Ο διάβολος έλεγε στον
Αδάμ και την Εύα: «Έσεσθε ως θεοί» (Γεν. 3,5)· αυτός ήταν ο πειρασμός[1]. Ο Αδάμ
ήταν πράγματι προορισμένος από το Θεό να γίνει θεός, αλλά σε κοινωνία με τον
ίδιο το Θεό, εν Αυτώ και δι΄ Αυτού. Ο Όφις πρότεινε στον Αδάμ και την Εύα να
γίνουν «ως θεοί», δηλαδή άλλοι θεοί ανεξάρτητοι από το Θεό, να γίνουν θεοί
χωρίς Θεό. Ο Αδάμ υποχωρώντας στην υποβολή του Πονηρού, θέλησε να γίνει θεός
από μόνος του, ν΄ αυτοθεωθεί: αυτό ήταν το αμάρτημά του[2]. Η
κατάφαση της απόλυτης αυτονομίας, η θέληση να δεχτεί να ζεί χωρίς Θεό και να
καταλαμβάνει την θέση Του ή ν΄ αναγορεύει εαυτόν ως ένα άλλο Θεό απέναντι από
το Θεό συνιστούσε άρνηση του Θεού. Η συμμετοχή του Αδάμ στη θεία ζωή προϋπέθετε
τη συνεργασία της ελεύθερης βούλησής του· αποστρεφόμενος τον Θεό, στερείται τη
χάρη που συνιστούσε τη πραγματική ζωή της φύσης του[3].
Αποστρεφόμενος την
Αρχή της ύπαρξής του και Αρχή της ύπαρξης κάθε όντος, ο άνθρωπος πέφτει στο μη
όν: «κενωθέντας τους ανθρώπους της περί
Θεού εννοίας και εις τα ουκ όντα αποστραφέντας, ουκ όντα γαρ εστί τα κακά, όντα
δέ τα καλά, επειδήπερ από του όντος Θεού γεγόνασι», εκενώθησαν «και του είναι αεί», γράφει ο Άγιος
Αθανάσιος Αλεξανδρείας[4].
Ο Άγιος Μάξιμος
ανακεφαλαιώνει σε τι συνίσταται η πτώση του ανθρώπου: «Όστις δέ της ιδίας αφέμενος αρχής μοίρα τυγχάνων Θεού δια τον εν
αυτώ της αρετής όντα λόγον κατά την αποδοθείσαν αιτίαν προς το μη όν παραλόγως
φέρεται· εικότως άνωθεν ρεύσαι λέγεται, μη προς την ιδίαν αρχήν τε και αιτίαν
καθ΄ ήν και εφ΄ ή και δι΄ ήν γεγένηται κινηθείς· και εστιν εν αστάτω περιφορά
και αταξία δεινής ψυχής τε και σώματος· της απλανούς και ωσαύτως εχούσης αιτίας
τη προς το χείρον εκουσίω ροπή την αποτυχίαν αυτού καταπραξάμενος. Εφ΄ ου και
το ρεύσαι κυρίως λεχθείη αν ότι επ΄ αυτώ κειμένης της προς Θεόν αδηρίτως τας
της ψυχής βάσεις ποιείσθαι δυναμένης εξουσίας, το χείρον και μη όν του
κρείττονος και όντος εκών αντηλλάξατο»[5].
Οι Πατέρες λοιπόν
ορίζουν το κακό και την αμαρτία πάντοτε σε συνάρτηση με την αυθεντική φύση του
ανθρώπου και το δέον γενέσθαι της θέωσής του. Είναι κακή και συνιστά αμάρτημα
κάθε πράξη, που απομακρύνει τον άνθρωπο από το Θεό και το θείο του στόχο
(δηλαδή την θέωση προς την οποίαν καλείται εκ φύσεως) η ισοδύναμα είναι αμαρτία
κάθε πράξη με την οποία ο άνθρωπος αποστρέφει τις δυνάμεις του από τον κατά
φύση στόχο τους. Ο Άγιος Μάξιμος γράφει: «ου
περί την ουσίαν των γεγονότων το κακόν θεωρείται, αλλά περί την εσφαλμένην και
αλόγιστον κίνησην»[6].
Επιπλέον παρατηρεί: «το κακόν της προς το
τέλος των εγκειμένων τη φύσει δυνάμεων ενεργείας εστίν έλλειψις· ή πάλιν, το
κακόν, των φυσικών δυνάμεων κατ΄ εσφαλμένην κρίσιν εστιν, επ΄ άλλο παρά το
τέλος αλόγιστος κίνησις· τέλος δε φημι, την των όντων αιτίαν, ης φυσικώς
εφίεται πάντα»[7].
Η αμαρτία στρέφει τις δυνάμεις του ανθρώπου, που έχει αποστραφεί το Θεό, σε μία
παρα φύση κατάσταση και στερεί, από το Είναι και το Αγαθό, όλη την ύπαρξη, αυτή
η κατάσταση συνιστά το κακό για τον άνθρωπο. Γράφει σχετικά ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός:
«το κακόν ουδέν έτερόν εστιν ει μη του
αγαθού στέρησις και εκ του κατά φύσιν εις το παρά φύσιν παρατροπή»[8].
Και συνεχίζει: «Πάντα γαρ, όσα εποίησεν ο
Θεός, καλά λίαν, καθό γέγονεν. Ούτω τοίνυν μένοντα, καθώς έκτισται, ''καλά λίαν
εισίν'', εκουσίως δέ ανεκφοιτώντα εκ του κατά φύσιν και εις το παρά φύσιν
ερχόμενα, εν τω κακώ γίνονται. Κατά φύσιν μεν ουν πάντα δούλα και υπήκοα του
Δημιουργού. Όταν ουν εκουσίως τι των κτισμάτων αφηνιάση και παρήκοον του ποιήσαντος
αυτό γένηται, εν εαυτώ συνεστήσατο την κακίαν. Κακία εστίν....εκ του κατά φύσιν
εις το παρά φύσιν εκουσίος παρατροπή,
όπερ εστίν η αμαρτία»[9].
[1] ΜΑΚΑΡΙΟΣ
Ο ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ, ΟΜΙΛΙΑ (ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΙΙ), 1,3,4.
[2] ΙΩΑΝΝΗΣ
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ΟΜΙΛΙΑ-ΑΝΔΡΙΑΝΤΕΣ, 11,2, PG.49
[3] ΜΑΚΑΡΙΟΣ
Ο ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ, ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΘΕΝΤΑ, 37. ΟΜΙΛΙΑ (ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΙ), 12,1.
[4] Μ.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΠΕΡΙ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΕΩΣ,4
[5] ΜΑΞΙΜΟΣ
Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, ΠΕΡΙ ΑΠΟΡΙΩΝ,7, PG
91, 1084D-1085A.
[6] ΜΑΞΙΜΟΣ
Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, ΑΓΑΠΗΣ ΕΚΑΤΟΝΤΑΣ, 4,14.
[7] ΜΑΞΙΜΟΣ
Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, ΠΡΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΟΝ, ΠΡΟΛΟΓΟΣ, PG. 90,253B.
[8] ΙΩΑΝΝΗΣ
ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, ΕΚΘΕΣΙΣ ΑΚΡΙΒΗΣ, 4,20.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου