1. Η αληθινή υπακοή είναι ελεύθερη και νοερή.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, εκ των μεγαλύτερων πατέρων
του νεοελληνικού ορθοδόξου μοναχισμού, δεν αντιλαμβάνεται την υπακοή ως μια
άνευρη δουλική κατάσταση, αλλά ως έκφραση αγάπης και ταπείνωσης. Κατά τον Άγιο,
η υπακοή είναι πράξη ελεύθερης προσφοράς της βούλησης προς τον Θεό, μέσω ενός
πνευματικού οδηγού και όχι απλή άρνηση της σκέψης, της διάκρισης ή της κρίσεως.
Η υπακοή δεν καταργεί την νόηση του ανθρώπου. Αντιθέτως, την
αγιάζει. Ο Άγιος Νικόδημος εφιστά την προσοχή στο ότι ο άνθρωπος, ακόμη και
μέσα στην υποταγή, πρέπει να διατηρεί νήψη και φρόνηση. Ο Θεός δεν θέλει
υπηρέτες χωρίς κρίση, αλλά τέκνα με διάκριση. Και αυτή η διάκριση είναι καρπός
πνεύματος Αγίου, όχι ατομικής αυτάρκειας.
2. Η διάκριση είναι θεμέλιο της σωστής υπακοής.
Καθότι η ορθόδοξη παράδοση γνωρίζει πώς ο διάβολος μπορεί να
μεταμφιεστεί σε άγγελο φωτός, ο Άγιος Νικόδημος επιμένει πως η υπακοή πρέπει να
συνοδεύεται πάντοτε από διάκριση. Δεν είναι κάθε εντολή, συμβουλή ή οδηγία από
άνθρωπο αναγκαία προς εκτέλεση.
Η πνευματική ζωή δεν λειτουργεί μηχανιστικά. Προϋποθέτει
πνευματική επαγρύπνηση. Η υπακοή στον πνευματικό πατέρα ή η εμπιστοσύνη σε έναν
γέροντα δεν σημαίνει ότι η ψυχή παραδίδει τη συνείδησή της χωρίς έλεγχο.
Αντιθέτως, ο Άγιος διδάσκει ότι η αληθινή υπακοή έχει ως ρίζα τη γνώση του
θελήματος του Θεού. Όταν κάτι μας τραβά προς το σκοτάδι ή έρχεται σε αντίθεση
με τον νόμο του Χριστού, τότε δεν είναι υπακοή, αλλά πλάνη.
3. Η υπακοή χωρίς κρίση οδηγεί σε πνευματικό εκτροχιασμό.
Η υποταγή του νου όταν δεν συνοδεύεται από νοερή εργασία και
προσευχή, είναι επικίνδυνη. Ο Άγιος Νικόδημος το γνωρίζει αυτό. Στο έργο του
Αόρατος Πόλεμος ξεκαθαρίζει ότι πολλές φορές ο διάβολος προσπαθεί να παγιδεύσει
τον άνθρωπο, όχι μέσα από την απείθεια, αλλά μέσα από την τυφλή και υπερήφανη
υπακοή. Πολλοί πλανώνται επειδή νομίζουν πως το να υπακούς τυφλά είναι αρετή.
Όμως η υπακοή, όταν δεν περνά από το φίλτρο της καθαρής συνείδησης, γίνεται
εύκολα όχημα για την είσοδο της πλάνης, της κακοδοξίας και της θρησκευτικής
εκμετάλλευσης. Ο άνθρωπος δεν παραιτείται από την κριτική του ικανότητα ούτε
στο μοναστήρι, ούτε στον κόσμο.
4. Η υπακοή ως παιδαγωγία και όχι ως ακύρωση προσώπου
Ο Άγιος Νικόδημος βλέπει την υπακοή ως θεραπεία, όχι ως
ακύρωση του προσώπου. Δεν επιβάλλει τη σιωπή της συνείδησης, αλλά οδηγεί στην
ελευθερία του πνεύματος. Ο πνευματικός πατέρας δεν είναι δικτάτορας, είναι
ιατρός. Δεν απολυτοποιείται, αλλά υπηρετεί το θέλημα του Θεού. Αν ο πνευματικός
ζητεί κάτι που αντιβαίνει στο Ευαγγέλιο, τότε ο πιστός δεν έχει καθήκον να
υπακούσει. Ούτε είναι ένδειξη ταπείνωσης η ανοχή στην κατάχρηση. Αντίθετα, η
άγνοια των ορίων της υπακοής γίνεται όχημα κακοποίησης της πίστης και εκτροπής
από την πνευματική ελευθερία.
5. Η κρίση δεν είναι καταδίκη, αλλά εν Χριστώ διάκριση.
Ο Άγιος Νικόδημος δεν απορρίπτει την κρίση όταν αυτή είναι
καρπός ταπεινής διάκρισης. Καταδικάζει την καταλαλιά, τον εγωιστικό έλεγχο και
την εμπαθή επίκριση, αλλά όχι τη σωτήρια κρίση που προέρχεται από αγάπη προς
την αλήθεια. Η εκκλησία δεν ζητεί από τα μέλη της να είναι άβουλα. Θέλει να
έχουν γνώμη, αλλά αγιασμένη, φωτισμένη, ταπεινή. Ο πιστός που δεν κρίνει τίποτα
είναι ανεύθυνος. Όπως η τυφλή εμπιστοσύνη σε μια αυθεντία χωρίς φως οδηγεί στην
αίρεση, έτσι και η αδυναμία άσκησης διάκρισης οδηγεί στον εφησυχασμό.
Ο Χριστός είπε να είμαστε φρόνιμοι ως οι όφεις και ακέραιοι
ως αι περιστεραί, όχι αφελείς. Ο Άγιος Νικόδημος επαναφέρει με δύναμη το βάρος
της συνείδησης στο επίκεντρο της πνευματικής ζωής. Η συνείδηση είναι η φωνή του
Θεού μέσα στον άνθρωπο. Καμιά εξωτερική αυθεντία δεν μπορεί να αντικαταστήσει
αυτή τη φωνή. Ο πιστός οφείλει να καλλιεργεί τη συνείδησή του ώστε να διακρίνει
το καλό από το πονηρό, το θεϊκό από το ανθρώπινο. Η υπακοή που απαιτεί η
καταστολή της φωνής αυτής δεν είναι αρετή αλλά πνευματική βλάβη.
Ο Άγιος αναγνωρίζει ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου ακόμη και
σε ιερατικά ή μοναχικά περιβάλλοντα μπορεί να ζητηθεί κάτι επιβλαβές με
πνευματική επικάλυψη. Εκεί χρειάζεται προσευχή, σύνεση και ενίοτε απομάκρυνση.
Όχι σιωπή.
6. Η διάκριση ως ασπίδα έναντι της πλάνης.
Για τον Άγιο Νικόδημο η διάκριση είναι η βασίλισσα των
αρετών. Όποιος έχει διάκριση μπορεί να σταθεί όρθιος ακόμη και σε εποχές
σύγχυσης. Στους καιρούς μας που πολλοί ντύνονται το ράσο της ευσέβειας για να
επιβάλλουν διδασκαλίες ξένες προς την ορθόδοξη παράδοση η διάκριση είναι η μόνη
άμυνα. Ο Άγιος μας καλεί να αναζητούμε το πνεύμα του Θεού πίσω από τους λόγους.
Να μην εντυπωσιαζόμαστε από την εξωτερική ευσέβεια αλλά να ελέγχουμε τα
πνεύματα κατά το αν οδηγούν σε ταπείνωση, αγάπη και μετάνοια. Αν κάτι φέρει
φόβο, έλεγχο, σύγχυση και αποξένωση από το πρόσωπο του Χριστού, τότε δεν είναι
καρπός υπακοής αλλά του εχθρού.
7. Η ελευθερία ως τελικός καρπός της υπακοής.
Όλη η ασκητική εργασία κατά τον Άγιο Νικόδημο δεν έχει ως
σκοπό την εξωτερική συμμόρφωση αλλά την εσωτερική ελευθερία. Υπακοή που δεν
οδηγεί σε χαρά και ελευθερία δεν είναι αληθινή. Αντίθετα, η υπακοή που
καλλιεργείται μέσα στην προσευχή, στη μετοχή στα μυστήρια και στη μελέτη των
πατέρων ελευθερώνει την καρδιά και τη γεμίζει φως.
Η αγιορείτικη πνευματικότητα δεν είναι βαρύ φορτίο. Είναι
δρόμος χαράς. Και η υπακοή όταν είναι αυθεντική ανοίγει τον νου στο θέλημα του
Θεού, όχι τον κλείνει μέσα σε φοβίες και εξαρτήσεις. Ο Άγιος Νικόδημος καλεί
κάθε πιστό να εργάζεται πνευματικά. Όχι να παραδίδεται σε πνευματική αδράνεια.
Επίλογος.
O Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης είναι φάρος διάκρισης και
αλήθειας στην εποχή της πνευματικής σύγχυσης. Η υπακοή που διδάσκει είναι
ζωντανή, φωτεινή, λυτρωτική. Δεν ακυρώνει το πρόσωπο, αλλά το ολοκληρώνει μέσα
στο φως του Χριστού. Δεν υποδουλώνει τον νου, αλλά τον εξαγνίζει. Δεν σκοτώνει
τη φωνή της συνείδησης, αλλά την φωτίζει με τη χάρη του Θεού. Η Ορθοδοξία δεν
είναι σύστημα ελέγχου. Είναι κοινωνία ελευθερίας μέσα στο Άγιο Πνεύμα. Και η
υπακοή δεν είναι άφεση κρίσεως, αλλά άσκηση εμπιστοσύνης με επίγνωση. Ο πιστός
οφείλει να παραμένει ταπεινός, αλλά και άγρυπνος. Να αγαπά την Εκκλησία, αλλά
να μην παραδίδει αδιάκριτα την ψυχή του σε ανθρώπους χωρίς το φρόνημα των
πατέρων. Διότι ο Χριστός μας κάλεσε σε ελευθερία, όχι σε τύφλωση. Και η
διάκριση είναι η ασφαλέστερη οδός για να Τον ακολουθούμε με πίστη και καθαρή
καρδιά.
0 Σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου