Σεβασμιώτατε, τήν εὐχή σας.
Μὲ τὴν παροῦσα ἐπιστολή μου θὰ ἤθελα νὰ σᾶς γνωστοποιήσω ὅτι ὡς καθηγητής τῆς Δογματικῆς ἔγινα ἀποδέκτης πολλῶν ἐρωτήσεων ἀλλὰ καὶ πολλῶν διαμαρτυριῶν καὶ δυσμενών σχολίων για μια παράγραφο της Εγκυκλίου 2626/7.4.97, την οποία ἐξέδωσε ή Ιερά Σύνοδος τῆς ̓Εκκλησίας τῆς ̔Ελλάδος. Άλλωστε καὶ μερικά κείμενα που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα καὶ κάποιες συζητήσεις ποὺ ἔγιναν σὲ τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς ἔδειξαν ότι έχει δημιουργηθεῖ σύγχυση σε σημαντικό μέρος τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ, ὁ ὁποῖος ἀδυνατεῖ νὰ κατανοήσει το πνεῦμα τῆς Ἐγκυκλίου. Επειδή νιώθω έντονα την προσωπική μου ευθύνη έναντι τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας ὡς ταπεινό μέλος της —καὶ μὲ ὅλο τὸ σεβασμό που τρέφω πρὸς τὸ πρόσωπό σας. Σεβασμιώτατε, θά ἤθελα νά προβῶ σε μερικές επισημάνσεις, γιὰ νὰ βοηθήσω καὶ ἐγώ, ὅσο μπορώ, ὥστε στη νέα Εγκύκλιο, που ἑτοιμάζεται νὰ ἐκδώσει ή Ιερά Σύνοδος, να διατυπωθούν σαφέστερα οι θέσεις τῆς Ἐκκλησίας μας.
Συγκεκριμένα στην Εγκύκλιο 2626 (σελ. 2) αναφέρεται ὅτι: «Η Ἐκκλησία μας δέχεται ὅτι ἡ Σφραγὶς τοῦ Χριστοῦ δὲν εἶναι κάποιο εξωτερικό σύμβολο, που μπορεῖ νὰ ἐπιβληθῆ στοὺς ἀνθρώπους με βία καὶ τυραννία, ἀλλὰ ἡ Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ποὺ μὲ τὰ Ἱερά Μυστήρια τοῦ Βαπτίσματος καὶ τοῦ Χρίσματος ἁγιάζει τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν κάνει “υἱὸ Θεοῦ, καὶ γι' αὐτὸ τὰ Μυστήρια αὐτά, καὶ ἰδίως τὸ Χρίσμα, ὀνομάζονται “σφραγὶς τοῦ Χριστοῦ". "Μία σφραγὶς ἀληθῶς, ἢ τοῦ Πνεύματος ἔλλαμψις", λέγει ἐπιγραμματικὰ ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος. Καὶ τὴν σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ τὴν ἔχει καὶ τὴν διατηρεῖ, ὅποιος ὁμολογεῖ ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἦλθε στον κόσμο ἐν σαρκὶ καὶ ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ τὴ σωτηρία μας. Καὶ οὐδενὸς εἴδους σφράγισμα, ποὺ ἐπιβάλλεται με βία καὶ τυραννικά, δὲν εἶναι ἱκανὸ νὰ καταστήσει ανενεργό τὴν σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ. Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ή σφραγίδα τοῦ Ἀντιχρίστου, γιὰ τὴν ὁποία ὁμιλεῖ ἡ Ἀποκάλυψη, δὲν εἶναι ἕνα ἐξωτερικό σύμβολο, ποὺ μπορεῖ νὰ ἐπιβληθῆ μὲ βία παρὰ τὴν θέληση καὶ τὴν ἀντίδραση τοῦ ἀτόμου, ἀλλὰ ἡ ἑκούσια ἀποκοπή του ἀπ' τὴν ζωὴ τῆς Χάριτος τοῦ ̓Αγίου Πνεύματος με τὴν ἑκούσια ἄρνηση τῆς πίστεως, ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοὐ καὶ Σωτὴρ τοῦ κόσμου».
Καταρχὴν θὰ πρέπει να διευκρινισθεῖ ὅτι στὸ παραπάνω κείμενο γίνεται λόγος για δύο σφραγίδες – σύμβολα, πού είναι ἐντελῶς διαφορετικοῦ εἴδους. Η πρώτη σφραγίδα, ποὺ κατὰ τὸν ἅγιο Συμεὼν τὸν Νέο Θεολόγο εἶναι «ἡ τοῦ Πνεύματος ἔλλαμψις», ἀποτελεῖ κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμά μοναδικό φυσικό σύμβολο. Το φυσικό σύμβολο συνυπάρχει πάντοτε μὲ τὴ συμβολιζομένη πραγματικότητα, γιατί προέρχεται ἀπὸ τὴ φύση της. Καὶ ἐπειδὴ ἡ φύση τοῦ συμβολιζομένου πράγματος ἐδῶ εἶναι ἄκτιστη, ἄκτιστο εἶναι καὶ τὸ σύμβολό της, δηλαδή ἡ ἀποκαλυπτομένη «ἐν φωτὶ δόξα τοῦ Θεοὔ», (ἢ «ἡ τοῦ Πνεύματος ἔλλαμψις»). Η δεύτερη σφραγίδα στην προκειμένη περίπτωση ή σφραγίδα τοῦ ̓Αντιχρίστου ναι κτιστὴ καὶ ὑποδηλώνει μια ἄλλη διαφορετική πραγματικότητα ἀπὸ αὐτήν καθεαυτήν την σφραγίδα της. Η σφραγίδα αὐτὴ ἀποτελεῖ ἀλληγορικό σύμβολο. (Βλ. σχετικώς, Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὑπὲρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων 3, 1,14, Εκδοση Π. Χρήστου, τόμ. Α ́, σ. 627-628).
Η πρώτη επισήμανση, ποὺ θὰ ἤθελα νὰ κάνω, εἶναι ὅτι καὶ τὰ δύο σύμβολα (φυσικό – τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἀλληγορικό - τοῦ ̓Αντιχρίστου) παρέχονται στὸν ἄνθρωπο μέ ἕναν ἐξωτερικὸ καὶ κτιστὸ – αἰσθητό τρόπο. Η σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ, ἡ χάρη δηλαδή τοῦ ̓Αγίου Πνεύματος, ἂν καὶ ἄκτιστη, παρέχεται μέ ἕνα κτιστό μυστηριακό μέσο, τὸ χρίσμα. Η σφραγίδα τοῦ ̓Αντιχρίστου, το χάραγμα, ἀποτελεῖ ἕνα κτιστό ἐξωτερικό σύμβολο, που έχει ὅμως αἰώνιες πνευματικές συνέπειες γιὰ τὸν ἄνθρωπο.
Εἰδικότερα ὡς πρός τή σφραγίδα τοῦ ̓Αντιχρίστου θὰ ἤθελα νὰ διευκρινίσω τά ἑξῆς: α) Η Ιερή ̓Αποκάλυψη μᾶς πληροφορεῖ μὲ σαφήνεια ὅτι ἡ σφραγίδα τίθεται στὸ σῶμα μας, είναι διαπιστώσιμη, καὶ μάλιστα τὸ μέσο για τις οικονομικές συναλλαγές— δὲν μπορεῖ νὰ ἀποτελεῖ μόνο νοητό, πνευματικό ή έσωτερικό ἀλλὰ καὶ ἐξωτερικό σύμβολο. β) Η σφραγίδα αυτή έχει αιώνιες πνευματικές ἐπιπτώσεις στοὺς ἀποδέκτες της. Τὸ ἐξωτερικό δηλαδὴ χάραγμα τοῦ ̓Αντιχρίστου ισοδυναμεί στὸν ἀποδέκτη του μὲ ἑκούσια ἄρνηση τῆς πίστεως στὸ Χριστὸ καὶ μὲ συνέπεια την εκούσια άποκοπὴ ἀπὸ τὴ ζωὴ τῆς Χάριτος τοῦ Αγίου Πνεύματος καὶ τὸν αἰώνιο χωρισμὸ ἀπὸ τό Θεό. (Βλ. 'Αποκ. 14, 11): «Καὶ ὁ καπνὸς τοῦ βασανισμοῦ αὐτῶν εἰς αἰῶνας αἰώνων ἀναβαίνει, καὶ οὐκ ἔχουσιν ἀνάπαυσιν ἡμέρας καὶ νυκτὸς οἱ προσκυνοῦντες τὸ θηρίον καὶ τὴν εἰκόνα αὐτοῦ, καὶ εἴ τις λαμβάνει τὸ χάραγμα τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ». Γιὰ τὶς πνευματικές έπιπτώσεις ποὺ ἔχει το σφράγισμα αὐτὸ καὶ στὴν παροῦσα ζωή του πιστοῦ βλ. Οσίου Εφραὶμ τοῦ Σύρου, Έργα, Λόγος εἰς τήν Παρουσίαν Κυρίου, τόμ. Δ ́, Θεσσαλονίκη, σ. 184: «Καὶ δίδωσι τὴν ἐκείνου σφραγίδα ὁ μιαρός, οὐχ ὡς ἔτυχεν, εἰς πᾶν μέλος του σώματος, ἵνα μὴ δυσχεραίνωσιν, ἀλλὰ δίδωσιν εἰς χεῖρα δεξιὰν· τοῦ ἀνθρώπου, ὁμοίως καὶ ἐπὶ μέτωπον τὸν δυσσεβῆ χαρακτήρα. ἵνα ἐξουσίαν μὴ ἔχη ὁ ἄνθρωπος σφραγίσασθαι τῇ δεξιᾷ τὸ σημεῖον Χριστοῦ τοῦ Σωτήρος ἡμῶν, μήτε πάλιν ἐν μετώπῳ σημειώσασθαι παντελῶς τὸ φοβερὸν καὶ ἅγιον τοῦ Κυρίου ὄνομα, μήτε τὸν σταυρὸν τοῦ Σωτήρος τὸν ἔνδοξον καὶ φοβερόν». (Πρβλ. καὶ 'Ιππολύτου πάπα Ρώμης, Περὶ τῆς συντελείας τοῦ κόσμου ('Αμφιβαλλόμενο), ΒΕΠ 6, 28, στ. 927, σ. 287). Τό ὅτι βέβαια ή αποδοχή ἢ μὴ τοῦ χαράγματος συνδέεται μὲ τὴν ἄρνηση ἢ μὲ τὴν τήρηση τῆς πίστεως, γίνεται πολύ σαφές ἀπό τή συνέχεια του βιβλικοῦ κειμένου που ἤδη παραθέσαμε: «ὧδε ἡ ὑπομονὴ τῶν ἁγίων ἐστίν, οἱ τηρούντες τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν πίστιν Ἰησοῦ» (Αποκ. 14, 12).
Η δεύτερη επισήμανσή μου ἀφορᾶ τὴν ἔννοια της βίας. Στην Εγκύκλιο σημειώνεται: «Οὐδενὸς εἴδους σφράγισμα, ποὺ ἐπιβάλλεται με βία καὶ τυραννικά, δὲν εἶναι ἱκανὸ νὰ καταστήσει ἀνενεργὸ τὴν σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ». Ασφαλῶς ἡ ἄκτιστη χάρη τοῦ Ἀγίου Πνεύματος ώς σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ μένει ανενεργὸς ὡς πρὸς τὶς σωτηριολογικές της συνέπειες, ὅταν ἀποδεχθεῖ κανεὶς ἑκούσια τό χάραγμα του ̓Αντιχρίστου. Μάλιστα εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ὅτι στο βιβλικό κείμενο τὸ χάραγμα αὐτὸ τίθεται στο ίδιο νοηματικό - σημασιολογικό ἐπίπεδο μὲ τὸν ἀριθμὸ (666) τοῦ ὀνόματος τοῦ ̓Αντιχρίστου (Βλ. 'Αποκ. 13, 17: «ό ἔχων τὸ χάραγμα, τὸ ὄνομα τοῦ θηρίου, ἢ τὸν ἀριθμὸν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ»).
Στὸ σημεῖο αὐτὸ θὰ ἦταν χρήσιμη ἡ ἀναφορά μας στην «ἔννομη βία». Τί θὰ συμβεῖ δηλαδή, ἂν τὸ ἐν λόγῳ χάραγμα ἢ ὁ ἀριθμὸς τοῦ ὀνόματος τοῦ ̓Αντιχρίστου ἐπιβάλλεται μὲ νόμο τῆς Πολιτείας, (όπως λ.χ. στην περίπτωση τῆς ἠλεκτρονικής ταυτότητας), μὲ σκοπὸ νὰ ἐνταχθεῖ ὁ πολίτης στη νέα μορφή νομιμότητας καὶ οἰκονομικῆς συναλλαγής; Σύμφωνα μέ τήν Εκκλησία μας ή ἄσκηση αὐτοῦ τοῦ εἴδους βίας στην προαίρεση του πολίτη νομιμοποιεῖ τὴν ἐκ μέρους του άποδοχὴ τοῦ χαράγματος ἢ τοῦ ἀριθμοῦ τοῦ ὀνόματος τοῦ ̓Αντιχρίστου χωρίς πνευματικές συνέπειες; Ασφαλώς όχι. Καὶ τοῦτο, γιατὶ ή προαίρεση τοῦ ἀνθρώπου είναι καὶ παραμένει ἀπαραβίαστη σε ὁποιαδήποτε πίεση καί ἀπό όποιονδήποτε καὶ ἂν αὐτὴ ἀσκεῖται. Οὔτε ὁ ἴδιος ὁ διάβολος μπορεί νὰ τὴν παραβιάσει. Καὶ στὴν περίπτωση τῆς «ἔννομης βίας» ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴ δυνατότητα να ἐπιλέγει αὐτοπροαίρετα. Γι' αυτό ἀκριβῶς καὶ φέρει την ευθύνη τῆς ἐπιλογῆς του. Αρνούμενος τὴν τήρηση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ ἀρνεῖται καὶ τὴν αἰώνια σχέση κοινωνίας μαζί του.
Οταν, ὅμως, ὁ νόμος τῆς Πολιτείας γιὰ τὸ χάραγμα ἢ τὸν ἀριθμὸ τοῦ ̓Αντιχρίστου δὲν περιορίζεται ἁπλῶς στὴν ἄσκηση τῆς «ἔννομης βίας» πάνω στην προαίρεση τοῦ πολίτη, ἀλλὰ προχωρεῖ καὶ στὴν ἄσκηση σωματικής βίας, — ὁπότε ὁ πολίτης παρὰ τὴν προαίρεσή του δὲν μπορεῖ νά ἀντισταθεῖ στὴν ἐπιβολὴ αὐτῆς τῆς βίας εἶναι αὐτονόητο ότι μόνον τότε τό σφράγισμα αὐτὸ «δὲν εἶναι ἱκανὸ νὰ καταστήσει ἀνενεργὸ τὴ σφραγίδα του Χριστοῦ».
Γιὰ τὴν παρέμβασή μου αυτή, Σεβασμιώτατε, ζητώ ταπεινῶς συγγνώμη καὶ ἐπαφιέμενος στην πατρική σας ἀγάπη ἀσπάζομαι εὐλαβῶς τὴν χαριτόβρυτη δεξιά σας ἐξαιτούμενος τίς θεοπειθεῖς ευχές σας.
Με βαθύτατο σεβασμό
Δημήτριος Τσελεγγίδης
Καθηγητής Πανεπιστημίου
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ ''ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ'': ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΡΕΒΕΖΗΣ ΜΕΛΕΤΙΟΥ
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου