Το φαινόμενο της δυσκολίας παραδοχής του λάθους

«Εν αμαρτίαις συ εγεννήθης όλος και συ διδάσκεις ημάς;»
(Ιωάνν. 9,1-38)

Το φαινόμενο της δυσκολίας που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος στο να παραδεχθεί το λάθος του, αποτελεί ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει φιλοσόφους, κοινωνιολόγους και θεολόγους επί αιώνες. Δεν είναι απλώς ψυχολογικό ή κοινωνικό φαινόμενο, αλλά αγγίζει τα βάθη της ανθρώπινης φύσεως, καθώς σχετίζεται με το πάθος της υπερηφάνειας και της κενοδοξίας, και έχει επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής μας.
Ένας από τους βασικούς λόγους που ο άνθρωπος δυσκολεύεται να παραδεχθεί το σφάλμα του είναι η προσπάθεια να προστατεύσει το «εγώ» του και την αυτοεκτίμησή του. Η υπερηφάνεια, που είναι ρίζα πολλών κακών, τον εμποδίζει, ενώ η κενοδοξία τον ωθεί να διατηρεί μια εικόνα αψεγάδιαστη στα μάτια των άλλων, ακόμα κι αν εντός του γνωρίζει την αλήθεια. 
Συχνά, ο άνθρωπος φοβάται τις συνέπειες που μπορεί να προκύψουν αν παραδεχθεί το λάθος του, όπως την απώλεια της αξιοπρέπειάς του, την κλονισμένη εμπιστοσύνη των άλλων, την κοινωνική απόρριψη ή την κριτική. Για να αποφύγει αυτήν τη δοκιμασία, προτιμά να δικαιολογείται με τις εξωτερικές συνθήκες ή να μεταθέτει την ευθύνη στους άλλους, ώστε να συντηρεί την θετική εικόνα για τον εαυτό του προκειμένου να τον προστατέψει. Έτσι, αντί να αναπαυθεί στην ειρήνη που χαρίζει η ταπείνωση, καταφεύγει σε δικαιολογίες και κατηγορίες προς τον πλησίον του. Με τον τρόπο αυτόν χάνεται και η ευκαιρία της προσωπικής αυτογνωσίας και η συμφιλίωση με τον πλησίον. 
Η αναγνώριση του λάθους δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά βήμα ανδρείας και πνευματικής ωριμότητας. Όποιος έχει το θάρρος να το αναγνωρίσει, ανοίγει τον δρόμο προς την κάθαρση και την αληθινή ελευθερία. Η ταπείνωση δεν μειώνει τον άνθρωπο· τον ανυψώνει, διότι «ὁ Θεός ταπεινοῖς δίδωσι χάριν», ενώ «ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται» (Ιακ. 4,6).
Σε κάθε περίπτωση, η αναγνώριση του λάθους είναι σημαντικό βήμα για την απόκτηση της αληθινής σοφίας, της βελτίωσης της σχέσης με τον πλησίον, και της σωτηρίας της ψυχής. Ο άνθρωπος που μαθαίνει να τα αναγνωρίζει, ελευθερώνεται από τα δεσμά της υπερηφάνειας και της κενοδοξίας που απέκτησε η ανθρώπινη φύση με την πτώση, και μεταβαίνει στην αληθινή ζωή της ταπεινώσεως, όπου κατοικεί η Χάρη του Θεού.