SIR STEVEN RUNCIMAN – Ο Μέγιστος Βυζαντινολόγος του 20ου Αιώνα

<p><img alt="" src="https://pravoslavie.ru/sas/image/103914/391481.p.jpg?mtime=1664952396" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;" /></p><article style="background-color: white; border: 0px; font-family: Georgia, "Times New Roman", serif; font-size: 18px; font-stretch: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;"><p class="os" data-enum="p1" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; text-align: center; vertical-align: baseline;"><span class="content_image center link zoom" data-href="https://pravoslavie.ru/sas/image/103914/391481.b.jpg?mtime=1664952396" data-id="0" style="border: 0px; color: #555555; cursor: pointer; display: block; font-family: inherit; font-size: 14px; font-stretch: inherit; font-style: italic; font-variant: inherit; font-weight: inherit; line-height: inherit; margin: 0px auto; padding: 0px; vertical-align: baseline; width: 700px;" title=""><span class="content_image_text" style="border: 0px; display: block; font-family: Arial, sans-serif; font-size: 12px; font-stretch: inherit; font-style: inherit; font-variant: inherit; line-height: 1.4; margin: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"></span></span>    </p><p class="os" data-enum="p2" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; text-align: center; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: inherit; font-stretch: inherit; font-style: inherit; font-variant: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">SIR STEVEN RUNCIMAN<br />Ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ</strong></p><p class="os" data-enum="p3" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">«Χαίρομαι μέ τή σκέψη ὅτι στά ἑπόμενα 100 χρόνια ἡ Ὀρθοδοξία θά εἶναι ἡ μόνη ἱστορική Ἐκκλησία πού θά ὑφίσταται».</p><p class="os" data-enum="p4" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ὁ ἄνθρωπος πού κατάφερε σέ μεγάλο βαθμό νά ἀπαλλάξει τήν εἰκόνα τοῦ Βυζαντίου ἀπό τό στίγμα, πού τήν ἐννοοῦσε ὡς περίοδο παρακμῆς, διαφθορᾶς καί δολοπλοκίας, ὁ ἄνθρωπος πού συσχέτισε τή μεσαιωνική ἔκφανση τοῦ ἑλληνισμοῦ μέ τή σύγχρονη Ἑλλάδα («δέν νομίζω ὅτι οἱ σημερινοί Ἕλληνες εἶναι περισσότερο Ἕλληνες ἀπό τούς Βυζαντινούς!»), ὁ ἄνθρωπος πού κέρδισε παγκόσμια φήμη παρουσιάζοντας τούς μέχρι πρότινος «ἱππότες» Σταυροφόρους ὡς «βαρβάρους», πού λεηλάτησαν τήν Κωνσταντινούπολη, ἦταν Βρετανός. Ὁ ἱστορικός, συγγραφέας, ἀκούραστος περιηγητής καί σαγηνευτικός ἀφηγητής σέρ Στίβεν Ράνσιμαν γεννήθηκε στίς 7 Ἰουλίου τοῦ 1903 στή Βόρεια Ἀγγλία καί ἔζησε 97 χρόνια, γιά νά συνδεθεῖ καί νά ἀγαπήσει ὅσοι λίγοι τή χώρα μας. Μία ἀπό τίς πρῶτες εἰκόνες, πού θυμᾶται, ἦταν, ὅταν εἶδε ἀπό τή θαλαμηγό τοῦ παπποῦ του, τόν βράχο τῆς Μονεμβασιᾶς νά ἀναδύεται ἀπό τή θάλασσα μέ τό βυζαντινό κάστρο στήν κορυφή του. Ἦταν τότε 21 ἐτῶν, σπουδαστής στό Κέιμπριτζ, ἤδη γνώστης τῆς ἑλληνικῆς, τήν ὁποία διδάχθηκε ἀπό τήν ἡλικία τῶν ἑπτά χρόνων καί ἀφοῦ εἶχε μάθει γαλλικά καί λατινικά. Ὁ γιός τῶν Φιλελεύθερων νομικῶν μέ ἔντονη πολιτική δραστηριότητα (οἱ γονεῖς του ἦταν τό πρῶτο ζευγάρι πού κάθισε μαζί στή Βουλή τῶν Κοινοτήτων) σέ καμιά περίπτωση δέν ἦταν ἕνα συνηθισμένο ἀγόρι. Γλωσσομαθής, γοητευτικός, μέ κοινωνικές γνωριμίες, ὁ νεαρός Στίβεν γινόταν τό ἐπίκεντρο τῆς προσοχῆς κάθε συντροφιᾶς. Προτοῦ κλείσει τά 30 του χρόνια ἦταν ἤδη καθηγητής Πανεπιστημίου στό Κέιμπριτζ ὡς βυζαντινολόγος. Ἡ καρδιά του ὅμως ἦταν στά ταξίδια καί στήν ἔρευνα, ὡς «περιπλανώμενος λόγιος».</p><p class="os" data-enum="p5" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἀρχίζει τά ταξίδια σέ ὅλο τόν κόσμο, σέ μία ἐποχή πού ὁ τουρισμός δέν ἔχει ἀκόμη ἐφευρεθεῖ καί συναντᾶ ἀνθρώπους μυθικούς: ἀπό τόν Ἐλευθέριο Βενιζέλο ὡς τόν Πού Γί, τόν τελευταῖο αὐτοκράτορα τῆς Κίνας. Ὅταν ξεσπᾶ ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, τοποθετεῖται ἀκόλουθος Τύπου στή Σόφια, φυγαδεύεται ἐν συνεχείᾳ στό Κάιρο, μεταβαίνει στά Ἱεροσόλυμα καί ὕστερα ἀπό πρόσκληση τῆς Τουρκίας πηγαίνει στήν Κωνσταντινούπολη. Σέ συνέντευξή του στό «Βῆμα» τό 1997 διηγήθηκε, πῶς βρέθηκε στήν πόλη τῶν μελετῶν του. «Ὁ πρόεδρος Ἰνονού περπατοῦσε στήν πόλη καί ρωτοῦσε γιά διάφορα κτίρια, πού ἔβλεπε, καί οὐδείς γνώριζε νά τοῦ πεῖ τίποτε περισσότερο πέραν τοῦ ὅτι ἦταν Βυζαντινά. Πρόσταξε, λοιπόν, νά τοῦ βροῦν ἀμέσως ἕναν καθηγητή. Ὁ ἄγγλος πρόξενος στήν Τουρκία ἔτυχε νά εἶναι μαθητής μου καί ἔτσι βρέθηκα νά ὀργανώσω ἕδρα Βυζαντινῶν Σπουδῶν στό Πανεπιστήμιο τῆς Κωνσταντινούπολης».</p><p class="os" data-enum="p6" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Τρία χρόνια ἀπό τό 1942 ὡς τό 1945 ὁ Στίβεν Ράνσιμαν διδάσκει στό λίκνο τοῦ μεσαιωνικοῦ ἑλληνισμοῦ Βυζαντινή Ἱστορία καί Τέχνη. Τό 1945 ἔρχεται στήν Ἑλλάδα, γιά νά διευθύνει δύο χρόνια τό Βρετανικό Συμβούλιο καί νά γνωρίσει, μεταξύ ἄλλων, τόν Γιῶργο Σεφέρη, τόν Ἄγγελο Σικελιανό καί τόν Δημήτρη Χόρν.</p><p class="os" data-enum="p7" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ὁ Στῆβεν Ράνσιμαν χρίζεται ἱππότης τό 1958 ἀπό τή βασίλισσα Ἐλισάβετ καί δίνει διαλέξεις σέ ὅλα τά μεγάλα πανεπιστημιακά ἱδρύματα τοῦ κόσμου. Ὅσοι εἶχαν τήν τύχη νά τόν ἀκούσουν, συμφωνοῦν ὅτι ἦταν ἕνας ἀξέχαστος ὁμιλητής, ὅπως γιά παράδειγμα ὅταν διηγοῦνταν μέ μελαγχολία ἀλλά καί σπαραγμό τίς τελευταῖες στιγμές μίας χιλιόχρονης αὐτοκρατορίας, καταδικασμένης νά χαθεῖ, ἀλλά πολύ περήφανης γιά νά παραδοθεῖ. Συνεργάζεται ἐπίσης μέ τό Βρετανικό Μουσεῖο, τό Μουσεῖο Βικτόρια καί Ἄλμπερτ, τή βιβλιοθήκη τοῦ Λονδίνου καί τιμᾶται μέ πολυάριθμα πανεπιστημιακά διπλώματα, ἐνῶ καί ἡ Ἑλλάδα τοῦ ἀναγνωρίζει τή συμβολή του στή μετάδοση μίας εἰκόνας θετικῆς γιά τήν ἀπό πολλούς παραγνωρισμένη περίοδο τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας : ὁ ἴδιος ἔχει τιμηθεῖ μέ τό χρυσό μετάλλιο τῆς πόλης τῶν Ἀθηνῶν (1990), δρόμοι στόν Μυστρᾶ καί στή Μονεμβασιά φέρουν τό ὄνομά του, ἐνῶ στήν ἀπονομή τῶν βραβείων Ὠνάση τό 1997 ὁ σέρ Στίβεν Ράνσιμαν μοιράζεται τό βραβεῖο γιά τόν Πολιτισμό μέ τήν κυρία Ντόλυ Γουλανδρή. Καί μέ μία κίνηση συμβολική διαθέτει τό χρηματικό ἔπαθλο, πού τό συνοδεύει, γιά τήν ἀναστήλωση τοῦ βυζαντινοῦ πύργου τοῦ Πρωτάτου στό Ἅγιον Ὅρος.</p><p class="os" data-enum="p8" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ὁ «προπαγανδιστής» αὐτοῦ του κομβικοῦ μέρους τῆς ἱστορίας μας ἦταν πολυγραφότατος. Τήν ἐκπληκτική μονογραφία του γιά τόν «Αὐτοκράτορα Ρωμανό Λεκαπηνό καί τή βασιλεία του» (1929) ἀκολούθησαν, μεταξύ ἄλλων, «Τό πρῶτο βουλγαρικό κράτος» (1930), «Βυζαντινός πολιτισμός» (1993) καί ἡ τρίτομη «Ἱστορία τῶν Σταυροφοριῶν» (1951, 1954), τό γνωστότερο ἔργο του, πού ἄλλαξε τήν ἀντίληψη τοῦ δυτικοῦ κόσμου γιά τίς Σταυροφορίες, κλίνοντας «σαφῶς πρός τήν πλευρά τοῦ Βυζαντίου ἔναντι τῆς μισαλλοδοξίας καί τοῦ πλιάτσικου στό ὁποῖο ἐπιδιδόταν ἡ Δύση», ὅπως ἔγραψε ἡ ἐφημερίδα «The Times». Σημαντικά ἔργα του ἐπίσης εἶναι «Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως» (1965), «Βυζαντινή θεοκρατία» (1977) καί ἄλλα.</p><p class="os" data-enum="p9" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ὁ σέρ Στίβεν Ράνσιμαν δέν παντρεύτηκε ποτέ καί ἔφυγε πλήρης ἡμερῶν τό φθινόπωρο τοῦ 2000. Ἡ ζωή του κύλησε περίπου ὅπως ὁ ἴδιος ὅρισε τήν ἱστορία. «Δέν εἶναι μία σειρά λιμνοῦλες μέ στάσιμα νερά, ἀλλά ἕνας ποταμός πού τρέχει ἀσταμάτητα καί ὁρμητικά».</p><p class="os" data-enum="p10" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: inherit; font-stretch: inherit; font-style: inherit; font-variant: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ</strong></p><p class="os" data-enum="p11" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἡ ἄλλοτε ξεχασμένη κι ἄλλοτε ὑποτιμημένη βυζαντινή ἱστορία – γιά μεγάλο χρονικό διάστημα κατά τούς δύο τελευταίους αἰῶνες καθετί βυζαντινό αὐτομάτως ἐντασσόταν στό χῶρο τοῦ σκοταδισμοῦ – ἔγινε, εὐτυχῶς, κατά τίς τελευταῖες δεκαετίες ἀντικείμενο σοβαρῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας. Οἱ ἱστορικοί, πολλοί μάλιστα ἀπό αὐτούς ἐντάσσονται στούς κύκλους τῶν διανοουμένων, πού ἀνέλαβαν ὄχι μόνο νά γεφυρώσουν τό «ἀναμέσον χάσμα» μεταξύ τοῦ Ἀρχαίου καί Νέου Ἑλληνισμοῦ, ἔτσι χαρακτήριζε τό Βυζάντιο ὁ Ν. Σαρίπολος, Καθηγητής τῆς Νομικῆς Σχολῆς στόν 19ο αἰώνα, ἀλλά καί νά ἀποκαταστήσουν τή βυζαντινή οἰκουμένη, ἀποτελοῦν σήμερα ἀξιοσέβαστο πεδίο μελέτης καί κατανόησης αὐτῆς τῆς πολυεπίπεδης καί σύνθετης ἱστορικῆς διαδικασίας, πού ἐπικράτησε νά ὀνομάζεται βυζαντινός πολιτισμός.</p><p class="os" data-enum="p12" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Σήμερα τό Βυζάντιο ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά πιό προσφιλῆ θέματα τοῦ ἐπιστημονικοῦ κόσμου. Ἐπιστήμονες διεθνοῦς κύρους, ἱστορικοί, θεολόγοι, ἱστορικοί τῆς τέχνης, νομικοί, ὁμολογοῦν καί τεκμηριώνουν τήν σπουδαιότητα καί τή γενναία συμβολή τοῦ βυζαντινοῦ κοσμοειδώλου, στόν σημερινό πολιτισμό. Πάμπολλες μελέτες, ἀναφερόμενες στήν πολιτική, τήν κοινωνική, τή διοικητική, τή στρατιωτική καί ἐκκλησιαστική ἱστορία του, ἀναιροῦν προγενέστερες πλάνες καί ἀναγνωρίζουν τόν πολιτισμό τῶν βυζαντινῶν, ὡς τόν παράγοντα ἐκεῖνο πού διαδραμάτισε ἀποφασιστικό ρόλο στήν ἀνάπτυξη τόσο τῆς Ἀνατολικῆς, ὅσο καί τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης.</p><p class="os" data-enum="p13" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ο Sir Stenen Ransiman, τόν ὁποῖο ἡ ἐπιστημονική κοινότητα, πρίν λίγο καιρό ἔχασε, ἀποτέλεσε φωτεινό παράδειγμα, ἀκραιφνοῦς καί ἐμβριθέστατου ἱστορικοῦ βυζαντινολόγου ἐπιστήμονα. Ὄλβιος δημιουργός, ἔγινε γιά τίς διεθνεῖς ἱστορικές σπουδές τό μέγα ἀγκωνάρι. Ὡς ἕνας ἀπό τούς σημαντικότερους βυζαντινολόγους κατάφερε κι ἔσυρε ἀπό τή λήθη, ὅ,τι θαυμαστό εἶχε νά ἐπιδείξει τό Βυζάντιο. Τό πολυσχιδές ἔργο του, πράγματι, ἀποτελεῖ μία τεκμηριωμένη καταγραφή, ἀλλά καί ἑρμηνεία τῆς βυζαντινῆς ἱστορίας. Ἄν κάτι ἀφήνουν τά γραφτά του, εἶναι τό γεγονός ὅτι εἶδε τό Βυζάντιο ὡς μία συμπαγῆ ἱστορική ἑνότητα, τήν ὁποία ἀμερόληπτα μελέτησε, δίνοντας στίς ἑπόμενες γενιές τῶν ἱστορικῶν τόν τρόπο, ἀκόμη πιό στοχαστικά νά τό μελετήσουν.</p><p class="os" data-enum="p14" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Πρέπει σοβαρά νά λάβουμε ὑπόψη μας ὅτι ὁ Ransiman μελέτησε τό Βυζάντιο ὑπό τό πλαίσιο τῶν τριῶν συντεταγμένων πού ὁριοθέτησαν τή χιλιετῆ μοίρα τῆς θεοκρατικῆς αὐτοκρατορίας του: τόν ἑλληνισμό, τή ρωμαϊκή νομοθεσία καί τήν Ὀρθοδοξία· αὐτό δηλαδή τό περιεχόμενο πού οὐσιαστικά διαμόρφωσε τήν πολιτισμική ταυτότητά του. Τούτη τή διεργασία, πού ἄρχισε τόν 4ο καί συνεχίστηκε ἕως τά μέσα τοῦ 15ου αἰώνα, ὁ Ransiman κατάφερε νά μᾶς τήν κληροδοτήσει δίχως νά φαντάζει μακρινή καί ξένη.</p><p class="os" data-enum="p15" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Μέ ἀσκητικό βλέμμα, ὁ μέγιστος αὐτός βυζαντινολόγος, εἶδε τήν Ὀρθοδοξία, ἡ ὁποία καί τόν γοήτευσε. Στούς κόλπους ἀνοίχθηκε μέ διάθεση. Καί γι’ αὐτήν ἐμφαντικά ὑπογράμμιζε: «οἱ Ἕλληνες ἔχουν μία κληρονομιά γιά τήν ὁποία μποροῦν νά αἰσθάνονται περήφανοι, μία κληρονομιά πού δέν πρέπει νά χαθεῖ μέσα στίς ἐναλλασσόμενες ὑλικές καταστάσεις. Στούς σκοτεινότερους αἰῶνες τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας ἡ Ἐκκλησία ἦταν ἐκείνη ἡ ὁποία, παρ’ ὅλες τίς πολλές δυσκολίες, τίς πολλές ἀπογοητεύσεις καί αὐτές ἀκόμη τίς ταπεινώσεις, μπόρεσε ὄχι μόνο νά προσφέρει πνευματική ἀνακούφιση ἀλλά καί νά συντηρήσει καί διατηρήσει τίς παραδόσεις τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Οἱ μοντερνιστές ἔχουν συχνά ὑποτιμήσει τό ρόλο της ὑπογραμμίζοντας τό κενό, τό χάσμα πού ὑπάρχει μεταξύ του ἀρχαίου καί χριστιανικοῦ κόσμου. Ἀλλά τό χάσμα δέν εἶναι ἀγεφύρωτο. Οἱ Μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας διέσωσαν πολλά ἀπό τά πιό ὡραία, πού εἶχε ἡ ἀρχαία ἑλληνική σκέψη καί τό ἀρχαῖο ἑλληνικό πνεῦμα, καί τά παρέδωσαν στήν Ἐκκλησία ὡς αὐτή τήν ἡμέρα. Ὁ ἐθνισμός μπορεῖ νά γίνει κακό πράγμα. Ὅμως ἕνα αἴσθημα ἐθνικῆς ταυτότητας, πού νά μήν βασίζεται σέ φιλόδοξο σωβινισμό ἀλλά σέ μία μακριά παράδοση πολιτιστικῶν ἀξιῶν, εἶναι ζήτημα γιά νόμιμη καύχηση καί περηφάνια».</p><p class="os" data-enum="p16" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Στό πρόσωπο τοῦ Ransiman τό ἀγγλόφωνο και, κατ’ ἐπέκταση, τό διεθνές ἐπιστημονικό κοινό ἀνακάλυψε τό Βυζάντιο καί ἀφύπνισε ἀπό τήν κατάκριση πού δύο αἰῶνες πρίν ὁ Edward Gibbon ἔκανε γι’ αὐτό, χαρακτηρίζοντας τή χιλιόχρονη ἱστορία του ὡς «θρίαμβο τῆς βαρβαρότητας καί τῆς θρησκείας». Εἶναι μακρύς ὁ κατάλογος τῶν μελετῶν καί τῶν αὐτοτελῶν βιβλίων του πάνω στά ὁποῖα σήμερα, ὅσοι ἐπιζητοῦν τή ψηλάφηση τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, μποροῦν χωρίς κανένα δισταγμό νά προσφύγουν. Καί μόνο μία ἁπλή παράθεση τῶν τίτλων, πού εὔκολα θά μποροῦσε κανείς νά κάμει, ἀνατρέχοντας σέ ἐνημερωμένες ἰδιωτικές καί δημόσιες βιβλιοθῆκες, μαρτυρεῖ τήν ἐμμονή του γιά ἐμφάνιση τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ ὡς μείγματος διαποτισμένου μέ κάλλος καί θαυμασμό.</p><p class="os" data-enum="p17" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Στό σύνολό του τό ἔργο τοῦ Ransiman, ἰχνογραφεῖ καί διαφωτίζει τή βυζαντινή ἱστορία μέσα ἀπό τόν χαρακτήρα τῶν ἀνθρώπων, τήν ποικιλία τῶν θεσμῶν, τῶν τρόπων σκέψης καί τῶν πολιτισμικῶν ἐκφράσεών του. Ἀρκετό ἀπό τό συγγραφικό ἔργο του, μεταφρασμένο στήν ἑλληνική, προσκαλεῖ κάθε φιλοβυζαντινό ἀναγνώστη σέ πραγματική θέαση τοῦ ἐπιφανοῦς μεσαιωνικοῦ κόσμου. Ὡς κλασικός ἱστορικός, ὁ Ransiman ἐπιμελῶς ἐπιστρέφει στίς βυζαντινές πηγές, προσφέροντάς μας μία σύνθετη εἰκόνα τῆς πολιτιστικῆς, κοινωνικῆς, καί πολιτικῆς δομῆς τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας. Γιά τό λόγο αὐτό, οἱ νεότεροι βυζαντινολόγοι, θά πρέπει νά τοῦ εἶναι εὐγνώμονες, γιατί δημιούργησε τήν πιό ἔγκυρη καί περιεκτική ἱστορική ἐπισκόπηση τῆς βυζαντινῆς περιόδου.</p><p class="os" data-enum="p18" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; text-align: center; vertical-align: baseline;">* * *</p><p class="os" data-enum="p19" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἡ συνέντευξη πού ἀκολουθεῖ δόθηκε ἀπό τό σέρ Στῆβεν Ράνσιμαν, στό Ἐλσισιλντς τῆς Σκωτίας, στόν πατρογονικό πύργο του, τόν Ὀκτώβρη τοῦ 1994, γιά λογαριασμό τῆς ΕΤ3 στίς δημοσιογράφους Χρύσα Ἀράπογλου καί Λαμπρινή Χ. Θωμά. Γιά τεχνικούς λόγους, δέν «βγῆκε» ποτέ στόν ἀέρα. Καί οἱ δύο δημοσιογράφοι θεωροῦν τή συνέντευξη αὐτή ἀπό τίς πιό σημαντικές της καριέρας τους, μία καί ἀνήκει στό εἶδος τῶν «συζητήσεων» πού σέ διαμορφώνουν καί δέν ξεχνᾶς ποτέ. Θεωροῦν ὅτι πρέπει νά δεῖ τό φῶς τῆς δημοσιότητας, ἔστω καί μέ μία τόσο θλιβερή ἀφορμή, ὅπως ὁ θάνατος τοῦ μεγάλου φιλέλληνα.</p><p class="os" data-enum="p20" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δημοσιογράφος: Πῶς νοιώθει ἕνας ἄνθρωπος πού ἀσχολεῖται τόσο χρόνια μέ τό Βυζάντιο; Κουραστήκατε;</p><p class="os" data-enum="p21" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ράνσιμαν: Δύσκολο νά ἀπαντήσω. Τό ἐνδιαφέρον μου ποτέ δέν ἐξανεμίστηκε. Ὅταν ἄρχισα νά μελετῶ τό Βυζάντιο, ὑπῆρχαν πολλοί λίγοι ἄνθρωποι σ’ αὐτή τή χώρα (σ.σ. τή Μεγάλη Βρετανία) πού ἐνδιαφέρονταν, ἔστω καί ἐλάχιστα, γιά τό Βυζάντιο. Μ’ ἀρέσει νά πιστεύω πώς «δημιούργησα» ἐνδιαφέρον γιά τό Βυζάντιο. Αὐτό πού μέ ἱκανοποιεῖ, ἰδιαίτερα σήμερα, εἶναι ὅτι πλέον ὑπάρχουν ἀρκετοί, πολλοί καλοί ἐκπρόσωποι (σ.σ. τῆς σπουδῆς τοῦ Βυζαντίου) στή Βρετανία. Μπορῶ νά πῶ ὅτι αἰσθάνομαι πατρικά ἀπέναντί τους. Εἶμαι εὐτυχής, λοιπόν, πού ἐπέλεξα τό Βυζάντιο ὡς τό κύριο ἱστορικό μου ἐνδιαφέρον.</p><p class="os" data-enum="p22" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Κι ἦταν ἑλκυστικό γιά σᾶς ὅλα αὐτά τά χρόνια;</p><p class="os" data-enum="p23" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Πιστεύω πώς κάθε γεγονός τῆς ἱστορίας, ἄν ἀρχίσεις νά τό μελετᾶς σέ βάθος, μπορεῖ νά γίνει συναρπαστικό. Τό δέ Βυζάντιο τό βρίσκω ἐξαιρετικά συναρπαστικό, γιατί ἦταν ἕνας αὐθύπαρκτος πολιτισμός. Γιά νά μελετήσεις τό Βυζάντιο, πρέπει νά μελετήσεις τήν τέχνη, νά μελετήσεις τή θρησκεία, νά μελετήσεις ἕναν ὁλόκληρο τρόπο ζωῆς, πού εἶναι πολύ διαφορετικός ἀπό τόν σημερινό.</p><p class="os" data-enum="p24" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Καλύτερος ἤ χειρότερος;</p><p class="os" data-enum="p25" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Κοιτάξτε…. Δέν εἶμαι σίγουρος ἄν θά μοῦ ἄρεσε νά ζήσω στούς βυζαντινούς χρόνους. Δέν θά μοῦ ἄρεσε, λόγου χάριν, νά ἀφήσω γένια. Ὡστόσο, στό Βυζάντιο εἶχαν ἕναν τρόπο ζωῆς πού ἦταν καλύτερα δομημένος. Ἄλλωστε, ὅταν ἔχεις ἔντονο θρησκευτικό συναίσθημα, ἡ ζωή σου «μορφοποιεῖται» κι εἶναι πολύ πιό ἱκανοποιητική ἀπό τή σημερινή, ὅπου κανείς δέν πιστεύει σέ τίποτε ἀρκετά.</p><p class="os" data-enum="p26" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Ἄρα ἦταν μία θρησκευτική Πολιτεία;</p><p class="os" data-enum="p27" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ἦταν ἕνας πολιτισμός, στόν ὁποῖο ἡ θρησκεία ἀποτελοῦσε μέρος τῆς ζωῆς.</p><p class="os" data-enum="p28" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Καί στούς ἕντεκα αὐτούς αἰῶνες;</p><p class="os" data-enum="p29" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Νομίζω ὅτι ὁ κόσμος μιλᾶ γιά τό Βυζάντιο λές κι παρέμεινε τό ἴδιο, ἕνας πολιτισμός ἀμετάβλητος κατά τή διάρκεια ὅλων αὐτῶν τῶν αἰώνων. Εἶχε ἀλλάξει πολύ ἀπό τήν ἀρχή ὡς τό τέλος του, ἄν καί κάποια συγκεκριμένα βασικά στοιχεῖα κράτησαν σέ ὅλη τή διάρκειά του, ὅπως τό θρησκευτικό αἴσθημα. Μπορεῖ νά διαφωνοῦσαν γιά θρησκευτικά ζητήματα ἀλλά πίστευαν ὅλοι, κι αὐτό τό αἴσθημα εἶναι μόνιμο. Ὁ σεβασμός, ἡ ἐκτίμηση στίς τέχνες, ὡς ἐκεῖνες πού εὐχαριστοῦν τό Θεό, κι αὐτά διατηρήθηκαν. Κι ἔτσι, παρ’ ὅτι οἱ μόδες ἄλλαζαν, ἡ οἰκονομική κατάσταση ἄλλαζε, οἱ πολιτικές καταστάσεις ἄλλαζαν, ὑπῆρχε μία ἀκεραιότητα πολύ ἐνδιαφέρουσα μέσα στό σύνολο.</p><p class="os" data-enum="p30" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Μιλᾶμε γιά θρησκεία κι ἠθική. Τό Βυζάντιο πολλοί τό θεωροῦν μία περίοδο πολέμων, δολοφονιῶν, δολοπλοκιῶν, «βυζαντινισμῶν» πού οὐδεμία σχέση εἶχε μέ τήν ἠθική.</p><p class="os" data-enum="p31" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Γίνονταν καί τότε πολλοί φόνοι, ἀλλά δέν ὑπάρχει περίοδος τῆς ἱστορίας πού αὐτοί νά λείπουν. Κάποτε ἔδινα μία διάλεξη στίς Η.Π.Α. καί στό ἀκροατήριό μου ἦταν κι ἡ κόρη τοῦ προέδρου Τζόνσον, πού μελετοῦσε τό Βυζάντιο. Ἦρθε στή διάλεξη μέ δύο σωματοφύλακες, δύο σκληρούς κυρίους πού τήν πρόσεχαν. Μοῦ ἐξήγησε ὅτι ἀγαποῦν τή βυζαντινή ἱστορία, γιατί εἶναι γεμάτη φόνους καί φαντάζει σάν σχολικό μάθημα (homework). Εἶχα τό τάκτ νά μήν τῆς πῶ ὅτι, ὡς τότε, τό ποσοστό τῶν ἀμερικανῶν προέδρων πού εἶχαν δολοφονηθεῖ ἦταν πολύ μεγαλύτερο σέ σχέση μέ τά χρόνια ὕπαρξης τῶν Η.Π.Α. ἀπό τό ποσοστό τῶν δολοφονημένων βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων στή διάρκεια τῆς αὐτοκρατορίας. Οἱ ἄνθρωποι συνεχίζουν νά δολοφονοῦν.</p><p class="os" data-enum="p32" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Γράφετε στό Βυζαντινό πολιτισμό ὅτι δέν ὑπῆρχε θανατική ποινή στό Βυζάντιο.</p><p class="os" data-enum="p33" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ὄντως, δέν σκότωναν. Καί ἡ μεγάλη διαφορά φαίνεται στούς πρώτους χρόνους. Ὅταν ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία ἔγινε χριστιανική, μία ἀπό τίς βασικότερες ἀλλαγές ἦταν νά σταματήσουν οἱ μονομαχίες, νά μήν πετοῦν πιά ἀνθρώπους στά λιοντάρια κι ὅλα τά σχετικά. Ἡ αὐτοκρατορία ἔγινε πολύ πιό ἀνθρωπιστική. Καί πάντα ἀπέφευγαν, ὅσο μποροῦσαν, τή θανατική ποινή. Κατά καιρούς, κάποιοι αὐτοκράτορες κατέφευγαν σέ αὐτή, ἀλλά οἱ περισσότεροι χρησιμοποιοῦσαν ὡς ἐσχάτη τιμωρία, μία μέθοδο πού σήμερα μᾶς φαίνεται ἀποτρόπαια: τόν ἀκρωτηριασμό κάποιας μορφῆς. Ἀλλά μοῦ φαίνεται ὅτι οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι θά προτιμοῦσαν νά τούς κόψουν π.χ. ἕνα χέρι, παρά νά τούς θανατώσουν.</p><p class="os" data-enum="p34" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Ὑπάρχει ἐδῶ καί καιρό ἕνας διάλογος ἀνοικτός στήν Ἑλλάδα. Ὑπάρχουν σύγχρονοι Ἕλληνες διανοούμενοι πού ὑποστηρίζουν ὅτι τό Βυζάντιο δέν ἀξίζει νά μελετηθεῖ ἰδιαίτερα, ὅτι δέν δημιούργησε τίποτε, ὅτι εἶχε σχολιαστές τῶν γραφῶν κι ὄχι διανοούμενους. Μέ μία φράση «δέν ἦταν καί τίποτε ἀξιομνημόνευτο».</p><p class="os" data-enum="p35" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Νομίζω ὅτι αὐτοί οἱ Ἕλληνες εἶναι πολύ ἄδικοι μέ τούς βυζαντινούς τους προγόνους. Δέν ἦταν μία κοινωνία χωρίς διανοούμενους, ἀρκεῖ νά δεῖς τή δουλειά καί τήν πρόοδο τῆς βυζαντινῆς ἰατρικῆς. Μπορεῖ νά μήν συμπαθεῖ κάποιος τή θρησκεία, ἀλλά μερικοί ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς, ὅπως οἱ Καπαδόκες πατέρες καί πολλοί ἀκόμη ὡς τόν Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ἦταν ἄνθρωποι μοναδικῆς πνευματικότητας…. Ὑπῆρχε ἔντονη διανόηση καί πνευματική ζωή στό Βυζάντιο. Κυρίως δέ, στό τέλος τῶν βυζαντινῶν χρόνων, π.χ. στήν Παλαιολόγεια περίοδο. Εἶναι ἀρκετά περίεργο πώς, τήν ὥρα πού ἡ αὐτοκρατορία συρρικνωνόταν, ἡ διανόηση ἦταν πιό ἀνθηρή ἀπό ποτέ.</p><p class="os" data-enum="p36" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Κάποιοι ἄλλοι ὑποστηρίζουν ὅτι δέν εἶχε τέχνη.</p><p class="os" data-enum="p37" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Τότε αὐτοί δέν πρέπει νά ξέρουν τίποτε ἀπό τέχνη. Ἡ βυζαντινή τέχνη ἦταν ἀπό τίς μεγαλύτερες σχολές τέχνης παγκοσμίως. Κανένας ἀρχαῖος Ἕλληνας δέν θά μποροῦσε νά χτίσει τήν Ἁγία Σοφία, αὐτό ἀπαιτοῦσε πολύ βαθιά τεχνική γνώση. Κάποιοι, ξέρετε, ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ βυζαντινή τέχνη εἶναι στατική. Δέν ἦταν καθόλου στατική, ἀλλά ἦταν μία σχολή τέχνης ἀπό τίς σημαντικότερες στόν κόσμο, πού, ὅσο περνᾶ ὁ καιρός, ἐκτιμᾶται ὅλο καί περισσότερο, κι ὅσοι ἕλληνες διανοούμενοί σας λένε ὅτι τό βυζάντιο δέ δημιούργησε τίποτε, εἶναι τυφλοί.</p><p class="os" data-enum="p38" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Ἄρα, ὅσοι χαρακτηρίζουν «ἁπλή μίμηση κι ἀντιγραφή» τή βυζαντινή τέχνη, μᾶλλον σφάλλουν.  </p><p class="os" data-enum="p39" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ἄν κάνεις κάτι ἄριστα, μπορεῖς νά τό ἐπαναλάβεις ἄριστα. Ἀλλά ὑπῆρχαν πάντα διαφορές. Βλέποντας μία εἰκόνα μποροῦμε νά τή χρονολογήσουμε, ἄν ἦταν ὅλες ἴδιες, αὐτό δέν θά συνέβαινε. Ὑπάρχουν συγκεκριμένες παραδόσεις πού διατηροῦνταν, ἀλλά ἡ τέχνη αὐτή παρουσιάζει μεγάλες διαφορές ἀπό αἰώνα σέ αἰώνα. «Κόλλησε» καί παρέμεινε ἡ ἴδια μετά τήν πτώση τῆς «Τουρκοκρατίας», διότι ἔλειπαν ἀπό τή χώρα σας οἱ φωτισμένοι χορηγοί. Ἡ τέχνη τῶν Παλαιολόγων εἶναι πολύ διαφορετική ἀπό τήν Ἰουστινιάνεια. Φυσικά, εἶχε καί ἀναλογίες, ἀλλά δέν ἦταν μιμητική. Τά πράγματα εἶναι ἁπλά: οἱ ἄνθρωποι πού κατατρέχουν τό Βυζάντιο ποτέ δέν τό μελέτησαν, ξεκίνησαν μέ προκαταλήψεις ἐναντίον του. Δέν γνωρίζουν τί κατόρθωσε, τί ἐπετεύχθη.</p><p class="os" data-enum="p40" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Ὑποστηρίζεται ἀπό ὁρισμένους ὅτι τό βυζάντιο δέν ἦταν Ἑλληνικό καί δέν ἀποτέλεσε κανενός εἴδους συνέχεια τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας. Δέν εἶχε δημοκρατία ἤ ἔστω δημοκρατικούς θεσμούς.</p><p class="os" data-enum="p41" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Δέν νομίζω ὅτι οἱ σύγχρονοι ἕλληνες εἶναι περισσότερο Ἕλληνες ἀπό τούς βυζαντινούς. Μέσα στόν χρόνο, μές στούς αἰῶνες, οἱ φυλές δέν μένουν καθαρές, ὑπάρχουν ὅμως ὁρισμένα χαρακτηριστικά τῶν πολιτισμῶν πού παραμένουν ἐθνικά. Οἱ βυζαντινοί χρησιμοποιοῦσαν τήν ἑλληνική γλώσσα πού ἄλλαξε λίγο, ἀλλά οἱ γλῶσσες ἀλλάζουν· ἐνδιαφέρονταν γιά τή φιλοσοφία καί τή φιλοσοφική ζωή πάρα πολύ, ἦταν μέν ὑπήκοοι ἑνός αὐτοκράτορα, ἀλλά αὐτός ὁ αὐτοκράτορας ἔπρεπε νά φέρεται σωστά, γιατί γινόταν εὔκολα λαϊκές ἐξεγέρσεις. Τό χειρότερο πού θά μποροῦσαν νά ποῦν γιά τό Βυζάντιο εἶναι πώς ἦταν, μᾶλλον, ἕνα γραφειοκρατικό κράτος. Ὅμως εἶχε μία πολύ μορφωμένη γραφειοκρατία, πολύ πιό μορφωμένη ἀπό τούς γραφειοκράτες τοῦ σημερινοῦ κόσμου. Καί τί ἐννοεῖτε μέ τή λέξη «δημοκρατία»; Ἦταν ὅλη ἡ ἀρχαία Ἑλλάδα δημοκρατική; Ὄχι. Θά ἔλεγα στούς Ἕλληνες, πού ὑποστηρίζουν κάτι τέτοιο, νά διαβάσουν τήν ἴδια τους τήν ἱστορία, εἰδικότερα τῆς κλασικῆς Ἑλλάδας. Ἐκεῖ, θά βροῦν πολλά νά κατακρίνουν… Ποτέ μου δέν κατάλαβα τί ἀκριβῶς σημαίνει «δημοκρατία». Στά περισσότερα μέρη τοῦ κόσμου σήμερα, δημοκρατία σημαίνει νά σέ κυβερνοῦν τά μέσα μαζικῆς ἐνημέρωσης, οἱ ἐφημερίδες, ἡ τηλεόραση. Διότι, εἶναι θεμιτό νά ἔχουμε αὐτό πού ὀνομάζεται «λαϊκή ψῆφος» ἀλλά, ἀπό τή στιγμή πού οἱ ἄνθρωποι δέν μποροῦν νά κρίνουν μόνοι τους κι ὑπάρχουν πολλοί ἄνθρωποι στό σύγχρονο κόσμο πού δέν σκέφτονται, τότε μεταφέρουν τήν ἐξουσία στά χέρια ὅσων κατέχουν τά ΜΜΕ, οἱ ὁποῖοι, μέ τή δύναμη πού ἔχουν, θά ἔπρεπε νά ἐπιλέξουν τον δύσκολο δρόμο καί νά μορφώσουν ὅλο τόν κόσμο. Πολλοί ἐξ αὐτῶν, ὄχι ὅλοι εὐτυχῶς, εἶναι ἀνεύθυνοι. Δημοκρατία μπορεῖ νά ὑπάρξει μόνον ἐάν ἔχουμε ἕνα ὑψηλῆς μόρφωσης κοινό. Σέ μία πόλη σάν τήν ἀρχαία Ἀθήνα ὑπῆρχε δημοκρατία χωρίς νά σκεφτόμαστε πῶς περνοῦσαν οἱ σκλάβοι ἤ οἱ γυναῖκες, διότι οἱ ἄνδρες εἶχαν ὅλοι πολύ καλή μόρφωση. Συνήθως δέν ἐξέλεγαν τούς κυβερνῆτές τους, τραβοῦσαν κλῆρο, σάν νά τό ἄφηναν στά χέρια τοῦ Θεοῦ, καμία σχέση μέ τή βουλή τῶν κοινοτήτων.</p><p class="os" data-enum="p42" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Ὑπῆρχε κοινωνικό κράτος στό Βυζάντιο;</p><p class="os" data-enum="p43" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ἡ Ἐκκλησία ἔκανε πολλά γιά τούς ἀνθρώπους. Τό Βυζάντιο εἶχε πλήρη κοινωνική αἴσθηση. Τά νοσοκομεῖα ἦταν πολύ καλά, ὅπως καί τά γηροκομεῖα, τά ὁποῖα ἀνῆκαν κυρίως στήν Ἐκκλησία, ἀλλά ὄχι μόνο σέ αὐτή, ὑπῆρχαν καί κρατικά. Ἄς μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἕνας ἀπό τούς πιό ὑψηλόβαθμους ἀξιωματούχους τοῦ κράτους ἦταν ὁ Ὀρφανοτρόφος. Σίγουρα ἡ Ἐκκλησία ἔπαιξε βασικό κοινωνικό ρόλο. Δέν ἦταν ἁπλά ἕνα καθεστώς ἐρημιτῶν πού κάθονταν στό Ἅγιον Ὅρος· ἦταν κι αὐτό, ἀλλά ὑπῆρχε ἕνα σύστημα ἀπό μοναστήρια στίς πόλεις. Τά μοναστήρια φρόντιζαν τούς Οἴκους γιά τούς γέροντες, τῶν ὁποίων οἱ μοναχοί μόρφωναν τή νεολαία, κυρίως τά ἀγόρια, γιατί τά κορίτσια μορφώνονταν στό σπίτι, καί τά περισσότερα παρεῖχαν πολύ καλή μόρφωση. Τά κορίτσια τοῦ Βυζαντίου εἶχαν πολλές φορές καλύτερη παιδεία, διότι «ἀπολάμβαναν» περισσότερη ἰδιωτική προσοχή. Νομίζω ὅτι ἡ βαθμολογία, πού θά δίναμε στό κοινωνικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας στό Βυζάντιο, εἶναι ἰδιαίτερα ὑψηλή.</p><p class="os" data-enum="p44" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Καί ἡ παιδεία τους, κατά τό Μέγα Βασίλειο, ὄφειλε νά στηρίζεται στόν Ὅμηρο, τόν «διδάσκαλο τῶν ἀρετῶν».</p><p class="os" data-enum="p45" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ἦταν γνῶστες τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς Γραμματείας. Εἶναι ἀξιομνημόνευτο, ὡστόσο, ὅτι δέν ἔδιναν μεγάλη σημασία στούς Ἀττικούς Τραγωδούς, ἀλλά στούς λοιπούς ποιητές. Ὑπάρχει ἡ διάσημη ἱστορία μίας ἑλκυστικῆς κυρίας, φίλης ἑνός αὐτοκράτορα, πού μᾶς διηγεῖται ἡ Ἄννα Κομνηνή. Τήν ὥρα πού ἡ κυρία περνοῦσε, κάποιος τῆς φώναξε ἕναν ὁμηρικό στίχο, πού μιλοῦσε γιά τήν Ἑλένη στήν Τροία, κι ἐκείνη κατάλαβε τό ὑπονοούμενο. Δέν ὑπῆρχε κανείς λόγος νά τῆς ἐξηγήσει κάποιος, ποιανού ἦταν οἱ στίχοι. Ὅλα ἀνεξαιρέτως τά ἀγόρια καί τά κορίτσια ἤξεραν τόν Ὅμηρο. Ἡ Ἄννα Κομνηνή δέν ἐξηγεῖ ποτέ τά σημεῖα στά ὁποῖα ἀναφέρεται στόν Ὅμηρο, ὅλοι οἱ ἀναγνῶστές της τά γνώριζαν.</p><p class="os" data-enum="p46" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Ἀμόρφωτοι δέν ὑπῆρχαν στό Βυζάντιο;</p><p class="os" data-enum="p47" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ἂλλα ἦταν τά προβλήματα τῆς βυζαντινῆς γραμματείας. Ἦταν τόσο καλοί γνῶστες τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας, ὥστε ἐπηρεάστηκαν στή διαμόρφωση τῆς γλώσσας. Πολλοί ἱστορικοί ἤθελαν νά γράψουν σάν τόν Θουκυδίδη, δέν ἤθελαν νά γράψουν στή γλώσσα πού τούς ἦταν πιό φυσική, ἀλλά στήν ἀρχαία. Ἡ μεγάλη τραγωδία τῶν βυζαντινῶν γραμμάτων ἦταν ἡ ἐξάρτησή της ἀπό τήν κλασσική γραμματεία. Ὄχι γιατί δέν γνώριζαν ἀρκετά, ἀλλά γιατί γνώριζαν πολύ περισσότερα ἀπό ὅσα ἦταν ἀπαραίτητα, γιά τό δικό τους «δημιουργικό» καλό.</p><p class="os" data-enum="p48" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Θά θέλατε νά ζεῖτε στό Βυζάντιο;</p><p class="os" data-enum="p49" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Δέν ξέρω ἄν προσωπικά θά ταίριαζα στήν ἐποχή τοῦ Βυζαντίου. Ἄν ζοῦσα τότε, σκέφτομαι ὅτι θά ἀναπαυόμουν σέ κάποιο μοναστήρι, ζώντας, ὅπως πολλοί μοναχοί ζοῦσαν, μία ζωή διανοούμενου, χωμένος στίς θαυμάσιες βιβλιοθῆκες πού διέθεταν. Δέν νομίζω πώς θά ἤθελα μία ζωή στή Βυζαντινή πολιτική, ἀλλά εἶναι πολύ δύσκολο νά βρεῖς μία περίοδο στήν παγκόσμια ἱστορία στήν ὁποία θά ἤθελες νά ζήσεις… Ὅλα ἐξαρτῶνται ἀπό τό πολίτευμα, τήν κοινωνία, τήν τάξη στήν ὁποία γεννιέσαι. Θά ἤθελα νά ζῶ στή Βρετανία τοῦ 18ου αἰώνα ἄν εἶχα γεννηθεῖ ἀριστοκράτης, ἀλλιῶς δέν θά μοῦ ἄρεσε καθόλου. Εἶναι πολύ δύσκολο νά ἀπαντηθεῖ τό ἐρώτημά σας.</p><p class="os" data-enum="p50" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Ἡ κατάσταση στή Βαλκανική σᾶς ἀνησυχεῖ;</p><p class="os" data-enum="p51" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Μέ ἐνδιαφέρουν πολύ τά Βαλκάνια, εἶναι ἕνα μέρος τοῦ κόσμου πού μέ «συντροφεύει» πολλά χρόνια, κι ἔτσι, φυσικά, καί ἐνδιαφέρομαι καί θλίβομαι.</p><p class="os" data-enum="p52" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δεν γνωρίζω τί μπορεῖ νά φέρει τό μέλλον. Ἕνα ἀπό τά πράγματα, πού μέ ἐνοχλεῖ ἐλαφρῶς στά γηρατειά μου, εἶναι ὅτι θά ἤθελα νά γνωρίσω τί θά συμβεῖ σέ συγκεκριμένα μέρη τοῦ κόσμου καί κυρίως στά Βαλκάνια σέ μερικά χρόνια. Ἡ Ἑλλάδα θά προχωρήσει καί ἀπό τίς ὑπόλοιπες Βαλκανικές χῶρες μᾶλλον καί ἡ Βουλγαρία. Ἀλλά γιά τή Ρουμανία καί τή Γιουγκοσλαβία… νοιώθω ἀπελπισμένος, ὅταν σκέφτομαι τό μέλλον τους….</p><p class="os" data-enum="p53" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Μήπως τά Βαλκάνια πληρώνουν τήν ἱστορία τους, σήμερα;</p><p class="os" data-enum="p54" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Κατά κάποιο τρόπο, ναί. Εἶναι μεγάλο πρόβλημα νά ἔχεις μεγάλη ἱστορία. Διότι, ἔχεις πολύ περισσότερες μνῆμες ἀπό ὅ,τι μπορεῖς νά σηκώσεις. Εἶναι μία τραγωδία στήν περιοχή αὐτές οἱ μνῆμες, διότι ἔχεις νά νοιαστεῖς γιά πάρα πολλά. Δέν κυλοῦν εὔκολα τά πράγματα, λόγω τῆς ἀρχαίας, μέ βαθιές ρίζες, μνήμης.</p><p class="os" data-enum="p55" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Πρόσφατα ἄνοιξε ἕνας παγκόσμιος διάλογος καί στή χώρα σας γιά τό κατά πόσον ὁ Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος θά εἶναι θρησκευτικός.</p><p class="os" data-enum="p56" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ:  Ἀνησυχῶ γιά συγκεκριμένες θρησκεῖες, μέ ἀνησυχοῦν οἱ ἐξτρεμιστές μουσουλμάνοι, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν ἕνα πολύ ρεαλιστικό κίνδυνο γιά τόν πολιτισμό, ἀλλά ἡ θρησκεία χρειάζεται. Οἱ ἄνθρωποι θά νοιώσουν εὐτυχέστεροι, λιγότερο χαμένοι, μέ τή θρησκεία σήμερα. Τό πρόβλημα εἶναι ὅτι δέν μποροῦμε νά ἔχουμε μία παγκόσμια θρησκεία, καί οἱ διάφορες θρησκεῖες ποτέ δέν συμπάθησαν ἰδιαιτέρως ἡ μία τήν ἄλλη. Ἡ φιλανθρωπία δέν καλύπτει καί τό γείτονα τῆς διπλανῆς πόρτας, ἄν αὐτός πρεσβεύει ἄλλη θρησκεία. Δέ νομίζω, δηλαδή, ὅτι ἡ θρησκεία θά εἶναι ἡ σωτηρία, ἀλλά δέν γνωρίζω καί τίποτε πού νά μπορεῖ νά εἶναι ἡ σωτηρία. Μέ τόν πληθυσμό νά αὐξάνεται, εἶναι πολύ δύσκολο νά βελτιωθοῦν τά δεδομένα τῆς ἐκπαίδευσης, σέ παγκόσμια κλίμακα. Ἁπλῶς, ποτέ δέ θά ὑπάρξουν ἀρκετοί δάσκαλοι στόν κόσμο, τουλάχιστον μορφωμένοι δάσκαλοι. Φοβᾶμαι πώς εἶμαι ἀπαισιόδοξος.</p><p class="os" data-enum="p57" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Πῶς βλέπετε τήν Ὀρθοδοξία μές σ’ αὐτό τόν κύκλο;</p><p class="os" data-enum="p58" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ:  Ἔχω μεγάλο σεβασμό γιά τά χριστιανικά δόγματα καί ,κυρίως, γιά τήν Ὀρθοδοξία, διότι μόνον ἡ Ὀρθοδοξία ἀναγνωρίζει πώς ἡ θρησκεία εἶναι μυστήριο. Οἱ ρωμαιοκαθολικοί κι οἱ προτεστάντες θέλουν νά τά ἐξηγήσουν ὅλα. Εἶναι ἄσκοπο νά πιστεύεις σέ μία θρησκεία, θεωρώντας ὅτι αὐτή ἡ θρησκεία θά σέ βοηθήσει νά τά καταλάβεις ὅλα. Ὁ σκοπός τῆς θρησκείας εἶναι ἀκριβῶς γιά νά μᾶς βοηθάει νά κατανοήσουμε τό γεγονός ὅτι δέν μποροῦμε νά τά ἐξηγήσουμε ὅλα. Νομίζω πώς ἡ Ὀρθοδοξία συντηρεῖ αὐτό τό πολύτιμο αἴσθημα τοῦ μυστηρίου.</p><p class="os" data-enum="p59" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Μά, χρειαζόμαστε τό μυστήριο;</p><p class="os" data-enum="p60" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Τό χρειαζόμαστε, χρειαζόμαστε αὐτή τή γνώση πού λέει πώς στό σύμπαν ὑπάρχουν πολύ περισσότερα ἀπό αὐτά πού μποροῦμε νά κατανοήσουμε. Χρειαζόμαστε τήν διανοητική μετριοφροσύνη, κι αὐτή ἀπουσιάζει, εἰδικά μεταξύ τῶν Δυτικῶν Ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν.</p><p class="os" data-enum="p61" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Αὐτό εἶναι χαρακτηριστικό της σχέσης τῶν ὀρθοδόξων μέ τούς ἁγίους τους, ὁ σεβασμός τῆς ταπεινότητας. Πῶς σχολιάζετε τό γεγονός ὅτι ἀρκετοί ἅγιοι ἀνακατεύτηκαν στήν πολιτική ἤ ἄσκησαν πολιτική;</p><p class="os" data-enum="p62" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ὅλοι, ὅσοι θέλουν νά ἐπηρεάσουν ἄλλους ἀνθρώπους, ἀσκοῦν πολιτική καί εἶναι πολιτικοί. Πολιτική σημαίνει νά προσπαθεῖς νά ὀργανώσεις τήν Πόλιν μέ ἕνα τρόπο σκέψης. Οἱ ἅγιοι εἶναι πολιτικοί. Ποτέ δέν πίστεψα ὅτι μπορεῖς νά διαχωρίσεις τήν πίστη πρός τούς Ἁγίους ἀπό τή διανόηση. Ἐπιστρέφω σέ ὅσα εἶπα γιά τίς ἐκκλησίες. Ἀπό τή στιγμή πού προσπαθεῖς νά ἐξηγήσεις τά πάντα, καταστρέφεις οὐσιαστικά αὐτό πού θά ἔπρεπε νά ἀποτελεῖ τήν ἀνθρώπινη διαίσθηση, αὐτή πού συνδέει τή διανόηση μέ τούς ἁγίους καί τήν αἴσθηση τοῦ Θεοῦ.</p><p class="os" data-enum="p63" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Διανόηση, πολιτική καί πίστη στά Θεῖα, λοιπόν, μποροῦν νά βαδίζουν μαζί;</p><p class="os" data-enum="p64" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ἀποτελεῖ παράδειγμα ἡ πόλη σας, ἡ Θεσσαλονίκη. Ἦταν πολύ φημισμένη γιά τούς διανοητές της, εἰδικά στά ὕστερα βυζαντινά χρόνια. Ἀλλά εἶχε καί βοήθεια ἀπό τούς στρατιωτικούς της πού, ὅπως ὁ Ἅγιος Δημήτριος, ἒρχονταν νά τή σώσουν στή σωστή στιγμή. Ἡ πίστη στούς Ἁγίους σοῦ δίνει κουράγιο νά ὑπερασπιστεῖς τήν πόλη ἀπό τίς ἐπιθέσεις, ὅπως ἔκανε κι ὁ Ἀη Δημήτρης.</p><p class="os" data-enum="p65" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Πῶς βλέπετε τίς ἄλλες ἐκκλησίες;</p><p class="os" data-enum="p66" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ἡ ρωμαιοκαθολική ἐκκλησία ἦταν πάντα καί πολιτικό ἵδρυμα, ἐκτός ἀπό θρησκευτικό, καί πάντα ἐνδιαφερόταν γιά τόν νόμο. Πρέπει νά θυμόμαστε πώς, ὅταν ἡ ρωμαϊκή αὐτοκρατορία κατέρρευσε στή Δύση καί ἦρθαν τά βαρβαρικά βασίλεια, οἱ ρωμαῖοι ἄρχοντες χάθηκαν, ἀλλά οἱ ἐκκλησιαστικοί ἄνδρες παρέμειναν κι ἦταν κι οἱ μόνοι μέ ρωμαϊκή μόρφωση, οπότε αὐτοί χρησιμοποιήθηκαν ἀπό τούς βάρβαρους βασιλεῖς γιά νά ἐφαρμόσουν τό νόμο. Ἔτσι, ἡ Δυτική Ἐκκλησία «ἀνακατεύτηκε» μέ τόν νόμο. Τόν βλέπεις τόν νόμο στή ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία: θέλει νά εἶναι ὅλα νομικά κατοχυρωμένα. Στό Βυζάντιο, καί εἶναι ἐνδιαφέρον πώς μετά τήν τουρκική κατάκτηση τά ὑποστρώματα παραμένουν, ἡ Ἐκκλησία ἐνδιαφέρεται μόνον γιά τόν Κανόνα, τόν νόμο τῶν γραφῶν. Δέν ἔχει τήν ἐπιθυμία νά καθορίσει τά πάντα. Στίς δυτικές Ἐκκλησίες πού ἀποσχίστηκαν ἀπό τή ρωμαιοκαθολική, ἡ ἀνάγκη τοῦ νόμου, τοῦ ἀπόλυτου καθορισμοῦ, ἔχει κληρονομηθεῖ. Ἔχει πολύ ἐνδιαφέρον νά μελετήσει κανείς, καί μελετῶ ἐδῶ καί καιρό, τόν διάλογο ἀνάμεσα στήν Ἀγγλικανική Ἐκκλησία τοῦ 17ου αἰώνα καί τήν Ὀρθόδοξη. Οἱ Ἀγγλικανοί ἦταν ἰδιαίτερα ἀνάστατοι διότι δέν μποροῦσαν νά καταλάβουν τί πίστευαν οἱ Ὀρθόδοξοι σχετικά μέ τήν μεταβολή τοῦ οἴνου καί τοῦ ἄρτου σέ αἷμα καί σῶμα. Οἱ Ὀρθόδοξοι ἔλεγαν «εἶναι μυστήριο, πού δέν μποροῦμε νά κατανοήσουμε. Πιστεύουμε ὅτι γίνεται, ἀλλά τό πῶς δέν τό γνωρίζουμε». Οἱ Ἀγγλικανοί ὅπως καί οἱ ρωμαιοκαθολικοί ἤθελαν μία καθαρή ἐξήγηση. Αὐτή εἶναι ἡ τυπική διαφορά τῶν Ἐκκλησιῶν καί γι’ αὐτό ἀκριβῶς ἀγαπῶ τούς Ὀρθοδόξους.</p><p class="os" data-enum="p67" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Δ: Τί γνώμη ἔχετε γιά τούς νεοέλληνες;</p><p class="os" data-enum="p68" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ρ: Ὑπάρχει ἀκόμη ζωντανή στόν λαό αὐτή ἡ γρήγορη κατανόηση τῶν πραγμάτων καί τῶν καταστάσεων. Ὑπάρχει ἔντονη, ἐπίσης, ἡ ἄλλη ποιότητα τῶν Βυζαντινῶν: ἡ ζωηρή περιέργεια. Καί οἱ νεοέλληνες ἔχουν, ὅπως εἶχαν κι οἱ Βυζαντινοί, ἀντίληψη τῆς σημασίας τους στήν ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ. Ὅλα αὐτά δείχνουν μία ἱστορική ἑνότητα, ἄλλωστε κανείς λαός δέν διατηρεῖ ὅλα τά χαρακτηριστικά του ἀπείραχτα. Πολλά ἐξαρτῶνται ἀπό τή γλώσσα, πού εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος συντήρησης τῆς παράδοσης.</p><p class="os" data-enum="p69" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἡ γραμματεία τοῦ Βυζαντίου πληγώθηκε ἀπό τή σχέση της μέ τήν ἀρχαία γραμματεία. Εὐτυχῶς, οἱ νεοέλληνες ἔχουν τή δημοτική πού ἐπέτρεψε στη νεοελληνική γραμματεία νά προχωρήσει, νά ἐξελιχθεῖ μ’ ἕναν τρόπο πού οἱ βυζαντινοί δέν κατάφεραν, μέ ἐξαίρεση τήν κρητική λογοτεχνία καί τόν Διγενῆ. Τά μεγάλα βυζαντινά ἀριστουργήματα ἦταν μᾶλλον λαϊκά. Πρωτογνώρισα τόν Σεφέρη ὅταν ἤμουν στήν Ἑλλάδα, ἀμέσως μετά τόν πόλεμο. Ὅταν ἦρθε πρεσβευτής στό Λονδίνο, τόν ἔβλεπα πολύ συχνά. Ἐκείνη τήν ἐποχή, περνοῦσα πολύ καιρό σέ ἕνα νησί στή Δυτική Ἀκτή τῆς Σκωτίας, μέ πολύ μαλακό κλίμα λόγω τοῦ Ρεύματος τοῦ Κόλπου. Μία ἀλέα μέ φοινικιές ὁδηγοῦσε στό σπίτι μου. Ἦρθε κι ἔμεινε μαζί μέ τή γυναίκα του. Ὁ καιρός ἦταν ὑπέροχος, ὅπως συμβαίνει συχνά ἐκεῖ, καί μοῦ εἶπε «Εἶναι πιό ὄμορφα κι ἀπό τά ἑλληνικά νησιά» κάτι πολύ εὐγενικό ἐκ μέρους του. Εἴχαμε τακτική ἀλληλογραφία μέχρι τόν θάνατό του… ὅταν ἔφυγε ἀπό τό Λονδίνο γιά τήν Ἀθήνα, μοῦ χάρισε τήν κάβα του, μία κάβα ἀποτελούμενη ἀποκλειστικά ἀπό οὖζο καί ρετσίνα. Ἀκόμη δέν ἔχω πιεῖ ὅλο τό οὖζο, ἔχω… Εἶχε πεῖ ὅτι «Οἱ Κέλτες εἶναι οἱ ρωμαῖοι τοῦ Βορρᾶ»· ναί, τό διασκέδαζε νά κάνει τέτοια σχόλια, ἂν κι ἐδῶ ἔχει ἀρκετό δίκαιο… Ὁ Καβάφης εἶναι ἀπό τούς μεγαλύτερους ποιητές τοῦ κόσμου καί μάλιστα πρωτότυπος….Ἐκεῖνον πού δέν μπορῶ νά διαβάσω εἶναι ὁ Καζαντζάκης· τόν γνώριζα προσωπικά, ἀλλά δέν μπορῶ νά τόν διαβάσω, ποτέ δέ μοῦ ἄρεσε γιά νά εἶμαι εἰλικρινής. Μ’ ἀρέσει ὁ Ἐλύτης καί πότε – πότε βρίσκω κάτι σημαντικό στόν Σικελιανό. Τούς νεώτερους δέν τούς γνωρίζω, σταμάτησα νά παρακολουθῶ, κι ὅπως ξέρετε ἀνήκω σέ μία πολύ παλιά γενιά.</p><p class="os" data-enum="p70" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: inherit; font-stretch: inherit; font-style: inherit; font-variant: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ</strong></p><p class="os" data-enum="p71" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Συμβολή στήν ἐμπέδωση τῆς σκέψης τοῦ μεγάλου σοφοῦ, τοῦ Ράνσιμαν, εἶναι τό παρακάτω κείμενο, ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του «Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός».</p><p class="os" data-enum="p72" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Χάρις στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἡ Χριστιανική θρησκεία ἦλθε στόν κόσμο αὐτό σέ μία μοναδική στιγμή τῆς ἱστορίας του. Οἱ Ρωμαῖοι εἶχαν μόλις ὁλοκληρώσει τήν κατάκτηση ὅλου του μεσογειακοῦ κόσμου, προσφέροντας ἔτσι μία τεράστια ἔκταση, ὅπου ἄνθρωποι καί ἰδέες μποροῦσαν νά ταξιδεύουν ἀνεμπόδιστα. Περισσότερο ἴσως σημαντικό ἦταν τό γεγονός ὅτι στήν πολιτισμική ζωή αὐτῆς τῆς περιοχῆς δέσποζαν σοφοί καί διδάσκαλοι, γαλουχημένοι στίς παραδόσεις τοῦ Κλασσικοῦ Ἑλληνικοῦ κόσμου.</p><p class="os" data-enum="p73" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἡ ἐξαιρετική ἐμβρίθεια τῶν φιλοσόφων, ἐπιστημόνων καί καλλιτεχνῶν, πού ἀρχικῶς συναντᾶμε στίς περιοχές τοῦ Αἰγαίου πελάγους, ἁπλώθηκε, χάρις στήν τόλμη τῶν Ἑλλήνων καί τίς κατακτήσεις τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, σέ ὅλες τίς χῶρες τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου. Οἱ μεγάλες καί ἐπιφανεῖς πόλεις πού εἶχαν ἀνθήσει στό πέρασμα τῶν Μακεδόνων, ἰδιαιτέρως ἡ Ἀλεξάνδρεια στήν Αἴγυπτο, τώρα διέθεταν σοφούς ἀναθρεμμένους στήν Ἑλληνική παράδοση, πού εἶχε ἐμπλουτισθεῖ καί ἀπό τίς παραδόσεις τῶν παλαιοτέρων αὐτοκρατοριῶν τῆς Ἀνατολῆς. Ἀκόμη καί αὐτή ἡ Ρώμη καί οἱ δορυφόροι της προσέβλεπαν στήν Ἑλλάδα γιά τήν πολιτισμική ὑποδομή τους.</p><p class="os" data-enum="p74" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἔτσι, ἡ Χριστιανική Ἐκκλησία ἀπό τά πρῶτα της χρόνια εἶχε νά ἀντιμετωπίσει τήν πρόκληση τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Τί ἐννοοῦμε μέ τόν ὄρο «Ἑλληνισμός»; Δέν εἶναι ταυτόσημος μέ τόν Ἑλληνικό Ἐθνισμό, ἄν καί οἱ σημερινοί Ἕλληνες δικαίως μποροῦν καί διεκδικοῦν τή συγγένεια μέ τούς διανοητές καί καλλιτέχνες τῆς κλασσικῆς Ἑλλάδας, τῶν ὁποίων τή γλώσσα καί τή γῆ κληρονόμησαν. Νομίζω πώς Ἑλληνισμός εἶναι βασικῶς μία στάση τοῦ νοῦ, ἡ ἀναζήτηση μίας ἑρμηνείας τοῦ κόσμου στόν ὁποῖο ζοῦμε, ἡ ἐπιμονή γιά τή γνώση ὅλων τῶν φαινομένων του καί ἡ ἐλπίδα πώς μποροῦμε νά κατανοήσουμε τά λάθη, τίς θλίψεις καί τίς τραγωδίες του, πράγμα πού τελικῶς θά μᾶς καταστήσει ἱκανούς νά φθάσουμε στήν ἁρμονία πού τό ἀνθρώπινο γένος πρέπει νά ποθεῖ. Ἦταν ἕνα τρομακτικό καθῆκον. Πολλοί ἕλληνες φιλόσοφοι – καί πολλοί φιλόσοφοι σήμερα – ἦσαν εἰλικρινά ἀπαισιόδοξοι. Ὅμως ὁ ἐρχομός τοῦ Χριστιανισμοῦ φάνηκε σέ ἄλλους νά προσφέρει μία λύση. Ἡ αὐστηρή ἐμμονή του στίς ἠθικές ἀξίες, σέ συνδυασμό μέ τήν ἔμφαση πού ἔδινε στήν ἀγάπη καί τήν πίστη του στήν τελική λύτρωση, γοήτευσε πολλούς στοχαστές. Ἀλλά γιά νά γίνει ἀποδεκτός στόν κόσμο τῆς διανοήσεως, ὄφειλε νά συνταυτισθεῖ τρόπον τινά μέ τόν κυρίαρχο Ἑλληνισμό. Καί ἦταν τό μεγάλο ἐπίτευγμα τῶν πρώτων Χριστιανῶν Πατέρων, κυρίως, νομίζω, τῶν Καππαδοκῶν, τό ὅτι μπόρεσαν καί ἐξέφρασαν τό Χριστιανικό δόγμα μέ ὅρους πού ἦσαν ἀποδεκτοί ἀπό τούς φιλοσόφους. Οἱ δέ μεγάλες Οἰκουμενικές Σύνοδοι πρόσφεραν τό φιλοσοφικό ὑπόβαθρο, τό ὁποῖο χρειαζόταν ἡ Ἐκκλησία.</p><p class="os" data-enum="p75" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἡ συμμαχία μέ τόν Ἑλληνισμό διασφάλισε τό μέλλον τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλά μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου καί τή μεγάλη ἐξάπλωση τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἐμφανίζονταν τάσεις πού ἀπέρριπταν τήν Ἑλληνική προσέγγιση. Ἦσαν οἱ πιστοί πού ἔμεναν ἀποκλειστικά στό ἑβραϊκό ὑπόβαθρο τοῦ Χριστιανισμοῦ, οἱ φονταμενταλιστές, πού ὑπῆρχαν μέχρι σήμερα καί πού ἐπέμεναν στήν αὐστηρή τήρηση ἄκαμπτων ἠθικῶν κανόνων καί τελετουργικῶν τυπικῶν καί στήν κατά γράμμα ἑρμηνεία τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Περισσότερο ἀξιοσημείωτη καί καθοριστική εἶναι ἀκόμη ἡ γενική τάση τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης καί τῶν διαδόχων τους νά υἱοθετοῦν μία ἄκαμπτη στάση στή θεολογία τους. Τοῦτο ὀφείλεται στίς ἱστορικές συγκυρίες.</p><p class="os" data-enum="p76" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ὅταν ἡ Ρωμαϊκή αὐτοκρατορία κατέρρευσε ἀπό τίς βαρβαρικές καταλήψεις, ἦσαν δυτικές, λιγότερο πολιτισμένες, ἐπαρχίες, πού ἔπεσαν πρῶτες στά βαρβαρικά χέρια. Κι ὅταν οἱ Ρωμαῖοι διοικητές ἀναγκάσθηκαν νά παραιτηθοῦν, ἡ μόνη ἐναπομείνασα μορφωμένη τάξη ἦταν ὁ κλῆρος. Αὐτός δέν περιορίσθηκε μόνο στό καθῆκόν του νά μεταστρέψει στόν Χριστιανισμό τούς εἰσβολεῖς. Ἐπί πλέον προμήθευσε τούς νέους ἄρχοντες μέ ἐγγραμμάτους ὑπαλλήλους καί, πρό πάντων, νομικούς. Ὁ νόμος ἦταν ἡ μεγάλη συμβολή τῶν Ρωμαίων στόν πολιτισμό. Πλήν ὅμως ἡ ἄκαμπτη ἐφαρμογή του ἦταν ἀντίθετη πρός τήν παράδοση τοῦ Ἑλληνισμοῦ.</p><p class="os" data-enum="p77" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Οἱ Ρωμαῖοι θεολόγοι ἀπαιτοῦσαν ἀκριβεῖς φόρμουλες καί λογικά ἐπιχειρήματα, ὅπως ἀναπτύχθηκαν ἀπό ἐκεῖνον τόν ἀξιόλογο διανοητή, τόν Θωμά Ἀκινάτη.</p><p class="os" data-enum="p78" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Στίς Ἀνατολικές ἐπαρχίες ὅμως, στό Βυζάντιο, οἱ νομικοί δέν ἀνῆκαν στόν κλῆρο, ἦσαν λαϊκοί, καί μία πιό φιλελεύθερη θεολογία ἦταν ἐπιτρεπτή, ἐνῶ τηροῦνταν ἀνέπαφα τά θεμελιώδη Χριστιανικά δόγματα, τό δόγμα τῆς Ἐνανθρωπήσεως καί τό δόγμα τῆς Σωτηρίας. Πρό πάντων, ἐνῶ οἱ Δυτικές Ἐκκλησίες δέν αἰσθάνονταν ποτέ ἄνετα μέ τούς μυστικούς πού ἐμφανίζονταν στούς κόλπους των, -ἄν καί δέν ἦταν δυνατόν νά μήν ἀναγνωρίσουν τήν ἁγιότητα κάποιων μορφῶν, ὅπως ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τοῦ Σταυροῦ καί ἡ Ἁγία Τερέζα τῆς Ἀβίλα- στήν Ἀνατολική Ἐκκλησία ὁ μυστικός ἦταν ἐλεύθερος νά βρεῖ τόν δικό του δρόμο πρός τήν σωτηρία. Ἐδῶ εἶχε διατηρηθεῖ ἡ Ἑλληνική στάση. Δέν ὑπῆρξε ποτέ καμιά σοβαρή προσπάθεια νά ἐμποδιστεῖ ἡ προσωπική ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ.</p><p class="os" data-enum="p79" data-field=" paragraph" style="border: 0px; font: inherit; margin: 0px 0px 1em; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Σέ αὐτό τόν βαθμό ἡ παράδοση τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἔχει ἐπιζήσει στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί νομίζω πώς εἶναι ἀκόμη ἀπαραίτητη σήμερα. Ἡ προσπάθεια τῶν Δυτικῶν Ἐκκλησιῶν νά ἐκσυγχρονίζουν τή θρησκεία περιορίζει τό αἰώνιο μήνυμά της καί ἡ μέριμνα νά ὑποτάξουν τήν θεολογία στή λογική συμφώνως πρός τά σύγχρονα κοσμικά στερεότυπα ἁπλῶς ὁδηγεῖ τόν λαό τοῦ Θεοῦ στόν ἀγνωστικισμό ἤ ἀκόμη καί τόν ἀθεϊσμό. Ἄν ὅμως οἱ Ὀρθόδοξοι διατηρήσουν τήν συμμαχία τους μέ τόν Ἑλληνισμό, θά μπορέσουν νά διατηρήσουν τήν πνευματικότητά τους. Ἲσως μετά ἀπό ἕναν αἰώνα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία θά εἶναι ἡ μόνη ἀπό τίς μεγάλες Χριστιανικές Ἐκκλησίες πού θά ἔχει ἐπιζήσει, ἀφοῦ μόνη αὐτή θυμᾶται πώς ἡ θρησκεία εἶναι μυστήριο καί πώς ὁ Χριστιανός, βοηθούμενος ἀπό τούς φιλοσόφους καί τούς θεολόγους τοῦ παρελθόντος καί ὄχι τρομοκρατούμενος ἀπό αὐτούς, δύναται νά ἀκολουθήσει τίς παραδόσεις τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί μαζί μέ τούς ὁμοπίστους ἀδελφούς του, παραμένοντας εὐπειθές τέκνο τῆς Ἐκκλησίας του, νά βρεῖ τόν δικό του δρόμο πρός τη σωτηρία.</p></article><div class="block-doc__under" style="background-color: white; border: 0px; font-family: Georgia, "Times New Roman", serif; font-size: 18px; font-stretch: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin: 0px 0px 26px; padding: 0px; text-align: right; vertical-align: baseline;"><p class="block-doc__author" style="border: 0px; clear: both; font-family: inherit; font-size: 1em; font-stretch: inherit; font-style: italic; font-variant: inherit; font-weight: inherit; line-height: 1.4; margin: 0px 0px 26px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ἐπιμέλεια Ἄρης Κουτρής</p><p class="block-doc__source" style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 1em; font-stretch: inherit; font-style: italic; font-variant: inherit; font-weight: inherit; line-height: 1.4; margin: 0px 0px 26px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="https://enromiosini.gr/arthrografia/sir-steven-runciman-o/" style="border: 0px; color: #007c5b; font: inherit; margin: 0px; padding: 0px; text-decoration-line: none; vertical-align: baseline;" target="_blank">Ενωμένη Ρωμηοσύνη</a></p><p class="block-doc__date" style="border: 0px; clear: both; font-family: inherit; font-size: 1em; font-stretch: inherit; font-style: italic; font-variant: inherit; font-weight: inherit; line-height: 1.4; margin: 0px 0px 26px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">10/5/2022</p></div>

SIR STEVEN RUNCIMAN – Ο Μέγιστος Βυζαντινολόγος του 20ου Αιώνα

     SIR STEVEN RUNCIMAN Ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ «Χαίρομαι μέ τή σκέψη ὅτι στά ἑπόμενα 100 χρόνια ἡ Ὀρθοδοξία θά εἶναι ἡ μό...

Διαβάστε περισσότερα »

«Χάρη στον ΑΜΕΑ γιο μου άρχισα να βλέπω τη ζωή πιο ώριμα και πιο βαθιά»

<p><span style="color: black; font-size: medium;"><img border="0" data-original-height="467" data-original-width="700" height="426" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMO3ePH7wj8mSI0hclSoY0FDszdO2HSRe7rN7kiBBHz7wu3qJupOD6eKuybvKXIWEfnKFQJInPu-RP148BPvsgwvTCEzmneo50X-gcNM_I6D_iEv4AJClVknwDI-Pl2lnzVf50ZUayZkTMazcwKwczewTJgdlPficB5PMOEMBoScSzThAOtcCZebjQ/w640-h426/391306.p.jpg" style="border-width: 0px;" width="640" /></span><span style="background-color: white;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p><br /></p><p style="font-family: Arial, sans-serif;"></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="color: #2b00fe; font-size: medium;">«Χάρη στον ΑΜΕΑ γιο μου άρχισα να βλέπω τη ζωή πιο ώριμα και πιο βαθιά»<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="color: #2b00fe; font-size: medium;">Η ιστορία μιας απόλυτης αγάπης.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #2b00fe;">Άννα Μπερσένεβα-Σάνκεβιτς</span><o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"><i>Η νεαρή γυναίκα, ηρωίδα της παρούσας ιστορίας, είναι σήμερα επιτυχώς παντρεμένη και περιμένει ένα μωρό. Η διήγησή της για τα γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι ένας άνθρωπος αγαπά κάποιον όχι απαραιτήτως για κάποιον λόγο, αλλά ακόμα και αν υπάρχουν οι αντίθετοι λόγοι για αυτό. Και ο άνθρωπος, που ανακάλυψε την πηγή μιας τέτοιας αγάπης μέσα του, δεν ψάχνει πια γι’ ανταμοιβή και δεν έχει ανάγκη από την επιδοκιμασία κάποιου άλλου.<o:p></o:p></i></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"><i> </i></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Παντρεύτηκα σε ηλικία 21 ετών. Αμέσως έμεινα έγκυος. Η εγκυμοσύνη πήγαινε καλά και στον υπέρηχο μου έλεγαν ότι όλα πάνε καλά. Στις 16 Ιανουαρίου γέννησα τον γιο μου, τον Γκεόργκι. Οι γιατροί μού είπαν για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το παιδί μου κι έπαθα σοκ: Εγκεφαλική παράλυση, τρεις τρύπες στην καρδιά, το ένα νεφρό έλειπε, ο ένας πνευμόνας δεν είχε εξελιχθεί πλήρως, προβλήματα με τα πόδια και τη σπονδυλική στήλη, δηλαδή πολλές αναπηρίες με τις οποίες κάποιος πολύ δύσκολα μπορεί να επιβιώσει. Σύμφωνα με τους γιατρούς, τέτοια παιδιά δεν ζουν περισσότερο από έναν χρόνο.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Την τρίτη ημέρα μετά από τη γέννηση του γιου μου, στη δουλειά μου έμαθαν για τη δυστυχία μας και ο διευθυντής μου κανόνισε να με μεταφέρουν στην πρωτεύουσα της περιφέρειας. Από ’κεί ήρθε το ασθενοφόρο και μας πήγε σ’ ένα μεγάλο παιδικό νοσοκομείο. Εκεί μάθαμε ότι ο γιος μας είναι σε αυτήν την κατάσταση γιατί υπήρξε πρόβλημα στο σχηματισμό του όγδοου χρωμοσώματος. Οι γιατροί έλεγαν: «Γιατί γεννήσατε ένα τέτοιο παιδί; Αυτή η ασθένεια ανιχνεύεται στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης. Έπρεπε να κάνετε άμβλωση». Επίσης, μου συνέστησαν να παραδώσω τον γιο μου σε κάποιο ίδρυμα. Αλλά πώς μπορούσα να τον παρατήσω, αφού άκουσα το χτύπημα της καρδιάς του; Όπως και να ήταν, ήταν δικός μου.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Ο άνδρας μου με υποστήριζε, μας επισκεπτόταν στο νοσοκομείο. Από τον Ιανουάριο ώς τον Μάρτιο βρισκόμασταν σε διάφορα νοσοκομεία και μόλις τον Μάρτιο γυρίσαμε στο σπίτι. Σχεδόν αμέσως έμαθα ότι ο άνδρας μου με απατάει. Υπήρχαν διάφορα περίεργα τηλεφωνήματα και ύστερα είδα και κάποια μηνύματα. Τον Απρίλιο έδιωξα τον άνδρα μου από το σπίτι και τον Νοέμβριο χωρίσαμε. Τον πρώτο καιρό ο πρώην άνδρας μου ερχόταν και βοηθούσε με το παιδί, καθώς επίσης βοηθούσαν και οι δυο γιαγιάδες. Όταν ο Γκεόργκι έγινε ενός έτους, πήγα στη δουλειά, ενώ με τον Γκεόργκι έμενε στο σπίτι η μαμά μου. Κάναμε τις διαδικασίες για τη χορήγηση επιδόματος αναπηρίας για τον Γκεόργκι. Από τότε ο πρώην άνδρας μου σταμάτησε να μας βοηθά, γιατί δημιούργησε μια καινούργια οικογένεια, όπου έκανε ένα άλλο παιδί (επίσης ανάπηρο).<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Προσπαθούσα να κάνω για τον γιο μου ό,τι μπορούσα: Πηγαίναμε σε διάφορες κλινικές, παίρναμε όλα τα φάρμακα που μας είχαν συνταγογραφηθεί, βρήκαμε έναν καλό μασέρ. Μετά τη θεραπεία, ο Γκεόργκι άρχισε να στέκεται στα πόδια του και να περπατά με βοήθεια. Σύντομα είπε και τα πρώτα του λόγια: «Μαμά», «μπαμπά», «γιαγιά», «δώσ’ μου». Όταν τον αγκάλιαζα και τον φιλούσα και αυτός προσπαθούσε να μου πει κάτι, γέμιζα από τρυφερότητα.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Δεν δυσκολευόμουν. Αισθανόμουν πλήρης μητέρα<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Δεν δυσκολευόμουν. Μπορεί οι άλλοι άνθρωποι με κοιτούσαν κάπως περίεργα, μπορεί οι συγγενείς να με θεωρούσαν τρελή, αλλά εγώ αισθανόμουν πλήρης μητέρα. Ναι, το παιδί μου δεν ήταν σαν τ’ άλλα παιδιά, δεν μπορούσε να τρέχει και να πηδάει, αλλά ήταν δικό μου παιδί, το οποίο αγαπούσα με όλη μου την καρδιά. Δεν ήταν φορτίο για μένα. Δεν αισθανόμουν εγκλωβισμένη στο σπίτι, γιατί πήγαινα στη δουλειά. Καμιά φορά, η μητέρα μου συμφωνούσε να μείνει σπίτι με το παιδί και το βράδυ, ώστε εγώ να μπορέσω να βγω με τις φίλες μου.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Τις δυνάμεις μού τις έδινε ο γιος μου. Χάρη στον γιο μου άρχισα να βλέπω τη ζωή πιο ώριμα και πιο βαθιά. Πριν τη γέννηση του γιου μου είχα μόνο τις διασκεδάσεις στο μυαλό μου, ενώ ύστερα, μετά τη δουλειά έτρεχα στο σπίτι να τον πάω για βόλτα. Κάναμε βόλτα με τις ώρες και δεν ντρεπόμουν ποτέ για το ότι δεν είναι σαν τ’ άλλα παιδιά. Καταλάβαινα ότι όλη μέρα βρίσκεται στο σπίτι και το βράδυ χρειάζεται να βγει έξω. Δεν ήθελα πια να ξοδεύω χρήματα για τον εαυτό μου, ήθελα να του αγοράσω παγωτό ή γιαούρτι. Ήμουν έτοιμη να στερήσω κάτι στον εαυτό μου, αλλά να του αγοράσω τα χάπια, που είχε ανάγκη. Ο γιος μου μ’ έμαθε να νιώθω χαρούμενη, όταν περιποιούμαι κάποιον άλλον. Αυτός είχε ανάγκη εμένα κι εγώ αυτόν. Ήθελα να του δώσω περισσότερα απ’ ότι σ’ ένα κανονικό παιδί, ώστε να νιώθει ότι δεν είναι μόνος σ’ αυτόν τον κόσμο.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Οι γιατροί έλεγαν πως τέτοια παιδιά δεν ζουν περισσότερο από έναν χρόνο, ενώ ο Γκεόργκι έζησε πεντέμιση χρόνια. Την 1η Ιουλίου του 2016, στις 5 το πρωί, σταμάτησε η καρδιά του. Εκείνην τη νύχτα ήμουν στη δουλειά για νυχτερινή βάρδια. Συνήθως, η μαμά μου τηλεφωνούσε στις 10-11 το βράδυ και μου έλεγε ότι ετοιμάζονται για ύπνο. Αλλά εκείνο το βράδυ της χάλασε το κινητό. Και όταν στις 5 το πρωί μου τηλεφώνησε η γειτόνισσα, κατάλαβα αμέσως τι είχε συμβεί. Κάλεσαν ασθενοφόρο. Οι γιατροί προσπαθούσαν να κάνουν τον Γκεόργκι να συνέλθει, του έκαναν ένεση αδρεναλίνης, αλλά η καρδιά του δεν ήθελε να χτυπά πια. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί δυο φορές στο παρελθόν, αλλά τότε ήμουν δίπλα του, τον πήγαινα στο μπαλκόνι, τον κουνούσα και παρακαλούσα τον Κύριο να κάνει τον γιο μου ν’ αναπνεύσει. Αυτήν τη φορά δεν βρέθηκα δίπλα του. Κατηγορούσα τον εαυτό μου, που δεν ήμουν δίπλα του τότε.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Ήταν δύσκολη η περίοδος μετά τον θάνατό του. Τον πρώτο καιρό, όταν έμπαινα στο σπίτι, νόμιζα πως τον άκουγα να σέρνεται προς το μέρος μου και να μου λέει «μάνα». Ακόμη, κατά τη διάρκεια της ζωής του Γκεόργκι γνώρισα τον δεύτερο άνδρα μου, αλλά μετά το θάνατο του γιου μου αρχίσαμε να τσακωνόμαστε, γιατί εγώ δεν ήθελα να βλέπω κανέναν, μ’ εκνεύριζαν όλοι. Ύστερα από ένα μήνα, τηλεφώνησα στην αδελφή μου, στην Αγία Πετρούπολη, και ρώτησα αν μπορεί να με φιλοξενήσει. Ήταν δύσκολο για μένα να βρίσκομαι στο ίδιο διαμέρισμα, στην ίδια πόλη. Παραιτήθηκα από τη δουλειά μου κι έφυγα. Εκεί ασχολιόμουν με τ’ ανίψια μου, τα πήγαινα βόλτα, παίζαμε μαζί. Έτσι, επικοινωνώντας με τα παιδιά, κατάλαβα ότι πρέπει να συνεχίσω τη ζωή μου, ότι όλα θα πάνε καλά και ότι μπορώ ακόμα να γεννήσω ένα γερό παιδί. Άρχισα να τηλεφωνώ στον Αλεξάντρ, τον σύντροφό μου εκείνη την εποχή. Αυτός, εκείνο το διάστημα περιποιόταν τον τάφο του γιου μου. Τον Δεκέμβριο γύρισα πίσω και η ζωή άρχισε να βελτιώνεται. Παντρεύτηκα με τον Αλεξάντρ. Για μερικά χρόνια δεν είχαμε παιδιά και θέλαμε ήδη να πάμε στους γιατρούς, αλλά τον Φεβρουάριο έμαθα ότι ήμουν έγκυος.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif; text-align: justify;"><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Ο Κύριος μάς επιτρέπει οι δυσκολίες να έρθουν στη ζωή μας, ώστε να μας ενισχύσουν, ώστε μάλλον ν’ αλλάξουμε τη στάση μας προς τον κόσμο και τους ανθρώπους. Μετά τον Γκεόργκι άρχισα ν’ αγαπώ περισσότερο τα παιδιά και γενικώς τη ζωή, να αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για όλα. Είμαι ευτυχισμένη που είχα αυτό το παιδί, δεν τον ξεχνάω. Δεν υπάρχει τίποτα το τρομερό στην ασθένεια, αντιθέτως, υπάρχει μια ιδιαίτερη χάρη.<b><o:p></o:p></b></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Άννα Μπερσένεβα-Σάνκεβιτς<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Μετέφρασε από τα Ρωσικά στα Ελληνικά η Κατερίνα Πολονέιτσικ<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">Pravoslavie.ru<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Arial, sans-serif;"><b><span lang="EL" style="background-color: white; line-height: 22.8267px;"><span style="font-size: medium;">9/29/2022</span></span></b></p>

«Χάρη στον ΑΜΕΑ γιο μου άρχισα να βλέπω τη ζωή πιο ώριμα και πιο βαθιά»

  «Χάρη στον ΑΜΕΑ γιο μου άρχισα να βλέπω τη ζωή πιο ώριμα και πιο βαθιά» Η ιστορία μιας απόλυτης αγάπης. Άννα Μπερσένεβα-Σάνκεβιτς   Η νεαρ...

Διαβάστε περισσότερα »

ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ: ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΖΩΟΥ - ΟΤΙ ΤΑ ΖΩΑ ΣΤΕΡΟΥΝΤΑΙ ΛΟΓΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ

<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZqabfdpzR55GzKZzCz1nmA3Jp--6XdNQft1txVmgLzAM0PWJSyQVT-7es3wG4obxr52QP5PhZVS1auT0SRL-6L9ktnE_2smDz2DPG1a89ejKcpW2Td4PNEgFUinAhnyXM-UHoLnCMu7jOA9yQ4lAq9l77Jf69SkOR81O3Ym1ZZZ5nl8f_T57oKw/s560/50.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="527" data-original-width="560" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZqabfdpzR55GzKZzCz1nmA3Jp--6XdNQft1txVmgLzAM0PWJSyQVT-7es3wG4obxr52QP5PhZVS1auT0SRL-6L9ktnE_2smDz2DPG1a89ejKcpW2Td4PNEgFUinAhnyXM-UHoLnCMu7jOA9yQ4lAq9l77Jf69SkOR81O3Ym1ZZZ5nl8f_T57oKw/s16000/50.png" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCB_O7_afoegRArWIaXcpOdXwTjvXZd-t166bDGUWq3myQpH8WKkQHVxjdB4xNBR2kKCnViFWTE6rQi87Ap2QSDAIbi6cw7l2y_H3VzQFOvXic09JezyCh5LSaOyIo4G92Ao3DIN1YzoQhQpZxUq5fbn9UFm4IoDu2aPgcbAhZlfP_4yQsjBYHPA/s757/51.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="757" data-original-width="548" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCB_O7_afoegRArWIaXcpOdXwTjvXZd-t166bDGUWq3myQpH8WKkQHVxjdB4xNBR2kKCnViFWTE6rQi87Ap2QSDAIbi6cw7l2y_H3VzQFOvXic09JezyCh5LSaOyIo4G92Ao3DIN1YzoQhQpZxUq5fbn9UFm4IoDu2aPgcbAhZlfP_4yQsjBYHPA/s16000/51.png" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMFWVxFXB5h7j0GVxygyI_uKtlIXyR2cZ7f8JDYI0AqH_RyMf3qrjdUgdl3G2htb7JPdBQtrPIE5qeCFQfPow_iT_F4gnqgus0zQ9fG1dX9wyf-96PAdFrGTYUy_vNgSAsLZ5E0AAaUxqxZTCZ-toS4fmRA-Mupd9rA8JAEH8_1F8HHaBDMv5nNQ/s788/52.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="788" data-original-width="549" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMFWVxFXB5h7j0GVxygyI_uKtlIXyR2cZ7f8JDYI0AqH_RyMf3qrjdUgdl3G2htb7JPdBQtrPIE5qeCFQfPow_iT_F4gnqgus0zQ9fG1dX9wyf-96PAdFrGTYUy_vNgSAsLZ5E0AAaUxqxZTCZ-toS4fmRA-Mupd9rA8JAEH8_1F8HHaBDMv5nNQ/s16000/52.png" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYmzwcV8Fa5cL4MUiGfohIsvSSXM-6Tt_HYmE0VBbxoZ4gqohb7PvtVpZsREHStL54mDSrRgiUhNAXJZbDMlOa4zdGM-XWSgiV-5x55r8GsfwV3Oqd9azc7Y_ZjjmEHoHDGJn8Sh1qbw3OiPEo6dZYu8F8t4Z4QM4Zk21ejHb5TqDYNvVfEJC0pg/s579/53.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="222" data-original-width="579" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYmzwcV8Fa5cL4MUiGfohIsvSSXM-6Tt_HYmE0VBbxoZ4gqohb7PvtVpZsREHStL54mDSrRgiUhNAXJZbDMlOa4zdGM-XWSgiV-5x55r8GsfwV3Oqd9azc7Y_ZjjmEHoHDGJn8Sh1qbw3OiPEo6dZYu8F8t4Z4QM4Zk21ejHb5TqDYNvVfEJC0pg/s16000/53.png" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><p></p><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 12px; text-align: right;"><b><span style="color: #2b00fe;">(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)</span></b></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 12px;"><br /></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 12px;"><br /></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><b><span style="color: red;"><u><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ</span></u></span></b></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"><br /></span></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><a href="https://entoytwnika1.blogspot.com/2022/05/blog-post_35.html" itemprop="url" style="color: #007abe; text-decoration-line: none;"><b><span style="color: #2b00fe;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Περί κρεοφαγίας</span></span></b></a></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><b><span style="color: #2b00fe;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"><br /></span></span></b></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><a href="https://entoytwnika1.blogspot.com/2022/05/blog-post_53.html" itemprop="url" style="color: #007abe; text-decoration-line: none;"><b><span style="color: #2b00fe;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">ΖΩΟΛΑΤΡΕΙΑ...</span></span></b></a></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><b><span style="color: #2b00fe;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"><br /></span></span></b></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><a href="https://entoytwnika1.blogspot.com/2022/05/blog-post_23.html" itemprop="url" style="color: #007abe; text-decoration-line: none;"><b><span style="color: #2b00fe;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Επιρροές από ανατολίτικες θρησκείες.</span></span></b></a></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both; color: #333333;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"><br /></span></div><div class="separator" style="background-color: white; clear: both;"><a href="https://entoytwnika1.blogspot.com/2022/07/blog-post_86.html" itemprop="url"><b><span style="color: #2b00fe; font-family: helvetica; font-size: medium;">ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ: ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΖΩΟΥ - ΕΡΕΥΝΑΙ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΤΩΝ ΖΩΩΝ</span></b></a></div></div><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"><br /></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"><br /></span></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div> <br /><p></p>

ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ: ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΖΩΟΥ - ΟΤΙ ΤΑ ΖΩΑ ΣΤΕΡΟΥΝΤΑΙ ΛΟΓΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ) ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Περί κρεοφαγίας ΖΩΟΛΑΤΡΕΙΑ... Επιρροές από ανατολίτικες θρησκείες. ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ: ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠ...

Διαβάστε περισσότερα »

Γιατί η ζωή τόσων και τόσων θρήσκων είναι μίζερη, άγονη, συχνά γεμάτη κρυφό φθόνο, κεκαλυμμένη μνησικακία κλπ;

<p style="text-align: center;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;"> </span></span><span style="color: black; font-family: times; font-size: large;"><img border="0" data-original-height="977" data-original-width="720" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhuvAvP1_VThCLdfJfNN3by01xrNhiTQ68BpQHuFnHbUKkHwKOFkRlJS3xNbSSmKyvqZdjHZRd9cgI3uefEuBh17awNkZaGigACHPX3j_KUT8vYgSL7gRxNlP6Ey72vhB2oGgIABZ8kWxtsiohlmHoAga8ZRct07Wcw9kk_yOtb3jEd4hgeOhmACH0X/w295-h400/156476794_2488651787946737_4428387416359059354_o.jpg" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: initial; background-origin: initial; background-position: initial; background-repeat: initial; background-size: initial; border: none; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.5) 1px 1px 5px; padding: 8px; position: relative;" width="295" /></span></p><div style="text-align: center;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;"><br /></span></span></div><div><div style="text-align: justify;"><i style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;">Γιατί η ζωή τόσων και τόσων θρήσκων είναι μίζερη, άγονη, συχνά γεμάτη κρυφό φθόνο, κεκαλυμμένη μνησικακία κλπ, παρ'ότι προσεύχονται, είναι τακτικοί στις ακολουθίες, είναι συνεπείς με την τήρηση των τυπικών της ευσεβούς ζωής κλπ;</span></i></div><span style="background-color: white; font-size: large;"><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times;">Η απάντηση είναι απλή:</span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">Επειδή η θρησκευτικότητά τους συνίσταται στο να ζητούν από τον Θεό την ικανοποίηση των πόθων του εγωκεντρισμού τους και όχι την απαλλαγή από τον εγωκεντρισμό τους!</span></div></span></div><div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times; font-size: large;"><br /></span></div><span style="background-color: white;"><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times; font-size: large;">  Αλήθεια, λίγο να περισυλλεγεί κανείς και να στοχαστεί θα το καταλάβει: Πόσοι από τους θρήσκους προσεύχονται για να τους καταστήσει ο Θεός ικανούς να πραγματώσουν στις ζωές τους τα όσα αναφέρονται στους Μακαρισμούς; (Ματθ.5.1-11) </span></div></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;">  <i>Πόσοι έχουν ως κύριο αίτημα των προσευχών τους να τους αξιώσει ο Θεός να γίνουν πλήρως αμερόληπτοι και δίκαιοι; </i></span></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;"> Πόσοι ζητούν να απαλλαγούν από τον φθόνο και την μνησικακία; </span></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;"> <i>Πόσοι παρακαλούν για να τους ανοίξει τον έσω οφθαλμό έτσι ώστε να λάβουν γνώση των χρόνιων αγκυλώσεων της εγωπάθειάς τους και να απελευθερωθούν; </i> Πόσοι είναι έτοιμοι να διακινδυνεύσουν την κατάρρευση όλων των βεβαιοτήτων τους -στις οποίες έχουν επενδύσει ολόκληρη την ζωή τους- αν αυτές είναι οικοδομημένες πάνω σε ψεύδη; <a name="more"></a></span></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><i><span style="font-family: times; font-size: large;">Πόσοι είναι έτοιμοι να αλλάξουν ριζικά, και αν ακόμη αυτό θα τους κοστίσει πολλά στο επίπεδο της καλοπέρασής τους... και ιδίως στην ''αξιοσέβαστη'' κοινωνική τους εικόνα, στο γόητρό τους; </span></i></span></div><div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: times; font-size: large;"> Πόσοι θα διακινδυνεύσουν να γίνουν -αν αυτό είναι αναγκαίο- 'υπό πάντων μισούμενοι και διωκόμενοι'; (Ματθ. 10.22)</span></div><span style="background-color: white; font-size: large;"><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times;">Αν το καλοπροσέξετε θα διακρίνετε πως</span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">για τα αντίθετα όλων αυτών είναι που θρησκεύουν ως συνήθως οι άνθρωποι.</span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">Θρησκεύουν για να'ναι εξασφαλισμένοι ως προς τα της καλοπέρασής τους!</span></div></span></div><div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times; font-size: large;"><br /></span></div><span style="background-color: white; font-size: large;"><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times;">  Και φυσικά, ο από καταβολής κόσμου συγκροτητικός και συγκρατητικός των πάντων νόμος του Θεού είναι τέτοιος που να οικονομούνται τα πράγματα με τρόπο ώστε</span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">να βρίσκουν τον άνθρωπο συνθήκες ανάλογες των προθέσεών του και όχι των όσων του υπομιμνήσκει η εικόνα που έχει περί του εαυτού του</span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">(η οποία είναι, πλην των περιπτώσεων των αγίων, πάντα εξυψωτική και κολακευτική).</span></div></span></div><div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times; font-size: large;"><br /></span></div><span style="background-color: white; font-size: large;"><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">Τα πράγματα στην ζωή μας έρχονται ανάλογα με το που είναι προσηλωμένη η καρδιά μας</span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">(παρά τα όσα αυτο-εξυψωτικά ''παραμύθια'' σκαρφίζεται και ξεφουρνίζει ο νους μας). </span></div></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;">Και η καρδιά μας είναι προσηλωμένη σε αυτό που έχουμε εμπεδωμένο, στα βάθη της ψυχής μας, ως ''θησαυρό'' μας. (Ματθ.6.21)</span></span></div><div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times; font-size: large;"><br /></span></div><span style="background-color: white;"><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: times; font-size: large;">Είναι τυχαίο, λοιπόν, που ενώ έχουμε τόσους και τόσους ''πιστούς'' και ''ευσεβείς''... οι άγιοι είναι τόσοι λίγοι και δακτυλοδεικτούμενοι; </span></div></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;">Ενώ η αγιότητα δεν είναι τι άλλο, κατά την κοσμοθέαση της Χριστιανοσύνης, παρά η επιστροφή του ανθρώπου στην Θεόθεν ''εργοστασιακή'' του ''φτιαξιά''.</span></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;"> Στο να γίνει ξανά ατόφιος-αληθινός (''σώος'' δηλαδή) άνθρωπος... όπως ήταν όταν τον δημιούργησε ο Θεός: Εικόνα Θεού... φύσει κινούμενη στο να ομοιωθεί με Αυτόν (και να μπορεί, έτσι, να ορά τα πράγματα μέσω του παντεπόπτη και πανδίκαιου ''οφθαλμού'' Αυτού)!</span></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;"><br /></span></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: large;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-family: times; font-size: large;"><span style="background-color: white;"><a href="https://proskynitis.blogspot.com/2022/10/blog-post_73.html" target="_blank"><b>ΠΗΓΗ</b></a></span></span></div>

Γιατί η ζωή τόσων και τόσων θρήσκων είναι μίζερη, άγονη, συχνά γεμάτη κρυφό φθόνο, κεκαλυμμένη μνησικακία κλπ;

  Γιατί η ζωή τόσων και τόσων θρήσκων είναι μίζερη, άγονη, συχνά γεμάτη κρυφό φθόνο, κεκαλυμμένη μνησικακία κλπ, παρ'ότι προσεύχονται, ε...

Διαβάστε περισσότερα »

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Κ. ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΥ ΜΕ «TA ΝΕΑ»: «Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΜΟΣΧΑΣ ΔΕΝ ΥΠΗΡΕΤΕΙ ΟΥΤΕ ΤΟΝ ΘΕΟ ΟΥΤΕ ΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟ ΤΟΥ»

<p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">                                    <img height="363" id="lead-image" src="https://www.goarch.org/documents/32058/6710427/Ta+Nea+Interview+2022+large.jpg/751219c4-bf2f-4c04-bced-75fe3c542eaf?t=1664822154000" style="max-width: 100%;" width="640" /></span></p><h3 class="post-title entry-title" itemprop="name"></h3><div class="post-header"><div class="post-header-line-1"></div></div><div class="post-body entry-content" id="post-body-6702383034802360507" itemprop="description articleBody"><div class="journal-content-article"><div class="article-author"></div><div class="article-body"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"> <b><span style="color: #073763;"><a href="https://www.goarch.org/-/interview-with-ta-nea-gr-archbishop-elpidophoros-2022" target="_blank">Greek Orthodox Archdiocese of America</a></span></b></span></p><div><h3 dir="auto" style="text-align: center;"><span style="color: #660000;"><em><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Ο ιεράρχης με τις πρωτοποριακές ιδέες μιλά στα «ΝΕΑ» για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη βάφτιση στη Γλυφάδα και τον γάμο των ομοφύλων, τις αμβλώσεις αλλά και το μεταναστευτικό</span></em></span></h3></div><div><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;"><a name="more"></a></span><p style="text-align: justify;"><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">1. Λάβατε μέρος σε διαδηλώσεις για τον φόνο του Τζορτζ Φλόιντ, υποστηρίξατε τη χρησιμοποίηση πλαστικών λαβίδων για τη θεία κοινωνία, βαφτίσατε τα παιδιά ενός γκέι ζευγαριού. Τι είδους ιεράρχης είστε; Aπό τι καλούπι βγήκατε;</span></strong></span></p><div style="text-align: justify;"></div></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Από τη μήτρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της πρωτόθρονης Εκκλησίας, όπου ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης Βαρθολομαίος μας δίδαξε πως στο κέντρο της Χριστιανικής πίστης είναι η αγάπη και η αλληλεγγύη με όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς προϋποθέσεις, παρεκτός σε θέματα πίστης.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Οι διαδηλώσεις για τον Φλόιντ, η θεία κοινωνία την περίοδο της πανδημίας, και η βάπτιση το περασμένο καλοκαίρι παρουσιάστηκαν σαν σύγχρονες προκλήσεις στην καθημερινή μου ποιμαντική διακονία. Το ερώτημα της εκκλησίας σε κάθε εποχή θα πρέπει να είναι πώς ακριβώς θα αγκαλιάσει τον κόσμο. Ποιούς προσκαλούμε στο μεγάλο ιερό δείπνο που λέγεται εκκλησία; Και γιατί φοβόμαστε να προχωρήσουμε πέρα από τους χώρους όπου αισθανόμαστε άνετοι; Ας μη ξεχνάμε πως ο Σταυρός του Χριστού κάθε άλλο παρά άνεση υπόσχεται.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Οφείλω, ωστόσο, να διευκρινίσω ότι τον καιρό της πανδημίας παρουσιάσαμε ως μία πιθανή λύση τη χρήση κανονικών μεταλλικών λαβίδων, με τη διαφορά ότι προτείναμε τη χρήση ατομικών, πάντως σε καμμία περίπτωση πλαστικών.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">2. Αυτό που είναι σημαντικό, είπατε, είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, όχι η μέθοδος με την οποία τα λαμβάνουμε. Γιατί πιστεύετε ότι είναι τόσο δύσκολο να το καταλάβει η Ορθόδοξη Εκκλησία;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Νομίζω πως η πρωτόγνωρη, τουλάχιστον για την γενιά μας, πανδημία μας οδήγησε να επαναξιολογήσουμε πολλές από τις δεδομένες καθημερινές πρακτικές μας σε όλες τις δραστηριότητες που στο παρελθόν τις θεωρούσαμε δεδομένες: παραδείγματος χάρη στον τρόπο που εργαζόμαστε και στον τρόπο που εκκλησιαζόμαστε. Και δεν είναι καθόλου απλό ή εύκολο να αποδεχθούμε μια άλλη, νέα πραγματικότητα. Το σημαντικό όμως είναι να διατηρούμε νηφάλια την κρίση μας στις προσκλήσεις των καιρών και να μπορούμε να διακρίνουμε την ουσία μιας παρακαταθήκης, από μια πρακτική συμπεριφορά, δηλαδή από τον τύπο. Όπως ξέρετε, η λαβίδα είναι ιστορικά πολύ μεταγενέστερη παράδοση και πρακτική της Εκκλησίας.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Το Μυστήριο της Ευχαριστίας δεν είναι η μεταλλική λαβίδα, αλλά η θεία μετάληψη, το ίδιο το τίμιο Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Σε προηγούμενους αιώνες, πριν δηλαδή καθιερωθεί η μεταλλική λαβίδα, η Θεία Κοινωνία μεταδιδόταν με διάφορους τρόπους: την αποστολική εποχή μεταδιδόταν ξεχωριστά ως Σώμα (άρτος) και Αίμα (οίνος), ή μπορούσαν οι πιστοί να την μεταφέρουν στα σπίτια τους. Ακόμη και σήμερα, στη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, στις 23 Οκτωβρίου, η θεία μετάληψη μεταδίδεται στους πιστούς χωρίς λαβίδα, ξεχωριστά, πρώτα το Σώμα και μετά το Αίμα.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Ενώ λοιπόν διευκρινίσαμε ότι η ισχύουσα παράδοση δεν καταργείται, εν τούτοις στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής δώσαμε την ελευθερία στους ιερείς να αποφασίσουν με τα μέλη της κοινότητας τους για το πώς ένοιωθαν αναπαυμένοι οι ενορίτες τους κατά την εν λόγω εξαιρετική και προσωρινή περίπτωση της πανδημίας, χωρίς να επιβάλουμε υποχρεωτικά κάποια νέα μέθοδο. Όπως άλλωστε γνωρίζετε, το ίδιο κάναμε και με το θέμα του εκκλησιασμού. Το ότι δώσαμε την ευκαιρία στους πιστούς μας να παρακολουθούν τις ιερές ακολουθίες από το διαδίκτυο δε σημαίνει ότι καταργήσαμε ή ότι αντικαταστήσαμε τον φυσικό εκκλησιασμό γενικότερα.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">3. Δεχθήκατε ομοφοβικές επιθέσεις για τη βάφτιση στη Γλυφάδα. Και η Ιερά Σύνοδος όμως έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας σε σας και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είναι «δύο ταχυτήτων» άραγε τα παιδιά, ενός ανώτερου κι ενός κατώτερου Θεού;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Η Χριστιανική πίστη μας διδάσκει ότι ο Θεός αγαπάει όλα τα παιδιά του και δεν τα διαχωρίζει με κανένα απολύτως κριτήριο.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Πιθανώς να μη είναι γνωστό, αλλά η Εκκλησία δεν αρνείται – και στη περίπτωση ενός βρέφους δε μπορεί να αρνηθεί -- το ιερό μυστήριο της βάπτισης σε κανέναν. Θα έλεγα μάλιστα ότι το ιερό μυστήριο της βαπτίσεως είναι το κατεξοχήν μυστήριο της απόλυτης χάριτος του Θεού. Πως μπορούμε να αποκλείσουμε την πρόσβαση ενός παιδιού στο άπειρο έλεος του Θεού; Αυτό το αναγνώρισε ακόμα και η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στο γράμμα που αναφέρεται ότι έστειλε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η ένταση προκλήθηκε διότι η Εκκλησία εκλήθη και πάλι να επιλέξει μεταξύ του «είναι» και του «φαίνεσθαι».</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">4. Ο έλληνας πρωθυπουργός έχει δεσμευθεί ότι θα νομιμοποιήσει τον γάμο των ομοφύλων. Συμφωνείτε μαζί του;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">“Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι”, κ. Μητσέ. Ο κ. πρωθυπουργός έχει γνώση και ευθυκρισία για να πάρει τις αποφάσεις με τρόπο που να υπηρετούν την εντολή του Ελληνικού λαού. Η Εκκλησία ασφαλώς θα εκφράσει την πίστη, την πεποίθηση, και την παράδοσή της που για αιώνες εκφράζει και εφαρμόζει.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Το ζήτημα, ξέρετε, δεν είναι εάν η Εκκλησία έχει διαφορετική αντίληψη απ᾽ αυτήν του κράτους ή ενός μέρους του λαού. Το ζήτημα έγκειται στον τρόπο και στους λόγους με τους οποίους αποφαίνεται και συνδιαλέγεται η Εκκλησία. Δεν μπορούμε σήμερα οι ιεράρχες να επιμένουμε χωρίς επιχειρήματα, να εκφέρουμε γνώμες ή να διακηρύσσουμε αποφάσεις χωρίς εξηγήσεις. Δεν αρκεί στη σημερινή εποχή να δημοσιεύουμε δημόσια «αφορισμούς» ή «διακηρύξεις» με τη διδασκαλία του Ευαγγελίου «ρίχοντας στην πυρά» της σκληρής κριτικής μας όσους διαφωνούν μαζί μας ή απλά θέλουν να το συζητήσουν μαζί μας. Ο διάλογος με τη διαφορετική άποψη πάντα βοηθούσε την εκκλησία να εμβαθύνει η ίδια στη διδασκαλία του Ευαγγελίου και την υποχρέωνε να μιλήσει τη γλώσσα της κάθε εποχής, αποφεύγοντας έτσι την περιθωριοποίηση. Όπως είπε πρόσφατα και ο Πατριάρχης μας: «στον αυθεντικό διάλογο δεν υπάρχουν χαμένοι».</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Θα έλεγα μάλιστα ότι δεν μπορούμε σήμερα οι θεολόγοι να στηρίζουμε τις απόψεις μας μονάχα κοιτάζοντας το παρελθόν, όσο ιερό και πειστικό κι αν είναι αυτό. Θα πρέπει επίσης να σεβόμαστε τη σύγχρονη επιστήμη, την ιατρική και την ψυχιατρική. Και είναι μεγάλη ευλογία και μεγάλο πλεονέκτημα ότι η Εκκλησία σήμερα κατέχει έμπειρους κληρικούς-ιατρούς και θεολόγους-ψυχίατρους.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">5. Εξι στις 10 Αμερικανίδες ζουν πλέον σε πολιτείες που διάκεινται εχθρικά απέναντι στις αμβλώσεις. Η Τζόρτζια Μελόνι, που θα αναλάβει πιθανότατα την πρωθυπουργία στην Ιταλία, τάσσεται κατά των αμβλώσεων. Η Ιερά Σύνοδος της Ελλάδας ανέγνωσε πρόσφατα στις εκκλησίες εγκύκλιο κατά των αμβλώσεων. Ποια είναι η θέση σας;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Η θέση μου είναι ξεκάθαρη και την επανέλαβα σε μία ομιλία μου νωρίτερα φέτος. Και η θέση μου δεν μπορεί παρά να είναι η θέση της Εκκλησίας μας, η οποία τονίζει την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής, γεννημένης και αγέννητης. Η άμβλωση είναι γνωστή τεχνική εδώ και χιλιάδες χρόνια, αλλά η Εκκλησία ουδέποτε την υποστήριξε, ούτε την ευλόγησε. Ταυτόχρονα, όμως, πιστεύουμε βαθύτατα και στις θεμελιώδεις ελευθερίες του ανθρώπου. Οι γυναίκες φέρουν κατά κανόνα όλο το βάρος μιας γέννησης και ανατροφής των παιδιών, ενώ οι άνδρες, αν και είναι άμεσα εμπλεκόμενοι σε μία εγκυμοσύνη, δε σηκώνουν το ίδιο βάρος. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να υποστηρίξουμε το δικαίωμα των γυναικών να αποφασίζουν με τη θέλησή τους αν θέλουν να γίνουν μητέρες και παράλληλα να αναπτύξουμε ως εκκλησία και ως κοινωνία κάθε δράση και πρόνοια που θα καθιστά περιττή την άμβλωση και θα στηρίζει τη γυναίκα που θα επιλέξει να γεννήσει το παιδί της.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Υποστηρίζουμε τον ασφαλή και αποτελεσματικό έλεγχο των γεννήσεων, ο οποίος επίσης εφαρμόζεται από αμνημονεύτων ετών με διάφορους τρόπους. Θα πρέπει να αποφύγουμε να αντιμετωπίζουμε τις γυναίκες απλώς και μόνο ως γεννήτορες, σαν να είναι αυτός ο μοναδικός σκοπός της ζωής τους. Ας θυμηθούμε την περίπτωση της Παναγίας, η οποία αποτελεί το κατεξοχήν παράδειγμα του τί σημαίνει να είσαι «Θεο-τόκος». Είναι η γυναίκα εκείνη, η οποία, όπως δηλώνει και το προσωνύμιό της, συναίνεσε πρόθυμα και ελεύθερα να λάβει μέσα στην αγία μήτρα της τον Θεό «εν σαρκί». Συγκατένευσε ασκώντας την ελευθερία της στον Αρχάγγελο Γαβριήλ, λέγοντας: «ιδού η δούλη Κυρίου, γεννηθήτω μοι κατά το θέλημά σου». Έκανε δηλαδή το αντίθετο από που έκανε η Εύα, η οποία επίσης ασκώντας την ελευθερία της αρνήθηκε να υπακούσει στο θείο θέλημα και παραβίασε την εντολή. Γι᾽ αυτό και η Παναγία μας ονομάζεται και «δεύτερη Εύα» από τους πατέρες της Εκκλησίας.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Στην Αμερική το θέμα των αμβλώσεων πολιτικοποιήθηκε πλήρως. Έφθασε στο σημείο να θεωρείται ως αποκλειστικό κριτήριο της εκλογής ενός πολιτικού το εάν είναι υπέρ των αμβλώσεων ή όχι. Ιδιαίτερα για τους πιστούς, διαδίδεται από πολιτικά κέντρα το επιχείρημα ότι είναι αδιανόητο ένας σωστός χριστιανός να ψηφίσει κάποιον πολιτικό, εάν αυτός υποστηρίζει το δικαίωμα της γυναίκας να κάνει νόμιμη άμβλωση με τρόπο που να διασφαλίζεται η υγεία της και η ζωή της. Λες το μόνο κριτήριο που σε κάνει καλό χριστιανό ή καλό πολιτικό είναι η στάση σου στο θέμα των αμβλώσεων. Όλες οι υπόλοιπες αρχές και τα δόγματα του χριστιανισμού δεν έχουν σημασία. Μπορείς να είσαι απατεώνας, ψεύτης, εκμεταλλευτής, φιλοπόλεμος, βίαιος, μισογύνης, αλλά αν είσαι κατά των αμβλώσεων, τότε είσαι κατάλληλος πολιτικός για να τον ψηφίζουν οι «ευσεβείς».</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Η πολιτικοποίηση των αρχών του χριστιανισμού με ενοχλεί, διότι δεν πρέπει να επιτρέψουμε την εργαλειοποίηση της διδασκαλίας του Ευαγγελίου για σκοπούς κοσμικούς και πολιτικούς.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">6. Ησασταν εξαρχής ξεκάθαρος στο θέμα του εμβολιασμού για την Covid-19: ΝΑΙ στον εμβολιασμό, ΟΧΙ σε εξαιρέσεις για θρησκευτικούς λόγους. Πιστεύετε λοιπόν ότι δεν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία και ότι μπορούν να πορευτούν μαζί;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Όχι απλώς δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ πίστης και επιστήμης, αλλά υπάρχει απόλυτη εναρμόνιση. Η επιστήμη είναι δώρο του Θεού προς τον άνθρωπο. Είναι το δώρο της γνώσης, μέσα από την οποία ανακαλύπτει ο καθένας μας το θαύμα, τον πλούτο και την ποικιλία της δημιουργίας. Και μέσα από αυτά, ανακαλύπτουμε τον ίδιο το Δημιουργό, το Θεό.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Υπάρχει μία υπέροχη φράση στην ιστορία της Εκκλησίας, σύμφωνα με την οποία «η πίστη προϋποθέτει την κατανόηση». Αυτή η αντίληψη είναι το άκρως αντίθετο της λαϊκής αντίληψης «πίστευε και μη ερεύνα». Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η πίστη μας ή η γνώση μας είναι τέλειες. Όπως υπογραμμίζει ο Απόστολος Παύλος «βλέπομεν ἄρτι δι ̓ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι» (Α' Κορ. 13:12). Κατά συνέπεια, βαδίζουμε στη ζωή μας με τη λογική (σε ό,τι αφορά την επιστήμη) και με την πίστη (σε ό,τι αφορά την εκκλησιαστική μας ζωή). Αν το κίνητρό μας είναι η δύναμη της αγάπης και όχι η αγάπη της δύναμης, τότε θα μπορέσουμε να βρούμε τις απαιτούμενες ισορροπίες. Γιατί ούτε η επιστήμη μπορεί να αντικαταστήσει τη θρησκεία, αλλά ούτε και η θρησκεία είναι σε θέση να αντικαταστήσει την επιστήμη. Μια τέτοια θέση θα την καταδίκαζαν οι Πατέρες της Εκκλησίας ως αλαζονική.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Στο κάτω κάτω, η επιστήμη και η εκκλησία δεν αναζητούν διαφορετικές αλήθειες. Μπορεί να υπάρχει διάκριση, αλλά δεν πρέπει να υπάρχει διχοτόμηση μεταξύ του υπερβατικού και του εγκόσμιου, μεταξύ ουρανού και γης.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #990000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">7. Η Εκκλησία έχει διχαστεί στο ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία, με τον Πατριάρχη Κύριλλο να συντάσσεται πλήρως με το επιτιθέμενο μέρος. Πώς το εξηγείτε;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Η Εκκλησία δεν έχει διχαστεί. Αντιθέτως, ο Πατριάρχης Μόσχας είναι αυτός που έχει διαχωρίσει τη θέση του από τη διδασκαλία του Χριστού και την παράδοση της Ορθοδοξίας, ενώ έχει συνταχθεί με έναν αποκρουστικό πόλεμο, που έχει ήδη στοιχίσει τις ζωές δεκάδων χιλιάδων Ουκρανών αλλά και Ρώσσων, δηλαδή αδελφών Ορθοδόξων χριστιανών. Με μια παράνομη εισβολή που έχει οδηγήσει στην ισοπέδωση αμέτρητων πόλεων και χωριών της Ουκρανίας και έχει καταστήσει πρόσφυγες εκατομμύρια κατοίκους της. Ταυτόχρονα έχει οδηγήσει σε παγκόσμια επισιτιστική κρίση με τεράστιες συνέπειες, ειδικά για φτωχότερες χώρες, και σε ενεργειακή κρίση που πλήττει όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα τους πιο αδύναμους.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Είναι αδιανόητη η στάση του Πατριάρχη Μόσχας, να ευλογεί έναν κατ᾽ εξοχήν «ιμπεριαλιστικό» πόλεμο στο όνομα του Χριστιανισμού ή του Πανσλαβισμού. Λυπάμαι που το λέω, αλλά ο Πατριάρχης Μόσχας δεν υπηρετεί ούτε το Θεό, ούτε το ποίμνιό του, που και αυτό δοκιμάζεται από τον πόλεμο. Αντιθέτως, εξυπηρετεί την αποκρουστική ατζέντα μιας ομάδας στο Κρεμλίνο με την οποία έχει απόλυτα, άκριτα και αδιάκριτα ταυτιστεί.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Όλοι είμαστε μάρτυρες των συνεπειών των τελευταίων εξελίξεων στη Ρωσσία, με την αναγκαστική επιστράτευση στην οποία αντιδρά πλέον ο λαός της που δε θέλει να στείλει τα παιδιά του να πεθάνουν στις πεδιάδες της Ουκρανίας. Ο Πατριάρχης Κύριλλος θα έπρεπε να προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να σταματήσει ο αδελφοκτόνος αυτός πόλεμος, να διαχωρίσει τη θέση του από την εγκληματική πολιτική του Πούτιν, και να ταυτιστεί με τους αδελφούς του Ορθοδόξους, μεταξύ των οποίων ανήκουν και οι φίλοι μας Ουκρανοί Ορθόδοξοι. Και όπως είπε και ο Πατριάρχης μας, ο Πατριάρχης Μόσχας θα έπρεπε να επιλέξει ακόμα και την παραίτηση από το θρόνο του, παρά να ευλογήσει τα όπλα παίρνοντας το κρίμα τόσων αδικοχαμένων ανθρώπων.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">8. Επισκεφθήκατε πρόσφατα το χωριό παιδικής προστασίας της «Κιβωτού του Κόσμου» στη Χίο και είπατε σε πρόσφυγες από την Ουκρανία ότι έχουν «την υποστήριξη όλου του ελεύθερου και δημοκρατικού κόσμου που μοιράζεται τις ίδιες αξίες». Τι έχετε να πείτε σε αυτούς που βρίσκουν ελαφρυντικά στον πρόεδρο Πούτιν για την εισβολή;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Κάθε επίσκεψη στην Κιβωτό του Κόσμου με συγκινεί βαθύτατα και με γειώνει στην τραγική πραγματικότητα που υπάρχει γύρω μας, τόσο κοντά μας, και μου υπενθυμίζει την ευθύνη όλων μας να εργαζόμαστε για την εξάλειψή της, στηρίζοντας με όλες μας τις δυνάμεις θαυμάσιες πρωτοβουλίες όπως η συγκεκριμένη, η οποία αποτελεί άλλη μία απόδειξη για το τί μπορούμε να πετύχουμε όταν εμπνεόμαστε από τα παραδείγματα ανθρώπων της θυσίας, όπως είναι ο πατήρ Αντώνιος.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Μια που μιλάω σε Ελληνικό αναγνωστικό κοινό, θεωρώ πως δε χρειάζεται να υπενθυμίσω σε εμάς τους Έλληνες τί σημαίνει πολεμική εισβολή ή προσφυγιά. Δυστυχώς μέχρι και η πρόσφατη ιστορία μας έχει σημαδευτεί ανεξίτηλα από τέτοια τραγικά γεγονότα. Για αυτό και όλοι οι λαοί το κόσμου συμφωνήσαμε πως δεν θα λύνουμε στο εξής τις διαφορές μας με θανατηφόρους πολέμους. Την τρίτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα μου είναι αδιανόητο ότι ακόμα αναγκαίο να εξηγήσουμε γιατί η εισβολή στην Ουκρανία, και μαζί και τα φρικτά εγκλήματα που τη συνοδεύουν, είναι αποτρόπαιη. Στην Ελλάδα όπου έχουμε ένα εξαιρετικό παγκόσμιο παράδειγμα διασταύρωσης των ιδεωδών της Δημοκρατίας και του Χριστιανισμού, δεν μπορεί παρά είναι κανείς ξεκάθαρα και απερίφραστα αντίθετος στην πολεμική εισβολή στην Ουκρανία.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">9. Ησασταν μεταξύ των 227 καθηγητών και διανοουμένων που ζήτησαν να αφαιρεθεί από τον ρώσο πρόεδρο ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα του ΕΚΠΑ. Πιστεύετε ότι έχει θέση ο ακτιβισμός στη θρησκεία;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Κατ᾽ αρχάς να μου επιτρέψετε να σας πω ότι πριν εκλεγώ Αρχιεπίσκοπος Αμερικής, ήμουν ενεργός πανεπιστημιακός, έχοντας την τιμή να διδάσκω στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μια ιδιότητα που δεν απεμπόλησα ποτέ. Και εγώ, όπως και πλήθος ακαδημαϊκών δασκάλων στην Ελλάδα, αισθάνομαι βαθύτατα προσβεβλημένος όταν ένα Ελληνικό πανεπιστημιακό ίδρυμα συνεχίζει να τιμά τον εμπνευστή και υπεύθυνο της αιματηρής εισβολής στην Ουκρανία με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Η θρησκεία από τη φύση της είναι «ακτιβιστική». Εννοώ, δηλαδή, ότι δεν είναι μια θεωρητική άσκηση, αλλά μία πράξη, ένας τρόπος ζωής.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Η αλήθεια και η ειλικρίνεια οφείλουν να χαρακτηρίζουν όλους τους ηγέτες, πνευματικούς και πολιτικούς. Ο ηγέτης, επίσης, θα πρέπει να λειτουργεί ως παράδειγμα. Ακριβώς όπως κανένας πολιτικός δεν είναι υπεράνω του κρατικού νόμου, έτσι και κανένας άνθρωπος δεν είναι υπεράνω του νόμου του Θεού. Και ποιός είναι ο νόμος του Θεού; Να αγαπάμε το Θεό και τον πλησίον μας, όπως αγαπάμε τον εαυτό μας. Πώς θα μπορούσε, λοιπόν, ένας τέτοιος πόλεμος να θεωρηθεί ως πράξη αγάπης;</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="color: #660000;"><strong><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">10. Το μεταναστευτικό είναι μια μόνιμη μαχαιριά στον ανθρωπισμό μας. Πέρα από την εργαλειοποίησή του, πώς βλέπετε εσείς την προσπάθεια των προσφύγων από τη Συρία, το Αφγανιστάν ή την Ουκρανία να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον και τι θεωρείτε ότι πρέπει να κάνει ο πολιτισμένος κόσμος γι’αυτούς;</span></strong></span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Ξέρετε κ. Μητσέ, γνωρίζω καλά τί σημαίνει προσφυγιά γιατί το έχω ζήσει ως μικρό παιδί, όταν με την οικογένειά μου αναγκαστήκαμε να φύγουμε από την Κωνσταντινούπολη και να έρθουμε στη Θεσσαλονίκη μόνο με τα ρούχα μας. Το πρώτο βράδυ που φθάσαμε στην Ελλάδα, κοιμηθήκαμε πάνω στις βαλίτσες μας. Είναι σκληρή η προσφυγιά, και η απόφαση να εγκαταλείψεις τον τόπο των προγόνων σου είναι μια επιλογή που δεν την παίρνεις «ελαφρά τη καρδία».</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div style="text-align: justify;"><p><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Οι πρόσφυγες από τη Συρία, την Ουκρανία, ή το Αφγανιστάν επιλέγουν, νομίζω, όπως θα επιλέγατε και εσείς και εγώ στη θέση τους, αν σήμερα αντιμετωπίζαμε πόλεμο, διώξεις, φυλακίσεις, και αβάστακτη φτώχια. Και σε όλα αυτά τα δεινά, προσθέστε και την κλιματική αλλαγή που επιταχύνεται, και που θα εξωθήσει ακόμα περισσότερους ανθρώπους από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα, που δε θα μπορέσουν να τους δώσουν δουλειά, και τότε η πορεία για τη μετανάστευση θα είναι μονόδρομος.</span></p></div><div style="text-align: justify;"></div><div><div style="text-align: justify;"></div><p style="text-align: justify;"><span style="font-family: helvetica; font-size: medium;">Ο κόσμος, για να δικαιούται να αυτοαποκαλείται «πολιτισμένος», δεν μπορεί να αποστρέφει το πρόσωπό του από αυτό το πρόβλημα. Θα δούμε και θα δείξουμε πόσο τελικά φιλάνθρωποι είμαστε σαν γένος, πόσο τελικά φιλόξενοι είμαστε σαν κόσμος, και πόσο τελικά φιλόχριστοι είμαστε σαν χριστιανοί. Άλλωστε, ο ίδιος ο Κύριός μας είπε ότι θα κριθούμε για το άν προσφέραμε τροφή και φιλοξενία και συμπόνοια στον συνάνθρωπό μας γιατί στο πρόσωπο του αδελφού και της αδελφής μας αποκαλύπτεται ο ίδιος ο Θεός!</span></p></div></div></div></div>

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Κ. ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΥ ΜΕ «TA ΝΕΑ»: «Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΜΟΣΧΑΣ ΔΕΝ ΥΠΗΡΕΤΕΙ ΟΥΤΕ ΤΟΝ ΘΕΟ ΟΥΤΕ ΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟ ΤΟΥ»

                                       Greek Orthodox Archdiocese of America Ο ιεράρχης με τις πρωτοποριακές ιδέες μιλά στα «ΝΕΑ» για τον π...

Διαβάστε περισσότερα »