Ἀγαπητέ μου κ. Μάννη
Σὲ προηγούμενο γράμμα ἀναφερθήκαμε στὸ ὅτι, θὰ τὸ ἔλεγα αὐτονόητο, δὲν λατρεύουμε κανένα Ἡμερολόγιο. Οὔτε καὶ τὸ χρόνο λατρεύουμε. Ὁ χρόνος εἶναι δημιούργημα Ἐκείνου δι’ οὗ καὶ οἱ αἰῶνες καὶ τὰ πάντα ἐγένοντο. Πῶς λοιπὸν νὰ λατρεύσωμε τὸ χρόνο ποὺ εἶναι κτίσμα τοῦ Θεοῦ; Καὶ πῶς νὰ λατρεύσωμε τὰ Ἡμερολόγια ποὺ εἶναι ἔργα τῶν ἀνθρώπων; Ὅμως κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἀρνηθῇ πὼς τὰ Ἡμερολόγια χρησιμοποιήθηκαν γιὰ τὸν καθορισμὸ τοῦ χρόνου τῆς κοινῆς προσευχῆς καὶ τῆς κοινῆς λατρείας, ποὺ εἶναι τόσο πολύτιμα πράγματα γιὰ τὴν σωτηρία μας.
Γνωρίζουμε ὅλοι ὅτι ἡ Α΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος καθώρισε τὸ χρόνο ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα. Καὶ ὅλοι οἱ ἱστορικοὶ ποὺ ἀναφέρονται στὴν ἀπόφασι αὐτὴ τῆς Συνόδου σημειώνουν ὅτι ἡ ἀπόφασι αὐτὴ ἀπέβλεπε στὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Ἔβλεπε ὁ προορατικὸς ὀφθαλμὸς τῶν ἁγίων Πατέρων πὼς ἡ τήρησις τοῦ Ὄρου τοῦ Πάσχα θὰ γίνῃ μιὰ μέρα ἡ λυδία λίθος τῆς ὀρθοδόξου Πίστεως.
Ἀφοῦ λοιπὸν ἡ Σύνοδος ποὺ καθώρισε τὸ χρόνο ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα εἶναι Οἰκουμενική, καὶ μόνο ἀπὸ αὐτὸ, συμπεραίνουμε πὼς ἡ ἀπόφασι αὐτὴ τῆς Συνόδου διαμένει εἰς τὸν αἰῶνα ὡς ἀπόλυτος ἀλήθεια καὶ ἀπόλυτο ἀγαθὸ.
Ποιὰ ὅμως εἶναι αὐτὴ ἡ ἀπόφαση;
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, σήμερα, χρησιμοποιεῖ γιὰ τὸν προσδιορισμὸ τῆς Ἑορτῆς τοῦ Πάσχα ἕναν Πίνακα ποὺ τὸν ὀνομάζει Κανόνιο τοῦ Πάσχα. Ὅταν τὸ 1582 ὁ Πάπας εἰσήγαγε στὴ Δύσι τὸ κατ’ αὐτὸν Ἡμερολόγιο, τροποποίησε καὶ τὴ μέθοδο προσδιορισμοῦ τοῦ Πάσχα. Ἡμερομηνία τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας στὸ Κανόνιο τοῦ Πάσχα συμπεραίνεται ἡ 21η Μαρτίου τοῦ Ἰουλιανοῦ Ἡμερολογίου ἐκ τοῦ ὅτι τὸ Νομικὸ Πάσχα καταβαίνει μέχρι τὴν ἡμερομηνία αὐτή. Ἀντὶ λοιπὸν τῆς ἰσημερίας ποὺ προέβλεπε τὸ Κανόνιο ἡ ὁποία βρισκόταν στὶς 21 Μαρτίου, ὁ Πάπας εἰσήγαγε τὴν ἀστρονομικὴ ἰσημερία.
Οἱ Πατέρες μας ἀντέστησαν· ἐστάλησαν ἐπιστολές· ἐγράφησαν βιβλία· συνεκλήθησαν Σύνοδοι. Δὲν ἐδέχθη ἡ Ἐκκλησία τὴν καινοτομία τοῦ Πάπα.
Ὅταν τὸ 1924 τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ ἡ Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία ἔθεσαν θέμα ἀλλαγῆς τοῦ Ἡμερολογίου, πρὸ τῶν ἀντιδράσεων σχεδὸν ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων, προχώρησαν μὲν στὴν εἰσαγωγὴ τῶν ἡμερομηνιῶν τοῦ Γρηγοριανοῦ Ἡμερολογίου σὲ ὅλες τὶς ἡμέρες τοῦ ἔτους, ὅμως δὲν ἐθίγη ὁ τρόπος ὑπολογισμοῦ τοῦ χρόνου τῆς Ἑορτῆς τοῦ Πάσχα ὁ ὁποῖος ἐξακολούθησε νὰ ὑπολογίζεται ἀπὸ τὸ Κανόνιο τοῦ Πάσχα. Ἔτσι Νεοημερολογῖτες καὶ Παλαιοημερολογῖτες ἑορτάζουν μέχρι σήμερα τὸ Πάσχα στὸν ἴδιο χρόνο (ἴδια μέρα) μὲ διαφορετικὴ Ἡμερομηνία.
Μάλιστα τὴ ῥύθμησι αὐτὴ τὴν ὠνόμασαν «διορθωμένο Ἰουλιανὸ» Ἡμερολόγιο. Ἐδῶ μπαίνουν μεγάλα θέματα, ἀλλὰ τὸ δικό μας θέμα σήμερον εἶναι, «Ποιὰ εἶναι ἡ ἀπόφασι τῆς Νικαίας γιὰ τὸν χρόνο ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα;» καὶ σ’ αὐτὸ θέμα θὰ περιοριστοῦμε.
Τὸ Κανόνιο τοῦ Πάσχα τὸ ὑπερασπίσθηκαν, Πατριάρχες, Ἐπίσκοποι καὶ Διδάσκαλοι, μεγάλοι ἄνδρες τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Εἶναι ὅμως σύμφωνο μὲ τὴν ἀπόφασι τῆς Νικαίας; Ἐμεῖς λέμε, Ναί. Καὶ ἀμέσως ἀκοῦμε καὶ διαβάζουμε πῶς ἡ μόνη ἀπόφασι ποῦ πῆρε ἡ Σύνοδος, ἦταν τὸ Πάσχα νὰ ἑορτάζεται τὴν πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὴν Πανσέληνο ποὺ φθάνει μετὰ τὴν ἰσημερία καὶ τίποτε περισσότερο. Καὶ μετὰ ἔχουν ἕνα κατεβατὸ μὲ ἡμερομηνίες τῆς ἐαρινῆς πανσελήνου ποὺ βρῆκαν στὰ ἀστεροσκοπεῖα καὶ δίπλα μιὰ στήλη μὲ τὶς «παραβάσεις» τοῦ Ὄρου τῆς Νικαίας ποὺ μᾶς κατηγοροῦν ὅτι ἔχουμε κάνει ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί.
Καὶ ἐμεῖς καλούμεθα νὰ ἀπαντήσουμε. Ἀνεξάρτητα ὅμως ἀπ’ αὐτὸ ἐμεῖς ἔχουμε χρέος ἀπέναντι στὴ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας νὰ βροῦμε τὸν αὐθεντικὸ λόγο τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καὶ νὰ τὸν ἐφαρμόσουμε γιατὶ ὅποιος τὸν παραβαίνει, ἡ Ἐκκλησία τὸν ἀποβάλλει ἀπὸ τὸ σῶμά της. Τὸσο αὐστηρὸ εἶναι τὸ ἐπιτίμιο [1].
Νὰ δοῦμε λοιπόν πρῶτα καὶ νὰ γνωρίσουμε τὸ Κανόνιο τοῦ Πάσχα τῶν Πατέρων μας. Τὸ βρίσκουμε ὡς ἕνα Πίνακα τυπωμένο σὲ ὅλα τὰ θεῖα καὶ ἱερὰ Εὐαγγέλια καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα βιβλία.
Οἱ Κυριότερες στῆλές του εἶναι μία ποὺ ἡ Κεφαλίδα της γράφει Κύκλος Σελήνης, καὶ δίπλα μιὰ δεύτερη ποὺ ἡ Κεφαλίδα της γράφει Νομικό Φάσκα ἢ Νομικὸ Πάσχα.
Τί σημαίνουν τώρα τὰ περιεχόμενα στὶς στῆλες αὐτὲς.
Τὰ Ἰουλιανὰ ἔτη χωρίζονται σὲ περιόδους. Κάθε περίοδος περιέχει 19 διαδοχικὰ Ἰουλιανὰ ἔτη, ποὺ ἀριθμοῦνται μὲ αὔξουσα ἀρίθμηση ἀπὸ1 μέχρι 19 (ἢ ἀπὸ Α΄ μέχρι ΙΘ΄). Ἡ ἀρίθμησι αὐτὴ ἐπαναλαμβάνεται στὴν ἑπόμενη περίοδο.
Ἔτσι κάθε ἀριθμὸς τῆς πρώτης στήλης ἀντιστοιχεῖ σὲ κάθε ἕνα ἀπὸ 19 διαδοχικὰ Ἰουλιανὰ ἔτη μιᾶς περιόδου 19 ἐτῶν καὶ ὁ ἀριθμὸς αὐτὸς λέγεται Κύκλος Σελήνης.
Ὁ Κύκλος Σελήνης ἑνὸς ἔτους καὶ βρίσκεται ὡς ἑξῆς: Στὸ Ἰουλιανὸ ἔτος προσθέττουμε τὸ 5508 καὶ βρίσκουμε τὴν ἀπὸ κτίσεως κόσμου ἀρίθμησι τοῦ Ἰουλιανοῦ ἔτους. Τὸ ἀπὸ κτίσεως κόσμου ἔτος διαιροῦμε μὲ τὸ 19 καὶ τὸ ὑπόλοιπο τῆς διαιρέσεως εἶναι ὁ Κύκλος σελήνης τοῦ αὐτοῦ τοῦ ἔτους. Ἂν δὲ ἡ διαίρεσις εἶναι τελεία ὁ Κύκλος Σελήνης εἶναι 19.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ὁμαδοποίηση τῶν Ἰουλιανῶν ἐτῶν σὲ περιόδους 19 ἐτῶν στὴν ὁποία ἀναφερθήκαμε, ὑπάρχει καὶ ἄλλη ὁμαδοποίηση σὲ περιόδους 28 ἐτῶν· Αἰτία εἶναι ἡ ἑξῆς: Ἂν ἕνα ἔτος εἶναι δίσεκτο μετὰ ἀπὸ 28 ἔτη τὸ ἔτος θὰ εἶναι καὶ πάλι δίσεκτο, καὶ ἐὰν ἕνα ἔτος εἶναι κοινό (365 ἡμερῶν) μετὰ ἀπὸ 28 ἔτη τὸ ἔτος θὰ εἶναι πάλι κοινό. Καὶ ἀκόμη, μετὰ ἀπὸ ἕνα τρέχον ἔτος, τὸ ἔτος ποὺ θὰ φθάσει μετὰ ἀπὸ παρέλευσι 28 ἐτῶν θὰ ἔχῃ στὶς ἴδιες ἡμερομηνίες τὶς ἴδιες ἡμέρες τῆς ἑβδομάδος. Τὸν Κύκλο Ἡλίου τὸν εὑρίσκουμε προσθέττοντας ἀρχικὰ καὶ ἐδῶ στὴν Ἰουλιανὴ χρονολογία τὸ 5508 καὶ διαιρῶντας τὸ ἄθροισμα ποὺ θὰ βροῦμε μὲ τὸ 28. Ἂν ἡ διαίρεση εἶναι τελεία ὁ Κύκλος Ἡλίου θὰ εἶναι 28 σὲ ὅλες τὶς ἄλλες περιπτώσεις ὁ Κύκλος Ἡλίου εἶναι τὸ ὑπόλοιπο τῆς διαιρέσεως.
Παράδειγμα: Θέλουμε νὰ βροῦμε τὸν Κύκλο Σελήνης τοῦ ἔτους 2019. Προσθέτουμε στὸ 2019 τὸ 5508 καὶ βρίσκουμε 7527. Τὸ ἔτος λοιπὸν 2019 ἀριθμεῖται ἀπὸ κτίσεως κόσμου ὡς 7527. Ἂν τώρα διαιρέσουμε τὸ 7527 μὲ τὸ 19 τὸ μὲν πηλίκον θὰ εἶναι 396 καὶ τὸ ὑπόλοιπο 3.
Ἆρα ὁ Κύκλος Σελήνης τοῦ Ἰουλιανοῦ ἔτους 2019 εἶναι 3.
Ἂν πᾶμε τώρα στὸν ἀριθμὸ 3 τῆς στήλης «Κύκλος Σελήνης» στὸ ἀντίτοιχο κελί τῆς στήλης «Νομικὸ Φάσκα» διαβάζουμε τὴν ἡμερομηνία 10 Ἀπριλίου. Αὐτὴ ἡ ἡμερομηνία εἶναι εἰς τὴν ὁποία οἱ Ἰσραηλῖτες ἑορτάζουν τὸ Πάσχα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἢ Νομικὸ Πάσχα. Τὸ δὲ χριστιανικὸ Πάσχα ἑορτάζεται τὴν ἑπόμενη μετὰ τὸ Νομικὸ Πάσχα Κυριακή. Ἐπειδὴ δὲ ἡ 10η Ἀπριλίου τοῦ ἔτους 2019 εἶναι ἡμέρα τῆς Ἑβδομάδος «Τρίτη», ἡ ἑπόμενη Κυριακὴ εἶναι στὶς 15 Ἀπριλίου ποὺ θὰ ἑορτάσουμε τὴ μεγίστη τῶν Ἑορτῶν.
Μποροῦμε νὰ βροῦμε τὴν Ἡμερομηνία τοῦ Χριστιανικοῦ Πάσχα ἀπὸ τὸ Κανόνιο ὡς ἑξῆς: Ὑπάρχουν 7 στῆλες Κύκλων Ηλίου. Σὲ κάθε στήλη τὸ πρῶτο κελί ἀναγράφει 4 Κύκλους Ἡλίου. Π.χ. τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ ἑπτὰ κελιά ἀναγράφει τοὺς Κύκλους (1,7,12 καὶ 18) δηλαδὴ (Α, Ζ, ΙΒ΄, ΙΗ΄). Στὸ πρῶτο κελί τῶν ὑπολοίπων στηλῶν ἀναγράφονται ἀνὰ 4 οἱ Κύκλοι Ἡλίου καὶ συμπληρώνεται μιὰ περίοδος 28 ἐτῶν.
Ἂν γνωρίζουμε τὸν Κύκλο Σελήνης καὶ τὸν Κύκλο Ἡλίου ἑνὸς ἔτους στὸ κελί τοῦ Πίνακα ποὺ συναντῶνται ἡ στήλη τοῦ Κύκλου Ἡλίου μὲ τὴν γραμμὴ τοῦ Κύκλου Σελήνης ἀναγράφεται ἡ Ἰουλιανὴ ἡμερομηνία τοῦ Χριστιανικοῦ Πάσχα.
Γνωρίσαμε τὸ Κανόνιο ποὺ χρησιμοποιεῖ ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία. Ποιὸς ὅμως μπορεῖ νὰ μᾶς βεβαιώσει πὼς αὐτὸ τὸ Κανόνιο ἦταν καὶ ἡ ἀπόφασι τῆς Ἁγίας Συνόδου;
Στοὺς Κανόνες τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου δὲν περιέχεται τίποτε σχετικὸ μὲ τὴν ἑορτὴ τοῦ Πάσχα. Τὰ πρακτικὰ ἔχουν χαθεῖ, ὅμως ὑπάρχει μιὰ μαρτυρία τοῦ Πατριάρχου τῆς Θεουπόλεως Ἀντιοχείας Βαλσαμῶνος, ὅτι τὸ Κανόνιο τοῦ Πάσχα ὑπῆρχε στὰ Πρακτικὰ τῆς Συνόδου, μάλιστα ὁ Βαλσαμὼν μᾶς ἔδωσε ἕνα Κανόνα, ἀλγόριθμο, ὅπως θέλετε πέστε τον, ἀπὸ τὸν ὁποῖο προσδιορίζεται γιὰ κάθε ἔτος, ἀπὸ τὸν Κύκλο Σελήνης τοῦ ἔτους αὐτοῦ ἡ ἡμερομηνία τοῦ Νομικοῦ Πάσχα.
Ὁ Κανὼν αὐτὸς γιὰ νὰ ἐφαρμοστῇ χρειάζεται ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Κύκλο Σελήνης κάθε ἔτους καὶ τὸν Κύκλο Ἡλίου κάθε ἔτους.
Δὲν θὰ μεταγράψουμε ὅλο τὸ κείμενο τοῦ Βαλσαμῶνος. Βρίσκεται στὸν 3ο Τόμο τοῦ Συγγράμματος ΡΑΛΛΗ-ΠΟΤΛΗ σελίδες 489-492. Ἕνα μόνο θὰ ποῦμε. Τὰ ἐξαγόμενα τοῦ Ἀλγορίθμου τοῦ Βαλσαμῶνος συμπίπτουν ἀπολύτως μὲ τὰ ἐξαγόμενα τοῦ Κανονίου.
Ἔχουμε κι᾿ ἄλλον Κανόνα τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης τοῦ συγγραφέως τοῦ Μεγάλου Κανόνος ἀλλὰ καὶ συγγραφέως πλούσιου ἄλλου κατανυκτικοῦ ὑμνολογικοῦ ὑλικοῦ. Τὸν Κανόνα τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου θὰ τὸν βροῦμε στὴν PG τόμος 19 σελ. 1329. Καὶ τὰ ἀποτελέσματα τοῦ Κανόνος τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου συμπίπτουν καὶ αὐτὰ ἀπολύτως μὲ τὸ Κανόνιο.
Σὲ κούρασα κ. Μάννη. Συχώρεσέ με, ἀλλὰ τὸ θέμα αὐτὸ εἶναι σοβαρό. Κάνε λίγη ὑπομονὴ νὰ διαβάσεις ἀκόμη ἕνα γεγονὸς.
Ὁ Ἅγιος Ἀμβρόσιος ἔστειλε μιὰ Ἐπιστολὴ στοὺς Ἐπισκόπους μιᾶς Ἐπαρχίας. Θὰ τὴν βρῇς ὅλη τὴν ἐπιστολὴ σὲ Ἀγγλικὴ μετάφρασι στὴ σελίδα 165 τοῦ βιβλίου , https://archive.org/details/lettersofsambros00ambrrich/page/n9
Ὑπάρχει καὶ στὴ Λατινικὴ Πατρολογία PL τόμος 16 σελ. 1026.
Ἐκεῖ θὰ βεβαιωθῇς ἀπὸ τὰ λόγια του, στὴν πρώτη ἀμέσως παράγραφο, ὅτι ἡ Α΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος θέσπισε
τὸν 19ετῆ Κύκλο γιὰ νὰ τὸν ἔχουμε ὡς Πρότυπο ὑπολογισμοῦ τῆς Ἑορτῆς τοῦ Πάσχα. Αὐτὸς ὁ ἀσυμβίβαστος Ἱεράρχης ἀρνήθηκε νὰ ἐπιτρέψῃ στὸν Βασιλέα νὰ εἰσέλθῃ στὸ Ἱερὸ καὶ νὰ κοινωνήσῃ τῶν ἀχράντων Μυστηρίων, καὶ ἡ μαρτυρία του γράφτηκε 60 περίπου χρόνια μετὰ τὴ συγκρότησι τῆς Συνόδου. Ποιὸς μπορεῖ νὰ τὴν ἀμφισφητήσῃ;
Τελειώνω κ. Μάννη μὲ τὰ λόγια τοῦ μακαρίου Μελετίου Πηγᾶ ποὺ ἔγραψε στὸν Γέροντά του Πατριάρχη τότε Ἀλεξανδρείας ποὺ ὑπάρχουν καὶ στὰ βιβλία σου: «Σὺ τὸ κανόνιον τῶν πατέρων κρατεῖν ἐάσαι. [...] Τίς ἂν τολμήσειε κανόνιον ἄλλο, οἷόν μῆλον ἄλλο ἔριδος ταράξαι τὴν Ἐκκλησίαν, ἐπισκανδαλίσαι τοὺς τῶν ἐθνῶν, ὄνειδος προστρίψαι τοῖς πατράσι, τηλικούτων καὶ τοσούτων κακῶν ὑπαίτιον ἑαυτὸν καταστῆσαι καὶ ὑπόδικον τῇ φοβερᾷ τοῦ Θεοῦ δικαιοκρισίᾳ, οὐδὲ ἑνός τινος τῶν ἐλαχίστων τὸ σκάνδαλον παρορῶντος, ἀγγελικαῖς δὲ ἐπιστασίαις καὶ χαλεπῇ ἐκδικήσει καθυποτάξαντο».
Καὶ ἐμεῖς κ. Μάννη αὐτὰ τὰ λόγια θὰ φυλάξουμε.
«Σὺ τὸ κανόνιον τῶν πατέρων κρατεῖν ἐάσαι».
Αὐτὰ τὰ λόγια ἀπευθύνονται καὶ σὲ μᾶς. Αὐτὸ πιστεύουμε πὼς εἶναι τὸ χρέος μας γιὰ νὰ μείνουμε Ὀρθόδοξοι στὸ σκάφος τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ βρεθοῦμε ἐκείνην τὴν Ἡμέρα στὸν λιμένα τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Θεὸς μαζί σου.
Ἀ.
[1] Κανὼν Α´ τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Συνόδου:
Πάντας τοὺς τολμῶντας παραλύειν τὸν ὅρον τῆς ἁγίας καὶ μεγάλης συνόδου τῆς ἐν Νικαίᾳ συγκροτηθείσης ἐπὶ παρουσίᾳ τῆς εὐσεβείας τοῦ θεοφιλεστάτου βασιλέως Κωνσταντίνου, περὶ τῆς ἁγίας ἑορτῆς τοῦ σωτηριώδους Πάσχα, ἀκοινωνήτους καὶ ἀποβλήτους εἶναι τῆς ἐκκλησίας, εἰ ἐπιμένοιεν φιλονεικότερον ἐνιστάμενοι πρὸς τὰ καλῶς δεδογμένα, καὶ ταῦτα εἰρήσθω περὶ τῶν λαϊκῶν. Εἰ δέ τις τῶν προεστώτων τῆς ἐκκλησίας, ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, ἢ διάκονος, μετὰ τὸν ὅρον τοῦτον τολμήσειεν ἐπὶ διαστροφῇ τῶν λαῶν καὶ ταραχῇ τῶν ἐκκλησιῶν ἰδιάζειν, καὶ μετὰ τῶν Ἰουδαίων ἐπιτελεῖν τὸ Πάσχα· τοῦτον ἡ ἁγία σύνοδος ἐντεῦθεν ἤδη ἀλλότριον ἔκρινε τῆς ἐκκλησίας, ὡς οὐ μόνον ἑαυτῷ ἁμαρτίας ἐπισωρεύοντα, ἀλλὰ πολλοῖς διαφθορᾶς καὶ διαστροφῆς γινόμενον αἴτιον· καὶ οὐ μόνον τοὺς τοιούτους καθαιρεῖ τῆς λειτουργίας, ἀλλὰ καὶ τοὺς τολμῶντας τούτοις κοινωνεῖν μετὰ τὴν καθαίρεσιν. Τοὺς δὲ καθαιρεθέντας ἀποστερεῖσθαι καὶ τῆς ἔξωθεν τιμῆς, ἧς ὁ ἅγιος Κανὼν καὶ τὸ τοῦ Θεοῦ ἱερατεῖον μετείληφεν.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου