Μαζί
μέ τή φαντασία, ἡ μνήμη γίνεται πραγματικά για τον ἄνθρωπο ἡ κυριότερη οδός
μέσω τῆς ὁποίας οἱ ξένοι λογισμοί διεισδύουν στην καρδιά του και καταλαμβάνουν
τό νοῦ του· ἀποτελεῖ ταυτόχρονα μιά ἀπό τίς κυριότερες πηγές λογισμῶν, πού τήν
ἀλλοτριώνουν[1].
Διά τῆς φαντασίας, ὁ ἄνθρωπος λαμβάνει τις περισσότερες παραστάσεις, πού
ἀποτελοῦν γι' αὐτόν ὑποβολές / πειρασμούς. Επιπλέον, ἡ ἴδια προσφέρει στο νοῦ
του «ἁπλούς λογισμούς» που προκαλοῦν τήν προσκόλλησή του στα πάθη[2].
Σχετικά ὁ Ἅγιος Μάξιμος διδάσκει: «Διά τῶν τριῶν τούτων λαμβάνει ὁ νοῦς
τά ἐμπαθῆ νοήματα: διά τῆς αἰσθήσεως, διά τῆς κράσεως, διά τῆς μνήμης [...].
Διά τῆς μνήμης, ὅταν τῶν πραγμάτων πρός ἅπερ πεπόνθαμεν τά νοήματα ἡ μνήμη
ἀναφέρῃ, καί κινῇ αὐτόν ὁμοίως πρός ἐμπαθεῖς λογισμούς»[3]. Συχνά
ὅμως ἡ μνήμη προσφέρει ἄμεσα τούς ἐμπαθεῖς λογισμούς”[4],
ὅπως υπογραμμίζει καί ὁ Ἅγιος Θαλάσσιος, πού βλέπει στη δύναμη τῆς μνήμης τήν
πρωταρχική πηγή τῶν παθῶν· ἐξ αὐτῶν θεωρεῖ φοβερότερα τά τρία ἐκεῖνα πράγματα
μέ τά ὁποῖα ὁ ἄνθρωπος γίνεται δέκτης τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν: «ἡ αἴσθησις
καί ἡ μνήμη καί ἡ κρᾶσις τοῦ σώματος. Χαλωπώτεροι δέ οἱ ἀπό τῆς μνήμης εἰσίν»[5].
Ἡ μνήμη παράγει ιδιαίτερα λογισμούς τέτοιας φύσης, ἐπειδή διατηρεῖ τίς
ἀναμνήσεις προγενέστερων σφαλμάτων καί τά σημάδια τῶν προηγουμένως
ἐγκατεστημένων παθῶν·[6] κυρίως
ὅμως συντηρεῖ τίς ἀναμνήσεις τῶν ἡδονῶν, πού συνδέθηκαν μέ τά πάθη[7],
γεγονός, που καθιστᾶ τις παραστάσεις θέλγητρα μεγάλης ισχύος[8].
Τότε ἡ μνήμη συχνά ἐνεργοποιεῖται καί διεγείρεται ἀπό τούς δαίμονες, οἱ ὁποῖοι
ἐπιζητοῦν εἰδικά νά τήν ἐπαναφέρουν στις προηγούμενες ἀναμνήσεις[9].
Γιά
ὅλους αὐτούς τούς λόγους, ἡ μνήμη ἀποτελεῖ μιά ἀπό τις κύριες αιτίες τῆς
ὑποκίνησης καί τῆς διατήρησης τῶν παθῶν στόν πεπτωκότα ἄνθρωπο[10].
Γιά τό λόγο αὐτό, ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ θεωρεῖ τή μνήμη ἕδρα τῶν παθῶν, τόπο ὅπου
μποροῦμε νά συναντήσουμε ὅλα τά πάθη[11].
Να
γιατί «ἡ μνήμη τοῦ κακοῦ» καθίσταται ἕξη γιά τόν πεπτωκότα ἄνθρωπο.
[1]
Πρβλ. ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΣ, Λόγος, 33.
[2] Πρβλ. ΜΑΞΙΜΟΣ
ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 1, 84. 3, 42.
[3] ΜΑΞΙΜΟΣ
ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 2, 74.
[4] Πρβλ. ΜΑΞΙΜΟΣ
ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 2, 84.
[5] ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ, Αγάπης ἑκατοντάς,
1, 46.
[6] Πρβλ. ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΣ, Λόγος, 33. ΕΥΑΓΡΙΟΣ 6 ΠΟΝΤΙΚΟΣ παρατηρεῖ: «Ων τάς μνήμας ἔχομεν ἐμπαθεῖς, τούτων καί τά πράγματα πρότερον μετά πάθους ὑπεδεξάμεθα· καί ὅσα τῶν πραγμάτων πάλιν μετά πάθους ύποδε χόμεθα, τούτων καί τάς μνήμας ἕξομεν συμπαθεῖς» (Λόγος πρακτικός, 34).
[7] Πρβλ. ΔΙΑΔΟΧΟΣ
ΦΩΤΙΚΗΣ, Λόγος ἀσκητικός, 93. ΜΑΞΙΜΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 2, 19.
[8]
Πρβλ. ΜΑΡΚΟΣ ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Πρός Νικόλαον, 10.
[9] Πρβλ. ΙΣΑΑΚ
ΣΥΡΟΣ, Λόγος, 33. ΜΑΡΚΟΣ ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Πρός Νικόλαον, 10. ΕΥΑΓΡΙΟΣ, Περί προσευχῆς,
10. 44 -46.
[10] Πρβλ. ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ,
Αγάπης ἑκατοντάς, 3, 32. 4, 16. ΜΑΞΙΜΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 2, 85.
ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΣ, Λόγος, 33.
[11]
404. Πρβλ. ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΣ, Λόγος, 8.