«υπάρχουν ἐκεῖνοι (οι σαλοί), που ὑποδύονται τὸν τρελό χωρίς ικανοποιητική προπαρασκευή. Αὐτά τὰ ἄτομα κάνουν λάθος. Αντί να κοροϊδεύουν τὸν κόσμο καὶ τοὺς δαίμονες, ἀφήνουν τὸν κόσμο καὶ τοὺς δαίμονες καὶ τοὺς περιπαίζουν. Αὐτοί δεν ὑποδύονται τὸν τρελό, εἶναι τρελοί…»
(Φιλοθέου Κοκκίνου «Βίος Αγίου Σάββα του Νέου», έκδ. Δ. Τσάμη Επιστ. Επ. Α.Π.Θ., Τόμος 27).
Καταρχήν, στο ίδιο κείμενο του Ευαγρίου που αναφέρεται στο προηγούμενο μέρος, φαίνεται να περιγράφεται η σαλότητα με δέος, αφού είναι πολύ δύσκολο να φτάσει ο αγωνιστής σε τέτοιο επίπεδο απάθειας, γιατί η απάθεια χρειάζεται τεράστιο και μακρόχρονο αγώνα αυταπάρνησης και ανιδιοτέλειας. Επίσης, όπως λέει ο ιστορικός, αυτή η αρετή βαίνει «αντίθετα προς την φύση», δηλαδή πολύ σπάνια φτάνει κανείς στο μέγιστοβαθμό της απάθειας ώστε να είναι ασώματος σαν τους αγγέλους. Προσθέτει ο Ισαάκ ο Σύρος: «αὐτός ὁ τρόπος τῆς ζωῆς δεν εἶναι για όλους ωφέλιμος πνευματικά. Μόνο στοὺς τέλειους». Μπορεί να ζημιωθεί σκληρά όποιος αγωνιστεί με τέτοιου είδους άσκηση, διότι αυτή είναι μόνο για τους πεπειραμένους αθλητές, για τους τέλειους: «Καθένας, που προσπαθεί να ἀγωνισθεί πιο πάνω ἀπὸ τις πνευματικές του ικανότητες, διπλασιάζει τὴ ζημιά στὸν ἑαυτό του καὶ δεν κερδίζει τίποτε».
Ο αββάς Νίκων ο Μαυροορίτης (11ος αι.) σημειώνει: «τοὺς τὸ μωρόν κατά τὸν μέγαν Συμεών καὶ Ἀνδρέαν ἐπιτηδεύοντας, οἱ θεῖοι νόμοι ἀποδοκιμάζουσι, καὶ παντάπασι νῦν τὰ τοιαῦτα κωλύουσι». Βέβαια, σ ’ αυτό το κείμενο παρατηρείται κάποια αντίφαση. Ενώ αναγνωρίζεται από το ένα μέρος η αγιότητα των δύο κορυφαίων σαλών Συμεών και Ανδρέα
και μάλιστα τους αποδίδεται και ο τίτλος του "μεγάλου", από το άλλο μέρος θεωρούνται παραβάτες των θείων νόμων. Σ’ αυτό το σημείο είναι σημαντικό να σταθεί κανείς στους νόμους που φαίνεται να παραβίασαν οι σαλοί άγιοι. Μήπως επειδή η ζωή τους είναι διαρκώς ένα «σκάνδαλο» για τον κόσμο; Η πρώτη σκέψη πηγαίνει στο (Μτθ. 18,7): «Οὐαί τῷ κόσμῳ ἀπὸ τῶν σκανδάλων· ἀνάγκη γὰρ ἐλθείν τὰ σκάνδαλα, πλήν οὐαί τῷ ἀνθρώπῳ δι ’ οὗ τὸ σκάνδαλον ἔρχεται». Αλλά ο Απόστολος Παύλος είναι τόσο ευαίσθητος στο θέμα του σκανδαλισμού των Χριστιανών, ώστε κατηγορηματικά αρνείται να φάει κρέας για να μη σκανδαλίσει τον αδελφό του: «διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω». Επίσης, ο μέγας Βασίλειος αποκαλεί ανθρωποκτόνους αυτούς που προξενούν τα σκάνδαλα στους αδελφούς τους. Επιπλέον, τους περιμένει η μεγάλη κόλαση, όπως τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος. Φαίνεται ξεκάθαρα ὅτι ο αββάς Νίκων μιλάει για μια παράβαση του Ευαγγελικού νόμου και της διδασκαλίας των Πατέρων.
Αρνητική είναι επίσης και η κρίση του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου (†1042). Στην εικοστή όγδοη κατήχησή του προειδοποιεί τους πιστούς λέγοντας: «όσοι ἔχουν φωτισθεῖ ἀπὸ τὸ Άγιο Πνεύμα, ἔχουν τὴ δύναμη τῆς διάκρισης, ἀλλά ἡ κρίση αὐτῶν, που δεν ἔχουν τὸ φως τοῦ Πνεύματος εἶναι κακή. Αναγνωρίζουν όσους νηστεύουν με κενοδοξία, ἀλλά περιφρονούν όσους τρώνε με ταπείνωση…, αὐτούς, που προσποιούνται ὅτι εἶναι τρελοί, δηλ. όσους συμπεριφέρονται ἀπρεπώς καὶ κάνουν τοὺς ἀνθρώπους να γελούν, αὐτούς τους σέβονται σαν να εἶναι ἐλεύθεροι ἀπὸ ἐπιθυμίες καὶ ιεροί, νομίζοντας ὅτι ἐκεῖνοι προσπαθούν να κρύψουν τὴν ἀρετή τοὺς με μια τέτοια διαγωγή. Συγχρόνως περιφρονούν όσους ζουν με ἀρετή καὶ ἀπλότητα καρδιάς καὶ εἶναι ἀληθινά ἅγιοι».
Ο Άγιος Φιλόθεος Κόκκινος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, (14ος αι.) ο οποίος έγραψε το Βίο τοῦ ἁγίου Σάββα τοῦ νέου (τοῦ Βατοπεδεινού) τοῦ σαλού διά Χριστόν, υποστηρίζει πως «υπάρχουν ἐκεῖνοι (οι σαλοί), που ὑποδύονται τὸν τρελό χωρίς ικανοποιητική προπαρασκευή. Αὐτά τὰ ἄτομα κάνουν λάθος. Αντί να κοροϊδεύουν τὸν κόσμο καὶ τοὺς δαίμονες, ἀφήνουν τὸν κόσμο καὶ τοὺς δαίμονες καὶ τοὺς περιπαίζουν. Αὐτοί δεν ὑποδύονται τὸν τρελό, εἶναι τρελοί…» . Φαίνεται μάλιστα να διατηρεί πολλές επιφυλάξεις για τους διά Χριστόν σαλούς, από τους οποίους με δυσκολία δέχεται «έναν, που καὶ δεύτερον μόγις», εννοώντας προφανώς τους σαλούς αγίους Συμεών και Ανδρέα. Γι ’ αυτόν το λόγο υπογραμμίζει ότι είναι επικίνδυνο να προσπαθήσει κανείς να πετύχει την τελειότητα κάνοντας τον σαλό. Η ανησυχία και η επιφύλαξη του Φιλοθέου ως προς αυτό το φαινόμενο μπορεί να ερμηνευτεί λαμβάνοντας υπόψη την εξάπλωση της μωρίας εκείνη την εποχή ή πιθανότερα τις κοινωνικές, εκκλησιαστικές και πολιτικές αναστατώσεις που ενθάρρυναν μερικούς “καιροσκόπους” να παριστάνουν τους σαλούς. Πάντως το βέβαιο είναι ότι ο Φιλόθεος όταν αναπτύσσει το θέμα της «μωρίας», ομολογεί πώς ήθελε να εξυμνήσει τη δόξα του Σάββα. Γενικότερα όμως τονίζει ότι η προσποιητή μωρία δεν αποτελεί «νόμον πολιτείας αρίστης», καθώς αποπροσανατολίζει την προσοχή του ανθρώπου εμποδίζοντάς τον να αντιληφθεί την πραγματική αρετή. Σ ’ αυτήν τη δυσκολία λοιπόν, που αφήνει πολλά περιθώρια σε επικίνδυνες παρεξηγήσεις, οφείλεται – κατά μεγάλο μέρος – η παλαιότερη σύσταση της Εκκλησίας να μην πολυεκδίδεται «εἰς τύπον» ο βίος και τα προφητικά αποφθέγματα του αγίου Ανδρέα του διά Χριστόν σαλού. Αυτή τη γνώμη φαίνεται να δέχεται και ο άγιος Νικόδημος, σημειώνοντας στο Συναξαριστή του, για το βίο του αγίου Ανδρέα: «οὐδέποτε δὲ εξεδόθη εἰς τύπον, ἴσως διατὶ, ὡς λέγουσι τινες, περιέχει μερικά πράγματα δυσπαράδεκτα».
Έχει κανείς την αίσθηση ὅτι η άμεση ή έμμεση αποδοκιμασία της σαλότητας γίνεται για δυο βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι να εμποδιστούν πολλοί ασκητές να ακολουθήσουν τον πολύ επικίνδυνο αυτό δρόμο. Αυτόν το δρόμο τον ακολουθούν «ελάχιστοι».
Όσα λέχθηκαν ως τώρα, ενισχύουν και δικαιολογούν αυτές τις επιφυλάξεις έναντι της σαλότητας. Στο νου αυτών των πατέρων δεν ήταν να απορρίψουν την άσκηση ως αίρεση ή ως ξένη διδασκαλία της Εκκλησίας, αλλά μόνο να επισημάνουν τον κίνδυνο που μπορεί να ακολουθεί τον ίδιο τον υποψήφιο σαλό και τους γύρω του πιστούς.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου