Το έργο του Ιωάννου Καντακουζηνού «Κατά Μωάμεθ λόγοι» που εξακολουθεί να είναι ανέκδοτο στην Ελλάδα!

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ ''ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ'': Θα προσπαθήσουμε πρώτα ο Θεός να αναλάβουμε εμείς  την απόδοση του κειμένου και την έκδοση του έργου. 

Με τον τίτλο «Σαρακηνικά» και επεξηγηματικό τίτλο «Κατά Μωάμεθ φυλάρχου καί διδασκάλου Ἰσμαηλιτῶν καί Σαρακηνῶν, τοῦ ψευδοπροφήτου καί εἰσηγητοῦ τῆς αἱρέσεως αὐτῶν. Τά ὑπό τοῦ Μωάμεθ νομοθετηθέντα περί τῆς θρησκείας τῶν Τούρκων, παρεκβληθέντα ἐκ τῆς αὐτοῦ βίβλου καλουμένης Κοράν, καί εἰς αὐτά ἀντιῤῥήσεις» είναι γνωστό ένα χειρόγραφο του 18ου αιώνα…

Πρόκειται για αναγραφή όσων έγραψαν κατά Μωάμεθ.

Περιέχει πολύ ενδιαφέρουσα συναγωγή αντιρρητικών κατά των μωαμεθανών κειμένων των: Γεωργίου Φραντζή, Δωροθέου Μονεμβασίας, Ματθαίου Κιγάλα, Νεκταρίου Ιεροσολύμων, Giovanni Sagredo, Μελετίου Αθηνών, Γεωργίου Βυζαντίου του Μποζατζόγλου, Riccoldo da Monte di Croce (σε μετάφραση Δημητρίου Κυδώνη), Γερασίμου Βλάχου, Ευθυμίου Ζιγαβηνού, Ιωσήφ Βρυεννίου και Παναγιώτη Νικούσιου.

Στο χειρόγραφο του Ιω. Καντακουζηνού
αναφέρεται στην φυλή Γετζουτζ Μετζουτζ.

Συμπεριλαμβάνεται το σπουδαίο απολογητικό έργο του Βυζαντινού αυτοκράτορος και ιστορικού Ιωάννου Στ΄ Καντακουζηνού (1292-1383) «Απολογίαι» Α΄-Δ΄ και «Κατά Μωάμεθ λόγοι» Α΄-Δ΄), μεταφρασμένο σε δημώδη γλώσσα από τον Μελέτιο Συρίγο (οι Λόγοι υπάρχουν και στο πρωτότυπο).

Αυτή η μετάφρασις του Μελ. Συρίγου, εξακολουθεί ανέκδοτη μέχρι σήμερα!

Σώζεται σε τουλάχιστον 14 άλλα χειρόγραφα![1]

Κατά τα άλλα, το χειρόγραφο είναι σε χαρτί, 25-28 στίχοι ανά σελίδα, σε σχήμα 4^ο, 204 x 155 χλστ., 440 φύλλα!

Επί Καντακουζηνού, στην πάμπτωχη, κατακερματισμένη και εξασθενημένη Αυτοκρατορία:

-ξέσπασε η ησυχαστική διαμάχη[2], που δίχασε τον λαό και κλήρο.

-ξέσπασε στην Κωνσταντινούπολη επιδημία πανούκλας (1347), που οδήγησε στον θάνατο, έως και τα 8/9 του πληθυσμού της Βασιλεύουσας!

-ξέσπασαν διαμάχες μεταξύ των Βενετών και Γενουατών, με πεδίο μάχης την ίδια την… Κωνσταντινούπολη! Ο – χωρίς στόλο - Ιωάννης Καντακουζηνός υπέστη οδυνηρή ναυτική ήττα από τους Γενουάτες στον Κεράτιο Κόλπο το 1349 και το 1352.

-συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν πασά! (Οι τουρκικές ορδές έσφαξαν και λεηλάτησαν)… και το 1354, η έρημη από καταστροφικό σεισμό Καλλίπολις εποικήθηκε από Τούρκους του Σουλεϊμάν, προσκεκλημένοι του ίδιου του Καντακουζηνού, με μερική πληρωμή των πολλών χρεών της Αυτοκρατορίας! Έτσι, οι Τούρκοι πατούν για πρώτη φορά[3] με αξιώσεις την ευρωπαϊκή γη, λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Βασιλεύουσα…

Πάντως τα λίγα χρόνια που διακυβέρνησε, κράτησε τα ηνία, και έσωσε ό,τι μπόρεσε… σε μια Αυτοκρατορία, που φαινόταν πως το τέλος της ερχόταν, αργά ή γρήγορα…

Όταν εγκατέλειψε τον αυτοκρατορικό θρόνο, έγινε μοναχός ως Ιωάσαφ, και έμεινε για έναν χρόνο με τον υιό του, στον Μυστρά, όπου και απέθανε και ετάφη (1383).

Έγραψε:

- 4τομη «Ιστορία» (εκδ. J. Pontanus, 1603 - Ludwig Schopen, Βόννη 3τόμο, 1828-1832 - ως μέρος του Corpus Scriptorum Hist. Byz. c. 1830 - J.-P. Migne, Παρίσι). Χειρόγραφό της του 1369 υπάρχει στην Biblioteca Medicea Laurenziana της Φλωρεντίας - Plut. 9,9, fol. 235v. Μεταφράστηκε και εξηγήθηκε από τον Γεώργιο Φατούρο και τον Tilman Krischer, επίσης 3 τόμο, εκδ. Anton Hiersemann, Στουτγκάρδη, 1982-2011.

- Σχόλια για τα πρώτα πέντε βιβλία στα «Ηθικά» του Αριστοτέλη.

- Αρκετές θεολογικές πραγματείες[4],

- έργο υπεράσπισης του Ησυχασμού, και,

- το παραπάνω αναφερόμενο έργο «κατά του Μωαμεθανισμού» (Migne - Patrologia Graeca λατ., τ. CLIV και ελλ. «Discours contre Mahomet», PG 154 – EB, 1911, σελ. 439. Με τον τίτλο «Christentum und Islam» / «Χριστιανισμός και Ισλάμ. Απολογητικά και πολεμικά κείμενα», εκυκλοφόρησε σε ελληνο-γερμανική έκδοση, από τον Karl Förstel (Corpus Islamo-Christianum, Series Graeca, 6), εκδ. Oros, Altenberge 2005.

ΠΗΓΕΣ: ΒΕΡΓΟΣ. Γ. Λεκάκης «Βιβλιογραφία». Γ. Λεκάκης "Κωνσταντινούπολη και Αγία Πετρούπολη". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.10.2014.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Βλ. Γ. Μπάγκαβος «Ιωάννης Στ΄ Καντακουζηνός, το θεολογικό του έργο», διδ. διατριβή, Θεσσαλονίκη 2008, σελ. 76-7, σημ. 68.

Μια «πειραματική» έκδοσις του δ΄ Λόγου (βασισμένη στην Patrologia Graeca όσον αφορά το πρωτότυπο και στο εν λόγω χειρόγραφο όσον αφορά την μετάφραση του Συρίγου), εκυκλοφόρησε το 1992 από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ).

[2] Έληξε με δικαίωση του ησυχαστικού κινήματος (1349).

[3] Λίγο πριν, το 1341 στον βυζαντινό εμφύλιο πόλεμο συνήφθησαν συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου (όπως τον Στέφανο Δουσάν της Σερβίας, αλλά και τους ίδιους τους Τούρκους, τους οποίους έφεραν ως επιδιαιτητές οι ίδιοι οι Βυζαντινοί)…

[4] Θεωρούνται «αμφιλεγόμενες».

ΠΗΓΗ