Περὶ ἐλευθερίας

Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θέλουν νὰ ζοῦν σὲ ἐλεύθερες κοινωνίες καὶ νὰ δραστηριοποιούνται σύμφωνα με τις δικές τους ελεύθερες επιλογές. Αυτό, όμως, δὲν εἶναι πάντα κατορθωτό, γιατί υπάρχουν κι εκείνοι, που έχουν κάποια ἐξουσία καὶ συχνά δημιουργοῦν προβλήματα, τὰ ὁποῖα μειώνουν ἢ καὶ ἀφαιροῦν τὴν ἐλευθερία ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. «Στούς καιρούς μας παρουσιάζεται τὸ κωμικοτραγικό φαινόμενο νὰ ἀγωνίζωνται γιὰ τὰ ἀτομικά δικαιώματα ἄνθρωποι, ποὺ πᾶνε μὲ αὐτὸ νὰ κατοχυρώσουν τὴν ὕπαρξη, ὄχι ἑνὸς πραγματικὰ ἐλεύθερου ατόμου, ἀλλὰ ἑνὸς προσώπου μὲ ἀγελαῖα γνωρίσματα ἀπολύτως αίτιοκρατικά προσδιωρισμένου, ἑνὸς στὴν οὐσία ανελεύθερου πλάσματος. Κυνηγοῦν τὶς ἀτομικές ἐλευθερίες, γιὰ νὰ περιβάλουν με αυτές τὸν ἀνελεύθερο άνθρωπο, ενώ όλο αὐτὸ τὸ αὐξανόμενο πλῆθος τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων δικαιώνεται μόνο ἄν εἶναι ὅρος ἀπαραίτητος γιὰ τὴ δημιουργία ἐλεύθερων ἀνθρώπων, δηλαδή συναισθηματικά καὶ πνευματικὰ ἐλεύθερων ἀνθρώπων, ἀνθρώπων τῶν ὁποίων ὁ λόγος ὁ ἐπιστημονικός, ὁ αἰσθητικός και ο θρησκευτικός, λειτουργεῖ αὐτόνομα καὶ ἐλεύθερα», ὅπως λέει ἕνας στοχαστής.

Πολλοὶ εἶναι οἱ κήρυκες τῆς ἐλευθερίας στὴν ἐποχή μας, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουν το πλάτος καὶ τὸ βάθος της ἔννοιας. Απλώς θέλουν να εντυπωσιάζουν καὶ νὰ δεσμεύουν τοὺς ἀνθρώπους. Στην πραγματικότητα δὲν εἶναι φίλοι τῆς έλευθερίας. Αντίθετα μάλιστα, γιὰ νὰ χρησιμοποιήσω μια φράση ενός στοχαστῆ, «τὴν ἀγκαλιάζουν στοργικά γιά νά τὴν πνίξουν».

Οἱ ἄνθρωποι, ποὺ ἀσκοῦν ἐξουσία δύσκολα κρατοῦν κοντά τους ἐλεύθερους καὶ πνευματικά ὤριμους ανθρώπους. Τοὺς συνεργάτες τους τοὺς θέλουν ἀφελεῖς, ἄβουλους και κόλακες. Όμως, ἔτσι δὲν μπορεῖ νὰ σημειωθεί πρόοδος. Γόνιμη είναι μόνο ή γνώμη τοῦ ἐλεύθερου ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ἀνοίγει δρόμους, διαλύει το σκότος καὶ βελτιώνει την κοινωνία. Αὐτὸ φυσικὰ ἰσχύει καὶ στὸ χῶρο τῆς  ̓Εκκλησίας. Βλέπουμε γύρω από τοὺς ἐπισκόπους νὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι μὲ λίγες ἱκανότητες καὶ ἀκόμη λιγότερες ἰδέες, ποὺ ὑπηρετοῦν καὶ ὑποκλίνονται, ποὺ ἔχουν φρόνημα κλητήρα καὶ γνωρίζουν μόνο πῶς νὰ διπλώνουν καὶ νὰ ξεδιπλώνουν τὰ ἀρχιερατικά ἄμφια.

Χρήσιμη γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο εἶναι ἡ επισήμανση ενός στοχαστή σχετικά με τὴν προσωπικὴ ἐλευθερία καὶ τὴν ἐλευθερία τῶν ἄλλων: «Η ελευθερία ἀποτελεῖ τὴν ὑπαρξιακὴ ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπου. Ο άνθρωπος ὑπάρχει γιὰ νὰ εἶναι ἐλεύθερος Ελεύθερος πρώτα μέσα του. Ἐλεύθερος στην κοινωνική του συμβίωση. Καὶ εἶναι τότε κοινωνικά ἐλεύθερος, ὅταν ὀργανώνει τη συμβίωσή του έτσι, ὥστε νὰ μὴ τσαλαπατᾶ ὁ ἕνας την έλευθερία τοῦ ἄλλου, ὅταν, μὲ ἄλλα λόγια, ζεῖ ὑπακούοντας σὲ νόμους θεσπισμένους ἀπὸ τὸ σύνολο και περιορίζει με δικαιοσύνη τὴν ἐλεύθερη δράση του κάθενός. Σε νόμους, ποὺ τοῦ ἀφήνουν πάντότε ἕνα πλατύ κύκλο ἐλεύθερης δραστηριότητας στη σκέψη του καὶ στὴν πράξη του, ποὺ κεντρίζουν τὴν πρωτοβουλία του, ποὺ τὸν παρακινοῦν στὸ διάλογο, στὸ συναγωνισμό και στην ἀλλαγὴ μὲ ἕνα ρυθμό, ποὺ δὲν ἀνακόπτει τὴν προκοπή του συνόλου».

Ο άνθρωπος πρέπει νὰ εἶναι ἐλεύθερος σε κάθε του δραστηριότητα, γιὰ νὰ είναι δημιουργικός, παραγωγικός και ἱκανοποιημένος ἀπὸ τὸ ἔργο του. Το ίδιο ισχύει καὶ ὅταν ἡ δραστηριότητά του προϋποθέτει τη συνεργασία μὲ ἄλλους, Εδώ, όμως πρέπει να γνωρίζει ὅτι ὑπάρχει ἕνα λεπτό σημείο. Το περιγράφει ἕνας ἔμπειρος στοχαστής: «Η ελευθερία τοῦ ἑνὸς νὰ μὴ περιορίζει τὴν ἐλευθερία τοῦ ἄλλου ἢ τοῦ ἑνὸς ἡ ἐλευθερία να μὴ περιορίζεται περισσότερο ἀπὸ τὴν ἐλευθερία τοῦ ἄλλου, ὥστε ὅλοι νὰ ἔχουν κατὰ τὴν ἀξία τους καὶ κατὰ τὴν ἀξία τῶν πνευματικῶν καὶ ἠθικῶν σκοπῶν ποὺ ἐπιδιώκουν ἴσες δυνατότητες».

Στο χώρο της Εκκλησίας συχνὰ οἱ ἄνθρωποι χάνουν τὴν ἐλευθερία ἐξ αἰτίας τῆς ἀνόητης τακτικῆς μερικῶν κληρικῶν καὶ μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι συγχέουν τις ἔννοιες ἐλευθερία καὶ ὑπακοή καὶ χωρὶς ἔλεγχο στη συνείδησή τους θυσιάζουν την πρώτη χάριν τῆς δεύτερης. Θεωρούν ἀδύνατο ἕνας ἄνθρωπος να διατηρεῖ τὴν ἐλευθερία του και συγχρόνως νὰ ἔχει ὑπακοή, γι' αὐτό στραγγαλίζουν την ἐλευθερία των πνευματικών τους τέκνων καὶ τὰ μετατρέπουν σε μελαγχολικούς και άβουλους τύπους, με πελιδνό πρόσωπο καὶ σβησμένη φωνή. Καὶ δυστυχῶς εἶναι πολλὰ αὐτὰ τὰ παραδείγματα στὶς ἡμέρες μας. Οἱ θύτες, ὅμως, δὲν ἔχουν τὰ ἴδια χαρακτηριστικά. Είναι άνετοι, ραδαλοί, ταξιδευτές, πληθωρικοί, στοὺς λόγους, ἐπιτυχημένοι στις κοινωνικές σχέσεις, αριστοκράτες στη ζωή καὶ φαρισαίοι στο φρόνημα. Ποιός, ὅμως, μπορεῖ νὰ ἐλέγξει καὶ νὰ διορθώσει αὐτὴ τὴν θλιβερή κατάσταση;

Πρεσβ. Διονύσιος Τάτσης

ΠΗΓΗ: Ο.Τ. ΑΡ. ΦΥΛ. 1373