Ή πίστη, ή μετάνοια, ή προσευχή μαζί με τη συμμετοχή στά μυστήρια δεν άρκούν γιά τή σωτηρία και τη θέωση του άνθρωπου, αν δέν συνοδεύονται άπό τήν εκτέλεση των θείων εντολών.
Η Αγία Γραφή καί όλη ή Παράδοση μας υπενθυμίζουν, ότι γιά νά έχει ή πίστη αληθινή αξία καί νά εκπληρώνει πλήρως τό σκοπό της, οφείλει νά εκφράζεται καί εκδηλώνεται μέσα άπό τήν εφαρμογή τών εντολών. Ό Αγιος Ιάκωβος ό Αδελφόθεος διδάσκει: «Οΰτω καί ή πίστις, έάν μή έργα έχη, νεκρά έστι καθ' έαυτήν» (Ίάκ. 2,17)· «ώσπερ γάρ τό σώμα χωρίς πνεύματος νεκρόν εστίν, ούτω και ή πίστις χωρίς τών έργων νεκρά εστί» (Ίακ. 2,26)· «πίστις χωρίς τών έργων νεκρά εστίν» (Ίακ. 2,20)· «έξ έργων δικαιούται άνθρωπος καί ουκ εκ πίστεως μόνον» (Ίακ. 2,24). Ό Αγιος 'Ισαάκ ό Σύρος επαναλαμβάνει αυτή τή διδασκαλία, λέγοντας ότι: «ή πίστις καί έργων δέεται» (ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΣ, Λόγος 22). Με τό ίδιο νόημα καί ό Αγιος Ιωάννης Δαμασκηνός γράφει: «Αύτη [Σ.τ.μ.: Ή πίστη] δέ τελειούται πάσι τοις νομοθετηθείσιν υπό Χριστού [...] εύσεβούσα καί τάς έντολάς πράττουσα τού άνακαινίσαντος ήμάς» (ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, "Εκθεσις ακριβής, 4,10). Ο Αγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος διδάσκει: «μηδέ εις τήν πίστιντήν εις Χριστόν μόνην θαρρείτω τις» καί φθάνει μέχρι τό σημείο νά διαβεβαιώνει «Απιστοι γάρ οι τη πίστει καί μόνη προσεπερειδόμενοι χωρίς των έργων» (ΣΥΜΕΩΝ ΝΕΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ, 'Ύμνοι, 50,218-219). Ο δέ Αγιος Μάρκος Ερημίτης προχωρά μέχρι νά εξισώσει τό «τω Χριστώ πιστεύσαι» με τό «πάσας τάς έντολάς Αυτού έργάζεσθαι» (Πρβλ. ΜΑΡΚΟΣ ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Περί Βαπτίσματος, 26). Καί ό Αγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος αφού πρώτα πει ότι δέν άρκεί μόνο ή πίστη γιά νά σωθεί κάποιος, προσδιορίζει ότι πρέπει σ' αυτή τήν πίστη νά συναφθούν ό κανόνας όλου τού βίου καί ή αλλαγή τού τρόπου ζωής (ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ματθαίος-όμιλία, 11, 7. Βλέπε ακόμη ΜΑΡΚΟΣ ερημίτης, Έξ έργων δικαίωσις, 17). Στή συγκεκριμένη απόφαση νά ρυθμίσει τό είναι του καί τήν ύπαρξή του σύμφωνα μέ τίς εντολές τού Χριστού, ό άνθρωπος εκφράζει σταθερά τή βούλησή του νά θεραπευτεί καί νά σωθεί· δείχνει επίσης ότι ή θεραπεία του καί ή σωτηρία του δέν αποτελούν γι' αυτόν τό αντικείμενο μιας απλής ευχής· αντίθετα τείνει σ' αυτές μέ όλο του τό είναι καί σ' όλη του τή ζωή βαδίζοντας πραγματικά στους δρόμους τους.
Ή μετάνοια μαζί μέ τήν πίστη συνιστούν ένα άπό τά θεμέλια της σωτηρίας σέ σημείο πού μέ τό κήρυγμα του γι' αυτήν ό Χριστός εγκαινιάζει (Ματθ. 4,17. Μάρκ. 1,15) καί απαρτίζει (Λουκ. 24,47) τή δημόσια ζωή Του. Αποτελεί όχι μόνο έκφραση λύπης τού άνθρωπου γιά την παρελθούσα καί παρούσα κατάσταση της αμαρτίας, άλλα καί εκδήλωση της βούλησής του ν' άποστραφεί τήν αμαρτία καί ν' αλλάξει ζωή (μία άπό τις σημασίες της λέξης μετάνοια). Ή εφαρμογή τών εντολών παρουσιάζεται λοιπόν ώς αναγκαία προέκταση της μετάνοιας, άν όχι μία άπό τίς βασικές συνιστώσες της.
Ή προσευχή πάλι, μολονότι έχει θεμελιώδη σημασία, δέν άρκει γιά τή σωτηρία τού άνθρώπου, όπως ό ίδιος ό Χριστός μας διδάσκει: «Ου πάς ό λέγων μοι Κύριε, Κύριε, είσελεύσεται εις τήν Βασιλείαν τών Ουρανών, άλλ' ό ποιών τό θέλημα τού πατρός μου τού έν ούρανοίς» (Ματθ. 7,21). Ή προσευχή τού άνθρώπου εισακούεται υπό τήν προύπόθεση ότι εκτελεί τίς εντολές τού Θεού: «Καί δ έάν αίτώμεν λαμβάνομεν παρ' αυτού, ότι τάς έντολάς αυτού τηρούμεν καί τά αρεστά αυτού ποιούμεν» (A' Ίωάν. 3,22). «Τών έργων της αρετής ή τών εντολών τών επιτελουμένων εις ευχής αναλαμβανομένων μέρος, ό συναπτών τοις δέουσιν έργοις τήν εύχήν καί τή ευχή τάς πρέπουσας πράξεις», σημειώνει ό Ώριγένης.
To Βάπτισμα καθευτό δεν είναι κάτι χωρίς την εφαρμογή των έντολών. Αυτό συμβαίνει γιατί αν ό άνθρωπος, με τό Βάπτισμα, δέχεται τό πλήρωμα της χάρης, αυτό δεν ενεργεί επί αυτού παρά μόνο στό μέτρο πού εφαρμόζει τίς εντολές. Ό 'Άγιος Μάρκος ό 'Ερημίτης γράφει: «Τό γάρ άγιον βάπτισμα, τέλειον μέν έστιν, ου τελειοί δέ τόν μή ποιούντα τάς έντολάς» (ΜΑΡΚΟΣ ερημίτης, Περί Βαπτίσματος, 2)· Σέ άλλο σημείο δέ, προσδιορίζει: «Ή μέν χάρις τοις εν Χριστώ βαπτισθεισι μυστικώς δεδώρηται· ενεργεί δέ κατά άναλογίαν της εργασίας τών εντολών. Και κρυφίως βοηθείν ήμίν ή χάρις ου παύεται, εφ' ήμίν δέ εστι ποιείιτοιεΐν τό αγαθόν κατά δύναμιν»· «ει μή έργασώμεθα τας έντολάς του Θεού, ή δεδομένη ημίν χάρις ούκ αποκαλύπτεται». Κατά παρόμοιο τρόπο οι Άγιοι Κάλλιστος καί Ίγνάτιος Ξανθόπουλοι εξηγούν: «Ό Χριστός τέλειος Θεός ών, τελείαν τοις βαπτισθείσι τήν χάριν τού Αγίου Πνεύματος έδωρήσατο· προσθήκην μέν αρ' ημών ού λαμβάνουσαν· άποκαλυπτομένην δέ ήμίν καί εμφανιζόμενην, κατά άναλογίαν της τών εντολών έργασίας» (ΚΑΛΛΙΣΤΟΣ και ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΙ, Έκατοντάς πνευματική, 6). Μόνες τους οι εντολές ούτε σώζουν ούτε θεώνουν τόν άνθρωπο· με τη χάρη, τή δωρεά του Θεού σώζεται καί θεώνεται ό πιστός (Έφεσ. 2,8-9). Ταυτόχρονα όμως ή εφαρμογή τους είναι απαραίτητη για τη σωτηρία καί τή θέωση τού άνθρωπου: διότι έτσι ό άνθρωπος είναι δυνατόν νά διατηρήσει τή χάρη πού δέχεται μέ τά μυστήρια. νά τήν αφομοιώσει καί ν' αυξηθεί «έν αυτή , καθώς καί νά τήν ξαναβρεί αν τυχόν έχει απομακρυνθεί άπό τή χάρη.
Η εντολή τού Θεού στον Παράδεισο βοηθούσε τόν Αδάμ νά μή αποκλίνει άπό τήν οδό της θέωσης, στην όποία είχε τοποθετηθεί άπό τό Θεό κατά τή δημιουργία του καί τού έπέτρέπε νά διατηρήσει τή φύση του στην αρχέγονη κατάσταση της. Παρόμοια οι εντολές τού Θεού έχουν ως πρώτη λειτουργία νά βοηθήσουν τόν βαπτισμένο να παραμένει και να διατηρείται στης συνθήκες ζωής τού καινού ανθρώπου καί νά ορυλάσσει τίς δωρεές πού έπέκτησε. Ο Άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος επισημαίνει ότι «ή τού Θεού χάρις διά της τών εντολών συντηρείται έργασίας» (ΣΥΜΕΩΝ ΝΕΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ, Κεφάλαια διάφορα, 3,56). Ή διατήρηση αυτή τών δωρημάτων γίνεται πάντως αντικειμενικά· όμως γιά νά τήν αναλάβει ό άνθρωπος καί νά ζήσει πραγματικά μέσα στίς δωρεές τού Θεού είναι απαραίτητες ή συγκατάθεσή του, η ελεύθερη συμμετοχή του καί ή εκούσια συνεργασία του· καθώς ό Θεός εάν μας δίνει τή χάρη Του, δέν μας τήν επιβάλλει, δέν πιέζει τή θέληση μας, άλλα σέβεται τήν ελευθερία μας. Επομένως, ή συμμετοχή καί ή συνεργασία τού ανθρώπου είναι δυνατόν νά εκφράζονται μέ τήν έμπρακτη εφαρμογή τών εντολών. Παρατηρεί σχετικά ό Άγιος Πέτρος Δαμασκηνός ότι μέ τίς θείες εντολές τού Χριστού, «φυλάσσεται ή χάρις τού Αγίου Πνεύματος τω βαπτιζομένω, εάν τηρήσαι αύτάς βουληθή» (ΠΕΤΡΟΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, Βιβλίον, Προοίμιον). Οι εντολές, λοιπόν, βοηθούν τόν άνθρωπο, να διατηρεί την πνευματική υγεία πού ξαναβρήκε, τόν αγωνιζόμενο νά παραμένει αμόλυντος άπό κάθε κακό καί νά συνεχίζει στην καινούργια ζωή, όπου εισήλθε. Νά γιατί ό Άγιος Μάρκος ό 'Ερημίτης γράφει: «Όσοι τού λουτρού της παλιγγενεσίας ήξιώθημεν, τά αγαθά έργα, ού δι' άνταπόδοσιν προσφέρομεν, άλλά διά φυλακήν της δοθείσης ήμίν καθαρότητος». Ό ίδιος σέ άλλο σημείο έξηγει: «Διό τοις λαβούσι τήν δύναμιν τών εντολών, ως πιστοίς παραγγέλλει, τού έπαγωνίσασθαι διά τό μή στραφήναι είς τά οπίσω· ούχ ώς διά τούτων έξαλείψαι τήν άμαρτίαν, άλλά μηκέτι εαυτούς έπιστραφήναι εις τά όπίσω» (ΜΑΡΚΟΣ Ερημίτης, Περί Βαπτίσματος, 7). Ό Ψαλμωδός υπογραμμίζει πολλές φορές πώς λειτουργούν προληπτικά οι εντολές: «Ού μή α'ισχυνθώ έν τω έπιβλέπειν έπί πάσας τάς έντολάς σου» (Ψαλμ. 118,6)· «έθεντο αμαρτωλοί παγίδα μοι, καί έκ τών εντολών σου ούκ έπλανήθην» (Ψαλμ. 118,110)· «ειρήνη πολλή τοις άγαπώσι τόν νόμον σου, καί ούκ έστιν αύτοίς σκάνδαλον» (Ψαλμ. 118,165). Γράφει μέ τό ίδιο νόημα ό Άγιος Διάδοχος Φωτικής: «Έάν γάρ μή σχολάση τις τού άεί μεμνήσθαι τού Θεού, καί τών αγίων Αυτού μή παραμέληση εντολών, ούκ άν άκουσίω ή έκουσίω ύποπέση πταίσματι» (ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΦΩΤΙΚΗΣ, Λόγος ασκητικός, 100). Επιπλέον δέν πρέπει μέ κανένα τρόπο οι εντολές νά κατανοούνται ώς ύποχρεώσεις, -ακόμη λιγότερο ώς απαγορεύσεις ή ταμπού-, δικανικού τύπου, άλλά περισσότερο ώς δικλείδες ασφαλιστικές πού εμποδίζουν τόν άνθρωπο πού τίς ακολουθεί νά έπιστρέψει στην «αφροσύνη της αμαρτίας»· ό Άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος μέ μεγάλη διάκριση προτρέπει: «φύλαττε τάς έντολάς τού Θεού, μάλλον δέ σεαυτόν διά τών εντολών φύλαττε τού μή παραβήναί τι τών ένταλθέντων σοι». Ωστόσο, oι εντολές «τιμούν» τήν ονομασία τους: οι στάσεις και οι συμπεριφορές πού ορίζουν, έάν αντιστοιχούν, όπως θά δούμε στό βάθος καί τήν αλήθεια τής ανθρώπινης φύσης, που ανακαινίσθηκε [Σ.τ.μ.: Στον άνθρωπο] μέ τό Βάπτισμα, δέν είναι αυθαίρετες στό μέτρο πού είναι αντίθετες στίς τάσεις τής ξεπεσμένης φύσης καί τού περιβάλλοντός της: «ευρίσκω άρα τόν νόμον τώ θέλοντι έμοί ποιείν το καλόν, ότι εμοί το κακόν παράκειται· συνήδομαι γάρ τώ νόμω τού Θεού κατά τόν έσω άνθρωπον βλέπω δέ έτερον νόμον έν τοις μέλεσί μου άντιστρατευόμενον τώ νοός μου καί αιχμαλωτίζοντας με έν τώ νόμω τής αμαρτίας τώ όντι έν τοις μέλεσί μου» (Ρωμ. 7,21-23).
Οι εντολές δίνουν τη δυνατότητα στον βαπτισμένο όχι μόνο νά διατηρήσει τις δωρεές πού έλαβε, αλλά και να τις αυξήσει και νά πολλαπλασιάσει τά τάλαντα (πρβλ. Ματθ. 25,14-29. Μάρκ. 19,12-27) πού του δόθηκαν άπό τό Άγιο Πνεύμα. Ή πνευματική ζωή του ανθρώπου μετά τό Βάπτισμα και τό Χρίσμα του, οφείλει νά είναι πραγματικά ζωή ανάπτυξης, προόδου καί αύξησης, η οποία πραγματοποιείται εν Αγίω Πνεύματι μέχρι τήν απόκτηση «του μέτρου ηλικίας του πληρώματος του Χριστού (Έφεσ. 4,13) καί τήν πραγμάτωση της τέλειας ομοίωσης προς τό Θεό. Ή συγκεκριμένη αύξηση παίρνει τή μορφή προσοικείωσης καί ολοένα καί μεγαλύτερης καί βαθύτερης αφομοίωσης της χάρης πού δέχεται μέ τά μυστήρια. Επομένως για ένα τέτοιο έργο η εφαρμογή των εντολών είναι απαραίτητη. Ό Άγιος Μακάριος ό Μέγας γράφει: «'Οφείλει ούν ό βουλόμενος έξ αληθείας εύαρεσθησάτω τώ Θεώ καί δέξασθαι παρ' αυτού τήν έπιφάνιον του Πνεύματος χάριν καί αύξήσαι καί τελειωθήναι έν τω Άγίω Πνεύματι εις πάσας τάς έντολάς του Θεού βιάζεσθαι αυτόν» (ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ, Oμιλία (Συλλογή Π), 19,7.). Πράγματι, ή προσοικείωση, αφομοίωση καί καρποφορία της χάρης απαιτούν τήν ενεργό συνεργασία του άνθρωπου μέ τήν ενέργεια του Αγίου Πνεύματος· ή συνενέργεια αυτή αφορά όχι μόνο στην ελεύθερη συγκατάθεσή του, αλλά καί στην πραγματική συμμετοχή του μέ όλες τις δυνάμεις τού είναι του, σ' όλες τίς εκφάνσεις της ζωής του, σ' όλες τίς σφαίρες τήν ύπαρξης του, καί πραγματώνεται μέ τήν εφαρμογή τών εντολών. Χωρίς αυτή ή χάρη παραμένει έξωτερική καί προς τόν άνθρωπο καί γιά τόν άνθρωπο· αδυνατεί νά ενωθεί μ' αυτήν, ν' αναπτυχθεί «έν αυτή καί δι' εαυτής», νά τήν κάνει ενεργό καί ζωντανή γιά τόν εαυτό του, νά τήν καταστήσει πλήρως λειτουργική στην ύπαρξή του, νά μεταμορφωθεί πραγματικά άπό αυτή καί νά τήν εκφράσει συγκεκριμένα καί αληθινά στίς πράξεις καί τή ζωή του. Ωστόσο, τ αποτελέσματά της, αντικειμενικά καί απολύτως παρούσας μέσα του, χάρης γίνονται αισθητά άπ' αυτόν μόνο σέ συνάρτηση μέ τήν προσοχή καί τό ζήλο πού δείχνει στην εκτέλεση τών εντολών καί μέ τίς διαθέσεις πού εκδηλώνει στην κατεύθυνση της σύμφωνα μ' αυτές ζωής. "Έτσι, ό Άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος επισημαίνει ότι όσοι δέν αισθάνονται τ' άποτελέσματα του Βαπτίσματος είναι «νεκροί τη απιστία και τών εντολών πέλοντες τή αργία ελλιπείς» (ΣΥΜΕΩΝ ΝΕΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ, 'Ύμνοί, 50, 166-167). Ό Άγιος Μάρκος ό 'Ερημίτης, όπως είδαμε, συνεχώς επαναλαμβάνει ότι στό Βάπτισμα ό άνθρωπος δέχεται τό πλήρωμα της χάρης αλλά κατά «μυστικό» τρόπο· συνεχίζει δέ μέ τήν παρατήρηση ότι ή χάρη αποκαλύπτεται πραγματικά καί εκδηλώνει τήν ενέργεια της παρουσίας της σ' αυτόν, μόνο σέ συνάρτηση μέ τήν εφαρμογή των εντολών. Ή χάρη του Αγίου Πνεύματος μας δόθηκε στον τέλειο βαθμό καί δέν μπορεί λοιπόν ν' αυξηθεί περαιτέρω μέσα μας· εμείς οφείλουμε ν αυξηθούμε μέσα σ αύτή. Ό ίδιος γράφει: «Καί τό άγιον βάπτισμα τέλειόν έστι εις ημάς, ημείς δέ ατελείς προς αυτό τυγχάνομεν. Σύ ούν ω άνθρωπε, ό έν Χριστώ βεβαπτισμένος, μόνον δός τήν έργασίαν, εις ην τήν δύναμιν είληφας, και σεαυτόν προς την εμφανειαν του ένοικούντος εύτρέπισον» (ΜΑΡΚΟΣ ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Περί Βαπτίσματος, 16). «'Ιδού γάρ, καθόσον πιστεύοντες τάς έντολάς έργαζόμεθα κατά τοσούτον καί τους ιδίους καρπούς έν ήμίν ενεργεί τό Πνεύμα τό άγιον» (ΜΑΡΚΟΣ ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Περί Βαπτίσματος, 16 ).
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου