ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ Π.Σ.Ε.

Στη διαμόρφωση της οικουμενικής κίνησης στη σημερινή της μορφή σημαντικό ρόλο έπαιξαν διάφορες κινήσεις της χριστιανικής νεολαίας, οι οποίες άρχισαν να εμφανίζονται από τα μέσα του 19ου αιώνα, βρίσκοντας απήχηση ιδιαίτερα στο χώρο των πανεπιστημίων.

Το 1844 ιδρύθηκε στην Αγγλία η “Χριστιανική Αδελφότητα Νέων” (Χ.Α.Ν., Y.M.C.A.) και το 1855 η “Χριστιανική Ένωση Νεανίδων” (Χ.Ε.Ν., Y.W.C.A.), που εξαπλώθηκαν βαθμιαία σε πολλές χώρες. Λίγο αργότερα έκαναν την εμφάνισή τους και άλλες ανάλογες φοιτητικές κινήσεις, οι οποίες το 1895 οργανώθηκαν στην “Παγκόσμια Χριστιανική Φοιτητική Ομοσπονδία” (W S C F Π.Χ.Φ.Ο.) [1].

John Mott

Οι σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος. και γενικότερα της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις παραπάνω κινήσεις έχουν μακρά ιστορία, χάρη στις προσπάθειες κυρίως της Χ.Α.Ν. [2], η οποία κατάφερε να ανατρέψει σημαντικά το αρνητικό κλίμα που είχε διαμορφωθεί στον ορθόδοξο κόσμο απέναντι στις Εκκλησίες της Δύσης. Στο διάστημα πριν τον a παγκόσμιο πόλεμο η επαφή των Ορθοδόξων Εκκλησιών με τη Δύση είχε κατ’ εξοχήν τη μορφή προσηλυτιστικών ενεργειών που ασκούνταν από την πλευρά των Εκκλησιών της δεύτερης. Το κλίμα αρχίζει όμως να αλλάζει χάρη στη Χ.Α.Ν. και στις πρωτοβουλίες ενός από τους πρωτεργάτες της, του John Mott, ο οποίος, τρέφοντας μεγάλη εκτίμηση και σεβασμό για την Ορθόδοξη Εκκλησία, κατέβαλε αγώνα για την ίδρυση παραρτημάτων της οργάνωσης αυτής στη Ρωσία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα [3].

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορία των σχέσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις οργανώσεις νεολαίας της Δύσης, ως πρόδρομες κινήσεις του Π.Σ.Ε., παρουσιάζει η διάσκεψη της Π.Φ.Χ.Ο. που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1911. Συμμετείχαν φοιτητές έλληνες, ρώσοι, ρουμάνοι βούλγαροι, σέρβοι αρμένιοι σύριοι, μαρωνίτες και κόπτες και έγινε με τις ευλογίες του οικουμενικού πατριάρχη Ιωακείμ Γ και ηγετών των αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών [4]. Η σπουδαιότητα της διάσκεψης αυτής έγκειται στο γεγονός ότι νέοι από όλες σχεδόν τις επί αιώνες απομακρυσμένες Εκκλησίες της Ανατολής βρέθηκαν μαζί, γεγονός που έδωσε σημαντική ώθηση στη συνεργασία των ορθοδόξων τόσο μέσα στην Ομοσπονδία όσο και στο πλαίσιο της οικουμενικής κίνησης που άρχιζε να διαφαίνεται. Η διάσκεψη είχε ακόμη ευρύτερες οικουμενικές συνέπειες, καθώς, ουσιαστικά, άνοιγε ο δρόμος για την είσοδο της Ορθοδοξίας στο ρεύμα της οικουμενικής κίνησης. Επιπλέον, έδωσε την ευκαιρία για να έρθουν σε επαφή με την οικουμενική κίνηση κάποια πρόσωπα που στη συνέχεια έμελλε να αναδειχθούν ως ηγέτες της, όπως ο δρ. Γερμανός Στρηνόπουλος, πρόεδρος τότε της Θεολογικής Σχολής Χάλκης και μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Θυατείρων.

Νathan Söderblom

Ακόμα, ήταν σημαντική η επαφή που κάποιοι από τη Δυτική Εκκλησία είχαν με την Ορθόδοξη, όπως ο Ν. Söderblom, ο οποίος στην Κωνσταντινούπολη αντιλήφθηκε ότι θα πρέπει να συμπεριλάβει και την Ορθόδοξη Εκκλησία στο οικουμενικό του όραμα [5].

Ίσως με τον καλύτερο τρόπο εκφράζουν τον ενθουσιασμό που γέννησε η διάσκεψη τα λόγια του μετέπειτα Θυατείρων Γερμανού: “Όπου οι καρδιές είναι ενωμένες, η αντίσταση της κεφαλής θα υποχωρήσει. Ο λόγος για τις διαιρέσεις της Χριστιανοσύνης ήταν η χαλάρωση των δεσμών της αγάπης” [6].

Σε πρακτικό επίπεδο η διάσκεψη απέφερε θετικά αποτελέσματα, καθώς, λίγα χρόνια μετά (1918) οργανώθηκαν Φοιτητικές Χριστιανικές Ομοσπονδίες σε χώρες όπως η Ρουμανία, η Σερβία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα [7]. Την ίδια χρονιά ιδρύθηκε και η εθνική οργάνωση της Χ.Α.Ν. στην Ελλάδα [8]. Η συνεργασία της Χ.Α.Ν. με τις Εκκλησίες των παραπάνω χωρών, αποτελεί παράδειγμα, καθώς για πρώτη φορά οι Εκκλησίες αυτές ήρθαν σε επαφή με χριστιανικές δυνάμεις της Δύσης, οι οποίες αποκλειστική επιδίωξη είχαν την ενίσχυση του έργου των τοπικών Εκκλησιών. Για το σκοπό αυτό τα γραφεία της Χ.Α.Ν. στις διάφορες χώρες στελεχώθηκαν από ηγετικά πρόσωπα των χωρών αυτών [9].

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τον ελλαδικό χώρο, τα προβλήματα είχαν να κάνουν με την αποδοχή της συγκεκριμένης οργάνωσης από την κοινωνία, καθώς ορισμένοι θεώρησαν ότι η Χ.Α.Ν. ήταν προτεσταντική οργάνωση [10], που αποσκοπούσε στη θρησκευτική προπαγάνδα και διέδιδαν φήμες σχετικά, δημιουργώντας έτσι αρνητικό κλίμα στην κοινή γνώμη.

Αμίλκας Αλιβιζάτος

Η υπομονή, όμως, και το πείσμα των πρωτεργατών αυτής της προσπάθειας, όπως του καθηγητή Αλιβιζάτου [11], και η στήριξη που παρείχαν τόσο ο Αθηνών Μελέτιος Μεταξάκης όσο και ο διάδοχός του Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, υπερέβησαν τα εμπόδια και εντέλει οργανώθηκε και έγινε αποδεκτή η Χ.Α.Ν. [12]. Θετική ήταν και η στάση του Θεσσαλονίκης Γεννάδιου, ο οποίος πρωτοστάτησε για την εξάπλωση του έργου της [13].

Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι η Χ.Α.Ν. έστρεψε την προσοχή της στην ανάπτυξη σχέσεων με την Ορθόδοξη Εκκλησία και κατέβαλε προσπάθειες για τη συνεργασία με ορθόδοξους ηγέτες σε διάφορες χώρες. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών εντάσσονται οι διασκέψεις ηγετών Ορθοδόξων Εκκλησιών και της Χ.Α.Ν. υπό την προεδρία του Dr. John Mott και του αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου Παπαδόπουλου στη Σόφια το 1928, στην Αθήνα το 1930, στην οποία πήρε μέρος και ο Visser’ t Hooft, στο Βουκουρέστι το 1933.

Visser’ t Hooft

Η οργάνωση αυτή κατάφερε να ανατρέψει σημαντικά το αρνητικό κλίμα, που είχε διαμορφωθεί στον ορθόδοξο κόσμο απέναντι στις Εκκλησίες της Δύσης, λόγω της προσηλυτιστικής δραστηριότητας εκ μέρους τους [14], αναπτύσσοντας σταδιακά σχέσεις εμπιστοσύνης και αρμονικής συνεργασίας με τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες [15], που συνέβαλαν γενικότερα στη θετική αντιμετώπιση της οικουμενικής κίνησης.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

---

[1] Β. Σταυρίδης, Ιστορία, σ. 25-26.

[2] “There is a long history of friendly relations between the Y.M.C.A. and the Orthodox Churches. As a matter of fact the Young Men’s Christian Association pioneered in that contact and collaboration with the Eastern Churches, which, now, offers such a contrast to the isolation of Orthodoxy from the West, prevailing during past centuries” βλ. Preface to the Report on the St. Paul Pilgrimage στο έντυπο The St. Paul Pilgrimage, A report by Dr. Donald Lonrie on the festival of the 1900th Anniversary of the coming of St. Paul to Greece, June 15-3«, 1951, published by the World’s Committee of the Young Men’s Christian Association, Greece: Dossier 280(495) B, II.

[3] A. Αλιβιζάτος, To νέον κέντρον νεότητος της Χ.Α.Ν. Αθηνών και η προοπτική του, στο “Ο.Σ.” 3, 15.7.1960, αμιΟ. 13, σ. 145-150 (146).

[4] Rouse & Neill, History, σ. 650-651. V. Τ. Istavridis, The Orthodox Youth and the Ecumenical Movement, στο “GOTR”, voi. Π, no 2, 1956, σ. 81-88. Επίσης, Β. Σταυρίδη και Ευαγγ. Βαμέλλα, Ιστορία, σ. 61.

[5] Rouse & Neill, History, a. 602-603. Για τις συνέπειες αυτής της διαπίστωσης του Ν. Soderblom, αλλά και αργότερα του V.’ t Hooft, 0α γίνει αναλυτικότερα λόγος στο κεφ. σχετικά με τη συμβολή της ελληνικής θεολογίας στη διαμόρφωση θέσεων του Π.Σ.Ε.

[6] R. Rouse, The World’s Student Christian Federation στο Rouse & Neill, History, σ. 651

[7] Βλ. Preface..., (ό.π., υποσ. 22): Dossier 280(495) B, 11. Επίσης, Rouse & Neill, History, σ. 602- 603.

[8] Rouse & Neill, History, σ. 604-605. Η ίδρυση της X.A.N. στην Ελλάδα ανάγεται στο έτος 1918, ενώ είναι πρώτη αυτή εισήγαγε την οργάνωση των κατασκηνώσεων στον ελλαδικό χώρο JßL Αι πληροψορίαι μας, από τη στήλη “Επί των Γεγονότων”, στο “Ο.Σ.”, 15.6.1959, αριθ. 11, σ. 168].

[9] Βλ. Preface..., (ό.π., υποσ. 22): Dossier 280(495) B, /I.

[10] Και όχι μόνο, ετοιμάζεται σχετικό άρθρο.

[11] Αξίζει να σημειωθεί ότι ο καθηγητής είχε επαφές με την κίνηση ήδη από την εποχή της επίσκεψής του στην Αμερική ως μέλος της αποστολής της κυβέρνησης Βενιζέλου με σκοπό την ειρήνευση μεταξύ των ελλήνων στις Η.Π.Α. Βλ. Γεμ. Κονιδάρης, Ο Αμίλκας Σ. Αλιβιζάτος εν τη εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος (1887-1969), Έκδοσις Β' επαυξημένη μετά πλήρους βιβλιογραφίας υπό Εμμ. I. Κωνσταντινίδου, Δμ. Θ. Ανάτυπον εκ του περιοδικού “Ε”, εν Αθήναις 1969, σελ. 22-23.

[12] Α. Αλιβιζάτος, Το νέον κέντρον νεότητας της Χ.Α.Ν. Αθηνών και η προοπτική του, στο “Ο.Σ.” 3,15.7.1960, αριθ. 13, σ. 145-150 (147-148).

[13] Ο μητροπολίτης Γεννάδιος συνέβαλε αποφασιστικά στην εξεύρεση πόρων για την οικοδόμηση του κτηρίου της Χ.Α.Ν.Θ. το 1927. Βλ. Κίμ. Δημητρίου, Συνοπτική Ιστορία της Χ.Α.Ν. Θεσσαλονίκης. [Ας σημειωθεί ότι το 1960 επίτιμος πρόεδρος της Χ.Α.Ν. ανακηρύχθηκε ο Οικ. Πατριάρχης Αθηναγόρας, ό.π.]

[14] Βλ. Preface to the Report on the St. Paul Pilgrimage στο έντυπο The St. Paul Pilgrimage , A report by Dr. Donald Lowrie on the festival of the 1900th Anniversary of the coming of St. Paul to Greece, June 15-30, 1951, published by the World’s Committee of the Young Men’s Christian Association, Greece: 280(495) B, II. Πμβλ. V. T. Istavridis, V. Istavridis, The Orthodox Youth, a. 81-88.

[15] Βλ. Preface to the Report on the St. Paul Pilgrimage, (ό.π., υποσ. 22): Dossier 280(495) B, /1