺς λειτουργούς· δὲν ἐπιτρέπεται δηλαδὴ στὴν ἴδια ἁγία τράπεζα τὴν ἴδια ἡμέρα νὰ λειτουργήσῃ πρῶτα ἕνας λειτουργὸς (π.χ. ἐπίσκοπος) καὶ μετὰ νὰ τελέσῃ δεύτερη λειτουργία ἄλλος λειτουρ­γός (π.χ. πρεσβύτερος). ᾿Απαιτοῦνται ὄχι μόνον διαφορετικοὶ λειτουρ­γοί, ἀλλὰ καὶ διαφορετικὲς ἅγιες τράπεζες, ἂν πρόκειται γιὰ λειτουρ­γίες ἐντὸς τῆς ἴδιας ἡμέρας.
Τὴν ἀπόφασι αὐτὴ ἀναφέρει ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ ᾿Αθωνίτης σὲ ὑπο­σημείωσι στὸ περίφημο ἔργο του «Πηδάλιον» συλλογή, ἑρμηνεία καὶ σχολιασμὸς τῶν ἐπίσημων ἱερῶν κανόνων τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας), ὅταν σχολιάζῃ τὸν 68ο ἀποστολικὸ κανόνα. Καὶ ἐξηγεῖ ὅτι αὐτὸ γίνε­ται, γιὰ νὰ μὴ διπλασιάζεται ὁ μοναδικὸς θάνατος τοῦ Χριστοῦ μέσα στὴν ἴδια ἡμέρα. Σύμφωνα μὲ τὸν ἴδιο ὅσιο τὸν κανόνα αὐτὸν παραβαί­νουν οἱ παπισταί. Καὶ συνεχίζει· «᾿Αλλὰ καὶ οἱ ἡμέτεροι ἱερεῖς οἱ δύο φορὲς λειτουργοῦντες, τάχα διὰ παρρησίαν, βαρέως ἁμαρτάνουν, καὶ ἂς παύσουν εἰς τὸ ἑξῆς τὸ ἄτοπον τοῦτο» («Πηδάλιον», ἐκδόσεις Πα­παδημητρίου, σ. 90, ὑποσημ. 1).
Τὴν ἐκκλησιαστικὴ αὐτὴ παράδοσι ἔχοντας ὑπόψει τους πολλοὶ ἱε­ρεῖς προβληματίζονται πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ τελέσουν δύο θεῖες λει­τουργίες μέσα στὸ μέγα Σάββατο, μία τὸ πρωὶ καὶ μία τὸ βράδυ, ἀφοῦ αὐτὸ ἀπαγορεύεται αὐστηρῶς. Πρόκειται ὅμως περὶ ἐσφαλμένης ἑρ­μηνείας τῆς συγκεκριμένης ἀπαγορεύσεως.
Συγκεκριμένα ἐδῶ γίνεται τὸ σφάλμα ἡ «ἡμέρα» νὰ προσδιορίζεται κοσμικῶς καὶ ὄχι ἐκκλησιαστικῶς. Κατὰ τὴν πολιτεία τὸ 24ωρο ὑπολο­γίζεται ἀπὸ τὰ μεσάνυχτα μιᾶς νύχτας μέχρι τὰ ἑπόμενα μεσάνυχτα. ῾Η χρονικὴ διαδοχὴ εἶναι ὄρθρος (ξημέρωμα), ἡμέρα, ἑσπέρας (βράδυ), νύχτα = ἡμερονύκτιο. Στὴν λειτουργικὴ ζωὴ τῆς ᾿Εκκλησίας ὅμως ἀκολουθοῦμε τὸ ἀρχαῖο ἰσραηλιτικὸ ὡρολόγιο τῆς ἐποχῆς τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν ἀποστόλων, κατὰ τὸ ὁποῖο τὸ 24ωρο ὑπολογίζεται ἀπὸ βράδυ σὲ βράδυ, ὁπότε ἡ χρονικὴ διαδοχὴ εἶναι ἑσπέρας (βράδυ), νύχτα, ὄρθρος (ξημέρωμα), ἡμέρα = νυχθήμερον!
῾Επομένως γιὰ τὶς ἀκολουθίες τῆς ᾿Εκκλησίας ἡ ἡμέρα ἀρχίζει ἀπὸ τὸν ἑσπερινὸ τῆς προηγούμενης καὶ σταματᾷ τὸ ἑπόμενο ἀπόγευμα. ᾿Απὸ τὸ ἀπόγευμα ἔχουμε ἐκκλησιαστικῶς ἄλλη ἡμέρα! Γι᾿ αὐτὸ ἡ Κυριακὴ ἐκκλησιαστικῶς ἀρχίζει ἀπὸ τὸ Σάββατο ἑσπέρας, ὁπότε ὁ ἑσπερινὸς ποὺ τελεῖται τότε ἑορτολογικῶς καὶ ἐκκλησιαστικῶς ἀνήκει στὴν Κυριακή, καὶ γι᾿ αὐτὸ περιέχει ἀναστάσιμους ὕμνους. ᾿Ενῷ ὁ ἑσπερινὸς ποὺ τελεῖται τὴν Κυριακὴ τὸ ἀπόγευμα δὲν περιέχει ἀναστά­σιμους ὕμνους οὔτε τὴν ἀπόλυσι «῾Ο ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν», ἀλλὰ τροπά­ρια κατανυκτικὰ καὶ ἄλλα τροπάρια τῶν ἀσωμάτων, διότι πλέον ἔχουμε μπεῖ λειτουργικῶς στὴν Δευτέρα, ποὺ εἶναι ἀφιερωμένη στοὺς ἀγγέλους τοῦ Κυρίου.
Γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς ἐδῶ καὶ χρόνια, ὅπως μποροῦν νὰ βεβαιώσουν δεκάδες ἀκροατές, φωνάζω συνεχῶς καὶ ἐπιμένω στὰ μαθήματα καὶ στὶς διαλέξεις τυπικοῦ ὅτι εἶναι λάθος τὸν ἑσπερινὸ ποὺ γίνεται τὸ Σάββατο ἑσπέρας νὰ τὸν ὀνομάζουμε «ἑσπερινὸ τοῦ Σαββάτου». ῾Ο ἑσπερινὸς τοῦ Σαββάτου (μὲ τὰ νεκρώσιμα καὶ τὰ μαρτυρικὰ) γίνεται τὴν Παρασκευὴ ἑσπέρας! Τὸ Σάββατο ἑσπέρας γίνεται ὁ ἀναστάσι­μος ἑσπερινὸς τῆς Κυριακῆς! Καὶ ἦρθε τώρα ἡ ὥρα νὰ πέσουμε θύ­ματα τῆς ἴδιας τῆς ἀπροσεξίας μας καὶ τῆς ἀδιαφορίας μας γιὰ τὴν λειτουργικὴ παράδοσι τῆς ἐκκλησίας μας!
Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ μὲ τὰ μηναῖα. ῾Η μνήμη τοῦ ἀποστόλου ᾿Ανδρέ­ου γιὰ παράδειγμα ξεκινᾷ ἀπὸ τὸν ἑσπερινό. ᾿Αλλὰ τὸ μηναῖο ἀπὸ τὸν ἑσπερινὸ ἐκεῖνον σημειώνει ἡμερομηνία 30 Νοεμβρίου, ὄχι 29! Μπορεῖ γιὰ τὴν πολιτεία νὰ εἴμαστε ἀκόμη τὸ βράδυ στὶς 29 Νοεμβρίου, ἐκκλη­σιαστικῶς ὅμως καὶ λειτουργικῶς εἴμαστε πλέον στὶς 30! Τὸ ἴδιο γίνε­ται σὲ κάθε ἡμέρα ὅλων τῶν μηνῶν τοῦ ἔτους, εἴτε εἶναι γιορτὴ εἴτε μὴ ἑορτάσιμος ἡμέρα.
῾Η ᾿Εκκλησία ἔχει δική της θεώρησι τοῦ χρόνου, δικούς της προσδι­ορισμοὺς ἔτους, δικό της ἑορτολόγιο καὶ δικό της λειτουργικὸ ὡρολόγιο. ῞Οπως ἀκριβῶς τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔτος δὲν συμπίπτει μὲ τὸ πολιτικό. Τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔτος (τῶν ἀκινήτων ἑορτῶν) δὲν διαρκεῖ ἀπὸ 1η ᾿Ιανουαρίου ἕως 31 Δεκεμβρίου, ἀλλὰ ἀπὸ 1η Σεπτεμβρίου ἕως 31 Αὐγούστου! ᾿Ακολουθεῖ τὸ ἀρχαῖο ἡλιακὸ ῥωμαϊκὸ ἡμερολόγιο.
Μάλιστα ὑπάρχει καὶ δεύτερο ἐκκλησιαστικὸ ἔτος, αὐτὸ τῶν κινη­τῶν ἑορτῶν, ποὺ περιλαμβάνει τὸ Τριῴδιο, τὸ Πεντηκοστάριο, καὶ ὅλες τὶς Κυριακὲς τοῦ ἔτους. Αὐτὸ τὸ δεύτερο ἐκκλησιαστικὸ ἔτος ξεκινᾷ ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα καὶ τελειώνει τὸ ἑπόμενο Μέγα Σάββατο! Γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς αὐτὰ τὰ λειτουργικὰ βιβλία ἔχουν τὰ ἀναγνώσματά τους ξεκινῶντας ἀπὸ τὸ Πάσχα καὶ τελειώνοντας στὸ Μ. Σάββατο.
Αὐτὸ τὸ δεύτερο ἐκκλησιαστικὸ ἔτος δὲν ἔχει σταθερὴ διάρκεια· ἄλ­λοτε μπορεῖ νὰ ἔχῃ μόνον 320 ἡμέρες καὶ ἄλλοτε 400! ᾿Ακολουθεῖ τὸ ἀρχαῖο σεληνιακὸ ἑβραϊκὸ ἡμερολόγιο! Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ Πάσχα δὲν ἔχει σταθερὴ ἡμερομηνία· ἄλλοτε μπορεῖ νὰ τύχῃ 6 ᾿Απριλίου καὶ ἄλλοτε 8 Μαΐου. ᾿Εφέτος ἔχουμε Πάσχα 2 Μαΐου, ἀλλὰ τοῦ χρόνου τὸ Πάσχα εἶναι 24 ᾿Απριλίου. ῾Η χρονικὴ ἀπόστασι δηλαδὴ τῶν δύο Πάσχα εἶναι 357 ἡμέρες, λίγο λιγώτερο ἀπὸ ἕνα κανονικὸ ἔτος. ᾿Εὰν ἡ πολιτεία εἶχε καθιερώσει ὡς πρωτοχρονιά της τὴν 1η Μαΐου, θὰ φαινόταν ὅτι μέσα σὲ ἕνα (κοσμικὸ) ἔτος γιορτάζουμε δύο φορὲς τὸ Πάσχα! Αὐτὸ ὅμως θὰ ἦταν κάτι φαινομενικὸ καὶ ἐκκλησιαστικῶς ἀδιάφορο, διότι τὸ ἐκκλησι­αστικὸ ἔτος δὲν ταυτίζεται μὲ τὸ πολιτικὸ καὶ ἔχει ἄλλες προδια­γραφές.
᾿Ακριβῶς τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ στὴν περίπτωσι τοῦ παλαιοῦ κανόνος περὶ ἀπαγορεύσεως τελέσεως λειτουργίας δὶς ἐντὸς τῆς αὐτῆς ἡμέρας ἀπὸ τὸν ἴδιο λειτουργὸ στὴν ἴδια ἁγία τράπεζα. ᾿Εφόσον ὁ λόγος εἶναι περὶ ἐκκλησιαστικῆς ἀκολουθίας, ἰσχύει τὸ λειτουργικὸ-ἐκκλησιαστικὸ 24ωρο νυχθήμερο καὶ ὄχι τὸ πολιτικὸ ἡμερονύκτιο! ῾Η ἡμέρα τῆς μο­ναδικῆς τελέσεως τῆς λειτουργίας ἐκτείνεται ἀπὸ τὸ βράδυ τῆς προη­γούμενης ἡμέρας μέχρι τὸ ἀπόγευμα τῆς ἑπόμενης. ᾿Ενῷ ἀπὸ τὸ ἀκό­λουθο βράδυ εἶναι λειτουργικῶς ἄλλη ἡμέρα.
Οἱ ἀκολουθίες τῆς Μεγάλης ῾Εβδομάδος μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά τους ἔχουν καὶ τοῦτο τὸ ξεχωριστό· οἱ ἑσπερινοὶ κατ᾿ ἐξαίρεσιν δὲν ἀναφέρονται στὴν ἑπόμενη ἡμέρα ἀλλὰ στὴν ἡμέρα τὴν ὁποία τελοῦνται, σὰν ἕνα εἶδος ἀποδόσεως τοῦ ἑορτολογικοῦ περιεχο­μένου τῆς ληγούσης ἡμέρας. Ἔτσι ὁ ἑσπερινὸς τῆς προηγιασμένης ποὺ τελεῖται τὴν Μεγ. Δευτέρα ἀναφέρεται ὑμνογραφικῶς καὶ ἑορτολογικῶς στὴν Μ. Δευτέρα καὶ ὄχι στὴν Μ. Τρίτη, γι᾿ αὐτὸ ἄλλωστε στὸν ἑσπερινὸ ἐπαναλαμβάνονται τὰ ἰδιόμελα τοῦ προηγηθέντος ὄρθρου τῆς Μ. Δευτέ­ρας.
᾿Αντιστοίχως ὁ ἑσπερινὸς μὲ τὴν λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου ποὺ τελεῖται τὸ Μ. Σάββατο ἀναφέρεται στὸ ἑορτολογικὸ περιεχόμενο τοῦ Μ. Σαββάτου, γι᾿ αὐτὸ καὶ ἐπαναλαμβάνεται τὸ δοξαστικὸν τοῦ ὄρθρου τοῦ Μ. Σαββάτου «Τὴν σήμερον μυστικῶς... τοῦτο γὰρ ἐστὶ τὸ εὐλογημένον Σάββατον...» ᾿Ενῷ ἀπὸ τὸ βράδυ τοῦ Μ. Σαββάτου εἴτε στὶς 8 εἴτε στὶς 9 εἴτε στὶς 11 ἔχουμε εἰσέλθει ἐκκλησιαστικῶς καὶ λει­τουργικῶς στὴν Λαμπρὰ Κυριακή!
Εἶναι ἐντελῶς λάθος καὶ ἐκκλησιαστικῶς ἀδόκιμον αὐτὸ ποὺ λέγε­ται κάθε χρόνο καὶ μὲ ἐπιπολαιότητα, ἀκόμη καὶ ἀπὸ ἀνθρώπους τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ χώρου, ὅτι τὴν ᾿Ανάστασι τὴν γιορτάζουμε τὸ βράδυ τοῦ Μ. Σαββάτου. Τὴν ᾿Ανάστασι τὴν γιορτάζουμε πάντοτε Κυριακή, ἀσχέ­τως πῶς ὑπολογίζει ἡ πολιτεία τὸ 24ωρό της.
Καὶ δὲν ἔχει φυσικὰ καμμία θεολογικὴ βάσι τὸ συχνάκις λεγόμενο καθ᾿ ὅλον τὸ ἔτος ὅτι σὲ περίπτωσι τελέσεως μικρᾶς ἀγρυπνίας (ἢ βρα­δινῆς λειτουργίας) πρέπει ἡ μεταβολὴ τῶν τ. δώρων νὰ γίνῃ τοὐλά­χιστον στὶς 12.01, γιὰ νὰ ἔχῃ ἀλλάξει ἡ ἡμέρα... ῾Η ἡμέρα ἔχει ἤδη ἀλλάξει ἀπὸ τὸν προηγηθέντα ἑσπερινό, καὶ δὲν ἔχει καμμία σημασία λειτουργικῶς, ἂν ἡ εὐλόγησις τῶν τ. δώρων συμβῇ στὶς 23.30 ἢ στὶς 00.30. Καμμία ἀπὸ τὶς δύο περιπτώσεις δὲν ἐμπίπτει στὴν παλαιὰ ἀπαγόρευσι τῆς συνόδου τοῦ ἔτους 613.
Δὲν εἶναι ἄγνωστο στὴν λειτουργικὴ ζωὴ τῆς ᾿Εκκλησίας κάποιες τυπικὲς διατάξεις νὰ ἔχουν τὶς ἐξαιρέσεις τους. Στὴν ἀρχαία ᾿Εκκλησία ἡ ἀπαγόρευσι τοῦ νὰ τελῆται δύο φορὲς ἡ θεία λειτουργία ἀπὸ τὸν ἴδιο λειτουργὸ τὴν ἴδια ἡμέρα εἶχε μία καὶ μοναδικὴ ἐξαίρεσι. Ποιά ἦταν αὐτή; Μὰ ἡ Κυριακὴ τοῦ Πάσχα φυσικά! Ἦταν ἡ μοναδικὴ ἡμέρα ποὺ ὄχι ἁπλῶς ἐπιτρεπόταν, ἀλλὰ ἐπιβαλλόταν ὁ ἐπίσκοπος νὰ τελέσῃ δύο λειτουργίες, σχεδὸν συναπτῶς.
῞Οπως περιγράφεται σὲ ἕνα περίφημο κείμενο τοῦ 5ου αἰῶνος, τὸ λεγόμενο ῾Οδοιπορικόν, στὰ ᾿Ιεροσόλυμα τὸ μέγα Σάββατο γινόταν ἀπὸ νωρὶς ἡ βάπτισι τῶν φωτιζομένων στὸ βαπτιστήριο. Κατόπιν καὶ περὶ τὴν ἐνάτη ὥρα (περίπου 3 μ.μ.) μετέβαιναν οἱ νεοφώτιστοι μὲ λευκὴ στολὴ στὸν ναό, ὅπου μαζὶ μὲ τοὺς ὑπόλοιπους πιστοὺς συμμετεῖχαν στὴν θ. λειτουργία (αὐτὴ ποὺ σήμερα τελοῦμε συνήθως τὸ πρωὶ τοῦ μεγ. Σαββάτου), ἡ ὁποία εἶχε ἀναστάσιμο περιεχόμενο καὶ ἐτελεῖτο ἀπόγευμα πρὸς βράδυ. ῞Οταν τελείωνε αὐτὴ ἡ λειτουργία, ὅλοι μαζὶ οἱ πιστοὶ καὶ οἱ νεοφώτιστοι καὶ οἱ κληρικοὶ μὲ τὸν ἐπίσκοπο μετέβαιναν μὲ πομπὴ στὸν ναὸ τῆς ᾿Αναστάσεως, ὅπου ἀνεγίνωσκαν τὴν εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς ἐγέρσεως τοῦ Κυρίου καὶ προσφερόταν ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο καὶ δεύτερη θ. εὐχαριστία κατὰ τὴν ἴδια νύκτα. (Βλ. ῾Οδοιπορικόν, κεφ. 38. – Κωνσταντίνου Καλοκύρη, «Πηγαὶ τῆς Χριστιανικῆς ᾿Αρχαιο­λογίας», κείμενα καὶ μνημεῖα, Θεσσαλονίκη 1967, σ. 461, ὑποσημ. 1. – Π. Τρεμπέλα, «Λειτουργικοὶ τύποι Αἰγύπτου καὶ ᾿Ανατολῆς», σ. 313. – Εὐ. Θεοδώρου, Τὸ ῾Οδοιπορικὸν τῆς Αἰθερίας ἐξ ἐπόψεως λειτουρ­γικῆς, «Θεολογία», 61, ἔτους 1990, σ. 137).
῾Επομένως σύμφωνα μὲ τὴν λειτουργικὴ παράδοσι τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας τὸ μόνον θέμα ποὺ δὲν πρέπει νὰ ἀπασχολῇ τοὺς κληρικούς μας εἶναι τὸ ψευδοδίλημμα περὶ ἀπαγορευμένης τελέσεως δύο λει­τουργιῶν μέσα στὴν ἴδια ἡμέρα. Καὶ τοῦτο γιὰ δύο λόγους· 1ον) διότι σήμερα ἡ λειτουργία τοῦ Μ. Σαββάτου τελεῖται τὸ πρωὶ καὶ ἀνήκει στὸ Μ. Σάββατον, ἐνῷ ἀπὸ τὸ βράδυ ἔχουμε ἐκκλησιαστικῶς καὶ λειτουργι­κῶς εἰσέλθει στὴν Κυριακή, ἄρα δὲν ἔχουμε τέλεσι δύο λειτουργιῶν ἐντὸς τῆς αὐτῆς ἡμέρας ἀπὸ τὸν ἴδιο λειτουργό. 2ον) διότι καὶ ἂν ἀκό­μη τελούσαμε δύο λειτουργίες μέσα στὴν ἴδια λειτουργικὴ ἡμέρα, ἡ Κυ­ριακὴ τοῦ Πάσχα εἶναι ἐξ ἀρχαιοτάτων ἐκκλησιαστικῶν χρόνων ἡ μονα­δικὴ ἐξαίρεσι τοῦ κανόνος, στὴν ὁποία ἐπιτρέπεται νὰ συμβῇ αὐτό!
Τὸ μόνον ποὺ θὰ μπορούσαμε νὰ παρατηρήσουμε εἶναι ὅτι θὰ ἦταν πιὸ σύμφωνο μὲ τὰ ἱστορικὰ δεδομένα καὶ τὴν λειτουργικὴ παράδοσι, ἂν ἡ ἀπόφασι γιὰ τὴν χρονικὴ προσέγγισι τῶν δύο λειτουργιῶν γινόταν μὲ ἀντίστροφη πορεία· δηλαδὴ ἂν μεταθέταμε τὸν ἑσπερινὸ καὶ τὴν λειτουργία τοῦ Μ. Σαββάτου γιὰ ἀργότερα, μετὰ τὸ μεσημέρι, ὁπότε ὁ ὄρθρος καὶ ἡ λειτουργία τῆς ᾿Αναστάσεως θὰ μποροῦσαν νὰ ψαλοῦν νωρὶς τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα, ἐὰν γιὰ λόγους ἀνωτέρας βίας δὲν ἐπιτρέπεται νὰ τελεσθοῦν στὴν καθιερωμένη τους ὥρα περὶ τὸ μεσονύκτιον.

Σὲ κάθε περίπτωσι ἂς εὐχηθοῦμε στὸν πανοικτίρμονα Κύριο νὰ μᾶς ἐλεήσῃ καὶ σύντομα νὰ μᾶς ἐπιτρέψῃ, παρὰ τὴν ἀναξιότητά μας, νὰ τε­λοῦμε τὸ Πάσχα του ἐλεύθερα καὶ σύμφωνα μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ κα­νονικότητα, τὴν ὁποία πάλι ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ ᾿Αθωνίτης περιγράφει στὸ «Πηδάλιον» (σ. 297, ὑποσ. 2)· «Οἱ χριστιανοὶ μετὰ τὸ μεσονύκτιον πρέπει πρῶτον νὰ ἀκούουσιν ὅλον τὸν ὄρθρον τῆς ᾿Αναστάσεως, νὰ προσμένουσιν ἕως οὗ νὰ τελειώσῃ ἡ θεία λειτουργία, καὶ μετὰ ταῦτα νὰ παύουσι τὴν νηστείαν καὶ νὰ ἐσθίουσι πασχαλινὸν ἐν εὐφροσύνῃ καὶ χαρᾷ».

(22/4/2021)

* ῾Ο Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης (www.symbole.gr) εἶναι διδάκτωρ τῆς φιλοσοφικῆς σχολῆς ᾿Αθηνῶν (μουσικολόγος-τυπικολόγος), διπλωματοῦχος βυζαντινῆς μουσικῆς, φιλόλογος ἐπιμελητὴς ἐκδόσεων, πτυ­χιοῦχος κοινωνικῆς θεολογίας, ἀπόφοιτος τῆς 4ης τάξεως τοῦ ἐκκλησ. λυκείου Πατρῶν, συντάκτης τοῦ Κανοναρίου  ἐτησίου τυπικοῦ) τῶν Διπτύχων τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, συντονιστὴς στὸ Σεμινά­ριον ᾿Εκκλησιαστικοῦ Τυπικοῦ «Γεώργιος Βιολάκης», καὶ συγγραφεύς· ἀρθρογραφεῖ ἀπὸ τὸ 1985 σὲ ἔντυπα καὶ ἀπὸ τὸ 2001 στὸ διαδίκτυο, ἐνῷ διδάσκει τὸ μάθημα «Ζητήματα Τυπικοῦ» στὸ Εὐρωπαϊκὸ Πανεπιστήμιο Κύπρου.

ΠΗΓΗ

ΠΕΘ: Μη συμβατή με την Λειτουργική τάξη της Εκκλησίας η αλλαγή της ημέρας και της ώρας του εορτασμού της Αγίας Αναστάσεως

Δελτίο Τύπου

Μη συμβατή με την Λειτουργική τάξη της Εκκλησίας

η αλλαγή της ημέρας και της ώρας

του εορτασμού της Αγίας Αναστάσεως

Αισθανόμαστε την ανάγκη να εκφράσουμε τον θεολογικό προβληματισμό των μελών της Ενώσεώς μας, για το θέμα της μετακίνησης της ημέρας και της ώρας του εορτασμού της Αναστάσεως, από την Κυριακή (ώρα 00.00), στο Σάββατο (ώρα 21.00 - κατά τρεις ώρες ενωρίτερα).

Με την ανακοίνωση των θέσεών μας, δεν επιδιώκουμε να επιρρίψουμε ευθύνες σε κανέναν, αλλά, απλώς, να καταθέσουμε τις θέσεις της Ορθόδοξης Θεολογίας που υπηρετούμε και διδάσκουμε, ως προς την παραβίαση της κανονικής και λειτουργικής τάξεως της ορθοδόξου Εκκλησίας μας, κατά τον φετινό εορτασμό της Ανάστασης του Ιησού Χριστού, του Κυρίου και Θεού μας.

Χωρίς να είμαστε αντίθετοι στα υγειονομικά μέτρα της Πολιτείας, θεωρούμε ότι η μετακίνηση  του καθιερωμένου, από την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο (325 μ.Χ.),  εορτασμού της Αγίας Αναστάσεως, από την Κυριακή, την Ημέρα του Κυρίου, στο Μεγάλο Σάββατο, θα έχει μηδαμινό όφελος, από υγειονομικής πλευράς, θα προξενήσει, όμως, μέγιστη πνευματική ζημία στις συνειδήσεις των Ορθοδόξων πιστών της χώρας μας, που αποτελούν την μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών.

Η ρύθμιση και διατήρηση της εορτής των εορτών,  κατά τις πρώτες πρωϊνές ώρες της Κυριακής και όχι το Σάββατο, δεν καθορίστηκε τυχαία από τους Αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας, αλλά, επειδή έτσι η Εκκλησία μας παρέμεινε και παραμένει πιστή στα θεολογικά κείμενα της Αγίας Γραφής και της Ιερἀς Παραδόσεώς μας.

Από πλευράς εκκλησιαστικής και κανονικής τάξεως, δεν δικαιολογείται ουδείς και για οιονδήποτε λόγο, να αλλάζει, κατά το δοκούν, την ορισθείσα, με θεία σοφία εδώ και αιώνες, κανονική και λειτουργική τάξη της Εκκλησίας. Επίσης, δεν επιτρέπονται παρερμηνείες και αλλαγές στη λειτουργική ζωή, διότι, αυτές, πέρα από το γεγονός ότι θεωρούνται ασέβεια, σκανδαλίζουν το λαϊκό ορθόδοξο αίσθημα, που συνδέεται με την  πίστη και την ευσέβεια του ελληνικού λαού.

Όλα τα σχετικά κείμενα της Καινής Διαθήκης αναφέρουν ότι το Μέγιστο Θαύμα του Χριστιανισμού, η Αγία Ανάσταση του Χριστού, αναγγέλθηκε από τις Μυροφόρες στους Αποστόλους, κατά παραγγελία του Αγγέλου, τα χαράματα της Κυριακής: «λίαν πρωῒ τῆς μιᾶς σαββάτων» (Μάρκ. 16, 1-8) - (Ματθ. 28, 1-8), «τῇ δὲ μιᾷ τῶν σαββάτων ὄρθρου βαθέος» (Λουκ. 24, 1-8) - (Ιω. 20, 1-2).

Η παραμονή του Χριστού στον τάφο και στον Άδη  διήρκεσε τρεις ημέρες: Την Παρασκευή, το Σάββατο και την Κυριακή, την ημέρα, κατά την οποία και αναστήθηκε ο Κύριος και γι’ αυτό η Έγερσή του ονομάζεται «Τριήμερος Έγερσις» ή «Τριήμερος Ανάστασις» σε όλα τα λατρευτικά μας κείμενα.

Η ημέρα και η ώρα του εορτασμού της Λαμπρής, επομένως, σύμφωνα με την Πατερική Παράδοση, έπρεπε να τηρηθεί και φέτος, χωρίς παρεμβάσεις και αλλαγές. Διότι, τελικά, τι είναι πιο σημαντικό, η Ανάσταση του Χριστού ή η τήρηση της Κ.Υ.Α; Μπορεί δηλαδή να αλλάξει ώρα η τελετή της Ανάστασης του Κυρίου και Θεού μας αλλά δεν μπορεί να αλλάξει η Κ.Υ.Α;

Ο λόγος της τηρήσεως των μέτρων, λόγω του κινδύνου μεταδόσεως του ιού, που προβάλλεται, ουσιαστικά δεν ισχύει, διότι οι Χριστιανοί έχουν δείξει έως τώρα ότι είναι ευπειθείς και τηρούν, χωρίς παρεκτροπές, τα μέτρα προφυλάξεως.

Η άνευ σοβαρού λόγου, επομένως, επιβολή του εορτασμού, το Σάββατο και όχι την Κυριακή, την πραγματική εόρτιον ημέρα, που ορίζει το λειτουργικό τυπικό της Εκκλησίας, παραβιάζει την διά του Αποστόλου Παύλου διδασκαλία της Εκκλησίας, ο οποίος παραγγέλλει: «πάντα εὐσχημόνως καὶ κατὰ τάξιν γινέσθω» (Όλα να γίνονται με κοσμιότητα, με ευπρέπεια και με τάξη) - (Α΄ Κορ. 14, 40) και «Στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου εἴτε δι' ἐπιστολῆς ἡμῶν» (Στέκεστε σταθεροί, και κρατάτε τις παραδόσεις που διδαχτήκατε είτε με λόγο είτε με επιστολή μας) – (Β΄ Θεσ. Β' 2, 15). 

Την τριήμερη Ανάστασή Του είχε  προαναγγείλει στους μαθητές του ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, λέγοντας ότι θα σταυρωθεί, αλλά την τρίτη ημέρα θα αναστηθεί: «᾿Απὸ τότε ἤρξατο ὁ ᾿Ιησοῦς δεικνύειν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ ὅτι δεῖ αὐτὸν ἀπελθεῖν εἰς ῾Ιεροσόλυμα καὶ πολλὰ παθεῖν ἀπὸ τῶν πρεσβυτέρων καὶ ἀρχιερέων καὶ γραμματέων καὶ ἀποκτανθῆναι, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐγερθῆναι.» (Ματθ. 16, 21).

Το Σύμβολο της Πίστεώς μας, επίσης, έργο των θεοφόρων και θεοπνεύστων Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας,  το οποίο, μάλιστα, αναγιγνώσκεται τόσο σε όλες τις Λειτουργίες και τις Εορτές του έτους, όσο και τρεις φορές, κατά την τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος  αναφέρει: «Σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα. Καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρα κατὰ τὰς Γραφάς».

Θεολογικοί λόγοι, επομένως, δεν υπάρχουν για να στηρίξουν αυτήν την αλλαγή, αλλά το ακριβώς αντίθετο για να την αποτρέψουν.

Η αποφασισθείσα μεταφορά της ημέρας και κατ’ επέκταση και της ώρας του εορτασμού της Αναστάσεως δείχνει αταξία, και παρακοή έναντι  της Λατρευτικής κανονικότητας της Εκκλησίας του Χριστού, αλλά, όμως πλήρη υπακοή και προσαρμογή στα μέτρα του Καίσαρος.

Στο πλαίσιο αυτό, αλγεινή εντύπωση, επίσης, προκαλεί η παράλειψη, από την Ακολουθία του Αναστάσιμου Εορτασμού, του ωραιότερου Όρθρου της Λατρείας μας, που είναι ο Όρθρος της Αναστάσεως, προκειμένου να μην παραβιαστεί το ωράριο απαγόρευσης της κυκλοφορίας!

Πιστεύουμε ότι, εάν υπήρχε καλή θέληση και πρόθεση, θα μπορούσε να βρεθεί  τρόπος συνεννόησης, για να γίνουν σεβαστά αμφότερα, δηλαδή τόσο ο πατροπαράδοτος εορτασμός της Ανάστασης όσο και η εφαρμογή των προληπτικών και περιοριστικών μέτρων για τη μόλυνση με τον ιό.

Ο σεβασμός της εκκλησιαστικής παράδοσης και η μέριμνα για την τήρησή της θεωρούμε ότι αποτελεί καθήκον και υποχρέωση όχι μόνο των μελών της Εκκλησίας αλλά και των δημοκρατικά εκλεγμένων πολιτικών αρχών.

 Δεν γνωρίζουμε, εάν η Πολιτεία ενημερώθηκε για τις συνέπειες των προβλημάτων, που δημιουργεί η άκαμπτη στάση της για ό, τι αποτελεί το ιερότερο και σημαντικότερο γεγονός της Εκκλησίας μας, την Ανάσταση του Χριστού.

Αυτό που γνωρίζουμε καλώς είναι ότι θα έπρεπε να έχει υποχωρήσει, χάριν της Αναστάσεως και να αλλάξει εκείνη τα δικά της μέτρα, που, έτσι και αλλιώς, είναι προσωρινά και να αποφύγει την, εξ αιτίας των περιοριστικών της μέτρων, αλλαγή των, εδώ και 17 αιώνες, θεσπισθέντων της Ορθοδοξίας από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο (Νίκαια 325 μ. Χ.) για τον εορτασμό της Θείας Αναστάσεως.

Άλλωστε, όταν όλοι γνωρίζουμε πως η Πολιτεία έχει κάνει μέχρι σήμερα, τόσες και τόσες φορές υποχωρήσεις και στραβά μάτια, έναντι άλλων φορέων, θεωρούμε πως η αναστολή και η παράταση των διατάξεων κυκλοφορίας, κατά ελάχιστες ώρες, έως και τις 02.00,  το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, δεν επρόκειτο να δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα.

Όμως, πρόβλημα συνειδήσεως και οντολογική απογοήτευση δημιουργεί η επιβολή της αλλαγής και η μη εύκαμπτη στάση της Πολιτείας, απέναντι στα θεσπέσια της Εκκλησίας, καθότι η Ανάσταση αποτελεί την κορυφαία στιγμή της Θείας Αποκαλύψεως, που είναι εκείνη που, κατ’ ουσία, διαφοροποιεί τον Χριστιανισμό από όλες τις θρησκείες.

Θα θέλαμε, λοιπόν, με όλο τον  σεβασμό μας, να ζητήσουμε από εκείνους που αποφάσισαν αυτήν την αλλαγή, να κάνουν μία ακόμη προσπάθεια, προκειμένου να τηρηθεί η παράδοση της Εκκλησίας και να γίνει ο εορτασμός, όπως πάντοτε, από 23.00 έως 02.00 π. μ.

Εάν, παρά ταύτα, δεν πεισθεί η Πολιτεία να υποχωρήσει, και, τελικά, γίνουν το μεν Μεγάλο Σάββατο δύο Λειτουργίες, ενώ την Κυριακή καμία, προτείνουμε να βρεθεί έστω και την 11^η ώρα, μια γόνιμη λύση.

Προς τούτο θα μπορούσε να μεριμνήσει η Διαρκής Ιερά Σύνοδος να τελεσθεί κανονικά, ο Όρθρος και η Λειτουργία της Αναστάσεως, το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, όπως κάθε Κυριακή, που δεν ισχύουν τα μέτρα της Πολιτείας, οι Ακολουθίες, συνεπώς, που δεν θα τελεσθούν το μεσονύκτιο του Μεγάλου Σαββάτου, προκειμένου να μην μείνουν  αλειτούργητοι οι Ναοί την ημέρα της Αγίας Αναστάσεως.

Το 2021, έτος εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, που, εκτός των άλλων, οι Έλληνες στη συνείδηση ζητούν ευκαιρίες για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους προς την Εκκλησία του Χριστού, ιδίως δε για το κομμάτι της Λατρευτικής της ζωής, για την αποφασιστική συνεισφορά της στη διατήρηση της Ελληνικής Ταυτότητας, δεν θα έπρεπε η ελληνική Πολιτεία μας να αντιμετωπίζει με τόση σκληρότητα και απολυτότητα την Πανήγυρη των Πανηγύρεων, την  Αγία Ανάσταση, που εορτάζεται από τον λαό μας ΜΙΑ μόνον φορά τον χρόνο.

Το θέμα αυτό, για την Εκκλησία μας, που είμαστε όλοι μας, δεν είναι ένα τυπικό ασήμαντο και ανούσιο θέμα, αλλά θέμα πίστεως και αληθείας. Πληροφορούμαστε, τόσο από τους μαθητές των σχολείων μας, όσο και από τα, ανά την Ελλάδα, Παραρτήματα της Ενώσεώς μας, τον προβληματισμό και τον σκανδαλισμό πλήθους πιστών για τη νέα αυτή ρύθμιση και μετακίνηση του εορτασμού του φετινού Πάσχα, που φαίνεται να επέβαλε η Πολιτεία. 

Το θέμα αυτό, επίσης, προβληματίζει τον Ιερό Σύνδεσμο Κληρικών Ελλάδος και, όπως μαθαίνουμε, πολλούς Αρχιερείς.

Η αλλαγή της ημέρας και της ώρας του εορτασμού της Ανάστασης, όμως, έχει και άλλες συνέπειες κανονικού χαρακτήρα, καθώς η τέλεση δύο Λειτουργιών την ημέρα του Σαββάτου,  από τον ίδιο κληρικό, δεν συνάδει  με την εκκλησιαστική λειτουργική και κανονική μας τάξη και παράδοση.

Παράλληλα, εξ΄ αιτίας της αλλαγής αυτής, δημιουργείται και άλλο πρόβλημα, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες μας, το Άγιο Φως, θα φτάσει στο Μετόχι του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, κατά τις 20.00, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατο να προλάβει να μεταφερθεί στους προορισμούς της χώρας και, συνεπώς, να μην μπορέσουν εκατομμύρια πιστών να λάβουν φέτος το ανέσπερο Φως της Αναστάσεως στις 21.00 που θα ακουστεί φέτος το «Δεύτε λάβετε Φως»!

Τέλος, αυτό που, πραγματικά, προξενεί απορία, λύπη και απογοήτευση σε όλους είναι η επιδεικνυόμενη ακραία αυστηρότητα, με την οποία επιβάλλονται τα μέτρα της πολιτείας στα θέματα της Εκκλησιαστικής Λατρείας, ως προς τις αποστάσεις μεταξύ των πιστών.

Παρά τις διαφορετικές προτάσεις της Εκκλησίας, οι ρυθμίσεις της Πολιτείας κάνουν λόγο για (25) τετραγωνικά αποστάσεις μεταξύ των πιστών εντός του ναού και για (10) τετραγωνικά, εκτός του ναού !!!

Και σ’ αυτό το σημείο, φαίνεται καθαρά η μεροληψία της Πολιτείας, έναντι της Εκκλησίας, όταν όλοι μας γνωρίζουμε καλώς ότι η Πολιτεία πολλάκις έχει κάνει στραβά μάτια και έχει ανεχθεί και συνεχίζει να ανέχεται, χωρίς αντιδράσεις και μέτρα, εδώ και (15) μήνες, το θέμα των αποστάσεων, που στην ουσία, με δική της ευθύνη, είναι σχεδόν μηδενικές μεταξύ των επιβατών στις αστικές και άλλες συγκοινωνίες καθώς και σε διάφορες πορείες, συνάξεις και συναθροίσεις!

  Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι σεβαστοί πολιτικοί μας και όλοι οι συνεργοί τους σε αυτές τις αποφάσεις οφείλουν να γνωρίζουν, ως Χριστιανοί που είναι και οι ίδιοι, ότι με τη στάση τους διαπράττουν ένα βαρύτατο παράπτωμα, διότι δείχνουν ότι, όχι απλώς δεν σέβονται, αλλά επιπρόσθετα, υποτιμούν και περιφρονούν  την Αγία Παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

   Ωφέλιμο είναι, πάντως, να γνωρίζουν όλοι όσοι επιδεικνύουν ασέβεια έναντι των πιστευμάτων της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αυτό που ο ίδιος ο Χριστός είπε: «ἐν ᾧ γὰρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, καὶ ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε μετρηθήσεται ὑμῖν» (Διότι με την σκληρή και αυστηρή κρίση, που κρίνετε, θα κριθείτε και με το ίδιον μέτρο, που μετράτε, θα μετρηθεί από τον Θεό και θα κριθεί και η δική σας ζωή και συμπεριφορά) (Ματθ. 7, 2).         

Το ΔΣ της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων

ΠΗΓΗ

Ορθόδοξο και Εβραίικό Πάσχα - Μητροπολίτης Χονκ Κονγκ Νεκτάριος

 Υπάρχουν μερικοί που διαμαρτύρονται διότι πιστεύουν πως αν ξεκινήσει η Ακολουθία της Αναστάσεως στις 9 το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου θα αναγκασθούν να συνεορτάσουν το Πάσχα με το Εβραϊκό.

Στους λαϊκούς θα μπορούσα να συγχωρήσω την άγνοια. Σε κληρικούς όμως δυσκολεύομαι.

Το γράφω αυτό διότι οι Εβραίοι έχουν ήδη εορτάσει το Πάσχα τους. Φέτος το εόρτασαν σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο στις 27 Μαρτίου με 4 Απριλίου.

Θα με ρωτήσετε γιατί τότε στο Πασχάλιο αναγράφεται ως ημερομηνία του Νομικού Φάσκα η 1η Μαΐου.

Σας απαντώ. Ο υπολογισμός του Πάσχα είναι αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης μαθηματικής και αστρονομικής εξισώσεως. Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι εμείς οι Ορθόδοξοι δεν ακολουθούμε όλοι το ίδιο ημερολόγιο. Μερικές τοπικές εκκλησίες ακολουθούν το διορθωμένο Ιουλιανό και άλλες το παλαιό Ιουλιανό. Για να εορτάζουμε όλοι μαζί οι Ορθόδοξοι το Πάσχα υπολογίζουμε την εαρινή ισημερία με το παλαιό Ιουλιανό. Γνωρίζουμε όμως πως το παλαιό Ιουλιανό ημερολόγιο και ο κύκλος του Μέτωνος που χρησιμοποιούμε για τους κύκλους της Σελήνης έχουν σοβαρά σφάλματα.

Έτσι αρκετές φορές για εμάς η πρώτη Εαρινή Σελήνη είναι ουσιαστικά η δεύτερη σύμφωνα με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο και τα πραγματικά αστρονομικά δεδομένα.

Εν γνώσει μας κάνουμε τα στραβά μάτια στα αστρονομικά σφάλματα υπολογισμού διότι θέλουμε να συνεορτάσουμε το Πάσχα την ίδια ημέρα όλοι οι Ορθόδοξοι.

Η ημερομηνία που αναγράφεται στο Πασχάλιο για το Νομικό Φάσκα προέρχεται από τους εκκλησιαστικούς υπολογισμούς. Δεν προέρχεται από τον τρόπο που σήμερα υπολογίζουν οι Εβραίοι. Γι᾽ αυτό όπως και συμβαίνει φέτος οι Έβραίοι έχουν ήδη εορτάσει το δικό τους Πάσχα ενώ η 1 Μαΐου είναι μία ημερομηνία που προέκυψε από τα σφάλματα του εκκλησιαστικού υπολογισμού. Το γνωρίζουμε λοιπόν ότι στην 1η Μαΐου κανείς Εβραίος δεν πρόκειται να εορτάσει το Εβραϊκό Πάσχα. Εκτός αν θέλετε να ακολουθήσουν την δική μας σκέψη και πρακτική που περιέγραψα πριν.

Οπότε, όσοι είσθε κληρικοί μην δημιουργείτε σύγχυση στους πιστούς και όσοι είσθε λαϊκοί μη ταράζεσθε με όσα μακράν της πραγματικότητας ακούτε από μερικούς τάχα ειδήμονες.

Μητροπολίτης Χονκ Κονγκ Νεκτάριος

ΠΗΓΗ

ΠΗΓΗ 2 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΠΑΡΑΒΙΑΖΕΤΑΙ Ο ΟΡΟΣ ΤΗΣ Α΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΛΟΓΩ ΣΥΝΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΙΟΥΔΑΙΟΥΣ????

ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

 

«Ο Λάζαρος ήταν Εβραίος κατά το γένος, Φαρισαίος κατά την αίρεση, και υιός, όπως έχει βρεθεί, του Φαρισαίου Σίμωνα, καταγώμενος από την κώμη της Βηθανίας. Ενώθηκε με δεσμά φιλίας με τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, ο Οποίος ήλθε στον κόσμο για τη σωτηρία μας. Επειδή λοιπόν ο Χριστός συνεχώς διαλεγόταν με τον Σίμωνα, διότι και αυτός πίστευε πολύ στην ανάσταση από τους νεκρούς, και πήγαινε στο σπίτι του, κατά φυσικό τρόπο ο Λάζαρος, όπως και οι δύο του αδελφές, η Μάρθα και η Μαρία, αγάπησαν γνήσια τον Κύριο. Καθώς πλησίαζε το σωτήριο Πάθος, επειδή έπρεπε να θεωρηθεί αξιόπιστο το μυστήριο της Αναστάσεως του Κυρίου, ο μεν Ιησούς έμενε πέραν του Ιορδάνου, αφού προηγουμένως είχε αναστήσει από τους νεκρούς την κόρη του Ιαείρου και τον υιό της Χήρας. Ο δε φίλος του Λάζαρος αρρώστησε βαριά και πέθανε. Ο Ιησούς λοιπόν, ενώ δεν ήταν στη Βηθανία, λέγει στους μαθητές: Ο Λάζαρος κοιμήθηκε, και μετά από λίγο πάλι: Ο Λάζαρος, λέγει, πέθανε. Έρχεται λοιπόν στη Βηθανία, αφήνοντας τον Ιορδάνη, καθώς Του έστειλαν μήνυμα οι αδελφές του Λαζάρου. Απέχει δε η Βηθανία περίπου δεκαπέντε στάδια από τα Ιεροσόλυμα. Τον προϋπάντησαν οι αδελφές του Λαζάρου που του είπαν: Κύριε, αν ήσουν εδώ, δεν θα πέθαινε ο αδελφός μας. Αλλά και τώρα, αν θελήσεις, θα τον αναστήσεις, γιατί μπορείς. Ερωτά τον όχλο ο Ιησούς. Πού τον βάλατε; Και αμέσως όλοι πήγαν προς το μνήμα. Κι αφού σήκωσαν τον λίθο, η Μάρθα λέγει: Κύριε, μυρίζει πια, γιατί είναι τέσσερις ημέρες μέσα. Ο Ιησούς προσευχήθηκε και έκλαψε για τον Λάζαρο, οπότε με μεγάλη φωνή κραύγασε: Λάζαρε, έλα έξω. Κι αμέσως ο πεθαμένος βγήκε, κι αφού λύθηκε αναχώρησε για το σπίτι του. Αυτό το τεράστιο παράδοξο ξεσήκωσε τον φθόνο του Εβραϊκού λαού, που εξοργίστηκε κατά του Χριστού. Ο δε Ιησούς πάλι έφυγε γρήγορα. Οι δε αρχιερείς σκέφτηκαν και τον Λάζαρο να σκοτώσουν, διότι πολλοί βλέποντάς τον πίστευαν στον Χριστό. Ο Λάζαρος τότε που κατάλαβε τις σκέψεις τους διαφεύγει προς τη νήσο Κύπρο, όπου και έμενε, μέχρις ότου αργότερα αναδείχτηκε αρχιερέας της πόλης του Κυτίου από τους Αποστόλους. Κι αφού έζησε καλώς και θεοφιλώς, τριάντα χρόνια μετά από την ανάστασή του πέθανε και πάλι. Ετάφη εκεί και έκανε πολλά θαύματα.

      Λέγεται δε ότι μετά την ανάστασή του δεν έφαγε τίποτε χωρίς να βάλει και κάτι πικρό στο φαγητό και ότι το ωμοφόριό του το έφτιαξε η πάναγνη του Θεού Μητέρα με τα χέρια της και του το χάρισε. Το τίμιο και άγιο λείψανό του ο σοφότατος βασιλιάς Λέων, από κάποια θεία όραση κινούμενος έστειλε και το πήρε από εκεί και το κατέθεσε με σεμνότητα και με πολυτέλεια στον Ναό που έκτισε στην Κωνταντινούπολη προς τιμή του. Και τώρα ακόμη παραμένει το τίμιο λείψανό του, που βγάζει κάποια άρρητη ευωδία. Τάχθηκε δε να εορτάζεται η έγερσή του κατά τη σημερινή ημέρα, διότι οι άγιοι και θεοφόροι Πατέρες μας, μάλλον δε οι άγιοι Απόστολοι, μετά την κάθαρση της σαρανταήμερης νηστείας, ενόψει των αγίων Παθών του Κυρίου μας, επειδή βρήκαν αυτό το θαύμα ότι ήταν η αρχή και μάλιστα η αιτία της μανίας των Ιουδαίων κατά του Χριστού, γι' αυτό λοιπόν έθεσαν εδώ το υπερφυσικό αυτό τεράστιο θαύμα. Αυτό λοιπόν το θαύμα μόνος ο ευαγγελιστής Ιωάννης το έγραψε, διότι οι άλλοι ευαγγελιστές το παρέλειψαν. Ίσως γιατί ήταν ζωντανός ο Λάζαρος και τον έβλεπαν. Λέγεται μάλιστα ότι και γι' αυτό ακριβώς συνέγραψε και το υπόλοιπο Ευαγγέλιο και ότι οι άλλοι δεν αναφέρθηκαν καθόλου στην άναρχη Γέννηση του Χριστού. Διότι αυτό ήταν το ζητούμενο να πιστευθεί, δηλαδή ότι ο Χριστός ήταν ο Υιός του Θεού και Θεός. Και ότι αναστήθηκε και θα γίνει ανάσταση των νεκρών, πράγμα το οποίο με την ανάσταση του Λαζάρου γίνεται περισσότερο πιστευτό. Ο Λάζαρος δε δεν είπε τίποτε για τα εν Άδη ή διότι δεν του επέτρεψε ο Θεός να δει τελείως τα εκεί ή διότι τα είδε μεν, αλλά πήρε εντολή να κρατήσει σιωπή γι' αυτά. Από τότε και μετά, κάθε άνθρωπος που μόλις έχει πεθάνει λέγεται Λάζαρος, ενώ το εντάφιο ένδυμα ονομάζεται Λαζάρωμα, καθώς τον παρακινεί ο λόγος να θυμηθεί τον πρώτο Λάζαρο. Διότι αν εκείνος με τον λόγο του Χριστού αναστήθηκε και ξανάζησε πάλι, έτσι κι αυτός: μολονότι πέθανε, όμως θα αναστηθεί με την τελευταία σάλπιγγα και θα ζήσει αιώνια»[1].

      Η ανάσταση του Λαζάρου από τον Κύριο θεωρείται από τον άγιο υμνογράφο Θεοφάνη πρώτα από όλα γεγονός που φανερώνει τη διπλή φύση Του, την ανθρώπινη και τη θεϊκή. Η μεν ανθρώπινη φύση Του φανερώνεται όταν  ο Κύριος ερωτά, σαν να αγνοεί, τον τόπο της ταφής του φίλου Του, αλλά και όταν κλαίει για τον θάνατό του. Η δε θεϊκή φύση Του αποκαλύπτεται, όπως είναι φυσικό, από την ανάσταση του Λαζάρου, καθώς η ισχύς του θεϊκού λόγου Του βγάζει από το χώρο των κεκοιμημένων τον Λάζαρο, αλλά και προηγουμένως, από τη πρόγνωση του θανάτου του. Τα συγκεκριμένα τροπάρια και οι στίχοι που καταγράφουν την "διπλόην" αυτήν του Κυρίου είναι πάμπολλα. Για παράδειγμα, ως προς την ανθρώπινη φύση Του: "Αφού έγινες ουσιαστικά άνθρωπος κατά τη φύση, Χριστέ, από την Παρθένο, ρωτούσες ως άνθρωπος να μάθεις για τον τάφο του, ενώ δεν αγνοούσες ως Θεός πού βρισκόταν"[2] (ωδή α΄). "Ενώ ήξερες, ρωτούσες, λέγει: Πού τον έχετε βάλει; Και προσευχήθηκες στον Πατέρα, χύνοντας δάκρυα ως άνθρωπος"[3] (κάθισμα όρθρου). "Θρηνείς, Ιησού. Αυτό είναι γνώρισμα της ανθρώπινης φύσης"[4] (στίχος συναξαρίου). Ως προς τη θεϊκή φύση Του: "Δίνεις ζωή στον φίλο Σου. Αυτό είναι γνώρισμα της θεϊκής δύναμής Σου"[5] (στίχος συναξαρίου). "Έδειξες σε όλους το γνώρισμα της υπέρθεης θεότητάς Σου, καθώς ανέστησες από τους νεκρούς τον τετραήμερο στον τάφο Λάζαρο, Δέσποτα"[6] (ωδή α΄). "Συ που δημιούργησες όλον τον κόσμο από το μηδέν και γνωρίζεις τα κρυφά των καρδιών, προλέγεις ως Κύριος στους μαθητές την κοίμηση του Λαζάρου"[7] (ωδή α΄). Έτσι "προβάλλοντας ο Κύριος δύο ενέργειές Του, δείχνει και τη διπλή φύση Του. Ότι δηλαδή είναι Θεός και άνθρωπος"[8] (ωδή γ΄).

      Η ανάσταση του Λαζάρου όμως συνιστά κατά τον υμνογράφο σημαντικό γεγονός, γιατί δείχνει και την αξιοπιστία της ανάστασης του ίδιου του Κυρίου. Ο Κύριος δηλαδή που είχε προείπει την ανάστασή Του είναι επόμενο να καθιστά εντελώς αξιόπιστη την προφητεία Του, με την ανάσταση εκ νεκρών που κάνει στον Λάζαρο. Αφού με άλλα λόγια ανέστησε έναν άνθρωπο εκ νεκρών, γιατί να μην μπορεί να αναστήσει και τον εαυτό Του; Η λογική του Κυρίου εν προκειμένω είναι παρεμφερής με τη λογική και των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης, όπως έπειτα και με τις προφητείες της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Τι θέλουμε να πούμε; Στους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης βλέπουμε ότι για να καταστήσουν αξιόπιστες τις προφητείες τους περί του ερχόμενου Μεσσία, περί ενός δηλαδή μακρινού γεγονότος, έλεγαν προφητείες που αναφέρονταν σε βάθος λίγου χρόνου. Επιβεβαιώνονταν οι προφητείες αυτές σύντομα, συνεπώς και ο λόγος για τον Μεσσία εθεωρείτο αξιόπιστος. Το ίδιο συμβαίνει και με την Αποκάλυψη του Ιωάννη: ο Ιωάννης για να μιλήσει περί της αλήθειας του ερχομού του Κυρίου κατά τη Δευτέρα Του παρουσία, ομιλεί περί γεγονότων που επαληθεύονταν σε μικρό χρονικό διάστημα. Η λογική λοιπόν και στο γεγονός της ανάστασης του Λαζάρου είναι το ίδιο: Αυτός που ανασταίνει τον Λάζαρο, δείχνοντας ότι είναι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου, ο Ίδιος σε λίγες ημέρες θα αναστηθεί από τους νεκρούς. "Δείχνοντας, Λόγε, ότι η Ανάστασή Σου αξίζει να πιστευτεί πράγματι, ανέστησες σαν από ύπνο τον φίλο σου, που ήδη μύριζε άσχημα, δηλαδή τον τετραήμερο νεκρό από το μνήμα"[9] (ωδή α΄). 

      Και βεβαίως η ανάσταση του Λαζάρου που παραπέμπει στην Ανάσταση του Κυρίου, προχωρά κατ' επέκταση και στην ανάσταση εκ νεκρών όλων των ανθρώπων. Η Ανάσταση του Κυρίου άλλωστε γι' αυτό έγινε. Όχι γιατί είχε ανάγκη της ανάστασης αυτής ο Κύριος, ο Ίδιος ο παντοδύναμος Θεός που σαρκώθηκε, αλλά για να δώσει στους ανθρώπους τη μεγαλύτερη δωρεά: να υπερβούν τον θάνατο - το τίμημα της αμαρτίας τους - συνεπώς να ζήσουν αυτό που απαρχής είχε δοθεί ως προοπτική στους ανθρώπους: να ζουν αιωνίως εν Θεώ, ψυχή τε και σώματι. Διότι βεβαίως ο άνθρωπος δεν δημιουργήθηκε για να πεθάνει, αλλά για να ζήσει. Ο θάνατος ήλθε ως το αποτέλεσμα της διαγραφής του Θεού από τη ζωή τους. Όμως συνιστούσε γεγονός ανάποδο προς τη φυσιολογία τους. Ο Κύριος λοιπόν ήλθε "ίνα ζωήν έχωσιν οι άνθρωποι και περισσόν έχωσι"[10]. Κι από την άποψη αυτή η Ανάσταση του Κυρίου, αρχής γενομένης από την ανάσταση του Λαζάρου, αποτελεί τη μεγαλύτερη εορτή και των πάντων γεγονότων ανώτερο γεγονός, που νοηματίζει τα πάντα. "Τον Λάζαρο που πέθανε, τον ανέστησες από τον Άδη που βρισκόταν τέσσερις ημέρες, Χριστέ, τραντάζοντας έτσι πριν από τον θάνατό Σου τη δύναμη του θανάτου και προμηνύοντας μέσω ενός προσφιλούς σου προσώπου την ελευθερία όλων των ανθρώπων από τη φθορά"[11] (στιχηρό αίνων). 

      Ο άγιος Θεοφάνης όμως σημειώνοντας την ανάσταση εκ νεκρών όλων των ανθρώπων τονίζει και την προϋπόθεση, προκειμένου η ανάσταση αυτή να λειτουργεί θετικά για τον άνθρωπο. Διότι την ανάσταση θα τη ζήσουν όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι, όχι όμως κατά τρόπο χαροποιό και φωτεινό. Η ανάσταση των νεκρών κατά τη Δευτέρα Παρουσία για άλλους θα είναι, κατά τα λόγια του ίδιου του Κυρίου, ανάσταση ζωής και για άλλους ανάσταση κρίσεως. Κι εκείνο που θα καταστήσει χαροποιό και φωτεινό γεγονός την ανάσταση, κυριολεκτικά παραδείσια κατάσταση, είναι αν ο άνθρωπος, μέσα στο πλαίσιο αυτού του κόσμου που ο Θεός επέτρεψε να βρεθεί, ζήσει με πίστη και με αγάπη, δηλαδή με μετάνοια από τον κακό και αμαρτωλό και εγωιστικό τρόπο ζωής του. Αν με άλλα λόγια από τώρα ζήσει την ανάσταση του Κυρίου. Ο άγιος υμνογράφος συνεπώς μας καθοδηγεί στο πώς κανείς από εδώ και τώρα ζει την ανάσταση του Κυρίου. Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της ανάστασης του Λαζάρου, εκεί που ο ζωοποιός λόγος του Κυρίου μεταγγίζει την ίδια τη ζωή, εύχεται ο Κύριος να αναστήσει και τον δικό μας νου, που κείτεται νεκρός λόγω των αμαρτιών του. Αν από τώρα δεχτούμε τον λόγο του Κυρίου, τότε θα αναστηθούμε από τη νέκρα της αμαρτίας σαν τον Λάζαρο, συνεπώς και ο θάνατός μας, πολύ περισσότερο η Δευτέρα του Κυρίου Παρουσία, θα είναι και για εμάς ανάσταση ζωής. Τον Κύριο δηλαδή που ζήσαμε σ' αυτήν τη ζωή, τον Ίδιο θα ζούμε και αιωνίως, με χαρά και ευφροσύνη. "Τον νεκρό που μύριζε άσχημα και που ήταν δεμένος με σάβανα, Δέσποτα, τον ανέστησες. Κι εμένα που ειμαι δεμένος με τις σειρές των αμαρτημάτων μου, ανάστησέ με"[12] (ωδή ζ΄). "Όπως είπες Κύριε στη Μάρθα: Εγώ είμαι η ανάσταση, έμπρακτα εκπλήρωσες τον λόγο Σου, καλώντας από τον Άδη τον Λάζαρο. Κι εμένα, φιλάνθρωπε, που είμαι νεκρός από τα πάθη μου, ως συμπαθής ανάστησέ με, Σε παρακαλώ"[13] (στιχηρό αίνων).

---

[1] Από το συναξάρι του Τριωδίου.

[2] "Τον άνθρωπον φύσει ουσιωθείς, Χριστέ, εκ Παρθένου, του Λαζάρου συ την ταφήν μαθείν επηρώτας ως άνθρωπος, ουκ αγνοών ως Θεός όπου έκειτο".

[3] "ειδώς ηρώτας, φησί: Πού τεθείκατε; Και τω Πατρί προσηύξω, δακρύσας ως άνθρωπος".

[4] "Θρηνείς, Ιησού. Τούτο θνητής ουσίας".

[5] "Ζωοίς φίλον σου. Τούτο θείας ισχύος".

[6] "Πάσι της υπερθέου γνώρισμα θεότητος υπέδειξας, εκ των νεκρών εγείρας τετραήμερον Λάζαρον, Δέσποτα".

[7] "Ο πριν εκ μη όντων παραγαγών την σύμπασαν Κτίσιν και γινώσκων των καρδιών ταμεία, προλέγεις ως Δεσπότης τοις Μαθηταίς του Λαζάρου την κοίμησιν".

[8] "Δύο προβαλλόμενος τας ενεργείας Σου, έδειξας των ουσιών, Σώτερ, την διπλόην. Θεός γαρ εί και άνθρωπος".

[9] "Πιστούμενος, Λόγε, την σεαυτού Ανάστασιν όντως, ως εξ ύπνου τον προσφιλή ανέστησας ήδη οδωδότα, τον τεταρταίον νεκρόν εκ του μνήματος".

[10] Ιωάν. 10, 10.

[11] "Λάζαρον τεθνεώτα, τετραήμερον ανέστησας εξ Άδου, Χριστέ, προ του σου θανάτου διασείσας του θανάτου το κράτος, και δι' ενός προσφιλούς, την πάντων ανθρώπων προμηνύων εκ φθοράς ελευθερίαν".

[12] "Τον νεκρόν οδωδότα, δεδεμένο κειρίαις, Δέσποτα, ήγειρας. Καμέ πεπεδημένον σειραίς αμαρτημάτων διανάστησον".

[13] "Καθώς είπας, Κύριε, τη Μάρθα: Εγώ ειμι η ανάστασις, έργω τον λόγον επλήρωσας, εξ Άδου καλέσας τον Λάζαρον. Καμέ, φιλάνθρωπε, νεκρόν τοις πάθεσι, ως συμπαθής εξανάστασον, δέομαι".

ΠΗΓΗ