Αν θέλεις να καταλάβεις τι σε κρατά δέσμιο μέσα σου — Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης

 

Ο άνθρωπος συχνά αισθάνεται δέσμιος χωρίς να γνωρίζει ποιος τον κρατά. Δεν υπάρχουν αλυσίδες ορατές, ούτε τείχη που να περιορίζουν το σώμα, κι όμως η καρδιά βαραίνει, ο νους σκοτεινιάζει, η ελευθερία μοιάζει μακρινή. Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης διδάσκει ότι οι πιο ισχυρές φυλακές δεν βρίσκονται έξω από τον άνθρωπο, αλλά μέσα του. Εκεί, στον εσωτερικό κόσμο, υφαίνονται δεσμά που κρατούν την ψυχή καθηλωμένη. Η εσωτερική δουλεία δεν φωνάζει, σιωπά, κρύβεται πίσω από συνήθειες, δικαιολογίες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις. Ο άνθρωπος συνηθίζει την αιχμαλωσία του και τη θεωρεί φυσική κατάσταση, ο Άγιος Νικόδημος, όμως, έρχεται να αποκαλύψει ότι αυτή η κατάσταση δεν είναι το φυσικό μέτρο του ανθρώπου, αλλά αποτέλεσμα πνευματικής απομάκρυνσης από την αλήθεια.
Στον πυρήνα της διδασκαλίας του Αγίου Νικοδήμου βρίσκεται η έννοια των παθών. Τα πάθη δεν είναι απλώς κακές συνήθειες, αλλά δυνάμεις που αιχμαλωτίζουν την ψυχή. Όταν ο άνθρωπος παραδίδεται σε αυτά, χάνει σταδιακά την ελευθερία του, δεν πράττει πια επειδή θέλει, αλλά επειδή δεν μπορεί να μην πράξει. Ο θυμός, η φιληδονία, η φιλαργυρία, η φιλοδοξία και η φιλαυτία δένουν τον άνθρωπο με αόρατα δεσμά. Ο Άγιος Νικόδημος τονίζει ότι το πιο επικίνδυνο πάθος  είναι  εκείνο  που  δικαιολογούμε, εκείνο που θεωρούμε μέρος του χαρακτήρα μας. Όταν το πάθος γίνει ταυτότητα, τότε η φυλακή κλειδώνει.
Για τον Άγιο Νικόδημο, η φιλαυτία είναι η ρίζα κάθε εσωτερικής αιχμαλωσίας, δεν πρόκειται για υγιή αυτοεκτίμηση, αλλά για μια νοσηρή προσκόλληση στον εαυτό. Ο άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του άτακτα, τον υπερασπίζεται συνεχώς, τον δικαιώνει πάντοτε και τον τοποθετεί στο κέντρο του κόσμου. Φόβος απώλειας, φόβος ταπείνωσης, φόβος αποτυχίας και όπου υπάρχει φόβος, υπάρχει και δουλεία. Ο άνθρωπος δεν κινείται πια ελεύθερα, αλλά αντιδρά για να προστατεύσει το εγώ του και έτσι γίνεται αιχμάλωτος εκείνου που νομίζει ότι αγαπά.
Ο Άγιος Νικόδημος δίνει ιδιαίτερη σημασία στους λογισμούς, τους περιγράφει ως φύλακες που στέκονται στις πύλες της καρδιάς. Όταν ο άνθρωπος δέχεται ανεξέλεγκτα κάθε λογισμό, τότε αφήνει την ψυχή του απροστάτευτη. Οι λογισμοί καχυποψίας, απελπισίας, υπερηφάνειας και αυτολύπησης σφίγγουν τα δεσμά. Ο λογισμός έχει δύναμη όχι επειδή είναι αληθινός, αλλά επειδή γίνεται πιστευτός. Ο άνθρωπος που ταυτίζεται με τους λογισμούς του παύει να βλέπει καθαρά, ο νους σκοτεινιάζει, η καρδιά κλείνει και έτσι η εσωτερική φυλακή διατηρείται χωρίς εξωτερική βία. Ο Άγιος Νικόδημος επισημαίνει ότι η επανάληψη δημιουργεί συνήθεια και η συνήθεια δημιουργεί δεσμό. Αυτό που αρχικά γίνεται με επιλογή στο τέλος γίνεται με ανάγκη. Η ψυχή συνηθίζει σε καταστάσεις που την πληγώνουν και τις θεωρεί αναπόφευκτες. Η συνήθεια στην αμαρτία, στην αμέλεια ή στην πνευματική νωθρότητα κάνει τον άνθρωπο να πιστεύει ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος και έτσι παραιτείται από τον αγώνα πριν καν τον ξεκινήσει. Ο Άγιος όμως υπενθυμίζει ότι καμία συνήθεια δεν είναι ισχυρότερη από τη χάρη του Θεού.
Ένα από τα βαθύτερα δεσμά σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο είναι η άγνοια του εαυτού. Ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει την πνευματική του κατάσταση δεν μπορεί να θεραπευθεί, νομίζει ότι είναι ελεύθερος ενώ είναι δεμένος ή νομίζει ότι είναι χαμένος ενώ έχει μπροστά του τον δρόμο της σωτηρίας. Η αυτογνωσία δεν είναι ψυχολογική ανάλυση αλλά πνευματικός φωτισμός. Όταν ο άνθρωπος αρχίσει να βλέπει τον εαυτό του με ειλικρίνεια τότε αποκαλύπτονται τα δεσμά και μόνο τότε μπορεί να ξεκινήσει η απελευθέρωση.
Για τον Άγιο Νικόδημο η μετάνοια δεν είναι απλώς λύπη για το παρελθόν αλλά αλλαγή κατεύθυνσης, είναι η απόφαση να βγει ο άνθρωπος από τη φυλακή που συνήθισε. Η μετάνοια φωτίζει τον νου, μαλακώνει την καρδιά και χαλαρώνει τα δεσμά. Ο Χριστός καλεί τον άνθρωπο σε ελευθερία εσωτερική, σε ζωή αληθινή και η μετάνοια είναι η απάντηση του ανθρώπου σε αυτή την κλήση. Όταν ο άνθρωπος μετανοεί αληθινά, παύει να δικαιολογεί τα δεσμά του και αρχίζει να ζητά λύτρωση.
Ο Άγιος Νικόδημος τονίζει κάτι που φαίνεται παράδοξο· η υπακοή ελευθερώνει. Όχι η τυφλή υποταγή αλλά η συνειδητή εμπιστοσύνη. Όταν ο άνθρωπος παύει να εμπιστεύεται μόνο τον εαυτό του και ανοίγεται στην σοφία της εκκλησίας, τότε κόβονται πολλά δεσμά. Η υπακοή σπάει τον εγωισμό που είναι ο σκληρότερος δεσμοφύλακας. Ο άνθρωπος μαθαίνει να μην καθοδηγείται μόνο από το θέλημά του αλλά από την αλήθεια και εκεί αρχίζει η πραγματική ελευθερία.
Χωρίς προσευχή, λέει ο Άγιος Νικόδημος, ο άνθρωπος παραμένει κλειδωμένος μέσα του. Η προσευχή δεν είναι απλώς λόγια, αλλά άνοιγμα της καρδιάς στον Θεό. Όταν ο άνθρωπος προσεύχεται με ταπείνωση, η χάρη εισέρχεται και λύνει δεσμά που ο ίδιος δεν μπορεί να αγγίξει. Η προσευχή φωτίζει τους λογισμούς, δυναμώνει τη θέληση και καθαρίζει την καρδιά. Εκεί όπου η ανθρώπινη δύναμη σταματά, αρχίζει η ενέργεια του Θεού και η φυλακή χάνει την εξουσία της.
Ο  Άγιος  Νικόδημος  διδάσκει  ότι  η  τελική  ελευθερία  δεν είναι απλώς η απουσία δεσμών, αλλά η παρουσία της αγάπης. Όταν ο άνθρωπος αγαπά αληθινά, παύει να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του και ότι δεν περιστρέφεται γύρω από το εγώ, δεν μπορεί να δεθεί εύκολα. Η αγάπη διαλύει τον φόβο, την καχυποψία και την εσωτερική σκληρότητα, η καρδιά πλαταίνει και χωρά τον Θεό και τον άνθρωπο και εκεί η φυλακή καταρρέει.
Αν θέλεις να καταλάβεις τι σε κρατά δέσμιο μέσα σου, ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης σου δείχνει πρώτα να κοιτάξεις με ειλικρίνεια την καρδιά σου διότι εκεί βρίσκονται τα δεσμά, αλλά και το κλειδί. Τα πάθη, οι λογισμοί, η φιλαυτία  και η συνήθεια κρατούν τον άνθρωπο αιχμάλωτο. Η μετάνοια, η προσευχή, η υπακοή και η αγάπη τον ελευθερώνουν. Η ελευθερία δεν είναι αλλαγή συνθηκών, αλλά αλλαγή καρδιάς και αυτή η αλλαγή γίνεται όταν ο άνθρωπος αφήσει τον Θεό να εισέλθει στα πιο κρυφά δωμάτια της ψυχής του, εκεί όπου τα δεσμά λύνονται και η ζωή αρχίζει αληθινά.

ΠΗΓΗ

 

 

ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

''ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ''