Υπάρχει και κάτι ακόμη πάρα πολύ ενδιαφέρον: η επίσημη ρωμαϊκή εθιμοτυπία απαιτούσε σε περιπτώσεις καταστροφών ή επικείμενου κινδύνου, οι αρχές και κυρίως η Σύγκλητος, μετά από γνωμοδότηση εξουσιοδοτημένων ιερέων, αποφάσιζε τη διενέργεια μιας διαδικασίας γνωστής supplicatio, που περιλάμβανε επικλήσεις και δεήσεις από ολόκληρη την πόλη ή από κάποια ομάδα της, ειδικά γυναίκες (Λίβ., XXV 12, 15), προς όλους ή προς συγκεκριμένους θεούς, με σκοπό τον εξιλασμό για κάποια προσβολή ή την εξασφάλιση υποστήριξης. Τέτοιου είδους Τέτοιου είδους τελετουργίες μπορούσαν να κρατήσουν από μία μέρα ως χρόνια ολόκληρα και πολύ συχνά ακολουθούσαν μετά την προσφυγή των αρχών στους Σιβυλλικούς χρησμούς για βοήθεια. Στις περιπτώσεις αυτές, οι κάτοικοι της πόλης εκπλήρωναν τα καθήκοντά τους αυτά δημόσια, κυρίως με την προσφορά κρασιού και θυμιάματος, καθώς και με συμμετοχή σε άλλες εξιλαστήριες τελετές (OCD s. v. supplicationes. Beard, ό. π., σ. 243, 261).
Τα όσα περιγράφει ο Τάκιτος πως έγιναν για τον εξευμενισμό των θεών μετά την καταστροφή σχεδόν ταυτίζονται με αυτές τις περιγραφές. Είναι πολύ πιθανό όλες αυτές οι δημόσιες πράξεις λατρείας και εξιλασμού που ζητήθηκαν με πρωτοβουλία των αρχών από τους κατοίκους της Ρώμης να ήταν και η τελευταία ψηφίδα στο μωσαϊκό της δίωξης: οι χριστιανοί πιθανότατα δεν συμμετείχαν (τουλάχιστον οι περισσότεροι από αυτούς), ούτε καν για τυπικούς λόγους, κι η στάση τους θα ήταν ακατανόητη ακόμη και σε εθνικούς που ίσως τους συμπαθούσαν. Οι Ιουδαίοι, επίσης, δεν θα συμμετείχαν, αλλά αυτοί είχαν τη δική τους λατρεία και την άδεια του κράτους και της παράδοσης να ενεργούν διαφορετικά. Οι χριστιανοί, όμως, είχαν αφοριστεί από τον Ιουδαϊσμό και δεν απολάμβαναν πια την αιγίδα των προνομίων του. Με την άρνησή τους να συμμετάσχουν, οι χριστιανοί μπήκαν αμέσως στο στόχαστρο τόσο των αρχών, όσο και των μαζών.
Ο Τάκιτος καθιστά σαφές πως ο διωγμός κατά της εκκλησίας ξέσπασε μετά την ολοκλήρωση των σχετικών τελετουργιών και δεήσεων, δηλαδή μετά τις γιορτές και τα δρώμενα του Αυγούστου, σχεδόν δύο μήνες μετά την πυρκαγιά. Φαίνεται, λοιπόν, πως οι ιδιάζουσες περιστάσεις υπό τις οποίες έλαβε χώρα ο διωγμός των χριστιανών συνέβαλαν στην εν γένει ενοχοποίηση της χριστιανικής ιδιότητας. Η σύγχυση των ημερών, τα εξαγριωμένα πλήθη που αποζητούσαν δικαιοσύνη, ο φόβος της διοίκησης για εξέγερση εντός της πρωτεύουσας, η κριτική εναντίον του Νέρωνος, το κακό όνομα που είχαν ήδη δημιουργήσει οι χριστιανοί, ήταν παράγοντες που διαμόρφωσαν ένα ασαφές και πρόχειρο πλαίσιο ποινικοποίησης των χριστιανών, που έμελλε, ωστόσο, να διαρκέσει. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες θρησκευτικές ομάδες που είχαν διωχθεί από τις αρχές, οι χριστιανοί θα παρέμεναν για αρκετό καιρό σε ένα ασαφές καθεστώς παρανομίας.
Η διατήρηση χαρακτηριστικών που οι αρχές θεωρούσαν επικίνδυνα, όπως η μη συμμετοχή στη δημόσια και αυτοκρατορική λατρεία, συνέβαλε στο να καθιερωθεί η χριστιανική ιδιότητα ως ποινικό αδίκημα. Η ρωμαϊκή κοινωνία, και ιδιαίτερα οι ρωμαϊκές αρχές, δε μετέβαλαν εύκολα διάφορα στερεότυπα που είχαν διαμορφώσει γύρω από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Ανηθικότητα, κανιβαλισμός, έλλειψη νομιμοφροσύνης και ιεροσυλία διαπλέκονται στις διώξεις αυτές αλλά και σε όσες ακολούθησαν αργότερα με τρόπο που ούτε η ρωμαϊκή διοίκηση είναι σε θέση πλέον να διαλευκάνει. Ούτε και θέλει, άλλωστε, όπως φαίνεται από την απόκριση του Τραϊανού προς τον Πλίνιο. Σημασία είχε ότι ήταν απόλυτα αφοσιωμένοι σε μια επικίνδυνη και ομιχλώδη λατρευτική οργάνωση. Ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους ισχυριζόταν ότι δίωκε την εκκλησία, η ρωμαϊκή διοίκηση προσπαθούσε κυρίως να διασπάσει αυτήν την τόσο ενοχλητική και επικίνδυνη προσωπική και συλλογική αφοσίωση: κανείς δεν παύει να είναι εγκληματίας ή ιερόσυλος ή άθεος απλά επειδή επικαλείται το όνομα μιας θεότητας ή προσφέρει σπονδή στο Δαίμονα του ηγεμόνα. Όσοι το έκαναν, όμως, δεν θεωρούνταν πλέον επικίνδυνοι, γιατί η αυτή αφοσίωση που τόσο φόβιζε τη διοίκηση ήταν στην περίπτωσή τους σαθρή. Ήταν άτομα που τελικά μπορούσαν να ελεγχθούν όταν το απαιτούσαν οι περιστάσεις. Όσοι δεν το έκαναν, όμως, ήταν καλύτερο να εκτελεστούν, καθώς αποτελούσαν εστία κινδύνου.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου