Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΕΙΣ ΤΗΝ (ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ) ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ (20ο)

«Υπό ῥαθυμίας, λήθης τε καί ἀγνοίας, τά τῶν λοιπῶν παθῶν ὑποστηρίγματα κραταιοῦνται καί μεγαλύνονται. Βοηθοί γάρ ἀλλήλων οὖσαι καί χωρίς ἀλλήλων συστῆναι μή δυνάμεναι, ἰσχυραί τοῦ ἀντικειμένου δυνάμεις ἀποδείκνυνται καί κραταιοί τοῦ πονηροῦ ἄρχοντες· δι' ὧν πᾶσα ἡ στρατιά τῶν πνευμάτων τῆς πονηρίας ὑπονοστεῖται καί ὑποστηρίζεται καί τά διανοήματα ἐκτελεῖν ἰσχύει»[1].

Ἔχουμε δεῖ ὅτι εἶναι δύσκολο να καθορίσουμε τί προηγεῖται στή διαδικασία τῆς πτώσης: το θέλγητρο τῆς αἰσθητῆς ἡδονῆς εἶναι αὐτό, πού παρασύρει τόν ἄνθρωπο ν' ἀγνοεῖ καί νά λησμονεῖ τό Θεό ἤ ἀντίθετα ἡ ἄγνοια καί ἡ λήθη τοῦ Θεοῦ στρέφουν τόν ἄνθρωπο πρός τήν αισθητή πραγματικότητα; Ὅπως ἔχουμε παρατηρήσει, ὑπάρχει μια διαλεκτική τῶν δύο αὐτῶν θέσεων, ἡ ὁποία ἐξηγεῖ γιατί ἄλλοτε μέν προβάλλεται ἡ πρώτη, ἄλλοτε δέ ἡ δεύτερη. Ὁ Ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς προκρίνει τήν πρώτη λύση: ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα πρῶτα δοκίμασαν τα θέλγητρα τῆς αἰσθητῆς ἡδονῆς καί μετά ἄρχισαν νά λησμονοῦν τό Θεό πιό συγκεκριμένα γράφει: «Ὅτι ἡ βλέψις [Σ.τ.μ.: ὅρασις] καί ἡ γεῦσις καί αἱ λοιπαί αἰσθήσεις διαφοροῦσι τήν μνήμην τῆς καρδίας, ὅταν αὐταῖς ὑπέρ τό μέτρον κεχρήμεθα, πρώτη ἡ Εὔα ἡμῖν ὁμιλεῖ τό τοιοῦτο· ἕως μέν γάρ ὅτε οὐκ ἀπεῖδεν ἐκείνη εἰς τό δένδρον τῆς παραγγελίας ἡδέως, ἐμέμνητο τοῦ θείου ἐπιμελῶς προστάγματος. Διόπερ και ταῖς πτέρυξιν ἔτι τοῦ θείου ὥσπερ ἐσκέπετο ἔρωτος [...]. Ἐπειδή δέ εἶδε τό ξύλον ἡδέως καί μετά πολλῆς αὐτοῦ ἐπιθυμίας ἥψατο και λοιπόν τοῦ ἐξ αὐτοῦ καρποῦ μετά ἐνεργοῦς τινός ἐγεύσατο ἡδονῆς, [...] ὅλην δέ αὐτῆς τήν ἐπιθυμίαν εἰς τήν τῶν παρόντων ἀπόλαυσιν ἔδωκεν, μίξασα διά τό τοῦ καρποῦ ἡδυφανές τῷ ἑαυτῆς καί τόν Ἀδάμ πταίσματι· ὅθεν δυσχερῶς λοιπόν ὁ ἀνθρώπινος νοῦς μεμνῆσθαι τοῦ θεοῦ δύναται ἤ τῶν αὐτοῦ ἐντολῶν»[2]. Ἄλλοι Πατέρες προβάλλουν προβάλλουν τήν προβάλλουν τήν ἀντίστροφη διαδικασία. Ἕνα ἀπόφθεγμα αναφέρει ὅτι οἱ Ἀρχαῖοι ἔλεγαν πώς τριπλή εἶναι ἡ δύναμη τοῦ Σατανᾶ ἀπό τήν ὁποία προέρχονται ὅλα τά ἁμαρτήματα: ἡ λήθη, ή ραθυμία καί ἡ ἐπιθυμία· πράγματι, κάθε φορά πού ἔρχεται ἡ λήθη, γεννᾶται ἀπό αὐτήν ἡ ραθυμία καί ἀπό τή ραθυμία προέρχεται ἡ ἐπιθυμία, πού μέ τή σειρά της ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στην πτώση [3]. Στό ἴδιο πνεῦμα, ὁ Ἅγιος Ἡσύχιος ὁ Ἱεροσολυμίτης γράφει: «Από γάρ λήθης εἰς ἀμέλειαν καταντῶμεν, ἐκ δ' ἀμελείας εἰς [...] ἀτόπους ἐπιθυμίας»[4]. Ὁ Ἅγιος Μακάριος λέγει: «Νοῦς ἀποστάς μνήμης Θεοῦ ἤ θυμῷ περιπίπτει ἤ ἐπιθυμίᾳ»[5]. Ὁ Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἐρημίτης συντάσσεται μέ τή γνώμη αυτή γράφοντας μάλιστα ὅτι «πᾶς ὁ ἐπιλανθανόμενος τοῦ Θεοῦ ἡδυπαθεῖ»[6].

Ἡ μνήμη τοῦ ἀνθρώπου, μετά τη λήθη τοῦ Θεοῦ, διαιρεῖται καί διαχέεται, κυριεύεται καί καταλαμβάνεται ἀπό πολλούς λογισμούς σχετικούς μέ τά πράγματα τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου, πρός τόν ὁποῖο στρέφεται ὁ ἄνθρωπος. Γράφει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης: «Αρχή τῶν λογισμῶν καί αἰτία, ἡ διαιρεθεῖσα ἑνοειδής διά τῆς παραβάσεως τοῦ ἀνθρώπου ἁπλῆ μνήμη· δι' ἧς καί τήν θείαν [Σ.τ.μ.: μνήμην] ἀπώλεσε, σύνθετος ἐξ ἁπλοῦ καί ποικίλη ἐκ μονοειδούς, ταῖς οἰκείαις δυνάμεσι γεγονυία ὤλετο»[7]. Ἡ συγκεκριμένη ασθένεια τῆς μνήμης ἀντανακλάται προφανῶς σ' ὅλες τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς. Ὁ νοῦς, πού προηγουμένως ἦταν κατειλημμένος μόνο ἀπό τό λογισμό γιά τό Θεό, τώρα αδιάκοπα κατακλύζεται ἀπό τήν πλημμύρα τῶν κοσμικῶν ἀναμνήσεων, πού ὁ ἀριθμός τους βαθμιαία αὐξάνει.

[1] ΜΑΡΚΟΣ ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Πρός Νικόλαον, 12. Πρβλ. 13.

[2] ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΦΩΤΙΚΗΣ, Λόγος ἀσκητικός, 56.

[3] ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΠΑΤΕΡΩΝ, Συλλογή ανώνυμη, N 273.

[4] ΗΣΥΧΙΟΣ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΙΤΗΣ, Περί νήψεως, 32.

[5] ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ, Ομιλία (Συλλογή ΙΙ), 54, 10.

[6] ΜΑΡΚΟΣ ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Ἐξ ἔργων δικαίωσις, 131.

[7] ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΙΝΑΪΤΗΣ, Κεφάλαια, 60.

(συνεχίζεται)

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΕΙΣ ΤΗΝ (ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ) ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ (1ο ΜΕΡΟΣ)

Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΕΙΣ ΤΗΝ (ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ) ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ (2ο ΜΕΡΟΣ)

Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΕΙΣ ΤΗΝ (ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ) ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ (3ο ΜΕΡΟΣ)