ΜΕΤΑΝΟΙΑ=ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΝΟΟΣ

Όποιος μελετά τους Πατέρες της Εκκλησίας αλλά και αν ακόμα ανοίξει ένα απλό λεξικό της ελληνικής γλώσσης, διαπιστώνει το τι εστί η μετάνοια! 

Μετάνοια είναι η μεταστροφή του νόος (=κρίσης). Είναι η αλλαγή της προηγουμένης νοητικής δυσλειτουργίας η οποία μπορεί να έχει ως συνέπειες την διαστρέβλωση γεγονότων, την συκοφαντία, την ου κατ΄ επίγνωσιν διαβολή κ.λπ. Επίσης η συγκεκριμένη γνώση τής παθολογικής την οποία ο άνθρωπος αποκτά με τη μετάνοια, αποτελεί αναγκαία συνθήκη για τη θεραπεία του. Διότι, για να μπορέσει να ζητήσει από το θείο Ιατρό και να λάβει από Αυτόν τίς πρέπουσες για την ψυχή του φροντίδες, οφείλει πρώτα να διαπιστώσει σε ποιο βαθμό αυτή νοσεί. Ο Θεός σεβόμενος την ελευθερία του ανθρώπου, δεν τον θεραπεύει παρά τη θέλησή του· αναμένει δε να εκδηλώσει την επιθυμία νά τύχει τής φροντίδας Του, να επικαλεστεί τη βοήθεια τής ιαματικής Του χάρης. Εάν ό άνθρωπος το πράξει, τότε ο Θεός τον θεραπεύει οπωσδήποτε. Επομένως, στη μετάνοια ακριβώς, ο άνθρωπος, αναγνωρίζοντας την αρρώστιά του, επικαλείται την αρωγή του ουράνιου Ίατρού ώστε νά τύχει τής θεραπείας, και τελικά τή λαμβάνει. 

Με την μετάνοια ο άνθρωπος είναι και πάλι σε θέση να διάγει βίο υγιή, φυσιολογικό, σύμφωνο προς την αυθεντική του φύση. Μ' αυτή τη σημασία ό Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός λέγει ότι ή «μετάνοια έστιν έκ του πάρα φύσιν εις τό κατά φύσιν [...] επάνοδος δι' ασκήσεως και πόνων». Συχνά ή πρόοδος είναι βραδεία, αλλά αυξάνει με την πάροδο του χρόνου, εάν επιμείνουμε και συνεχίσουμε με υπομονή σε πνεύμα μετανοίας. Ό Άγιος Δωρόθεος Γάζης διαπιστώνει ότι «έάν έρευνα τις εαυτόν καθ' ήμέραν», όπως εντέλλεται, «καί σπουδάζει μετανοείν υπέρ ών ήμαρτε, καί διορθούσθαι εαυτόν, άρχεται μειούν τήν κακίαν, καί εί έποίει εννέα, ποιεί οκτώ. Καί ούτως συν Θεώ κατά μικρόν προκόπτων, ούκ έά τά πάθη στερεωθήναι κάτ΄ αυτού» (Δωρόθεος ΓΑΖΗΣ, Διδασκαλία,11, 120).

Η μετάνοια επιτρέπει πραγματικά στον άνθρωπο να μη υποτάσσεται πλέον τυφλά στην αμαρτία, να παίρνει τις αποστάσεις του έναντι αυτής, να μη συμβάλλει στη διάπραξή της, να μη θεωρεί πλέον την πραγματικότητα από την έποψη τής αμαρτίας και τής προσωπικής του πτώσης και να εξέρχεται από τον παθολογικό εγωκεντρισμό του. 

Ο Άγιος Ιωάννης τής Κλίμακος είναι σε θέση να γράψει ότι «μετάνοια εστίν, ανάκλησις βαπτίσματος» (ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΙΝΑΙΤΗΣ, Κλίμαξ, 5, 2.) και πολλοί Πατέρες φτάνουν μέχρι του σημείου νά θεωρήσουν αυτήν την πνευματική στάση ως «δεύτερον Βάπτισμα» (Βλ γιά παράδειγμα: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ, Τριάδες, 2,2,17. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ, Λόγος 39,17.40,31. ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΙΝΑΪΤΗΣ, Κλίμαξ, 7, 8).

Για να μην μακρηγορούμε όμως, αφορμή για το άρθρο αυτό είναι η εκ μετανοίας επιστροφή ενός αδελφού μας!

Και επειδή χαρά «ἔσται ἐν τῷ οὐρανῷ ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι» (Λουκ. 15,7) ευχόμαστε στον αγαπητό Γ.Ζ. καλήν μετάνοια δια έργων αγαθών και καρποφόρων!