Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΕΙΣ ΤΗΝ (ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ) ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ (1ο ΜΕΡΟΣ)

Ἀγαπητοὶ ἀδελφοὶ ἀπὸ σήμερα τηροῦμε τὴν ἀποχὴ ἀπὸ τὸ κρέας καὶ ἀπὸ τὴν ἐρχόμενη ἑβδομάδα εἰσερχόμαστε εἰς τὴν Ἅγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Θὰ παρουσιάσουμε μιὰ σειρὰ ἀρθρῶν ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐπαναφορὰ μας εἰς τὴν ἀρχική ὑγεία. Τὴν ὑγεία ποὺ εἴχαμε πρὸ τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Παράδεισο. Σὲ ὅλη τὴν Τεσσαρακοστὴ θὰ ἀσχοληθοῦμε  μὲ ἑνότητες ποὺ ἀφοροῦν τὴν ὑγεία πρὸ τῆς πτώσης,  τὴν μετὰ τὴν πτώση ἀρχή τῶν νοσημάτων, τὴν παθολογία αὐτῶν, τὸν τρόπο θεραπευτικῆς, τὰ σχετικὰ φάρμακα διὰ τὴν θεραπεία μᾶς κ.λπ.

Τὴν μελέτη τὴν ξεκινήσαμε εἰς τὴν παλαιά μας σελίδα καὶ θὰ τὴν συνεχίσουμε καὶ εδῶ σὲ ὅλο το διάστημα τῆς εὐλογημένης νηστείας!

Εἴθε ὁ Δεσπότης Χριστὸς νὰ μᾶς χαρίσει τούτη τὴν πολυπόθητη ὑγεία ποὺ ἀγωνιζόμαστε νὰ ἀποκτήσουμε διὰ νὰ εἰσέλθουμε εἰς τὸν Παράδεισο!

Καλὴ καὶ εὐλογημένη Τεσσαρακοστή!

ΙΩΑΝΝΗΣ Ν.

Η υγεία του ανθρώπου πριν την πτώση

Οι Πατέρες παρομοιάζουν την υγεία του ανθρώπου στην κατάσταση της τελειότητας με την υγεία γιά την οποία ό άνθρωπος είναι προορισμένος άπό τη φύση του. Επομένως, ή τέλειότητα γιά την ανθρώπινη ύπαρξη είναι ή θέωσή της. "Εγκειται στην ίδια τη φύση του άνθρωπου νά γίνει θεός κατά χάρη. Ό Θεός δημιούργησε όντως τόν άνθρωπο «κατ' εικόνα καί καθ' όμοίωσίν Του» (Γέν. 1,26). Άπό την αρχή του έδωσε τη δυνατότητα, -εγγράφοντας την στην ίδια τήν ύπαρξη του-, νά ομοιωθεί πλήρως προς Αυτόν. «Έγώ είπα· θεοί έστε [...] πάντες», μας καθιστά γνωστό ό Θεός μέ τή φωνή του Ψαλμωδού (Ψαλμ. 81,6). Ό Μέγας Βασίλειος βεβαιώνει ότι ό άνθρωπος «Θεού τε κτίσμα τυγχάν[ει] καί θεός [...] κεκέλευσ[ται]». Παρόμοια, ό Άγιος Γρηγόριος ό Ναζιανζηνός γράφει, ότι, «επειδή τεύξεν έόν βροτόν άφθιτος Υιός [...]ήμασιν ύστατίοισι Θεώ Θεός ένθεν όδεύση]».

Άπό τή δημιουργία του ό άνθρωπος κατείχε ήδη τήν τέλειότητα σέ κάποιο βαθμό. Κυρίως ως τελειότητα των πνευματικών του δυνάμεων καί ειδικότερα: α) Της διάνοιας του, -της μίμησης του νού [Σ.τ.μ.: όπου δέν υπάρχει ειδικός λόγος, οι όροι νους καί διάνοια θά χρησιμοποιούνται αδιακρίτως] του Θεού, πού του έδινε τήν ικανότητα νά γνωρίζει τό Δημιουργό Του. β) Της ελεύθερης βούλησης του, δημιουργημένης κατ' εικόνα της βούλησης τον Θεού, πού τόν καθιστούσε ικανό νά προσανατολίζει όλη τήν ύπαρξή του προς Αυτόν, γ) Όλων των δυνάμεων έπιθυμητικών καί άγαπητικών πού άποτελούν δείγματα της θείας αγάπης" καί έχουν άναπαραχθεί στον άνθρωπο επιτρέποντας του νά ενωθεί μέ τό Θεό.

Ή τελειότητα των δυνάμεων αυτών προκύπτει άπό τό γεγονός ότι: 

α) έχουν δημιουργηθεί άπό τό Θεό κατ' εικόνα τών ιδικών του ιδιοτήτων καί στον άνθρωπο αποτελούν εικόνα τών θείων δυνάμεων

καί 

β) συνιστούν τήν ικανότητα του ανθρώπου νά ομοιωθεί καθολοκληρία προς τό Θεό. Σέ κάθε περίπτωση αυτό συμβαίνει μέ τήν προϋπόθεση ότι οι δυνάμεις τον άνθρωπου δέν εκτρέπονται άπό (τόν προσανατολισμό τους προς) τό Θεό, όπως είναι ελεύθερες (νά πράξουν), άλλα κοινωνούν μονίμως καί πλήρως μέ τό Θεό.

Ή σχετική τελειότητα, πού είχε ό άνθρωπος κατά τή δημιουργία του, δέν συνίστατο μόνο στην απλή ικανότητα πού του παρείχαν οι δυνάμεις του νά ένωθεί μέ τό Θεό: ό Αδάμ δημιουργήθηκε πραγματώνοντας ήδη σέ κάποιο βαθμό τήν όμοίωση μέ τό Θεό, τήν αποστολή στην οποία έπρεπε νά πετύχει. Άπό τήν αρχή είχε τροπή προς τό Θεό καί είχε όλες τίς άρετές στην ίδια του τή φύση, πού είχε δημιουργηθεί κατ' εικόνα Θεού. Ό Άγιος Γρηγόριος Νύσσης γράφει ότι [το] «κατ' εικόνα Θεού γεγένησθαι τόν άνθρωπον ίσον γάρ έστι [...] τω ειπείν, ότι παντός άγαθού μέτοχον τήν άνθρωπίνην φύσιν έποίησεν. [...] Ούκούν έστιν έν ήμίν παντός μέν καλού ιδέα, πάσα δέ αρετή καί σοφία, καί πάν ότιπέρ έστι πρό τό κρειττον νοούμενον». Στό ίδιο πνεύμα ό Άγιος Δωρόθεος της Γάζης διδάσκει ότι «κατ' εικόνα Θεού έποίησεν ό Θεός τόν άνθρωπον [...] κεκοσμημένον πάση άρετή». Καί ό Άγιος Ιωάννης ό Δαμασκηνός συμπληρώνει ότι «έποίησεν ό Θεός τόν άνθρωπον [...] πάση άρετή κατηγλαϊσμένον, πάσιν άγαθοίς κομώντα». Παρόμοια, ό Άγιος Μάξιμος σημειώνει ότι «έγκεινται γάρ ήμίν [Σ.τ.μ.: Είναι σύμφυτες μέ τήν ψυχή μας] έκ δημιουργίας [αί άρεταί]».

Άπό τή φύση του λοιπόν ό άνθρωπος είναι ενάρετος. Ό 'Άγιος Δωρόθεος της Γάζης προσδιορίζει: «φυσικώς γαρ έχομεν τάς άρετάς παρά Θεοϋ δοθείσας ήμίν. 'Άμα γάρ έποίησεν ό Θεός τόν άνθρωπον, ένέσπειρεν αυτώ τάς άρετάς». Καί συμπληρώνει ότι «"Ωστε φυσικώς έδωκεν ήμίν ό Θεός τάς άρετάς». Ό 'Άγιος Ισαάκ ό Σύρος παρατηρεί ότι «η αρετή φυσικώς εστίν έν τη ψυχή». Παρόμοια, ο Άγιος Ιωάννης ό Δαμασκηνός γράφει ότι «φυσικαί εισίν αι αρεταί και φυσικώς καί επίσης πάσιν ένυπάρχουσιν». Οι Πατέρες, υπογραμμίζοντας ειδικότερα το γεγονός οτι οι αρετές είναι σύμφυτες μέ τήν ίδια τή φύση του άνθρωπου, καί όχι ιδιότητες επιπρόσθετες στή φύση κατά τόν ένα ή τόν άλλο τρόπο, παρουσιάζουν σ' αυτό τό θέμα μια δυναμική σύλληψη: οί αρετές δέ δίδονται στόν άνθρωπο πλήρως απαρτισμένες [Σ.τ.μ.: σέ τέλειο βαθμό]· ανήκουν στη φύση του, μόνο όσο ή επιτέλεση τους περιλαμβάνεται στό σκοπό της φύσης του άνθρωπου καί όσο συμβάλλουν στήν πραγμάτωση και τήν τελείωση της φύσης. Ή επιτέλεση τών αρετών όμως προϋποθέτει τήν ενεργό συμμετοχή του άνθρωπου στό σχέδιο του Θεού, τη συνεργασία όλων τών δυνάμεών του μέ το θείο θέλημα καί τό ελεύθερο άνοιγμα της όλης ύπαρξής του στή θεία Χάρη. Ό άνθρωπος πλάσθηκε μέ τή δυνατότητα επιτέλεσης τών αρετών καί αρχίζοντας νά τίς επιτελεί. Κατείχε τίς αρετές έν σπέρματι. Ήταν ευθύνη του να τις αυξήσει, γιά νά τίς οδηγήσει στήν τελείωση τους. Μ' αυτή τήν έννοια, οί Πατέρες κατανοούν τή θεία εντολή πού δόθηκε στόν Αδάμ καί τήν Εύα: «Αύξάνεσθε και πληθύνεσθε» (Γεν. 1,28). Γι' αυτό λέγουν, ότι στόν παράδεισο ό άνθρωπος, ως νήπιο, ήταν πολύ μικρός καί όφειλε αναπτυσσόμενος νά ένηλικιωθεί. Νά λοιπόν γιατί, γιά νά εκφράσει τό δυναμικό χαράκτηρα της απόκτησης των αρετών και της θέωσης, η πλειονότητα τών Πατέρων διακρίνει τήν εικόνα άπό τήν ομοίωση, με διαφοροποιούμενο τόν Άγιο Γρηγόριο Νύσσης. Σύμφωνα μέ αύτη τή διάκριση, ή εικόνα του Θεού στόν άνθρωπο προσδιορίζει τό σύνολο τών δυνατοτήτων επιτέλεσης της ομοίωσης, τό δυναμικό χαρακτήρα της, προς τό Θεό, ομοίωσης. Ένώ ή ομοίωση συνίσταται στήν πραγμάτωση της εικόνας, δηλαδή αποτελεί τήν ανάπτυξη της εικόνας, -σύμμορφης προς την όλη φύση της, και έγκειται στην επιτέλεση της τελείωσής της. 'Ενώ ή εικόνα είναι ενέργεια [Σ.τ.μ.: δηλ. πραγματική, υφίσταται], ή ομοίωση είναι δυνάμει [Σ.τ.μ.: δηλ. δυνατόν νά επιτελεστεί], δηλαδή μπορεί νά πραγματοποιηθεί μέ τήν ελεύθερη συμμετοχή του άνθρωπου στη θεουργό Χάρη του Θεού. Ό Μέγας Βασίλειος εξηγεί: «"Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα ήμετέραν καί καθ' όμοίωσίν" τό μέν τη κτίσει έχομεν τό δέ έκ προαιρέσεως κατορθούμεν. Εν τη πρώτη κατασκευή συνυπάρχει ήμιν το κατ΄ εικόνα γεγένησθαι Θεού έκ προαιρέσεως ήμίν κατορθούται τό καθ' όμοίωσίν είναι Θεού. Τούτο δέ τό κατά προαίρεσιν, δυνάμει ήμίν ενυπάρχει· ενεργεία δέ έαυτοίς έπάγομεν. Ει μή προλαβών είπεν ό Κύριος ποιών ημάς "Ποιήσωμεν και "καθ' όμοίωσίν", εί μη τήν του γενέσθαι καθ' όμοίωσίν δυνάμιν ήμίν έχαρίσατο, ούκ άν τή εαυτών εξουσία την προς Θεόν όμοιωσιν έδεξάμεθα. Νύν μέντοι δυνάμει ημάς εποίησεν όμοιωτικούς Θεώ. Δύναμιν δέ δούς προς τό όμοιούσθαι Θεώ, άφήκεν ημάς έργάτας είναι της προς Θεόν όμοιώσεως, ίνα ημέτερος ή της εργασίας ό μισθός, ίνα μή ώσπερ εικόνες ώμεν παρά ζωγράφου γενόμεναι, εική κείμεναι, ίνα μή τά της ημετέρας όμοιώσεως άλλω έπαινον φέρη. "Οταν γάρ τήν εικόνα ίδης ακριβώς μεμορφωμένην προς τό πρωτότυπον, ου τήν εικόνα επαινείς, άλλα τόν ζωγράφον θαυμάζεις. Ίνα τοίνυν τό θαύμα έμόν γένηται καί μή άλλότριον, έμοί κατέλιπε τό καθ' όμοίωσίν Θεού γενέσθαι. Κατ' εικόνα γάρ έχω τό λογικός είναι, καθ' όμοίωσίν δε γίνομαι έν τώ Χριστιανός γενέσθαι» (ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ, Ανθρώπου Κατασκευή, 1, 16).

Μέ παρόμοιο τρόπο ό Αγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός εξηγεί τήν αναγκαιότητα της συμμετοχής του ανθρώπου στήν πρόσκτηση [Σ.τ.μ.: αύξηση της υπάρχουσας, της αρχικής] της δωρεάς, πού κάνει ό Θεός γράφοντας: «ή ψυχή της άνω δόξης κληρονομήσειεν [...] καί αρετής άθλον, άλλά μη Θεού δώρον μόνον, έχη τά έλπιζόμενα, καί τούτο δέ ήν άρα της άκρας άγαθότητος, ποιήσαι τό αγαθόν καί ήμέτερον, ού φύσει μόνον κατασπειρόμενον, άλλα καί προαιρέσει γεωργούμενον» (ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ, Λόγος 2, 17). 

Οί Πατέρες, πού διακρίνουν τήν εικόνα άπό τήν ομοίωση, προσαρτούν τίς αρετές στήν ομοίωση, καί θέλουν νά δείξουν μ' αυτό ότι οί αρετές πρέπει νά αποκαλύπτονται καί νά αναπτύσσονται δυναμικά μέ τήν ενεργό συμμετοχή καί τή διαρκή συνεργασία του άνθρωπου μέ τή θεουργό Χάρη της Αγίας Τριάδος. Δέ θά έπρεπε νά αντιστοιχήσουμε ωστόσο στή διάκριση εικόνας - ομοίωσης τή διάκριση φύσης-«ύπέρ φύσιν», όπου ή ομοίωση θά αποτελούσε τό «υπέρ φύσιν», πού μέ τή Χάρη του Θεού θά προσετίθετο στή φύση. Μιά φύση, πού θά μπορούσε νά συλλαμβάνεται νοητικά, ανεξάρτητα άπό τήν ομοίωση καί θά συνιστούσε τήν εικόνα. Κατά τους Πατέρες όμως, στόν άνθρωπο είναι φυσική όχι μόνο ή εικόνα, άλλα εξίσου καί ή ομοίωση: έγκειται στήν ίδια τήν ανθρώπινη φύση νά ομοιωθεί προς τό Θεό, έγκειται σ' αυτή τή φύση τής εικόνας νά επιτύχει τήν τελείωση της μέ τήν επιτέλεση ομοίωσης. Και το επαναλαμβάνουμε, ό άνθρωπος δημιουργήθηκε πραγματώνοντας ηδη εκ φύσεως αύτη την ομοίωση δυνάμει τής εικόνας. Η ομοίωση δέν είναι μιά εξωτερική πρόσθεση ή προσθήκη σέ μία φύση, πού θά μπορούσε νά υπάρχει φυσιολογικά καί ανεξάρτητα άπό αυτήν (δηλ. την όμοίωση). Ομοίωση είναι η ανάπτυξη της δεδομένης φύσης μέσα στην είκόνα. Μέσω της εικόνας του Θεού, πού υπάρχει μέσα του, ό άνθρωπος είναι έκ φύσεως δυνάμει τέλειος, είναι εκ φύσεως προικισμένος με τήν ικανότητα να πραγματώνει αυτό τό «έν δυνάμει», νά ομοιάσει στό Θεό. Αυτός άλλωστε είναι ό φυσιολογικός σκοπός της ύπαρξης του, ό φυσιολογικός προορισμός τής ίδιας του της φύσης. Καί αυτό είναι τό νόημα τών θείων εντολών: «Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε» (Γέν. 1,28)· «'Έσεσθε μοι άγιοι, οτι έγώ άγιος είμι»· (Λευιτ. 20,26)· «'Έσεσθε ούν ύμείς τέλειοι, ώσπερ ό πατήρ ύμών ό έντοίς ούρανοίς τέλειος εστίν» (Ματθ. 5,48). Θά μπορούσαμε λοιπόν νά πούμε ύπό δυναμική έννοια, οτι ό άνθρωπος είναι έκ φύσεως θεόμορφος. 

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ