Η
πρώτη αιτία των νοσημάτων.
Το
προπατορικό αμάρτημα
Η πραγμάτωση της
ομοίωσης προς τον Θεό εναπέκειτο στην ελεύθερη βούληση του Αδάμ, με οδηγό τη
θεία εντολή, αν και ήταν εγχαραγμένη στην εικόνα. Ο Αδάμ όμως είχε δια της
ελευθερίας του τη δυνατότητα ν ακολουθήσει διαφορετική οδό, «τρέπεσθαι εκ του καλού και εν τω κακώ
γίνεσθαι του Θεού παραχωρούντος δια το αυτεξούσιον»[1]. Ο Όφις
αποκάλυπτε και πρότεινε αυτή την διαφορετική δυνατότητα, η οποία συνιστούσε ένα
μόνιμο πειρασμό για τον πρώτο άνθρωπο. Ο πειρασμός λειτουργούσε ως διαρκής
δοκιμασία της θέλησης του ανθρώπου δίνοντας έτσι ισχύ και αξία στην εκλογή του
Θεού. Χωρίς τη δυνατότητα να επιτελέσει το κακό , πράγματι ο Αδάμ δε θα ήταν
πλήρως ελεύθερος, καθώς η οδός προς τη θέωση θα του παρουσιαζόταν ως αναγκαία
και επιβαλλόμενη από τη φύση του. Ο Θεός, θέλοντας τον άνθρωπο ελεύθερο, τον
δημιούργησε κατ΄ εικόνα Του και τον προίκισε με το αυτεξούσιο, το οποίο του
επέτρεπε να συμμετέχει ο ίδιος στη θέωσή του[2] και να
οικειοποιείται την αποκτηθείσα ομοίωση[3]. Αν η
πραγμάτωση του καθ΄ ομοίωση είχε δοθεί προς επιτέλεση στον άνθρωπο χωρίς άλλη
δυνατή επιλογή, αυτός δε θα μπορούσε να είναι πραγματικά ενάρετος, γιατί, όπως
σημειώνει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός «ουκ
αρετή το βία γινόμενον»[4]. Ο
πειρασμός βρισκόταν ήδη προ των πυλών, αφενός μεν γιατί ο άνθρωπος είχε απόλυτη
ελευθερία, αφετέρου δε γιατί ο Θεός ήθελε «ημάς
εργάτας είναι της προς [Αυτόν] ομοιώσεως, ίνα ισάγγελος η της εργασίας μισθός»[5] και «ίνα μη τα της ημετέρας ομοιώσεως άλλω έπαινον
φέρη»[6]. Ο άγιος
Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει: «Έδει τοίνυν
πρότερον δοκιμασθέντα τον άνθρωπον και τη πείρα δια της τηρήσεως της εντολής
τελειωθέντα ούτω την αφθαρσίαν της αρετής κομίσασθαι έπαθλον»[7]. Η ψυχή «δια αγώνος και πάλης....., της άνω δόξης
κληρονομήσειεν....., τοίς τήδε βασανισθείσα, και αρετής άθλον, αλλά μη Θεού
δώρον μόνον έχη τα ελπιζόμενα»[8], παρατηρεί
ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός.
Όλοι οι Πατέρες
εμμένουν στο γεγονός ότι ο Αδάμ δημιουργήθηκε αγαθός καθολοκληρίαν από το Θεό. Στον παράδεισο, στη φυσική του
κατάσταση ο άνθρωπος ζούσε ολοκληρωτικά στο Αγαθό[9]: όχι μόνο δε διέπραττε το κακό, αλλ΄ επί πλέον
το αγνοούσε· ο πειρασμός του έδινε γνώση μόνο της δυνατότητας του κακού και
μάλιστα όχι του κακού καθεαυτού. Η γνώση του ιδίου κακού εμφανίσθηκε ως
συνέπεια του αμαρτήματος (Γέν. 3,22) και όχι ως πρόξενος και αρχή του. Στον
παράδεισο το κακό υπήρχε μόνο στον Όφι, την ενσάρκωση του Σατανά, ο οποίος με
κανένα τρόπο δε μπορούσε να φθάσει τη δημιουργία όσο ο Αδάμ παρέμενε άρχοντας
και βασιλιάς της (Γέν. 1, 28-30)[10]. Το
κακό δε διέθετε καμία δύναμη η εξουσία πάνω στον πρώτο άνθρωπο, μη μπορώντας να
κάνει κάτι περισσότερο από τον πειρασμό, ο οποίος δεν είχε καμία συνέπεια για
τον άνθρωπο, όσο αυτός αρνιόταν να συγκατατεθεί[11].
[1] ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, Έκθεσις
ακριβής, 2,12
[2]
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ, Ανθρώπου κατασκευή, 1,16
[3] ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ, Ανθρώπου κατασκευή, 1,16
[4] ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, Έκθεσις
ακριβής, 2,12
[5] ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ, Ανθρώπου κατασκευή, 1,16
[6] ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ, Ανθρώπου κατασκευή, 1,16
[7] ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, Έκθεσις
ακριβής, 2,30
[8]
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ, Λόγος 2, 17
[9]
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ, Περί Παρθενίας, 12,2 ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, Έκθεσις ακριβής, 4,20
[10] ΜΑΚΑΡΙΟΣ
ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ, Ομιλία (Συλλογή ΙΙ), 11,5
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου