Και μόνο ο πρωτοσέλιδος τίτλος της ''ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ'' του Ιουνίου 1922 για την
''Ανά Τον Κόσμο Ενωτική Κίνηση'',
θα αρκούσε για να καταδείξει με τον πλέον εύσχημο και εμβληματικό τρόπο όλες τις ενωτικές, οικουμενικές κινήσεις πριν το εκκλησιαστικό σχίσμα του 1924
και να κατασταθεί σαφές,
πόσο πολύ ο ελληνικός λαός ήταν γνώστης του θρησκευτικού συγκρητισμού, που πρωτοστάτησε το πνευματικά έκπτωτο και αιρετικό Φανάρι!
Η χρονιά του 1922 για την Ελλάδα και την Εκκλησία είναι ανείπωτα δυστυχής, αφόρητα θλιβερή και απίστευτα εξουθενωτική.
Ήδη, οι δύο πρώτες δεκαετίες (του 1900) κοινωνίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την παγκόσμια, οικουμενική κίνηση (Κοινωνία Εκκλησίας και Αίρεσης), τον ελληνικό διχασμό και την υποβολιμαία Κοινωνία των Εθνών οδήγησαν στην Μικρασιατική καταστροφή και για το '22, την καταστροφή της Σμύρνης.
Αυτά τα απανωτά χτυπήματα στο διάτρητο σώμα του Ελληνισμού -εν γένει- δεν ήταν τίποτ΄άλλο από παραχώρηση Θεού
στην Ε κ κ λ η σ ι α σ τ ι κ ή Α π ο σ τ α σ ί α
και την δημιουργία της νέας ''Οικουμενικής Εκκλησίας''!
Κι αν οι όροι ''Οικουμενική Εκκλησία'', ''θεωρία των κλάδων'', ''Χριστιανική Εκκλησία με πολλά τμήματα'', ''Παγκόσμιος Σύνδεσμος Εκκλησιών'' ή ''Παγκόσμιο Συμβούλιο'' θεωρούμε, ότι συναποτελούν μεταγενέστερες ονομασίες του 1948, οπότε ιδρύθηκε και το (Π.Σ.Ε.), ασφαλώς λανθάνουμε.
Στις προηγούμενες οκτώ ενότητες της έρευνάς μας σχετικά με την ''Κίνηση για την Ένωση των Εκκλησιών πριν από την Ημερολογιακή Καινοτομία του 1924'' είχαμε αναφέρει πλείστα, όσα, αδιάψευστα στοιχεία της ιστορίας της οικουμενικής κίνησης που αρχίζει από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Πλην των εκκλησιαστικών τεκταινομένων της εποχής του Μεσοπολέμου, που αποτυπώθηκαν με τη συγγραφή βιβλίων και αποτελούν σίγουρα αδιάψευστες πηγές μαρτυρίας, ο Τύπος (ημερήσιος και περιοδικός) είναι αυτός που καταγράφει -χρονογραφικά- την εκκλησιαστική ιστοριοδιφία των χρόνων
που αναζητούμε.
Θα αναφερθούμε στο επίσημο περιοδικό του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ''Εκκλησιαστική Αλήθεια'', που εκδιδόταν ανάμεσα στα χρόνια (1880-1923), ως μια βαρυσήμαντη και αλάνθαστη πηγή πληροφοριών για την οικουμενική αποστασία. Διευθυντής του υπήρξε ο πολύ γνωστός ιστορικός και συγγραφέας Μανουήλ Γεδεών (1851-1943), στενός φίλος με τον Ιωακείμ τον Γ΄και φυσικά ένας ''γνήσιος'', φιλενωτικός Φαναριώτης.
Τα άρθρα που συνοδεύουν το εν λόγω περιοδικό είναι κατ΄εξοχήν εκκλησιαστικά, ιστορικά ή επιστημονικά, που βεβαίως στην ολότητά τους εκθειάζουν με διθυραμβικούς επαίνους την οικουμενική κίνηση, ιδίως στις αρχές με τον Αγγλικανισμό, τον Λουθηρανισμό και τον Παλαιοκαθολικισμό.
Η ''Εκκλησιαστική Αλήθεια'' αποτέλεσε κατ' ουσίαν σημείο αναφοράς και καταγραφής της οικουμενικής κίνησης, όχι μόνο με τα άκρως φιλενωτικά άρθρα της, αλλά και με τις εξακολουθητικές δημοσιεύσεις επιστολών εκ μέρους των ετερόδοξων ''εκκλησιών'', πατριαρχικών εγκυκλίων που αφορούσαν την λεγόμενη ''Ένωση των Εκκλησιών'', αλλά και τις επίσημες ή ανεπίσημες επισκέψεις αιρετικών ταγών στον Πατριαρχικό ''Νυμφώνα''.
Οικουμενικοί Πατριάρχες τις δύο πρώτες δεκαετίας του 1900 είναι ο Ιωακείμ ο Γ' (1901-1912) περί του οποίου έχουμε μιλήσει, ακολούθως ο Γερμανός ο Ε' (1913-1918) και καταληκτικά ο Πατριάρχης του Σχίσματος της Εκκλησίας, ο μεταρρυθμιστής, νεωτεριστής και τέκτων Μελέτιος Μεταξάκης (1921-1923).
Στις 13 Αυγούστου του 1922 εκδίδεται το τεύχος της ''Εκκλησιαστικής Αλήθειας'' με αναφορά στο Παγκόσμιο Συνέδριο για την πίστη και φιλία των Εκκλησιών (προπομπός του Π.Σ.Ε.) που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη της Δανίας,
τον Ιούλιο του 1920.
Σε αυτό συμμετείχαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος με συνοδεία του Οικουμενικού θρόνου, ο πρώτος Μητροπολίτης Θυατείρων Γερμανός Στρηνόπουλος (1872-1951), ο φίλος και συνοδοιπόρος του Μεταξάκη, Αρχιμανδίτης Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (μετέπειτα Μητροπολίτης Αθηνών), θεολόγοι από την Ελλάδα, όπως ο Αμίλκας Αλεβιζάτος κ. α.
Όπως και σε προηγούμενα, ανάλογα ''ενωτικά'' Συνέδρια, έτσι και σε αυτό προηγήθηκαν από κοινού σ υ μ π ρ ο σ ε υ χ έ ς και μάλιστα σε αιρετικούς ναούς, όπως ήταν το Onze-Lieve-Vrouwekerk, η καθεδρική -δηλαδή- εκκλησία
των Λουθηρανών στην Δανία.
Στην επόμενη ενότητά μας θα δημοσιεύσουμε την πατριαρχική ανακοίνωση, που αναγνωρίζει την ισχύ και το κύρος των Αγγλικανικών χειροτονιών (1922) και την αποστολική διαδοχή (!) των εκπροσώπων της αρχιεπισκοπής του Καντέρμπουρυ, όπως και τις ευμενείς και περιχαρείς αντιδράσεις (φευ) εκ μέρους του λοιπού, ορθόδοξου, εκκλησιαστικό κόσμου...
Στο κείμενο που ακολουθεί, μπορεί ο αναγνώστης να διαβάσει όσες λέξεις έχουν πληκτρολογηθεί με εμφανή διαστήματα, για να κατανοήσει, πως όροι, όπως ''Κλάδοι της Χριστιανικής Εκκλησίας'', Παγκόσμιο Συμβούλιο'', ''Κίνηση των Εκκλησιών'' ή ''Συμπροσευχές'' ήταν όροι που χρησιμοποιούντο από τα τέλη του 19ου αιώνα ακόμη μέχρι και το ημερολογιακό σχίσμα των Καινοτόμων του 1924.
Εύχεσθε!
ΤΟ ΕΝ ΚΟΠΕΓΧΑΓΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΝ
ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΔΙΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
Οι αντιπρόσωποι του εν τοις Πατριαρχείοις συμβουλίου του Συνδέμου της φιλίας του κόσμουδιά των Εκκλησιών εκπληρώσαντες την ανατεθείσαν αυτοίς εντολήν υπέβαλον μακροσκελεστάτην έκθεσιν τη Α. Θ. Παναγιότητι και τη ιερά Συνόδω περί των εργασιών του εν Κοπεγχάγη συνελθόντος επ΄εσχάτων συνεδρίου της φιλίας των λαών δ ι ά τ ω ν Ε κ κ λ η σ ι ώ ν. Οι ημέτεροι αντιπρόσωποι μετέσχον διά του προέδρου αυτών, των εργασιών της προπαρασκευαστικής επιτροπής, ήτις εκανόνισε λεπτομερείας σχετικάς προς την διεξαγωγήν των εργασιών του Συνεδρίου. Διαρκές μέλος της προπαρασκευαστικής επιτροπής είτα αναγνωρισθέν και υπό της ολομελείας διωρίσθη ο εκ των μελών της επιτροπής καθηγητής κ. Εμμανουήλ. Εν τη αυτή συνεδρία, τη εισηγήσει του κ. Atkinson απεφασίσθη όπως το ζήτημα των μειονοτήτων προς ο συνεδέθη και το των Χριστιανών της Ανατολής συζητηθή από της 25 Ιουλίου και κατηρτίσθη επιτροπή προς μελέτην της εν Ρωσσίαν καταστάσεως και υποβολήν σχετικών προτάσεων προς το συνέδριον.
Την 30 Ιουλίου ημέραν Κυριακήν εν τη Fruekirke, παρόντων απάντων των αντιπροσώπων ε γ έ ν ε τ ο π ρ ο σ ε υ χ ή και μετ΄αυτήν κ ή ρ υ γ μ α υπό του Δόκτορος Ch. Jefferson επί του εδαφίου Ρωμ. 8, 9 ''ει δε τις πνεύμα Χριστού ουκ έχει ουκ έστιν αυτού''.
Την δε 3 μ.μ. εν τη αιθούση της φοιτητικής ενώσεως εκηρύχθη υπό του προέδρου του Δανικού Συμβουλίου η επίσημος έναρξις των εργασιών του Συνεδρίου, παρόντων
δ ι α κ ο σ ί ω ν α ν τ ι π ρ ο σ ώ π ω ν,
εκπροσωπούντων 25 ε θ ν ό τ η τ α ς.
Εν τινι συγκεντρώσει της ημέρας ταύτης, αφού εκ περιτροπής έλαβον τον λόγον διάφοροι αντιπρόσωποι, ωμίλησε και ο πρόεδρος της ημετέρας αποστολής Μητροπ. Θυατείρων, όστις εχαιρέτησε τους αντιπροσώπους και εξέθηκε τους λόγους, οίτινες έπεισαν την ορθόδοξον Ανατολήν και ιδία το Οικουμ. Πατριαρχείον, όπως
μ ε τ ά σ χ η τ η ς κ ι ν ή σ ε ω ς ταύτης.
Προσέθυκεν, ότι η προθυμία αύτη θα εκτιμηθή, έτι μάλλον αν ληφθή υπ΄όψιν η κατάστασις εν η εύρηται η ορθόδοξος Εκκλησία εν τοις διαφόροις αυτής τμήμασι, εντεύθεν ωρμήθη εις σύντομον περιγραφήν των διαπραττομένων εν Ανατολή και Ρωσσία βιαιοτήτων, αίτινες αν εξακολουθήσωσιν είπεν, θα καταστήσωσι περιττήν την συνενόησιν και συνεργασίαν υπό τόσων υψηλών ιδεών, οίαι η φιλία και η συναδέλφωσις των λαών, αφού δεν θα υπολειφθώσι πλέον χριστιανικοί λαοί και κατέληξεν επικαλεσθής την αρωγήν αυτών προς σωτηρίαν του χριστιανικού πολιτισμού εν τη εγγύς Ανατολή.
Ανάλογα ωμίλησε τη αυτή εσπέραν εν τη εκκλησία του Αγ. Μάρκου ενώπιον μεγάλης συρροής δανικού κόσμου, προς ον μετεφράσθη η ομιλία αυτού. Αναφέρει την ανάγνωσιν του τηλεγραφήματος της Α. Θ. Παναγιότητος, όπερ εγένετο δεκτόν μετ΄επευφημιών και ότι ο κ. Εμμανουήλ εξέθηκε συντόμως τα πεπραγμένα μνημονεύσας και των δυσχερειών, αίτινες επιπροσθούσιν εις την μεγαλυτέραν ανάπτυξιν της δράσεως του συμβουλίου. Υπεβήθη υπόμνημα, το οποίον εξεπόνησε το Βρεττανικόν Συμβούλιον του Π. Σ., ενώ πλην άλλων ελέγετο, ότι ''εν ταις Τουρκικαίς χώραις της Μ. Ασίας, η θέσις των χριστιανικών μειονοτήτων εξακολουθεί να είναι φρικτή. Προμελετημένη πολιτική εξόντωσις εργάζεται εκεί και το Π. Σ. οφείλει επειγόντως να ποιήσηται έκκλησιν εις τας χριστιανικάς Δυνάμεις, ίνα αύται άνευ αναβολής επέμβωσι και θέσωσι τέρμα εις την φοβεράν ταύτην τραγωδίαν.'' Άπαντες οι παρόντες ηγόρευσαν θερμότατα και εν άλλαις δε συνεδρίαις πολλοί διεξετραγώδησαν την κατάστασιν των χριστιανών της Ανατολής και επεκαλέσθησαν την επέμβασιν του Π. Σ.
Η ημετέρα αντιπροσωπεία εν συνεννοήσει μετά του κ. Atkinson και των προυπογραψάντων συμβουλίων των Βαλκανικών Κρατών υπέβαλε προτάσεις, όπως
τ ο Π α γ κ ό σ μ ι ο ν Σ υ μ β ο ύ λ ι ο ν
απευθυνθή και ζητήση από την Κοινωνίαν των Εθνών, όπως μηδέποτε τεθώσιν αι χώραι της Ανατολής υπό την ανεξέλεγκτον εξουσίαν της Τουρκικής κυβερνήσεως.
Όπως τα υπό την διοίκησιν την τουρκικήν ευρισκόμενα εδάφη και κατοικούμενα υπό των μη Μωαμεθανών υπαχθώσι υπό την εποπτείαν της Κοινωνίας των Εθνών και ο επ΄αυτών πραγματικός έλεγχος ανατεθή εις μίαν των μεγάλων Χριστιανικών Δυνάμεων ή κοινή εις πλείονα εξ αυτών.
Τας προτάσεις υπέβαλεν ο κ. Εμμανουήλ αγγλιστί, μετ΄εισηγήσεως εν η ετόνισε την ριζικήν και θεμελιώδη διαφοράν μεταξύ της θέσεως των μειονοτήτων εν ταις χριστιανικαίς χώραις και της θέσεως των εν Ανατολή Χριστιανών.
Μετά αγόρευσιν και του κ. Α λ ε β ι ζ ά τ ο υ παρεπέμφθησαν αι προτάσεις εις την προπαρασκευατικήν επιτροπήν προς επεξεργασίαν και υποβολήν ενώπιον του συνεδρίου.
Εν επομένη συνεδρία συνεζητήθη το ζήτημα του αφοπλισμού, ότε το συνέδριον εθώρησε καθήκον πάντων των
κ λ ά δ ω ν τ η ς Χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ή ς Ε κ κ λ η σ ί α ς
να συντελέσωσιν, όπως οι λαοί ζητήσωσι την άμεσον και γενικήν ελάττωσιν των εξοπλισμών και την αποδοχήν της διατησίας προς δικανόνισιν των διεθμών διαφορών.
Εχαρακτήρισεν ύβριν κατά του Χριστιανισμού και έγκλημα κατά της ανθρωπότητος τον πόλεμον και έκρινεν, ότι η Εκκλησία κέκληται να καταπολεμήση τας φιλοπολέμους τάσεις. Μετά αγορεύσεις Αμερικανών, Γάλλων, Γερμανών και Άγγλων εγένετο δεκτόν σχέδιον όπερ κατήρτισεν επιτροπή Γάλλων και Γερμανών υπέρ ελαττώσεως των εξοπλισμών και διατηρήσεως τόσων μόνον δυνάμεων, όσαι αναγκαιούσιν εις την διατήρησιν της εθνικής ανεξαρτησίας. Εξητάσθη εν άλλη συνεδρία το ζήτημα των εργατικών οργανώσεων και της συνεργασίας τ ο υ Π α γ κ ο σ μ ί ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ, μετ΄άλλων διεθνών συνδέσμων και ενέκρινε την συνεργασίαν ταύτην. Την επομένην ο αρχιεπίσκοπος Ουψάλης υπεστήριξε το υπόμνημα του Σουηδικού Συμβουλίου περί του έργου της Εκκλησίας προς συμφιλίωσιν και προσέθηκεν, όπως ο Π. Σ. εκφράση την χαράν αυτού διά την συγκρότησιν ''Γ ε ν ι κ ο ύ Χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ο ύ σ υ ν ε δ ρ ί ο υ περί Ζ ω ή ς και Ε ρ γ α σ ί α ς'' και υπέδειξε το καθήκον ειλικρινούς συνεργασίας των χριστιανικών κοινωνιών. Μεθ΄ο διωρίσθη τετραμελής επιτροπή ήτις μεταβαίνουσα εις Γενεύην παρακολουθήση το έργον της Κοινωνίας των Εθνών.
Επί τη βάσει δε σχεδίου εκοπονηθέντος υπό της υποεπιτροπής της διορισθείσης υπό της προπαρασκευαστικής επιτροπής απεφασίσθη:
α. όπως ο Π. Σ. συνωδά τω σκοπώ αυτού προβή εις τοιαύτας ενεργείας, αίτινες θα αποβλέπωσιν εις την βελτίωσιν της θέσεως των θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων, όπου αύται δεν τυγχάνουσι δικαίας και ίσης μεταχειρίσεως και θα προάγωσι πνεύμα ανοχής και ευμενείας μεταξύ όλων
τ ω ν τ μ η μ ά τ ω ν τ η ς Χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ή ς Ε κ κ λ η σ ί α ς.
β. ανακοινωθή εις τα εθνικά συμβούλια του Π. Σ. ότι η άποψις της διεθνούς επιτροπής είναι ως ηνωμένα εν τη αδελφότητι της
Χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ή ς Ε κ κ λ η σ ί α ς
να εξακριβώσωσι την κατάστασιν, εάν παρεσχέθη πλήρης θρησκευτική ελευθερία εις τας θρησκευτικάς μειονότητας της χώρας αυτών και λάβωσι τα υπ΄αυτών, ως δραστικά θεωρούμενα μέτρα προς άρσιν των αφορμών παραπόνων.
γ. ζητηθή, όπως η Κοινωνία των Εθνών λάβη τα μέτρα άτινα κρίνονται αναγκαία ίνα παρασχεθή εις τας θρησκευτικάς και εθνικάς μειονότητας το δικαίωμα και η ευκαιρία αμέσου εκκλήσεως εις διεθνές δικαστήριον εν περιπτώσει παραπόνων ότι υφίστανται αδικίαι των οποίων αδυνατούσι να επιτύχωσι την διόρθωσιν.
δ. προταθή, όπως η Κοινωνία των Εθνών ορίση διαρκή επιτροπήν ασχολουμένην περί τοιαύτα ζητήματα και ε. εκφρασθή η επιθυμία, όπως
α ι Ε κ κ λ η σ ί α ι α ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ύ ο ν τ α ι
εν αυτή, όταν πρόκειται να διευθετηθώσι θρησκευτικαί δυσχέρειαι.
Ο Παγκ. Σύνδεσμος προσκαλεί σοβαρώς την Κοινωνίαν των Εθνών, όπως επιληφθή αμέσως του ζητήματος της καταστάσεως των Αρμενίων και των Ελλήνων εν τη Μ. Ασία, ίνα σώση αυτούς από καταπιέσεων και ολοσχερούς εξοντώσεως υπό των Τούρκων και πείση τας Χριστιανικάς Δυνάμεις, όπως εγκαταστήσωσι διεθνή commissariat προς τον σκοπόν τούτον. Ζητεί επειγόντως, όπως όλαι αι μετά του Π. Σ. συνεδεμέναι οργανώσεις μεταχειρισθώσιν όλην την επιρροήν αυτών, ίνα πείσωσι τας οικείας κυβερνήσεις να αναλάβωσι το ζήτημα τούτο, όπως οι χριστιανικοί λαοί ελευθερωθέντες από της δουλείας των Τούρκων, μηδέποτε επανέλθωσιν υπό τουρκικήν εξουσίαν. Απεφασίσθη εν τέλει να εκφρασθή η αγανάκτησις αυτού, διά τον άδικον φόνων τόσων επισκόπων, ιερέων και χριστιανών εν Ρωσσία υπό των Μπολσεβίκων και σταλή διαμαρτυρία των ορθοδόξων Συμβουλίων, όπως μηδεμία των χριστιανικών κυβερνήσεων αναγνωρίση την Σοβιετικήν, εφ΄όσον δεν απονέμει πλήρη θρησκευτικήν ελευθερίαν και δεν επιστρέψει ι δ ι ο κ τ η σ ί α ς τ ω ν Ε κ κ λ η σ ι ώ ν. Μετά επιψήφισιν προτάσεων π ε ρ ί δ ι α μ ο ρ φ ώ σ ε ω ς τ η ς ε κ π α ι δ ε ύ σ ε ω ς τ η ς ν ε ο λ α ί α ς, εκηρύχθη η λ ή ξ ι ς τ ω ν ε ρ γ α σ ι ώ ν τ ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ δι΄εκφράσεως ευχαριστιών.
Συνεχίζεται..
Σημείωση:
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ''ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ''
της 13 Αυγούστου 1922, έτος ΜΒ΄και τεύχος αρ. 32.
Γιώργος Δ. Δημακόπουλος
Δημοσιογράφος
συνεχίζεται
