Ἡ ἀνάγκη τῆς ἐσωτερικῆς μετανοίας καὶ καθάρσεως καὶ ἡ προϋπόθεσις τῆς Πνευματικῆς Εὐθύτητος

+Ἐπισκόπου Γαρδικίου Κλήμεντος

Ἕνα σοβαρό ζήτημα στήν πνευματική μας ζωή εἶναι ὄχι μόνον νά μετανοοῦμε γιά ὅσες ἁμαρτίες διαπράξαμε, ἀλλά καί νά προφυλαγόμαστε ἀπό μελλοντικές πτώσεις. Διαφορετικά, δέν θά ἔχουμε μόνιμη ἐγκατοίκησι καί διαμονή τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ μέσα μας. Γιά τόν λόγο αὐτό, ὁ μετανοημένος Προφήτης Δαυΐδ, τό ὑπόδειγμα τῆς Μετανοίας ἀνά τούς αἰῶνες, παρακαλεῖ τόν Κύριο στόν περίφημο Ψαλμό τῆς Μετανοίας του καί γιά τά ἑξῆς μεταξύ τῶν ἄλλων: «Καρδίαν καθαράν κτίσον ἐν ἐμοί ὁ Θεός, καί Πνεῦμα εὐθές ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου» (Ψαλμ. ν´ 12).

῞Οπως μᾶς ἐβεβαίωσε ὁ Κύριός μας στό ἅγιο Εὐαγγέλιο (βλ. Ματθ. ιε´ 18-19), ἀπό τήν «καρδίαν» ἐξέρχονται ὅσα μολύνουν τόν ἄνθρωπο, καί ἄρα αὐτή πρωτίστως ἔχει ἀνάγκη ἐσωτερικῆς καθάρσεως. Γιά νά ὑπάρξη ἀλλαγή ζωῆς, πορείας καί κατευθύνσεως στόν ἄνθρωπο, εἶναι ἀνάγκη προηγουμένως νά πραγματοποιηθῆ ἐν Χάριτι μία βαθειά ἐσωτερική μεταστροφή.

Χρειάζεται ἀπαραιτήτως νέα καρδία καὶ νέο πνεῦμα. ῾Οπότε, ἡ ᾿Εξομολόγησι δὲν νοεῖται σὰν μία παράθεσι τῶν πτώσεων καὶ ἀδυναμιῶν μας, ἀλλὰ σὰν μία εὐλογημένη ἀπόπειρα ἀλλαγῆς καρδίας, μεταβολῆς γνώμης καὶ στροφῆς σὲ νέα ἐνδιαφέροντα, μὲ ἀποτίναξι τῶν ἐφαμάρτων παλαιῶν. ῎Αν πίπτουμε συνεχῶς καὶ μὲ μεγάλη εὐκολία στὰ ἴδια πταίσματα καὶ ἁμαρτήματα, εἶναι διότι δὲν καταβάλλουμε αὐτὴ τὴν προσπάθεια ἐσωτερικῆς μεταστροφῆς, δὲν τὴν ἐπιζητοῦμε καὶ δὲν τὴν ἐπιδιώκουμε· δὲν πονοῦμε καρδιακὰ καὶ δὲν παρακαλοῦμε σὰν τὸν Προφήτη γιὰ καθαρὰ καρδία καὶ γιὰ Πνεῦμα εὐθές, ὥστε νὰ φυλαχθοῦμε ἀπὸ τὶς «συνηθισμένες» πτώσεις, μὲ τὶς ὁποῖες φαίνεται νὰ εἴμαστε τόσο ἐξοικειωμένοι.

῾Ο ῞Αγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος βεβαιώνει χαρακτηριστικά, ὅτι γιὰ νὰ δεχθῆ ὁ ἄνθρωπος τὸ ῎Ελεος τοῦ Θεοῦ πρέπει νὰ εἶναι Εὐθύς. ῾Ο εὐθὺς εἶναι ἀληθής· ὁ ἀληθὴς εἶναι ταπεινός· καὶ ὁ ταπεινὸς μόνον εἶναι ἄξιος τοῦ ᾿Ελέους. Τὸν μὴ εὐθὺ ὁ Θεὸς δὲν δύναται νὰ τὸν ἐλεήση. Τὸ ῎Ελεος τοῦ Θεοῦ εἶναι μετοχὴ στὴν ῾Αγιότητά Του. Γι᾿ αὐτὸ εἶναι ἀδύνατη ἡ ἕνωσι τοῦ Θεοῦ μὲ σκολιὰ (στρεβλὴ) ψυχή. Προέχει, λοιπόν, ἡ ἱκεσία νὰ γίνουμε πρῶτα εὐθεῖς, γιὰ νὰ ἀξιωθοῦμε θείου ᾿Ελέους (βλ. «᾿Αλφαβητικὰ Κεφάλαια», Ζ´).

Μία προσπάθεια πρὸς τὴν ὀρθὴ αὐτὴ κατεύθυνσι, ἀποτελεῖ ἡ ἐπιμελὴς καὶ ἀποφασιστικὴ ἀπομάκρυνσί μας ἀπὸ τὰ αἴτια τῶν πτώσεών μας, ἡ ἀποφυγὴ τῶν κακῶν καὶ βλαπτικῶν συναναστροφῶν καὶ ἡ ἐπίδειξι σταυρικῆς ὑπομονῆς στὴν μὴ ἐκπλήρωσι τῆς πιέσεως τῶν παθῶν μας. Διὰ τοῦ τρόπου τούτου ἑλκύουμε τὴν θεία ᾿Αντίληψι καὶ Βοήθεια, ἡ ὁποία ὄντως θαυματουργεῖ καὶ ἀπεργάζεται τὴν ἐσωτερική μας ἀλλαγὴ καὶ μεταστροφή. ῾Η Χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡ ῾Οποία καθαίρει καὶ εὐθύνει, ἔρχεται μόνον κατόπιν συνεχοῦς ἐπικλήσεως. Παράλληλα, ἄς μᾶς φοβίζη πάντοτε ἡ ἀστάθειά μας καὶ ἄς φροντίζουμε νὰ μὴ στρεβλώνουμε τὴν καρδιά μας. Τὰ κύρια πάθη τῆς φιλαυτίας, φιλοκτημοσύνης καὶ φιληδονίας ἀπομακρύνουν τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἀπὸ μέσα μας μὲ μία φοβερὴ δύναμι καὶ στρεβλώνουν τὴν καρδιά μας, ἡ ὁποία ἴσως εἶχε ἤδη ἀρχίσει νὰ εὐθύνεται μὲ τὴν μετάνοια ποὺ εἴχαμε ἐπιδείξει νωρίτερα.

Οἱ μικρὲς ἀπροσεξίες ἐπιφέρουν μεγάλα καὶ καταστροφικὰ ἀποτελέσματα. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, στὴν ῾Αγία Γραφὴ ἔχουμε συχνὰ προτροπὲς γιὰ προσοχὴ σὲ πρακτικὰ ζητήματα, τὰ ὁποῖα συνήθως παραβλέπονται εὔκολα ἀπὸ τοὺς πολλούς: Μὴ καθίσης, γράφει κάπου γιὰ παράδειγμα, μὲ γυναῖκα ἄλλου, «μήποτε ἐκκλίνει (διαστρέψει) ἡ ψυχή σου ἐπ᾿ αὐτὴν» (Σοφ. Σειρ. θ´ 9). Τὰ τραγικὰ παραδείγματα ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖοι ἀστόχησαν, εἶναι γνωστὰ καὶ ἐπώδυνα. «῾Ο δοκῶν ἐστάναι, βλεπέτω μὴ πέσῃ» (Α´ Κορ. ι´ 12)!

Γι᾿ αὐτὸ εἶναι ἀπαραίτητο τὸ Πνεῦμα τὸ Εὐθές, ὥστε ἐσωτερικὰ ἡ καρδία νὰ καθαίρεται καὶ νὰ εὐθυδρομῆ. Νὰ ἐλέγχουμε συχνὰ καὶ μὲ ἐπιμέλεια ποῦ εὑρισκόμεθα, γιὰ νὰ μὴ καταντοῦμε ὑποκριτές. ῾Η ἀληθινὴ Μετάνοια μᾶς ἀσποσπᾶ ἀπὸ τὰ κτίσματα καὶ μᾶς στρέφει καὶ μᾶς κατευθύνει στὸν Κτίστη καὶ Δημιουργὸ τῶν ἁπάντων. Πρέπει νὰ φυλάξουμε πάσῃ θυσίᾳ αὐτὴ τὴν εὐθύτητα τῆς καρδίας! Αὐτὸ συμβαίνει μόνο μὲ τὴν τήρησι τῶν θείων ᾿Εντολῶν, μὲ τὴν Θεανθρώπινη μεθοδολογία τῆς ᾿Εκκλησίας μας, μὲ τὶς ἅγιες ᾿Αρετὲς καὶ τὰ ἅγια Μυστήρια. ᾿Επίσης, μὲ τὴν Νοερὰ Προσευχή, ἔστω καὶ σὲ μία ἁπλῆ καὶ «ἀρχαριακὴ» μορφή της. ῎Εχει ἐπίσης μεγάλη σημασία ἡ ἔλλογος ὑπακοὴ στὸν Πνευματικό μας πατέρα, ἡ ὑπομονὴ ἐν εὐχαριστίᾳ σὲ ὅλα τὰ δεινὰ τοῦ βίου καὶ ἡ φιλάνθρωπη διάθεσι, τὸ ῎Ελεος καὶ ἡ ᾿Αγάπη. ῎Αν ἐπιζητοῦμε ὅμως νὰ ἀρέσουμε, κοσμικῷ τῷ τρόπῳ, καὶ στὸν Θεὸ καὶ στοὺς ἀνθρώπους, τότε ἐξαπατώμεθα καὶ ἡ εὐθύτης στρεβλώνεται.

῎Αν ὀπισθοχωροῦμε ἐνώπιον τῶν πειρασμῶν καί πράττουμε, λέγουμε, σκεπτόμαστε καί ἐπιθυμοῦμε τά τοῦ κόσμου τῆς ἐμπαθείας καί ἁμαρτίας, τότε χαλοῦμε τήν πιθανή καλή μας κατάστασι καί μολυνόμαστε καί πάλι... ῞Ομως, «μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται!» (Ματθ. ε᾿ 8).

Γι᾿ αὐτό οἱ ῞Αγιοι μᾶς προτρέπουν: «Καθάρισον τήν ἀγάπην σου, καθάρισον τήν καρδίαν σου!».

Γι᾿ αὐτό συνεχῶς ψάλλουμε καί ὁμολογοῦμε: «Καθάρισον, Κύριε, τόν ῥύπον τῆς ψυχῆς μου καί σῶσόν με, ὡς Φιλάνθρωπος»!...

᾿Απόσπασμα ῾Ομιλίας στό Πνευματικό Κέντρο «Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου» στόν Κολωνό (Πατρῶν 12) ᾿Αθηνῶν, τήν Κυριακή 8/21.3.2010. Ἀναδημοσίευσις ἐκ τοῦ περιοδικοῦ ''Ἅγιος Κυπριανός'', ἀρ. τ. 356, Μάϊος - Ἰούνιος 2010, σελίδες 57 - 58.