Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΕΙΣ ΤΗΝ (ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ) ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ (21ο)

Μαζί μέ τή φαντασία, ἡ μνήμη γίνεται πραγματικά για τον ἄνθρωπο ἡ κυριότερη οδός μέσω τῆς ὁποίας οἱ ξένοι λογισμοί διεισδύουν στην καρδιά του και καταλαμβάνουν τό νοῦ του· ἀποτελεῖ ταυτόχρονα μιά ἀπό τίς κυριότερες πηγές λογισμῶν, πού τήν ἀλλοτριώνουν [1]. Διά τῆς φαντασίας, ὁ ἄνθρωπος λαμβάνει τις περισσότερες παραστάσεις, πού ἀποτελοῦν γι' αὐτόν ὑποβολές / πειρασμούς. Επιπλέον, ἡ ἴδια προσφέρει στο νοῦ του «ἁπλούς λογισμούς» που προκαλοῦν τήν προσκόλλησή του στα πάθη [2]. Σχετικά ὁ Ἅγιος Μάξιμος διδάσκει: «Διά τῶν τριῶν τούτων λαμβάνει ὁ νοῦς τά ἐμπαθῆ νοήματα: διά τῆς αἰσθήσεως, διά τῆς κράσεως, διά τῆς μνήμης [...]. Διά τῆς μνήμης, ὅταν τῶν πραγμάτων πρός ἅπερ πεπόνθαμεν τά νοήματα ἡ μνήμη ἀναφέρῃ, καί κινῇ αὐτόν ὁμοίως πρός ἐμπαθεῖς λογισμούς»[3]. Συχνά ὅμως ἡ μνήμη προσφέρει ἄμεσα τούς ἐμπαθεῖς λογισμούς”[4], ὅπως υπογραμμίζει καί ὁ Ἅγιος Θαλάσσιος, πού βλέπει στη δύναμη τῆς μνήμης τήν πρωταρχική πηγή τῶν παθῶν· ἐξ αὐτῶν θεωρεῖ φοβερότερα τά τρία ἐκεῖνα πράγματα μέ τά ὁποῖα ὁ ἄνθρωπος γίνεται δέκτης τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν: «ἡ αἴσθησις καί ἡ μνήμη καί ἡ κρᾶσις τοῦ σώματος. Χαλωπώτεροι δέ οἱ ἀπό τῆς μνήμης εἰσίν»[5]. Ἡ μνήμη παράγει ιδιαίτερα λογισμούς τέτοιας φύσης, ἐπειδή διατηρεῖ τίς ἀναμνήσεις προγενέστερων σφαλμάτων καί τά σημάδια τῶν προηγουμένως ἐγκατεστημένων παθῶν·[6] κυρίως ὅμως συντηρεῖ τίς ἀναμνήσεις τῶν ἡδονῶν, πού συνδέθηκαν μέ τά πάθη [7], γεγονός, που καθιστᾶ τις παραστάσεις θέλγητρα μεγάλης ισχύος [8]. Τότε ἡ μνήμη συχνά ἐνεργοποιεῖται καί διεγείρεται ἀπό τούς δαίμονες, οἱ ὁποῖοι ἐπιζητοῦν εἰδικά νά τήν ἐπαναφέρουν στις προηγούμενες ἀναμνήσεις [9].

Γιά ὅλους αὐτούς τούς λόγους, ἡ μνήμη ἀποτελεῖ μιά ἀπό τις κύριες αιτίες τῆς ὑποκίνησης καί τῆς διατήρησης τῶν παθῶν στόν πεπτωκότα ἄνθρωπο [10]. Γιά τό λόγο αὐτό, ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ θεωρεῖ τή μνήμη ἕδρα τῶν παθῶν, τόπο ὅπου μποροῦμε νά συναντήσουμε ὅλα τά πάθη [11].

Να γιατί «ἡ μνήμη τοῦ κακοῦ» καθίσταται ἕξη γιά τόν πεπτωκότα ἄνθρωπο.

[1] Πρβλ. ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΣ, Λόγος, 33.

[2] Πρβλ. ΜΑΞΙΜΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 1, 84. 3, 42.

[3] ΜΑΞΙΜΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 2, 74.

[4] Πρβλ. ΜΑΞΙΜΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 2, 84.

[5] ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ, Αγάπης ἑκατοντάς, 1, 46.

[6] Πρβλ. ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΣ, Λόγος, 33. ΕΥΑΓΡΙΟΣ 6 ΠΟΝΤΙΚΟΣ παρατηρεῖ: «Ων τάς μνήμας ἔχομεν ἐμπαθεῖς, τούτων καί τά πράγματα πρότερον μετά πάθους ὑπεδεξάμεθα· καί ὅσα τῶν πραγμάτων πάλιν μετά πάθους ύποδε χόμεθα, τούτων καί τάς μνήμας ἕξομεν συμπαθεῖς» (Λόγος πρακτικός, 34).